http://www.doktorant.net/indexpl.html

Bartosz Kuczyński

doktorant w Studium Językoznawstwa, Literaturoznawstwa i Bibliologii
Uniwersytetu Wrocławskiego

Język IRC

„Jesteśmy imigrantami w cyberświecie, emigrujemy z realnego świata ku nowym, cyfrowym formom szczęścia.”

1. Komunikacja przez komputery

Od pewnego czasu media coraz częściej próbują przekonać nas do tego, że żyjemy w „społeczeństwie informacyjnym”. Artur Kościański w swoim artykule stwierdza wręcz: „stosuje się wiele terminów, na przykład `społeczeństwo informatyczne', `społe­czeństwo wiedzy', `społeczeństwo poinformowane', `społeczeństwo telematyczne'.” Podstawami owego społeczeństwa informacyjnego mają być przede wszystkim coraz liczniejsze i efektywniejsze technologie komunikacji.

Można bez obawy przed popełnieniem błędu założyć, iż podstawowym medium komunikacyjnym staje się Internet. Obecnie znaczenie Internetu w komunikacji międzyludzkiej jest wciąż mniejsze niż znaczenie tradycyjnych mediów, zarówno mass-mediów (prasa, radio, telewizja), jak i takich mediów komunikacyjnych jak telefon czy poczta (chociaż ta ostatnia wyraźnie traci na znaczeniu, głównie właśnie dzięki coraz większej dostępności Internetu i jego usług pocztowych - e-mail). Jednakowoż wraz z powiększająca się liczbą komputerów w przeciętnych gospodarstwach domowych podłączanych do ogólnoświatowej sieci Internet staje się coraz popularniejszym medium. W założeniu służyć miał głównie do wymiany informacji naukowej czy operacji wojskowych. Z czasem jednak okazało się, że doskonale nadaje się także do zwykłej komunikacji pomiędzy przeciętnymi użytkownikami.

Nie taki cel mieli na myśli twórcy pierwszych sieci komputerów i nie do tego celu zaprojektowane były komputery same w sobie. Ludzie jednak wykorzystują każdą okazję do komunikowania się między sobą. Duński językoznawca Otto Jespersen przedstawił nawet tezę, iż pojawienie się języka w ogóle uwarunkowane było właśnie chęcią komunikowania się z innymi osobnikami naszego gatunku.

Skoro jednak komputery stają się powoli podstawowym narzędziem komunikacji w naszym społeczeństwie, fakt, iż jednocześnie nie były tworzone do tego celu, musi prowadzić do refleksji nad ich potencjalnym wpływem na sposoby komunikowania się jak i ogólniej - na społeczeństwo. Daje to podstawy do wysnucia wielu nowych hipotez zarówno socjologicznych, jak i antropologicznych.

Niniejszy artykuł koncentruje się na kwestii czysto językowej. Szczególnie interesujące wydaje się: do jakiego stopnia ten nowy środek komunikacji wpływa na sposób, w jaki ludzie używają języka w interakcjach? Czy wystarczyć stwierdzić, iż komunikacja przez komputery (computer mediated communication - CMC) jest zaledwie kolejnym kanałem komunikacji, czy też raczej tworzy całkiem nową jakość komunikacji, z własnym, odmiennym od innych rodzajem dyskursu (czy też raczej różnymi rodzajami dyskursów - ze względu na różnorodność form w ramach samej komunikacji przez komputery), dla których należałoby zastosować odrębne podejście analityczne?

Żadnego kanału komunikacji nie da się zdefiniować łatwo i jednoznacznie. Podobnie w przypadku komunikacji przez komputery (CMC). Dokładnie rzecz biorąc CMC obejmuje kilka różnych, ciągle ewoluujących, form komunikacji. Dlatego też użycie jednego terminu `komunikacja przez komputery' do określenia wszystkich jej możliwych form, jest raczej zbyt nieprecyzyjne. Jakkolwiek wszystkie formy CMC charakteryzują się pewnymi wspólnymi cechami podstawowymi (choćby w tym względzie, iż zawsze narzędziem komunikacji jest komputer, czy też dlatego, że są one w każdym przypadku formą komunikacji zdalnej), niemniej jednak istnieją wyraźne różnice między nimi. Mogą służyć do interakcji „synchronicznej” (na bieżąco, w czasie rzeczywistym) bądź „asynchronicznej” (przekazywanie wiadomości w sposób nie wymagający jednoczesnej aktywności obu stron interakcji, w tym sensie podobny do korespondencji pocztowej). Mogą opierać się wyłącznie na tekście pisanym lub też na przekazie dźwiękowym albo wizualnym (także z możliwością powstania różnych ich kombinacji). Nadal jednak wszystkie owe możliwe przejawy komunikacji określane są jak dotychczas jako CMC.

