PSYCHOLOGIA OGÓLNA

PSYCHOLOGIA I JEJ PRZEDMIOT, PODSTAWOWE KONCEPCJE PSYCHOLOGICZNE CZŁOWIEKA

Psychologia jest nauką, która zajmuje się opisem, wyjaśnianiem, prognozowaniem, a także niekiedy korektą zachowań ludzkich.

Tak samo celami badań psychologicznych jest opis, wyjaśnianie, prognozowanie i ewentualna korekta.

Dyfuzja odpowiedzialności - im więcej osób do pomocy, tym mniejsza szansa na uratowanie

Psychologia jest nauką, tzn. że dąży do prawdy i obiektywizmu, posługuje się własnymi metodami badawczymi wynikającymi stąd technikami i narzędziami, dąży także do precyzji języka.

Psychologia nie jest jednolita, tzn. że wyróżniamy w niej wiele nurtów, które wywodzą się z wczesnego okresu rozwoju psychologii naukowej, a więc z wieku XIX.

WIODĄCE NURTY W PSYCHOLOGII

BEHAWIORYZM

KONCEPCJA PSYCHODYNAMICZNA

KONCEPCJA POZNAWCZA

KONCEPCJA HUMANISTYCZNA

Behawioryzm - Zaczął się rozwijać w wieku XIX na wskutek dążenia ówczesnych psychologów do obiektywizacji metod badawczych, ponieważ istniejąca metoda badawcza była subiektywna, a więc nie spełniała wymogu naukowości. Tą metodą badawczą był introspekcjonizm tzn. wejrzenie w siebie.

Behawioryści przyjęli, iż jedynym materiałem do badań w odniesieniu do człowieka jest zachowanie, ponieważ jedynie ono poddaje się obserwacji i mierzeniu. Ich zdaniem życie wewnętrzne człowieka istnieje, ale nie może być obiektywnie badane ze względu na brak metod. W tej koncepcji człowiek jest istotą reaktywną, tzn. że środowisko działa na niego za pomocą bodźców, na które człowiek w określony sposób reaguje.

Według behawiorystów człowiek jest istotą niesamodzielną, gdyż jest sterowany nie tylko przez bodźce płynące ze środowiska, ale również poprzez konsekwencje swoich reakcji, które nazywane są wzmocnieniami. Wzmocnienia mogą być pozytywne bądź negatywne dla organizmu. Nie należy w prosty sposób utożsamiać pojęcia wzmocnień z nagrodą czy karą.

Najważniejsze ustalenia behawiorystów

1. Występuje zaburzona proporcja pomiędzy stosowaniem wzmocnień pozytywnych i negatywnych tzn. istnieje przewaga negatywnych nad pozytywnymi.

2. Mitologizacja kary polega na tym, iż ludzie wierzą, że jest ona znacznie bardziej skuteczna niż nagroda i twierdzą, że kara powinna być surowa. Tymczasem wiadomo, że powinien istnieć określony system nagród i kar, a także że najbardziej skuteczna jest kara nieuchronna o średniej surowości.

(przykład zadania na egzaminie - jakbyś zaplanował system kar i nagród w ośrodku wychowawczym?)

3. Stosowanie kar jest obarczone wieloma konsekwencjami, do tych konsekwencji należą:

Po pierwsze - unikanie źródła kary, bardzo często człowiek nie zmienia zachowania, a jedynie próbuje uniknąć osoby lub sytuacji, które są karzące.

Po drugie - zachowania, za które jesteśmy surowo karani bardzo często bywają jedynie zatamowane a nie zniwelowane i powracają kiedy przestaje zagrażać karą.

Po trzecie - konsekwencją kar fizycznych jest uczenie dzieci zachowań agresywnych.

4. Błędy w stosowaniu wzmocnień to:

Po pierwsze - odroczenie wzmocnień, tymczasem wzmocnienie powinno być stosowane po wykonaniu reakcji, zwłaszcza u zwierząt i małych dzieci.

Po drugie - stosowanie niewłaściwych procedur, czyli np. nagradzanie za wszystko albo nieróżnicowanie wzmocnień.

Koncepcja behawioralna przedstawia nieco uproszczony obraz człowieka, ponieważ dalsze badania dowiodły, że funkcjonowanie człowieka jest bardziej złożone.

Koncepcja psychodynamiczna - pochodzi z XIX - wiecznej koncepcji człowieka, a mianowicie z psychoanalizy. Człowiek jest istotą niesamodzielną, ale jest sterowany przez wewnętrzne siły dynamiczne, są one związane z niezaspokojeniem potrzeb co powoduje zaburzenie wewnętrznej równowagi i dążenie do jej przywrócenia, powstaje w ten sposób popęd.

( przykładowe zadanie na egzaminie - podaj podobieństwa koncepcji behawioralnej i psychodynamicznej - tu i tu człowiek nie jest istotą samodzielną )

Osobowość człowieka - jego wewnętrzna struktura składa się z trzech warstw :

1. najbardziej pierwotna - wewnętrzne dziecko (ono / id )

[ emocje są naszym wyposażeniem, nie ma złych emocji, są tylko dobre ]

2. postępujący proces socjalizacji kształtuje kolejne warstwy naszej osobowości, w wyniku oddziaływań wychowawczych kształtowany jest nasz wewnętrzny rodzic, albo inaczej super ego - sumienie, czyli nakazy, zakazy i powinności, które są nam przekazywane. Niekiedy do super ego są włączane dodatkowe nakazy (zakazy, które nie są wyprowadzone z głównych norm u są szkodliwe).

3. EGO - (wewnętrzny dorosły, dojrzały) powstaje w wyniku naszych własnych doświadczeń, kieruje się zasadą wyboru i ponoszenia konsekwencji.

