Powstanie filozofii w Grecji Starożytnej

VI w p.n.e. - powstaje głównie filozofia przyrody, podstawowym pytaniem jest „skąd pochodzi świat?”, ma ona charakter kosmologiczny, rzadko zdarzają się zagadnienia związane z człowiekiem.

Filozofia ta rozwijała się głównie na terenie wysp jońskich oraz na Sycylii (filozofia bardziej mitologiczna)

W pierwszych okresach greckiej filozofii rozróżniamy 5 głównych grup filozoficznych:

1. Tales - stawia jako pierwszy pytanie „skąd pochodzi świat”. Odpowiedzią jego jest, że świat pochodzi z wody (połączone z mitem o Okeanosie i Tetydzie) dlatego, że woda jest niezbędna do czegokolwiek (empiryczne podejście), Tales to matematyk, fizyk, zmierzył piramidy, jako pierwszy przepowiedział zaćmienie Słońca.

Anaksymander - pojawia się słowo „zasada” (arche). Używane jest ono potem często przez filozofów greckich. Dla niego świat wyłania się z bezkresu (apeiron).

Anaksymenes - uczeń Anaksymandra. Zafascynowany Talesem. Próbuje pogodzić poglądy Talesa oraz Anaksymandra na temat rozwoju świata. Wg niego świat powstał z powietrza, gdyż jest ono bezkresne (Anaksymander) oraz niezbędne (Tales).

2. Heraklit - świat pochodzi od ognia. Ogień przemienia się w wodę, woda w ziemię, ziemia w ogień........ i tworzy się pewna cyrkulacja. Zauważalny u niego jest już relatywizm (względność) oraz wariabilizm (zmienność). Ponieważ świat ciągle ulega przemianom a rządzić nim musi rozum.

3. Eleaci - najważniejszym przedstawicielem był Parmenides - jego filozofia jest bardzo trudna - który jako pierwszy zajął się teorią bytu. A byt definiuje jako kulę (idealny kształt), ponieważ nie ma ona ani początku ani końca. Wg Parmenidesa istnieją 3 drogi życia: prawdy, mniemania oraz fałszu. Drogi fałszu powinniśmy się wystrzegać.

Zenon z Elei - strzała w ruchu tak naprawdę nie jest w ruchu bo suma bezruchu (poszczególnych pozycji ruchu strzały) nie może się równać ruchowi.

4. Pitagorejczycy - związek pitagorejski stworzony przez Pitagorasa - etyczno - religijna organizacja, która koncentruje się na przybliżeniu człowieka do boga. Najważniejszym elementem jest nauka a zwłaszcza matematyka. Ona zbliża najbardziej. Świat wg pitagorejczyków pochodzi z liczby. Ale liczby jako bytu realnego. Liczby miały znaczenia np.: 1. punkt, 2. linia, 3. figura geometryczna, 4. bryła, 5. własności ciał, 6. życie, 7. duch, 8. miłość, 9. roztropność, sprawiedliwość, 10. doskonałość wszechświata. Liczba jest tu pewnego rodzaju symbolem, z którymi spotykamy się przecież aż do dziś (Biblia, zabobony).

5. Atomiści - Demokryt z Abdery: atomiści stworzyli najlepsze poglądy filozoficzne ze wszystkich tu wymienionych grup. Atom - to byt myśli. Uważali, że świat składa się z atomów, niepodzielnych cząsteczek. Wyróżniamy 4 cechy filozofii atomistów:

1. Cała przyroda składa się z mnogości atomów - niepodzielnych cząstek

2. Atomy odróżniają się poprzez własności ilościowe (kształt, położenie)

3. Ruch jest podstawową własnością atomów

4. Atomy poruszają się w próżni

Filozofia Moralna - Zainteresowanie człowiekiem

W III w. naszej ery zapoczątkował ją Sokrates. Sprowadził on filozofię na ziemię. Główną jego wartością była cnota. Wcześniej uważana za tężyznę fizyczną w jego słowach nabiera ona innego znaczenia.