Przedmiot zainteresowań w tym artykule zawężony jest do jednej z postaci CMC, konkretnie do tzw. Internet Relay Chat (IRC). Bynajmniej nie dlatego, że pozostałe formy są mniej interesujące. To co wydaje się najciekawsze z punktu widzenia językowego w dyskursie IRC, to nieskrępowana aktywność komunikacyjna, która jest jego podstawową cechą. Prekursor badań antropologicznych w Internecie, Howard Rheingold, ujął to w następujący sposób: „IRC utworzony został jako narzędzie do zabawy z komunikacją i do tego jest nadal najczęściej używany.”

2. Etyka badań

Podczas badań nad CMC należy wziąć pod uwagę, iż pewne kwestie metodologiczne i etyczne nadal nie zostały rozstrzygnięte, mimo iż CMC jest obiektem analizy już od ponad dwóch dekad. Z jednej strony różne formy CMC wyjątkowo ułatwiają prowadzenie badań ze względu na to, iż obiekt badań - interakcja, istnieje np. w formie tekstu na ekranie monitora komputera, co umożliwia jej obserwację w sposób dyskretny, unikając „Paradoksu Obserwatora” (wpływającego swoją obecnością na formę czy treść interakcji).

Jednocześnie jednak dwuznaczne jest, czy anonimowa obserwacja może być uznana za etyczną. Nie jest bynajmniej oczywiste, czy zawartość wypowiedzi na publicznym forum staje się własnością publiczną, czy też wprost przeciwnie - każda wypowiedź jest materiałem podlegającym ochronie praw autorskich.

Dodatkowo w przypadku IRC wiele osób traktuje swoje pseudonimy, pod którymi występują podczas rozmów, jako swoją własność, szczególnie jeśli są to osoby korzystające z IRC regularnie i używające zawsze tego samego pseudonimu. Niektóre z nich mogłyby nie życzyć sobie drukowania ich pseudonimów w publikacjach naukowych.

Dlatego też zapisy sesji IRC, które służą jako materiał przykładowy dołączony artykułu, zostały spreparowane w taki sposób, aby wszystkie postaci w nich aktywne pozostały anonimowe, poprzez konsekwentną zamianę pseudonimów na inne. Zapisy pochodzą ze stron WWW, poświęconych kanałom IRC, na których utrzymywane są zapisy całodobowej aktywności na danym kanale IRC.

3. O źródłach w Internecie

Wiele spośród źródeł, do których odniesienia znajdują się w tym artykule, można znaleźć wyłącznie w Internecie. Chociaż cytowane źródła w Internecie znajdują się na stałych i poważnych stronach WWW, jednak ze względu na dynamiczną strukturę sieci należy podchodzić do nich z pewną dozą ostrożności. Każdy, kto ma dostęp do komputera podłączonego do sieci, może publikować dowolne informacje. Dlatego też jedynymi źródłami godnymi uwagi są strony uznane za oficjalne i trwałe.

4. IRC

Technologia IRC utworzona została w 1988 roku przez Jarkko Oikarinena w Finlandii. Zaplanowana była jako synchroniczny, tekstowy kanał komunikacji z innymi osobami, niezależnie od ich geograficznego położenia.