Konflikt jest to sprzeczność interesów i dążeń pomiędzy wewnętrznym dzieckiem a super ego. Konflikt jest nieuświadomiony.

Pojawienie się konfliktu powoduje dyskomfort, a ponieważ człowiek nie jest świadomy konfliktu próbuje sobie z nim radzić za pomocą mechanizmów obronnych.

Niektóre z mechanizmów obronnych:

1. RACJONALIZACJA - polega ona na podawaniu innych niż rzeczywiste, przyczyn naszych zachowań. Wyróżniamy dwa rodzaje racjonalizacji:

a) kwaśne winogrona - polega on na pozbawianiu wartości tego czego nie udało nam się osiągnąć i w związku z czym odczuwamy np. zazdrość.

b) słodkie cytryny - podnoszenie wartości tego co zrobiliśmy i co nie jest zgodne z naszym super ego.

2. PROJEKCJA - jest to rzutowanie tych cech lub zachowań, których nie akceptujemy u siebie na inne osoby.

3. WYPARCIE - polega na zepchnięciu do podświadomości tego np. naszych zachowań, które są sprzeczne z naszym super ego.

W wychowaniu odniesieniem do koncepcji psychodynamicznej jest tzw. model konfliktowy, w którym przyjmuje się, że wychowawca i wychowanek, a w zasadzie ich działania pozostają ze sobą w konflikcie, ponieważ włączenie człowieka w funkcjonowanie człowieczeństwa zgodnie z jego zasadami i normami wymaga ograniczeń.

Deformacja tego modelu jest tzw. model wahadła, polega on na tym, iż dziecko czy młody człowiek nie wie jakie normy obowiązują, kiedy i dlaczego jego obowiązują a innych nie.

Koncepcja poznawcza - przedstawia człowieka jako istotę aktywną, czyli taką, która pobiera informacje z otoczenia i twórczo je przekłada, konstruuje obraz zarówno siebie jak i otaczającego świata. W tym procesie biorą udział procesy poznawcze tzw. spostrzeganie, myślenie, pamięć i uczenie się.

( przykładowe zadanie na egzaminie - czym różnią się między sobą 3 przerobione koncepcje? -

w dwóch poprzednich człowiek jest bierny, zaś w koncepcji poznawczej człowiek jest badaczem, twórcą i jest aktywny. Sam się kształtuje. )

Konstrukty osobiste (struktury poznawcze) - są to wyobrażenia człowieka o sobie samym, ale także o otaczającym go świecie we wszystkich jego aspektach.

Wyobrażenie o sobie samym= struktura JA

Sieć poznawcza, to sieć, w której znajdują się struktury poznawcze. Każdy ma inne wyobrażenie, inną strukturę poznawczą.

Treść struktur poznawczych - co one w sobie zawierają:

- cechy formalne struktur poznawczych (cechy struktur poznawczych są cechami ciągłymi tzn. występują w różnym natężeniu u różnych osób:

- proste albo złożone - złożone są wtedy, gdy człowiek posługuje się wieloma kryteriami, próbując opisać i wyjaśnić rzeczywistość; proste (prymitywne) - niewiele kryteriów;

- aktywne bądź bierne - aktywne są wówczas, kiedy używamy zawartych w nich treści;

- abstrakcyjne albo konkretne - abstrakcyjne są wtedy, gdy potrafimy dokonać porównań i uogólnień;

-otwarte bądź zamknięte - otwarte są, gdy bierzemy pod uwagę napływające informacje i niekiedy dokonujemy korekty w istniejących już strukturach poznawczych;

Stan rozbieżności pomiędzy informacjami napływającymi a informacjami zakodowanymi nazywamy dysonansem poznawczym (inaczej rozbieżnością informacji). Człowiek dąży do zredukowania tego stanu na różne sposoby tzn. może poszukiwać informacji, które może także blokować lub deformować napływające informacje, żeby nie naruszyć istniejących już struktur.

BARDZO CZĘSTO BLOKOWANIE BĄDŹ DEFORMOWANIE INFORMACJI NIEZGODNYCH Z NASZYMI STRUKTURAMI POZNAWCZYMI JEST TZW. OBRONĄ WŁASNEGO „JA”.

Konflikt motywacyjny- sytuacja, w której na człowieka działają dwie siły i stoi on przed wyborem pomiędzy tymi dwiema siłami. Nie ma jednocześnie możliwości ucieczki z pola.

Rodzaje konfliktu motywacyjnego:

• „dążenie, dążenie” - na człowieka działają dwie siły pozytywne, między którymi dokonuje on wyboru. Cechą charakterystyczną zachowania człowieka jest wahanie się. Wynika ono z faktu, iż w miarę zbliżania się do jednej wartości jej atrakcyjność maleje natomiast rośnie atrakcyjność tego czego nie wybraliśmy. Po dokonaniu wyboru człowiek podnosi wartość tego co wybrał, ponieważ jest istotą dążącego do przekonania, że ma słuszność.

• „unikanie, unikanie”- na człowieka działają dwie siły negatywne i również jest on zobligowany do dokonania wyboru. Cechą charakterystyczną zachowania człowieka jest również wahanie się, ponieważ w miarę zbliżania się do jednej z wartości jej aspekt negatywny rośnie. Przykład: kobieta w związku z alkoholikiem. Nie chce byś w takim związku, ale boi się być sama.

• „unikanie, dążenie”- sytuacja, w której ten sam cel (obiekt) budzi w nas zarówno chęć dążenia jak i unikania. W tej sytuacji w miarę zbliżania się do celu obie siły, a więc siła dążenia i siła unikania rosną, jednak siła unikania rośnie szybciej, wiec musimy być bardzo zdeterminowani by osiągnąć cel. Przykład: dziecko, które widzi psa. Z jednej strony chce go pogłaskać, z drugiej boi się go. Wyjście za mąż. Z jednej strony chcemy zawrzeć związek małżeński, z drugiej jednak rodzą się w nas obawy.