Sofiści - nauczyciele, filozofowie wędrujący przez swoje państwa - miasta, przyczyniali się do rozwoju Grecji. Było to akurat w czasach „złotego wieku Grecji”. Sofiści cieszyli się uznaniem głównie młodych ludzi. Głównymi ich celami było nauczanie.

Najważniejszym ich przedstawicielem był Protagoras, który stwierdził: „człowiek miarą wszystkich rzeczy”.

Jest to tzw. Homo - mensura.

Kolejnym przedstawicielem jest Gorgiasz - prezentował on jednak raczej nihilistyczne poglądy. Twierdził mianowicie, że bytu nie ma, jest on niepoznawalny i nie wyróżnialny.

Sofiści mieli swoje podgrupy:

Jedną z nich są eryści

Sofiści politycy

Sokrates jednak krytykował sofistów. Nauczał poprzez dialog i nie pobierał za to opłaty. Dla Platona był mistrzem. Także wzorował się na nim Arystoteles. Nie każdemu jednak przypadał do gustu. Arystofanes np. skrytykował w „Chmurach” Sokratesa ukazując jego postać jako pijak, który chodzi i mówi od rzeczy.

Ważną częścią filozofii Sokratesa jest tzw. Intelektualizm etyczny:

Jest to „ironia Sokratesowska czy jakoś tak .

Dzieli się za to na 2 rodzaje:

• metodę elenktyczną (zbijania)

• metodę maieutyczną (sztuka położnictwa)

Twierdził on, że nauczyć się możemy jedynie tego, o czym rozmawiamy.

Enkrateria - panowanie nad swoją zwierzęcą naturą

„Cnota jest wiedzą czyli poznaniem”

Sokrates opisuje duszę jako świadome ja, intelektualną, moralną osobowość. Ma zachęcać do cnoty. Ta z kolei ma w efekcie zachęcać do dobra.

Sokrates miał 3 grupy uczniów:

???? - Diogenes - wiedza opiera się na doświadczeniu

?????????? - Euklides z Nagory - byt jest utożsamiany z dobrem.

Elicko - erytrejska - Fedon - był niewolnikiem, pracował w Atenach, w domu rozpusty. Stwierdził jednak, że intelekt jest najważniejszy.

PLATON

Uważany za najdoskonalszy system filozoficzny przez wielu to właśnie system platoński.

Platon był założycielem słynnej akademii platońskiej.
Platon to tylko pseudonim pochodzący od słowa plato (gr.), które oznaczało obszerność, gdyż Platon był osobą o dużych wymiarach, potężnie zbudowanym. Naprawdę nazywał się ARYSTOKLES. W swoich pismach powraca do mitu, od którego odszedł Sokrates. Pojawia się on w każdym jego opowiadaniu. Wszystkie pisma dotarły do nas. Platon powiedział w pismach „najważniejsze są myśli niepisane” Istnieje niepisana nauka platońska - PLATOŃSKA TEORIA ZASAD.

Teoria idei:
Idea (eidos z gr.) - wiedzieć

Idea jest czymś co można zobaczyć, oczami duszy i intelektu. Świat idei - świat rzeczywisty

Idea dla Platona jest formą mającą odzwierciedlenie w świcie materialnym. Cechy:

• niecielesność

• inteligibilność (ideę poznajemy poprzez rozum)

• bytowość (idee są bytem dla Platona)

• niezmienność

• samoistność (istnieją same przez siebie)

• jedność - idea jest jednością jednoczącą wielkości rzeczy. Platon uważa, że np.: idea człowieka (nie ma jednego drzewa na świecie). Tak samo piękno - sztuki czy muzyki.

• Transcendencja - transcendere - przekraczać. Idea zawarta jest w tej rzeczy. Idea krzesła zawarta jest w nim. Ale musi wykraczać poza nie. Idea nie jest uwiązana do czegoś.

• Immanencja - odwrotność transcendencji. Idea musi tkwić w tym krześle.

RELACJE IDEI I ŚWIATA RZECZYWISTEGO

• relacja wspólnoty - rzeczywistość idei i rzeczywistość świata materialnego tworzą jeden wspólny świat.

• Relacja naśladownictwa - rzeczy materialne naśladują idee swoją.