Aby połączyć się z IRC należy użyć specjalnego programu - „klienta” IRC, połączyć się poprzez sieć z serwerem IRC - komputerem, który używając terminologii zrozumiałej dla laików, można określić jako przekaźnik pomiędzy poszczególnymi osobami, bądź też jako jedyną materialną namiastkę miejsca spotkań na IRC. Serwer połączony jest z komputerami poszczególnych użytkowników oraz z innymi serwerami, tworząc w ten sposób praktycznie globalny system komunikacyjny, w którym poszczególni użytkownicy mogą ze sobą „rozmawiać” (za pomocą komunikatów pisemnych) na bieżąco. Rozmowy toczą się na różnych kanałach, które można by porównać do wirtualnych pokoi. Zwykle, choć nie zawsze, dany kanał ma przypisany określony temat, czy to np. „filatelistyka”, czy nieco ogólniejszy, np. „towarzyskie”. Wszyscy obecni na danym kanale „słyszą”, co „mówią” inni - wszystkie wypowiedzi napisane przez uczestników obecnych „na kanale” wyświetlają się na ekranach monitorów wszystkich osób połączonych z danym kanałem (chyba że użytkownicy podejmą prywatne rozmowy, które nie będą już widoczne dla innych).

Użytkownicy określani są za pomocą pseudonimów - tzw. „nicków” (ang. nickname ). Przy każdym połączeniu z kanałem ta sama osoba może podpisywać się innym pseudonimem, często jednak stali użytkownicy kanałów zastrzegają dla siebie wybrany nick i używają go za każdym razem.

Oprogramowanie IRC umożliwia jednej osobie uczestnictwo jednocześnie na wielu kanałach, a także natychmiastowe utworzenie nowego kanału, jeśli uzna to za stosowne. Zazwyczaj takie kanały otwarte są dla wszystkich, możliwe jednak jest też zastrzeżenie kanału tylko dla osób, które zostaną zaproszone.

Kanałów IRC istnieją tysiące, wiele z nich ma charakter stały, inne pojawiają się na życzenie użytkowników i znikają, gdy ci już ich nie potrzebują. Osoba, która utworzy kanał, staje się automatycznie „operatorem” tego kanału (w skrócie określana jako „op”). Operator kanału określa, czy kanał będzie otwarty dla wszystkich czy też nie. Może jednorazowo usuwać z kanału osoby, które zachowują się wulgarnie lub łamią inne zasady określone przez operatora (czynność ta w żargonie IRC określana jest z angielska „skickować” lub „dać kicka”; ang. to kick - dać kopniaka). Może także zablokować możliwość dostępu do kanału danej osobie na stałe (po „IRCowemu”: „zabanować”, „dać bana”; ang. to ban - zakazać), jeśli niepoprawne zachowania będą się powtarzać. Operator może także przyznać innym osobom obecnym na kanale przywileje operatora albo też ich pozbawić. Na stałych kanałach przywileje operatorskie posiada zwykle trzon stałych gości, zarówno po to aby utrzymywać kanał w porządku, jak i jako swego rodzaju symbol statusu.

Kolejną z opcji IRC jest możliwość zapytania w dowolnym momencie w dyskretny sposób serwera IRC o wybraną osobę aktualnie uczestniczącą w rozmowie po to, aby dowiedzieć się czegoś o niej, dowiedzieć się na jakich kanałach aktualnie jest obecna, czy też ile sekund minęło od ostatniej jej wypowiedzi na którymś z tych kanałów. Jednak to, jakie informacje o użytkownikach są dostępne, zależy głównie od nich samych, dlatego też często nie można się o nich dowiedzieć właściwie niczego, jako że użytkownicy IRC przeważnie cenią sobie swoją anonimowość (gdyby było inaczej, prawdopodobnie podpisywaliby się z imienia i nazwiska, zamiast używać pseudonimów). Z drugiej strony, np. informacja o czasie ostatniej wypowiedzi osoby, jakkolwiek na pozór niepotrzebna, pozwala innym zorientować się, czy przypadkiem dany użytkownik, z którym prowadzą rozmowę, nie odszedł od komputera lub nie zajął się czymś innym na swoim komputerze.

5. Pisemny czy ustny?

Biorąc pod uwagę, że IRC jest systemem komunikacji opartej wyłącznie na tekście pisanym wydawałoby się, iż najprostszym rozwiązaniem byłoby określić dyskurs IRC jako jedną z form dyskursu pisemnego. Tradycyjnie pojęty dyskurs pisemny miał miejsce w sytuacji, w której - w przeciwieństwie do dyskursu ustnego - nadawcy i odbiorcy komunikatu są mniej zaangażowani w interakcję, szczególnie biorąc pod uwagę fakt, iż nie przebiega ona w tym samym kontekście. Jednak inni badacze dyskursów pisemnego i ustnego podkreślają bezprecedensowość sytuacji podczas komunikacji przez komputery.