Silna wola- określa się jako konkurencje pomiędzy motywacjami, a wiec pomiędzy unikaniem albo dążeniem. O silnej woli mówimy kiedy dążenie jest na tyle silne, że udaje nam się zdobyć postawiony cel. Sytuacje konfliktu motywacyjnego determinują nasze zachowania. Potrafią je opisać i wyjaśnić.

Struktura „JA” - jest to wyobrażenie o sobie samym. Nie jest to struktura jednolita, ponieważ wyróżniamy różnego rodzaju „JA” np. „JA” realne, czyli to jacy jesteśmy i „JA” idealne czyli jakimi chcieli byśmy być. Zwykle te dwa rodzaje „JA” nie pokrywają się. Struktura „JA” kształtuje nam się przez całe życie. Informacje o naszym „JA” zasięgamy od: znajomych, nauczycieli, rodziny, osób w naszym otoczeniu, naszego odbicia, zdjęć, z tego co osiągamy, porównując się do innych.

Dostajemy szereg informacji, które tworzą nasze „JA”.

Rodzice i nauczyciele mają znaczący udział w kształtowaniu się struktury „JA” dziecka, ponieważ są osobami znaczącymi a dziecko pozostaje z nimi w zależności emocjonalnej. Należy mieć świadomość, że komunikaty pozytywne budują poczucie własnej wartości natomiast komunikaty negatywne działają przeciwnie.

Motywacja w ujęciu poznawczym

Koncepcja poznawcza zajmuje się tzw. mediacyjnymi procesami poznawczymi. Te procesy to osobiste wyjaśnienia sukcesu i porażki. Zajmuje się także przetwarzaniem informacji w warunkach szkolnych. To podejście dąży do zrozumienia dlaczego ludzie angażują się w dane zadania, a dlaczego nie.

Czynniki wpływające na indywidualną motywację :

1. Składnik wartości : zawiera on cele i przekonania ludzi na temat znaczenia tego co robię i tego czy jest ono interesujące.

2. Składnik oczekiwań : jest to przekonanie na temat zdolności człowieka co do wykonywania zadania ( Czy jestem w stanie wykonać to zadanie?)

3. Składnik afektywny / emocjonalny : zawiera on reakcje emocjonalne związane z wykonywanym zadaniem

Opis składników z punktu widzenia psychologa :

• Składnik wartości :

• Z tym składnikiem łączy się pojęcie celów. Cele spełniają rolę kontrolującą nasze zachowanie, dostarczają informacji na temat procesu w którym człowiek się znajduje, ale także determinują wzorce motywacji.

Cel powinien kontrolować nasze zachowanie.

Cele :

• Sprawnościowe : dążenie do rozwoju, do osiągnięć po to, aby osiągnąć sprawność, doskonałość, umiejętność niezależnie od osiągnięć innych ludzi

• Wykonaniowe : człowiek ukierunkowany na porównania społeczne, współzawodnictwo, na to by osiągnąć więcej niż inni

Z tymi celami związany jest rodzaj motywacji to znaczy : z celami sprawnościowymi związana jest motywacja wewnętrzna, a celami wykonaniowymi częściej związana jest motywacja zewnętrzna. Przyjęcie określonego rodzaju celu pociąga za sobą różny stosunek do zadań. Kiedy człowiek przypisuje większą wartość sprawności ma pozytywne nastawienie wobec zadań, w większym stopniu monitoruje rozumienie, prezentuje strategię organizowania i łączenia wiedzy, natomiast osoby skoncentrowane jedynie na celach wykonaniowych sięgają po strategię zapamiętywania, nie angażują się w myślenie krytyczne, są nastawione na szukanie ułatwień i szybkich zysków.

• Składnik oczekiwań :

• Jest to odpowiedź na pytanie „ czy jestem w stanie wykonać to zadanie?”. Łączy się on w bezpośredni sposób z pojęciem „ umiejscowienia kontroli”, ponieważ uważa się, że spostrzeganie przez ludzi kontroli / sterowania wpływa na ich zachowanie. Wyróżniamy wewnętrzne i zewnętrzne umiejscowienie kontroli. Osoba o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli ma przekonanie, że steruje swoim zachowaniem oraz że wysiłek i nagrody są ze sobą mocno powiązane. Jest to także przekonanie na temat własnej skuteczności, czyli indywidualna ocena tego czy posiadamy specyficzne umiejętności do wykonywania danego zadania.

Ludzie o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli wybierają trudne zadania, wkładają w nie większy wysiłek, pracują wytrwalej i stosują adekwatne strategie w celu rozwiązania zadania. Wykazują także niższy poziom lęku. Osiągają więcej, bo kierują się w swoim życiu chęcią uzyskania sukcesu.

Ludzie o zewnętrznym umiejscowieniu kontroli są przekonani, że mają niewielką kontrolę nad rzeczywistością, że niewiele od nich zależy i często nie widzą związku przyczynowo - skutkowego.

Z umiejscowieniem kontroli łączą się tzw. sądy atrybucyjne, czyli przekonania o własnej skuteczności, które wpływają na nasze zachowanie.

• Składnik afektywny / emocjonalny :

• To pytanie „ jakie uczucia wzbudza we mnie to zadanie?”. Dominują tutaj w przypadku obniżenia dominacji takie uczucia / emocje jak wstyd i lęk, które spełniają rolę de motywatorów.