• Relacja partycypacji - uczestnictwa - to co zmysłowe uczestniczy w tym co niematerialne.

• Relacja obecności - idea jest obecna w rzeczach.

Platon podzielił rzeczywistość na kategorie:

• byty same przez się: człowiek, koń

• byty w relacji do innych:

• b. Przeciwstawne (równy - nierówny)

• b. Współzależne (duży, mały, prawy, lewy)

Platońska koncepcja dobra:

Występuje w ostatnich pismach Platona (np. państwo). W micie o jaskini zawarte jest wiele ciekawych rzeczy. Jest tam o idei dobra. Dobro góruje ponad resztą idei. Jest to wzorzec wszystkich innych rzeczy. Wg. Dobra deniurg (bóg platoński) stwarza świat. Dobro jest przedstawione jako słońce bo jest najwyżej.

DOBRO

POZIOM IDEI (nie powstaje, nie ginie, nie zmienia się)

Liczby, figury idealne, metaidee, idee szczegółowe

BYTY MATERIALNE

Matematyka, astronomia, arytmetyka, muzyka, dusza człowieka

POZIOM ŚWIATA ZMYSŁOWEGO

Zmienia się i ginie

Idee mogą istnieć bez bytów materialnych, ale byty bez idei nie.

Doksa - mniemanie (świat zmysłowy)

Episteme - poznanie prawdziwe (idee)

Świat stworzony przez deniurga jest najlepszy. Deniurg jest najlepszym rzemieślnikiem. Stwarza świat wg idei dobra. Jest bytem najbliższym dobru.

ANAMNESA - wiedza o ideach jest przypominaniem bo jest zawarta w nas.

Platon uważa, że dusza po śmierci idzie:

• wyspy szczęśliwe (niczym raj)

• miejsce kary za zło

• kraina Tartar (coś jak piekło)

Sztuka - Platon krytykuje sztukę, gdyż jest naśladownictwem rzeczy materialnych. Naśladowaniem naśladowania.

Polityka - idealne państwo: powinni rządzić filozofowie, dzieli państwo na 3 grupy:

1. kupcy, rzemieślnicy - najniższa z grup. Mogą zakładać rodziny, mogą się bogacić. Najmniej wykształceni

2. grupa żołnierzy - kontrola nad grupą a) majątku itp. Porównani do rasowych psów. Małżeństwa nie są dobrowolne. Losowanie! Fikcyjne oczywiście tak aby wyszło na brak skażenia grupy. Wszystko było rozplanowane. Dzieci nie wychowywane przez rodziców, ale przez specjalnie do tego wyselekcjonowanych ludzi. Mężczyźni i kobiety mieszkają osobno! Dzieci kalekie powinno się zabijać.

3. Grupa rządząca - filozofowie, politycy, brak małżeństw i dzieci. Wiek 20 - 30 poddawani szkoleniom. 35 - uczeni strategii wojennej. Rządzić mogli dopiero od wieku lat 55!

Kobiety były dopuszczane do rządzenia państwem. Były to tzw. Hetery - kobiety bardzo wpływowe. Oddawały się za pieniądze. Miały prawo głosu.

Platon uważał demokrację za najgorszy ustrój polityczny. Uważał on, że lud nie powinien mieć władzy bo nie wiedziałby co ma z nią zrobić. Jako najlepszy ustrój wymienił MONARCHIĘ.

Arystoteles

Dla Arystotelesa bytem są substancje (byty realne). Bytem są każde realne rzeczy. Bytem jest krzesło. Arystoteles zakłada szkołę w Atenach (likeon). Perypatetycy (perypatos - przechadzać się) - nauki w tej szkole odbywały się podczas spacerów z Arystotelesem na czele.

KONCEPCJA METAFIZYKI A.

Tametatafizyka - drugie dzieło arystotelesa zaraz po fizyce. Określa metafizykę jako rzeczywistość pozafiyczną. A. Dokonał podziału nauki:

1. nauki teoretyczne - nauki uprawiające wiedzę dla wiedzy. Należą do nich metafizyka, fizyka, matematyka.