Christopher Werry w swojej analizie językowych i interakcyjnych cech IRC podkreśla, iż wraz z pojawieniem się CMC powstała swego rodzaju hybryda, wobec której nie da się zastosować tradycyjnego podziału na dyskurs pisemny i ustny. Zależy to bowiem głównie od różnego stopnia synchroniczności, czyli przebiegu w czasie, poszczególnych form CMC. „[...] pojawiają się formy komunikacji przez komputery, które umożliwiają „rozmowy” w czasie rzeczywistym poprzez medium języka pisanego.”

Dokładniejsza analiza tego aspektu CMC nie jest tematem niniejszego artykułu, dlatego też ograniczam się do powyższego zasygnalizowania problemu.

6. Rozmowa a technologia

Jak już wspomniałem, IRC umożliwia prawie całkowicie synchroniczną komunikację. Oznacza to, że przekazy pisemne produkowane przez poszczególne osoby wymieniane są w taki sposób, który umożliwia powstanie „synchronicznego dialogu tekstowego” pomiędzy rozmówcami przebywającymi w różnych miejscach. Jednakże użycie terminu „synchroniczny” może w pewnych sytuacjach być nieścisłe, szczególnie jeśli weźmie się pod uwagę kwestie techniczne sieci.

Zależnie od ilości przepływających w sieci danych, zarówno w sieci IRC jak i w Internecie w ogóle, oraz od ilości osób obecnych na tym samym kanale, ale za pośrednictwem różnych serwerów, pojawić się mogą wyraźne opóźnienia czasowe („lagi” w żargonie IRC; ang. lag - opóźnienie), które opóźniać mogą odbiór kolejnych wypowiedzi. Przy słabym połączeniu dana osoba może doświadczać na swoim komputerze lagów o długości 30 sekund lub nawet więcej. Przy tak długich opóźnieniach konwersacje przez IRC stają się zbyt asynchroniczne aby można było je nadal nazywać konwersacjami w czasie rzeczywistym. Opóźnienia mniejszego rzędu są natomiast stałym elementem IRC.

Inną przyczyną opóźnień, nie związaną już z problemami technicznymi, jest fakt, iż jedna osoba może brać udział w wielu rozmowach na różnych kanałach IRC na raz, przeskakując z kanału na kanał i reagując na istotne dla niej wypowiedzi innych. Dosyć powszechną praktyką jest dyskretne sprawdzanie, na ilu kanałach znajduje się aktualnie rozmówca, szczególnie gdy długo nie odpowiada, oraz kiedy miała miejsce ostatnia jego wypowiedź. Dzięki temu można wyrobić sobie zdanie na temat tego, jakiego opóźnienia w reakcji można się spodziewać po takiej osobie.

Poza zróżnicowanymi (zazwyczaj stosunkowo krótkimi) opóźnieniami natury technicznej pomiędzy kolejnymi wypowiedziami, użytkownicy IRC, aby nie doprowadzić do przedwczesnego przerwania rozmowy, muszą także w swoich strategiach komunikacyjnych brać pod uwagę fakt, iż ze względu na zdecentralizowaną naturę sieci kolejność pojawiania się poszczególnych wypowiedzi na ekranach ich monitorów niekoniecznie, a w zasadzie rzadko kiedy, jest taka sama jak na ekranach innych użytkowników. Inaczej mówiąc, chronologia kolejnych wypowiedzi w IRC może być zupełnie odmienna od tej, którą można zaobserwować w interakcji bezpośredniej. Po to, aby uznać konwersację w IRC za płynną i koherentną, użytkownicy IRC muszą operować odmiennym systemem określania kolejności wypowiedzi (turn taking).

7. Analiza konwersacji na IRC

Powód, dla którego IRC bliżej jest interakcji ustnej niż pisemnej, mimo pisemnej formy przekazywania wypowiedzi, jest synchroniczność interakcji. W przeciwieństwie do tradycyjnych form komunikacji pisemnej, IRC jako medium umożliwia zaistnienie interakcji w czasie rzeczywistym - osoby biorące udział w rozmowie reagują natychmiast na wypowiedzi czy zachowania drugiej strony.