Psychologia humanistyczna ( psychologia egzystencjonalna / psychologia perceptualna)

Zdaniem psychologów humanistycznych zachowanie ludzi jest zdeterminowane przede wszystkim tym w jaki sposób spostrzegają oni sami siebie i otaczający świat. Według nich ludzie nie są wyłącznym produktem środowiska, ale są istotami obdarzonymi swobodą wyboru, są motywowani przez potrzebę samorealizacji czyli wykorzystania swojego potencjału istoty ludzkiej.

Według tej psychologii zrozumienie zachowań ludzkich jest możliwe wówczas jeżeli poznamy świat percepcyjny każdego człowieka, innymi słowy : aby zrozumieć człowieka należy zrozumieć jak wyglądają zjawiska czy rzeczywistość z jego punktu widzenia. Dyskusyjnym jest w takim odniesieniu używanie i rozumienie pojęcia „fakty” bowiem, aby zrozumieć zachowanie ludzkie należy wiedzieć, że istotne są nie tylko fakty zewnętrzne, ale znaczenie tych faktów dla człowieka. Przykładem takiego rozumienia faktów jest np. interpretacja bodźca stresowego ( bodziec jest interpretowany jako pozytywny bądź negatywny w zależności od oceny poznawczej).

Aby zrozumieć zachowanie dziecka musisz określić w jaki sposób spostrzega ono swoje zachowanie w określonej sytuacji. To co z naszego punktu widzenia wydaje się zachowaniem dziwnym czy niezwykłym może być zupełnie celowym czy normalnym z punktu widzenia dziecka. Z tego powodu psychologowie humanistyczni twierdzą, że zmiana zachowania będzie możliwa jeśli zmienimy percepcję jednostki.

Wewnętrzna perspektywa spostrzegania świata jest bezpośrednio powiązana z procesem uczenia się tzn., że uczymy się tego, takich treści, które mają dla nas osobiste znaczenie.

Psychologowie humanistycznie wyróżniają dwa znaczące elementy w procesie uczenia się :

1. Nabywanie nowej informacji

2. Dokonywanie personalizacji tej informacji

Konkluzja :

Często w procesie nauczania popełnia się błąd, uważając że treści będą przyswojone jeśli zostaną starannie zorganizowane i zaprezentowane, tymczasem to nie wystarcza. Zostaną one zasymilowane jeśli jednostka będzie potrafiła nadać im znaczenie. W procesie nauczania ważne jest, aby pomóc ludziom wydobyć osobiste znaczenie z przedstawianych treści. W procesie uczenia się i nauczania istotne jest:

1. Pragnienie uczenia się tz., że istoty ludzkie posiadają naturalne dążenie do uczenia się

2. Ważne jest uczenie się bez zagrożenia, przynosi ono najlepsze efekty wówczas kiedy zachodzi w bezpiecznym otoczeniu i mamy przyzwolenie na błąd

3. Ważne jest samo inicjowanie uczenia się, jest ono najbardziej znaczące i rozległe, kiedy jest zainicjowane przez podmiot oraz kiedy angażuje nie tylko umysł, ale również emocje uczącego się

Procesy poznawcze człowieka

Procesy poznawcze człowieka - procesy, dzięki którym człowiek jest w stanie pobierać informację z otoczenia, przetwarzać je, tworzyć sobie obraz świata oraz zapamiętywać. Do tych procesów zaliczamy :

4. Spostrzeganie

5. Wyobrażenia

6. Myślenie

7. Pamięć

8. Uczenie się

Spostrzeganie - złożony układ procesów, dzięki którym powstaje subiektywny obraz rzeczywistości zwany spostrzeżeniem ( np. dwie osoby spostrzegają różnie świat : dwie osoby stoją na tej samej łące, ale ta łąką jest dla nich inna). Spostrzeganie jest czynnością ukierunkowaną na budowanie spostrzeżeń. Spostrzeżenia zaś są wewnętrzną reprezentacją zewnętrznej rzeczywistości.

Procesy spostrzegania przebiegają na dwóch poziomach :

1. Poziom czuciowo - ruchowy

• Jest prostszy, jego wynikiem jest wyodrębnienie całości przestrzenno - czasowych, czyli figur ( są to także punkty, linie, bryły, frazy muzyczne, dźwięki mowy) np. małe dziecko poznaje świat za pomocą dotyku ( małe dziecko  dajemy przedmio t chwyt świadomy  bierze przedmiot do buzi

Jest to spostrzeganie bez dołączania znaczenia. Spostrzeganie na tym poziomie charakteryzuje się pewnymi właściwościami : Jest znacznie bardziej skuteczne jeżeli jest procesem aktywnym ( np. znacznie bardziej dokładny / precyzyjny jest dotyk czynny niż bierny). Istnieją pewne wrodzone właściwości - wrodzony jest odruch orientacyjny tz, że reagujemy na bodziec, który wyróżnia się z tła ( np. wchodzi ktoś spóźniony na wykład i wszyscy odruchowo spoglądają na niego, bo to dla nich w tym momencie jest ciekawsze, niż to o czym mówi wykładowca).

Wrodzona jest budowa narządów zmysłów jak również związane z nim reakcje odruchowe takie jak np. skurcz mięśni soczewki czy skurcz mięśni tęczówki. Do wrodzonych właściwości spostrzegania należy także istnienie w mózgu komórek wrażliwych na spostrzeganie prostych kształtów jak np. szczeliny świetlne, kropki, linie.

2. Poziom znaczeniowo - czynnościowy

• Jest to wyżej zorganizowany poziom spostrzegania, dotyczy on wzajemnych zależności funkcjonalnych, inaczej to spostrzeganie nazywa się spostrzeganiem znaczeń. Spostrzeganie przedmiotów ma charakter sensowny, czyli nie ogranicza się do wyglądu zmysłowego, lecz obejmuje także znaczenie.