2. Nauki praktyczne -polityka, etyka.

3. Nauki wytwórcze - nauki dzięki którym coś jest wykonywane (np. sztuka).

METAFIZYKA - A. Próbuje odpowiedzieć na pytanie czym jest. Zajmuje się zasadami, dzięki którym coś powstaje. Zajmuje się bytem. Byt jako substancja. Zajmuje się on także bogiem. Arystoteles uważa jeśli człowiek poszukuje zasad i bytu to musi natknąć się na boga.

Wymienia cztery przyczyny:
- formalna - forma. Przyczyną formalną człowieka jest dusza.

• materialna - materia

• sprawcza - dla człowieka jest tą przyczyną rodzic

• celowa - cel, dla którego wszystko istnieje to DOBRO OGÓŁU

1. podzelił byt na formę i materię.

Bóg u Arystotelesa jest najwyżej w chierarchii bytu. Bo nie powstaje i nie ginie. Niżej znajdują się te które powstają i nie giną, oraz te które powstają i giną.

1. uważa że czas jest wieczny. Ruch także. Bóg zapoczątkował ruch, jest „nieruchomym poruszycielem”.

Nie obchodzą go ludzie (deizm). Bo jest myślą myślącą samą siebie. Bo jest bytem doskonałym.

Byt Arystotelesa posiadają kategorie.

Część bytu w obrębie samego bytu więc kategoria też jest bytem.

Wyróżnił 10 kategorii:

1. substancja

2. jakość

3. ilość

4. relacja

5. działanie

6. >>>>>

7. miejsce

8. czas

9. posiadanie

10. położenie

Stwierdził on 3 rodzaje duszy:

1. wegetatywna - roślin

2. zmysłowa - zwierząt

3. rozumna - człowieka

Stwierdził też że zdarzyć się może że inna niż rozumna dusza weźnie górę w człowieku nad rozumną.

CNOTY ETYCZNE - prowadzą do opanowywania impulsów w samej duszy. Tzw. Złote środki:

Łagodność, męstwo, wstyd, umiarkowanie, oburzenie, chojność, szczerość, przyjaźń, godność, wielkoduszność, ..>>>>.

CNOTY DIANOETYCZNE - najbardziej szlachetna część duszy.

Arystotelesa koncepcja państwa:

Jednostka powinna podprządkować się całości. Indywidualność zatraca się. Dobre państwo posiada 3 etapy rozwoju:

Rodzina - zalążek państwa. Powinna mieć swojego niewolnika, powinny się one łączyć w wioski, i wzrastać w państwo.

KOBIETA POWINNA PODLEGAĆ MĘŻCZYŹNIE.

HELLENIZM

Istniał w III - I wieku p.n.e. - jest to nurt filozoficzny skupiający 3 szkoły filozoficzne w Atenach.

Wcześniej znane już były: Akademia (Platon), Likaum (Arystoteles).

Filozofia ponownie podjęła zagadnienia moralne

Szkoły te to:

• stoicyzm

• epikureizm (Epikur)

• cynizm

1. STOICY - przede wszystkim uznawali materializm. Uważali, że świat ma budowę jednolitą i ożywioną, że człowiek nie jest w stanie zapanować nad światem. Uważali, że świat ich otaczający zmierza ku zagładzie. Ratunku w świecie jednak nie ma. Charakteryzowali się postawą obojętną. Uwolnienie się od pragnień i emocji. Świat zbudowany z planu boskiego. Przedstawiciele: Seneka, Marek Aureliusz, Cycero.

2. EPIKUREIZM: szczęście (hedonizm)

Hedonizm - życie przyjemnością w sposób umiarkowany, nawoływali do poszukiwania przyjemności. Podzielili je na:

• pasywne - pożądane przyjemności, umiarkowane

• dynamiczne - prowadzące do cierpienia. (obżarstwo, miłość fizyczna, pijaństwo)

4. CYNICY: Ascetyzm

Główna założenia to powściągliwość wobec życia. Człowiek może żyć dobrze jedynie odcinając się od świata. Nawoływali do porzucenia świata. (Diogenes)

---