Aby wymiana mogła być koherentna, powinny istnieć określone zasady regulujące zmiany aktualnie mówiącej strony czy sposoby „przejmowania głosu”. Bezpośrednia interakcja werbalna jest regulowana przez pewien wewnętrzny system zasad, określony w teorii językoznawczej jako kolejność wypowiedzi, zwanych także replikami, krokami lub na poziomie ponadjednostkowym: wymianami, sekwencjami lub cyklami. W interakcjach przez IRC także stosowane są określone modele czy strategie służące organizacji konwersacji. Condon i Cech stwierdzają wprost: „[…] w synchronicznej interakcji pojawiają się takie elementy jak repliki i redundancje, które znajdują się w centrum uwagi w analizie konwersacji”. Jak twierdzą wspomniani autorzy, model ten stosowany jest także w interakcji przez komputery.

Teorię replik (turn-taking) można streścić w poniższych kilku punktach:

• Interlokutorzy mówią na zmianę.

• W jednej chwili mówi prawie zawsze tylko jedna osoba.

• Kolejność, w jakiej osoby mówią, nie jest z góry ustalona. Dlatego też niezbędne są sposoby przydzielania bądź przejmowania głosu.

• Długość wypowiedzi poszczególnych osób może być różna, dlatego niezbędne jest jednoznaczne określenie punktu końcowego wypowiedzi.

• Zmiany (jedna osoba kończy mówić, inna zaczyna) zazwyczaj dokonywane są bez zbędnych pauz i bez zachodzenia wypowiedzi na siebie.

Z analizy powyższych punktów można wywnioskować, iż jakkolwiek dyskurs IRC jest podobny do interakcji ustnej ze względu na swoją synchroniczność, spontaniczność i brak uporządkowania charakterystycznego dla dyskursu pisemnego, sposoby organizacji konwersacji na IRC nie są i nie mogą być takie same jak w bezpośredniej rozmowie. W szczególności w punktach twierdzących, iż w jednej chwili mówi tylko jedna osoba, jednoczesne mówienie przez więcej osób jest krótkotrwałe, a zmiany pomiędzy mówcami następują bez zbędnych przerw i nachodzenia na siebie wypowiedzi. Żadne z tych założeń nie da się zastosować do konwersacji na IRC.

Jednocześnie pozajęzykowe sygnały wysyłane i odbierane przez strony podczas bezpośredniej rozmowy nie są dostępne podczas interakcji na IRC, który jest bezosobowym - wyłącznie tekstowym medium. Poza tekstowymi wypowiedziami i oznaczeniami wysyłanymi przez rozmówców na IRC, niemożliwe jest określenie ich stanu emocjonalnego, zamierzonej ironii, itp. Co prawda w języku IRC stosowane są tekstowe środki zastępujące sygnały para- czy pozajęzykowe, niemniej jednak nie są one użyteczne przy koordynacji replik. Nie dość, że na IRC nie można mówić o idealnej synchroniczności konwersacji, to dodatkowo wszystkie sygnały pozajęzykowe na IRC zawsze są - w przeciwieństwie do prawdziwych rozmów - wysyłane świadomie. Dlatego też dostępne są one wyłącznie jeśli rozmówca na IRC sam postanowi je dodać. W interakcji bezpośredniej takie sygnały stanowią dodatkowe, istotne źródło informacji, użyteczne również przy przejmowaniu głosu. Zatem użytkownicy IRC mogą jedynie opierać się na treści swoich własnych komunikatów, aby określić miejsce w chronologii rozmowy komunikatów wysłanych przez innych. Samodzielnie muszą określić relację semantyczną i pragmatyczną wypowiedzi innych względem swoich i na bieżąco oceniać, czy i w jaki sposób pojawiające się wypowiedzi innych odnoszą się do ich własnych. Jedynie w ten sposób mogą określić, czy pojawiająca się wypowiedź jest reakcją na to, co wcześniej „powiedzieli”, oraz jaki jest jej wkład w bieżącą konwersację.