W spostrzeganiu istnieje pewien aspekt wrodzony, a mianowicie uważa się, że człowiek posiada wrodzoną umiejętność spostrzegania głębin ( np. dziecko raczkuje i zatrzymuje się przy końcu stołu, żeby nie spaść).

Na efekt procesów spostrzegania wpływają dodatkowe czynniki. Spostrzeganie rzeczywiste jest zdeterminowane społecznie. Dzieje się tak za pomocą mowy, ponieważ świat spostrzeżeń człowieka to świat to świat elementów nazwanych ( mowa ma duży wpływ na to jak spostrzegamy, ponieważ mowa została wykształcona przez środowisko).

PROCESY POZNAWCZE - PROCESY SPOSTRZEGANIA

Bodziec - jest to takie zdarzenie w środowisku fizycznym receptorycznej powierzchni organizmu, na które organizm potrafi zareagować w sposób specyficzny. Powierzchnia receptoryczna organizmu to wszystkie receptory niezależnie od tego, gdzie się znajdują - na zewnątrz czy wewnątrz organizmu.

Receptor - jest to układ o jednym wejściu i jednym wyjściu informacyjnym. Stanowi go wyspecjalizowane do odbioru określonego wymiaru sensorycznego zakończenia wypustki komórki nerowowej zwanej neuronem obwodowym.

Klasyfikacja receptorów :

1. Eksteroreceptory - receptory znajdujące się na powierzchni organizmu i odbierające bodźce z jego otoczenia.

1. Telereceptory ) receptory wzrokowe i słuchowe)- odbierają bodźce oddalone od organizmu

2. Kontaktoreceptory ( receptory smakowe, dotykowe, temperatury i bólu) - odbierają bodźce w zetknięciu z receptoryczną powierzchnią organizmu

2. Interoreceptory - receptory znajdujące się wewnątrz naszego organizmu i odbierające bodźce z jego wnętrza

1. Proprioreceptory ( receptory równowagi, stawowe, mięśniowe, ścięgniowe) - receptory znajdujące się w narządach ruchu i odbierające bodźce związane z ruchem i położeniem poszczególnych części ciała i organizmu jako całość

2. Wisceroreceptory ( zróżnicowane i funkcjonalnie wyspecjalizowane zakończenia nerwowe znajdujące się w narządach ciała)- receptory znajdujące się w narządach wewnętrznych i odbierające bodźce ze stanem tych narządów.

Organizacja procesów spostrzegania :

• Sensoryczno - motoryczny

• Sematyczno- operacyjny

Efekt spostrzegania na poziomie sematyczno - motorycznym zależy od :

• kontekstów w jakich spostrzegamy

• posiadanej wiedzy

• systemu wartości

• języka, którym się posługujemy

• sytuacji materialnej

• różnic kulturowych i środowiskowych

To bywa przyczyną deformacji procesu spostrzegania, często dokonujemy nadinterpretacji i wyciągamy fałszywe wnioski.

Złudzenie optyczne - błędna interpretacja obrazu przez mózg pod wpływem kontrastu, cieni, użycia kolorów, które automatycznie wprowadzają mózg w błędny tok myślenia. Złudzenie wynika z mechanizmów działania percepcji, które zazwyczaj pomagają w postrzeganiu w określonych warunkach jednak mogą powodować pozornie tylko prawdziwe wrażenie. Wyróżniamy kilka rodzajów złudzeń :

1. geometryczne - błędna ocena odległości, kątów, kierunków i kształtów

2. barwne : związane z jasnością i barwą tła

3. jasności : pojawiające się wówczas gdy przedmiot oglądany na jasnym tle wydaje się ciemniejszy niż ten sam przedmiot na ciemnym tle

4. trójwymiarowości : w wyniku posiadania dwojga oczu do mózgu docierają dwa obrazy tego samego przedmiotu

Deformacje w postrzeganiu obiektów społecznych

Obiekty społeczne ( inni ludzie) również są spostrzegani przez nas często w sposób zdeformowany tz. spostrzeganie społeczne jest obarczone wieloma błędami. Błedy w spostrzeganiu ludzi :

1. logiczny : polega na tym, że w sposób nieświadomy łączymy cechy pozytywne z cechami pozytywnymi, a negatywne z negatywnymi => zakładamy, że niektóre cechy występują wspólnie ( najczęściej działa to w pierwszym kontakcie z osobą) przykład : na obrazach diabeł przedstawiany jest jako brzydka postać ( ponieważ jest zły)

2. pierwszego wrażenia : polega na tym, że mamy tendencję do oceniania danej osoby zgodnie z pierwszym wrażeniem jakie na nas wywarła. To wrażenie może się utrzymywać.

3. Efekt aureoli : polega na tym, że oceniamy daną osobę przez pryzmat cechy, które ona ujawniła, a która jest dla nas ważna

4. Stałości : jest to przekonanie o tym, że ludzie nie zmieniają się, czyli są stali / niezmienni.

Przyczyny popełniania błędów stałości :

1. Przekonanie, że stałość jest bardziej wartościowa niż zmienność

2. Posługiwanie się językiem cech ( wszystkie określenia)

3. Posługiwanie się atrybucjami dyspozycyjnymi ( przypisywanie zachowań cechom jakie człowiek posiada), a nie używanie atrybucji sytuacyjnych ( przypisywanie przyczyn ludzkich zachowań sytuacjom w których człowiek się znalazł.

Atrybucje - są to przyczyny zachowań ludzkich, których nie widzimy, ale o których wnioskujemy.

Człowiek przywiązuje zbyt wielką wagę do tzw. atrybucji dyspozycyjnych.

Nie widzimy przyczyn zachowań ludzkich, widzimy tylko zachowanie, stawiamy jedynie kilka hipotez. Uważamy np., że człowiek zachował się w taki sposób bo np. jest zły, głupi itp.

Za nasze zachowanie odpowiadają cechy, które posiadamy oraz sytuacja, w której człowiek się znalazł.

Eksperyment ( Filip Zimbardo):

Zaproszono studentów dobrego uniwersytetu amerykańskiego, w zasadzie zgłosili się zdrowi studenci renomowanego uniwersytetu, biali. Wzięli udział dobrowolnie w eksperymencie, który polegał na tym,, ze chcieli sprawdzić zachowanie człowieka w zamknięciu. Skonstruowano w podziemiach uniwersytetu więzienie. Zostali losowo podzieleni na strażników i więźniów, dostali atrybuty strażnicy. Nie wiedzieli kiedy zostaną aresztowani. Podjechali na teren kampusu i zabrali ich do więzienia, miał trwać 3 tyg., a trwał 5dni. Wszyscy nieprawdopodobnie weszli w swoje role. Strażnicy używali przemocy, poniżali, robili rzeczy, o które same siebie nie podejrzewali. Musieli więc zrezygnować z tego eksperymentu. Dosyć szybko to co miało być dla więźniów karą stało się przywilejem np. skorzystanie z toalety. „Więźniowie” zachowywali się w sposób nieoczekiwany dla eksperymentatorów. Eksperementatorzy myśleli, że będą sobie opowiadać kim są na wolności, co robią. Rozmawiali tylko o tym jak przechytrzyć strażników, jak wymyślić ucieczkę. Przerwali eksperyment, ponieważ całkowicie stracili nad nimi kontrolę. Nieprawdopodobnie weszli w swoje role.

Ten eksperyment pokazuje w jaki sposób sytuacja może mieć wpływ na nasze zachowanie.

Sytuacja modyfikowała również zachowanie człowieka. Nasze zachowanie jest obarczone błędem stałości. Dużą sytuację przywiązujemy do cech, a zapominamy o sytuacji, która może mieć wpływ na zachowanie człowieka.

PROCESY EMOCJONALNE

- ZŁOŚĆ

-RADOŚĆ

-ZAZDROŚĆ

-ROZCZAROWANIE

-ZDIWIENIE

-CIEKAWOŚĆ

-ZADOWOLENIE

-ŻAL

-STRACH

-TĘSKNOTA

-SMUTEK

Procesy emocjonalne spełniają dwie podstawowe funkcje:

• Funkcja sygnalizacyjna - informują organizm o tym, że została zaburzona równowaga pomiędzy nim a otoczeniem.

• Funkcja energetyzująca - pozwalają na zmianę istniejącej sytuacji.

INTELIGENCJA EMOCJONALNA

Nie jest jeszcze dobrze określona, ponieważ jest to konstrukt stosunkowo młody. Określa się nią jako znajomość swoich emocji, umiejętność posługiwania się nimi, jak również umiejętność identyfikowania emocji u innych ludzi i adekwatnego zachowania się w stosunku do przeżywanych przez nich emocji.

Na inteligencję emocjonalną składają się 2 rodzaje kompetencji:

• Kompetencje osobiste (podmiotowe) - związane z sobą same. W skład ich wchodzi:

5. Samo świadomość, na którą składa się:

- poczucie własnej wartości - jest to przekonanie o ważności i wartości własnego „ja” (jestem niepowtarzalną jednostką; jestem wartością, ponieważ jestem istotą ludzką)

-adekwatna samoocena - jest to znajomość własnych możliwości, ale także własnych ograniczeń (świadomość tego co robię dobrze, a co nie do końca robię dobrze; jakie posiadam możliwości, a jakie ograniczenia; ktoś kto ma niskie poczucie własnej wartości ma rozdmuchaną samoocenę, cały czas musi udowadniać, że jednak jest doskonały

np. są takie osoby, które wszystko mają najlepsze- chłopaka, męża, na wszystkim się najlepiej znają itp. Na co dzień te osoby nas nie przekonują ale samych siebie, że są idealne.

np. Ci naprawdę znakomici aktorzy nie ma ich w kolorowych pismach, dobroczynnych imprezach, salonach, ponieważ oni nie muszą tego robić, bo w środku mają poczucie własnej wartości i wiedzą , że spełniają się najlepiej w swoim zawodzie np. w teatrze )

- samoświadomość emocjonalna - świadomość emocji, którą w danej chwili przeżywam. Samoświadomość emocjonalna może być utrudniona ze względu na proces wychowania, w którym raczej promuje się tłumienie emocji, niż ich świadome przeżywanie. Jest to związane z płcią - chłopcy są uczeni nieuświadamiania sobie strachu bądź smutku, natomiast dziewczynki nieuświadamiania sobie złości.

np. sztuka Szekspira - „Poskromienie złośnicy”

np. Od maleńka mówi się do małych dziewczynek: „Złość piękności szkodzi”, lub mówi się kobiecie: „ Jesteś taka piękna, jak się złościsz”. Przekaz jest taki, że kobieta ma coś z tą złością zrobić. Jako małe jesteśmy uczone, że nie wypada nam się złościć, jak jesteśmy już dorosłe mówi nam się: „Daj spokój nie złość się, zrób to dla dziecka” - mamy ukryć w sobie złość. Kobiecie nie przystoi, to co mężczyźnie.

np. Do chłopców od małego mówi się, że „Chłopaki nie płaczą”. Mały chłopiec się przewraca i rozbił sobie kolano, boli go to, jest nieszczęśliwy i biedny. Słyszy: „Nic się nie stało”. Jak nic się nie stało? Skoro jest małym chłopcem to odczuwa ból. Skoro mówimy „Nic się nie stało” zaprzeczamy emocjom.

Istnieją dowody, że chłopcy gorzej radzą sobie z rozwodami rodziców niż dziewczynki. Bo dziewczynki mogą płakać, jest im smutno. Chłopcy nie powinni płakać, mimo, iż odczuwają emocje. Z matką zostaje 6-letni chłopiec i często mówią dzieciom: „Masz się zaopiekować mamusią”. Jak ma się zaopiekować, skoro ma dopiero 6 lat? To matka powinna się nim opiekować.

Nie przyznano mu prawa do smutku, a na dodatek powierzono mu opiekę nad matką.

np. większość osób, które ma zaburzenie odżywiania to kobiety. Ale to my podejmując te różnego rodzaju walki z jedzeniem próbujemy coś zrobić ze złością. W przypadku anoreksji jesteśmy wściekłe, bo jesteśmy zbyt kontrolowane przez zewnętrzne otoczenie. W przypadku otyłości jest tak, że warto się zastanowić czy stoję przy lodówce, bo jestem głodna, czy , że jestem wściekła?

np. większość uzależnień od alkoholu to mężczyźni. Od małego mówiono mu, że nie odczuwa smutku. Najprostszy sposób to napić się alkoholu, bo wtedy przestajemy czuć, odczuwamy chwilową ulgę.

Jeżeli mówi się o piciu alkoholu, to mówi się, że to jest nieudolna regulacja emocji.

6. Samoregulacje emocjonalna - jest to umiejętność posługiwania się emocjami w taki sposób, aby ułatwiały nam relację społeczne, aby były one ( relacje społeczne) prawdziwe oraz jest to traktowanie emocji jako procesu. Czyli samoregulacja jest to posługiwanie się emocjami w taki sposób, żeby pomagały nam w relacjach społecznych oraz jest to umiejętność traktowania emocji jako procesu.

np. trzeba odróżnić emocję od sposobu ich wyrażania. Emocje są błędnie traktowanie jako sposoby ich wyrażania. Emocja to jest pewien stan, stan fizjologiczny, pewna chemia, a sposób wyrażania to jest to co z tym robię.

Złość jest emocją, ale agresja nie jest emocją. Ludzie wymiennie mówiąc o złości mówią złość, agresja. Agresja to jest jeden ze sposobów wyrażania złości. Mogę być na kogoś zła i wykrzyczeć coś na kogoś - będzie to zachowanie agresywne, a mogę również powiedzieć komuś, że jestem na niego wściekła.

np. Jaką rolę spełnia zazdrość?

Zazdrość mówi nam, że coś jest dla nas ważne i chcielibyśmy to mieć. Możemy zrobić coś na szkodę, żeby to zdobyć. Możemy zazdrościć sąsiadowi samochodu - możemy mu go posysać, lub zapracować na taki sam samochód, i kupić go sobie.

LUDZIE MYLĄ EMOCJE Z WYRAŻANIEM EMOCJI.

np. jeżeli coś się dzieje wbrew naszych oczekiwań, powinniśmy wyróżnić tą złość i powiedzieć, że coś mi się nie podoba. Nie można robić „dobrej miny do złej gry”. Jak jest zła gra to musi być zła mina. W negocjacjach nie jest wcale najlepiej mieć kamienną twarz. Jeśli coś jest nie po naszej myśli należy to wyrazić.

np. wyobraźmy sobie, że ludzie się poznają o zaczynają się spotykać. Mężczyzna bardzo się stara i chce zaprosić kobietę do restauracji. Chce zaprosić kobietę do chińskiej restauracji, bo on bardzo lubi, ale ona nie lubi. Przyjechał po nią. Pojechali. Zamówili. Ona ledwo co je, ale pytana czy jej się podoba, odpowiada: „tak, super, świetnie”. Zbliża się kolejna uroczysta kolacja ( są ze sobą rok) i znowu zaprosił ją do chińskiej, bo przecież jej się podobało. Na przyszłość ciągle będzie zabierał ją do tej samej restauracji, aż w końcu się pokłócą i kobieta wygarnie mu wszystko.

np. kogoś kto jest w smutku nie należy poklepywać i mówić: „weź się w garść”.

NA PRZEŻYWANIE EMOCJI POTRZEBA CZASU.

np. mówi się, że żałoba trwa rok. Tak jak ona długo trwa, to są emocje.

Zaleganie emocji - brak radzenia sobie z tymi emocjami.

7. Dyspozycyjny optymizm- jest to przekonanie, iż z większości trudnych sytuacji można znaleźć zadawalające wyjście. Czyli optymizm jako cecha. Jest to osoba, która doświadczyła trudnych wydarzeń życiowych i jest w stanie posiadać takie przekonanie, że z większości trudnych sytuacji znajdzie się wyjście, jest w stanie znaleźć rozwiązanie z danej sytuacji.

• Kompetencje społeczne - zaliczamy do nich:

5. Umiejętność pozytywnego wzmacniania innych- a więc koncentrowanie się na ludzkich zasobach, a nie na deficytach.

np. jeśli matka pracuje z dzieckiem należy pochwalić go za pozytywy…

( przykład: temat 1, strona 1)

np. jak ludzie stoją przed lustrem to koncentrują się nad wadami nie zaletami

6. Umiejętność kooperowania - czyli poszukiwania rozwiązań zadawalających dla obu stron.

np. człowiek inteligentny emocjonalne przekłada kooperację nad kompromis.

Kooperacja przyjmuje, że może się uda znaleźć takie rozwiązanie, które zadowoli 2 strony.

Były sobie 2 siostry, miały 1 pomarańczę. Bardzo się o nią kłóciły i postanowiły pójść na kompromis i przecięły ją na pół, żeby każda dostała kawałek. Każda poszła w swoją stronę - jedna zjadła pomarańczę i wyrzuciła skórkę, 2 - wyrzuciła miąższ i wzięła skórkę, bo była jej ona potrzebna do ciasta, a nie lubiła miąższu.

7. Empatia - inaczej umiejętność współodczuwania, czyli umiejętność adekwatnego zachowania się do tego, co drugi człowiek przeżywa.

np. wyobraźmy sobie sytuację: umarła mama. I spotyka się z kimś i ten ktoś pyta co się stało i mówimy: umarła nam mama. Po czym ktoś odpowiada: „ No to lepiej, bo się nie męczy”. Lepiej przytulić, powiedzieć: „ Widzę, że Ci smutno”.

EMPATIA- U MIEJĘTNOŚĆ CZYTANIA LUDZKICH EMOCJI.

Procesy poznawcze c. d

Czynność myślenia jako łańcuch operacji umysłowych

Myślenie jest to łańcuch operacji umysłowych za pomocą których przetwarzane są informacje zawarte w spostrzeżeniach, wyobrażeniach i pojęciach.

Myślenie - czynność, która odbywa się w czasie za pomocą konkretnych operacji…

Proces myślenia składa się z :

3. materiału - informacji o świecie, zakodowanych, wyobrażeniach i pojęciach (np. liczby całkowite)- materiał myślenia np. chcemy kupić samochód używany. materiałem są - informacje jakie zbieramy na temat ceny, rocznika, silnika itp. (…)

2) operacja umysłowa - elementarnych transformacji (przetwarzanie) dokonywanych na materiale (np. dodawanie i odejmowanie)

3) reguł - czyli strategii porządkowania łańcucha operacji (np. wzory matematyczne)

Operacje umysłowe : analiza i synteza

ANALIZA: to wyodrębnianie komponentów(składników) całości (np. szukanie wątków utworu literackiego)

SYNTEZA: to łączenie komponentów(składników) w całość (np. stawianie hipotezy na bazie obserwacji empirycznych)

Operacje pochodne :

ABSTRAKOWANIE: wyodrębnienie pewnych cech obiektu z pominięciem innych

UOGÓLNIANIE: łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów

PORÓWNANIE: szukanie podobieństw i różnic pomiędzy obiektami.

Reguły rządzące operacjami myślenia:

3. operacja zerowa /tożsamościowa tzn., że nie zmieniamy wyjściowego stanu rzeczy (myśli), czyli jeśli obrócimy figurę o 360 stopni to jest nadal w tym samym miejscu i czasie. [wciąż jestem w tym samym punkcie]

4. reguła odwracalności operacji - dla każdej operacji istnieje operacja odwrotna. [mamy 8+7 = 15, operacją odwrotną jest 15-7=8, dzieci tej reguły nie posiadają.]

5. reguła składania operacji - operacja daje taki sam wynik jak inna operacja - [np. 60+40=100, 50+50=100] dwie operacje dają ten sam wynik co drugi

6. łączenie operacji - łącząc dwie operacje otrzymujemy taki sam wynik jak po zastosowaniu innych operacji

3. REGUŁA MYŚLENIA:

ALGORYTMY: przepisy w jaki sposób uzyskać wynik - zbiory operacji, które należy wykonać, żeby osiągnąć cel (np. przepis na ciasto; wzory do obliczeń - nie ma algorytmu na to, aby napisać dobry wiersz, aby ułożyć sobie dobrze życie, aby napisać pracę licencjacką/magisterską)

CECHY: niezawodne(gwarantują dojście do celu), określone, masowe.

HEURYSTYKI - charakter intuicyjny, nie są przepisami, ale często umożliwiają nam rozwiązanie danej sytuacji.

Rodzaje myślenia:

Myślenie i rozumowanie dedukcyjne(od ogółu do szczegółu) bądź indukcyjne (od szczegółu do ogółu) -np. Anna jest studentką, chuligan jest łysy…

Myślenie prelogiczne - brak logiki, kieruje się racjami emocjonalnymi, występuje u dzieci i ludzi z zaburzeniami psychicznymi

Myślenie logiczne - zgodna z prawami logiki, sekwencja myślenia i wzajemnej relacji.

Myślenie konkretne - manipulowanie przedmiotami, rozwiązywanie praktyczne

Myślenie abstrakcyjne - posługiwanie się pojęciami , głównie dzieci

Myślenie produktywne - wytworzenie informacji nowych dla podmiotu (pisanie wypracowań na wolny temat)

Myślenie reproduktywne - mechaniczne odtwarzanie informacji lecz na wykorzystywaniu dotyczy wiedzy podmioty w nowych sytuacjach problemowych

Myślenie twórcze:

Efektem myślenia twórczego jest powstanie zupełnie nowych treści lub nowych rozwiązań problemu. wpływa na rozwój nauki oraz sztuki.

Myślenie nietwórcze odkrywanie powszechnie znanych treści.

Myślenie dywergencyjne - wiele możliwych rozwiązań problemów.

Myślenie konwergencyjne - problem posiada jedno właściwe rozwiązanie (np. testy jednokrotnego wyboru)

PAMIĘĆ- rozpatrywanie na dwa sposoby

Pamięć jako właściwość układu nerwowego o 5 cechach

Szybkość zapamiętywania, Pojemność (zakres), Trwałość pamięci, Wierność pamięci, Gotowość pamięci

Pamięć jako proces o 3 fazach: zapamiętywanie, przechowywanie, przypominanie.

Przyczyną zapominania jest interferencja

Interferencja pro aktywna polega na negatywnym wpływie na proces zapamiętywania tego, czego się uczyliśmy wcześniej

Interferencja retroaktywna (hamowanie wsteczne) negatywny wpływ późniejszego uczenia się na pamięć.

---