7.1 Metody uzyskania koherencji w rozmowie na IRC

Jednym ze sposobów określenia relacji poszczególnych wypowiedzi, choć nie zamierzonym, jednak wyjątkowo ważkim, jest możliwość przejrzenia poszczególnych wypowiedzi innych użytkowników IRC (oraz swoich własnych) w okienku programu IRC, niezależnie od tego, jaki czas temu wypowiedź została wysłana. Czyni to naturę języka IRC jeszcze bardziej dwuznaczną, bowiem zachowując epizodyczność i stylistyczną efemeryczność zwykłej rozmowy tworzony jest zazwyczaj automatycznie jej zapis, który można w dowolnej chwili przejrzeć przesuwając go w okienku IRC do wcześniejszych wypowiedzi (niejako cofając się w czasie aby „odsłuchać” rozmowę ponownie). W rozmowie bezpośredniej interlokutorzy mogą odwoływać się co najwyżej do swojej pamięci, aby określić treść ostatnich wypowiedzi. Na IRC każda wypowiedź pozostaje widoczna w okienku programu przez jakiś czas (zależnie od częstotliwości pojawiania się kolejnych wypowiedzi, które „wypychają” poprzednie poza obszar okienka, podobnie jak przesuwające się napisy końcowe filmów). Dodatkowo także większość programów klienckich IRC umożliwia przesuwanie zapisu wypowiedzi w górę. Dlatego też strony zaangażowane w rozmowie mają więcej czasu i możliwości - niż w zwykłej rozmowie - na określenie, które wypowiedzi odnoszą się do których.

Aby móc dokonać takiej oceny (niezbędnej do podtrzymywania koherentnej rozmowy) użytkownicy IRC zmuszeni są do przyswojenia sobie wspomnianych umiejętności konwersacyjnych, odmiennych od tych, które dotychczas spotykane były zarówno w języku pisanym, jak i mówionym. Kolejne pojawiające się na ekranie wypowiedzi muszą być szybko analizowane i identyfikowane pod kątem ich związku z wątkami prowadzonej rozmowy (prędkość takiej analizy musi być tym większa, im więcej uczestników rozmowy jest na danym kanale IRC). W przeciwnym wypadku użytkownik IRC może przestać poprawnie reagować na wypowiedzi innych, niejako „tracić repliki” i w końcu doprowadzić do załamania konwersacji (conversation breakdown). Tego rodzaju wymagania konwersacyjne z pewnością nie mają żadnego odpowiednika w komunikacji pisemnej. Można by jedynie porównać je do sytuacji rozmowy bezpośredniej, prowadzonej podczas spotkań towarzyskich w większym gronie, z tą różnicą, iż w przeciwieństwie do takich spotkań, na IRC nie można uniknąć dodatkowego szumu informacyjnego produkowanego przez inne osoby prowadzące równolegle rozmowy, nie można przejść do innej części pomieszczenia, w którym odbywa się spotkanie, czy zorganizować się w mniejsze grupy, tak jak miałoby to prawdopodobnie miejsce podczas takiego spotkania bezpośredniego. Pozostając na jednym kanale IRC z wieloma innymi użytkownikami każdy z rozmówców zmuszony jest odbierać wszystkie komunikaty wysyłane na ten kanał, niezależnie od tego czy mają związek z prowadzoną aktualnie przez niego rozmową.

Innym sposobem na zmniejszenie niejasności w trakcie rozmowy jest celowe określanie osoby, do której dana wypowiedź się odnosi. Zwykle czynione jest to poprzez poprzedzenie wypowiedzi pseudonimem osoby, do której dana wypowiedź jest skierowana. Praktyka ta nie jest stosowana zawsze, szczególnie gdy jednocześnie na kanale jest mniejsza liczba użytkowników. W interakcjach bezpośrednich określenie odbiorcy, do którego kierowana jest dana wypowiedź, odbywa się zazwyczaj za pomocą sygnałów pozajęzykowych, czasem jedynie uzupełnianych imieniem odbiorcy (szczególnie gdy inicjowana jest nowa rozmowa lub gdy odbiorca wypowiedzi jest zmieniany na innego). Jednakże większości osób wydałoby się to raczej dziwnym, jeśliby ich rozmówca cały czas poprzedzał swoje wszystkie wypowiedzi ich imieniem. Tymczasem podczas rozmowy na IRC, gdy sygnały pozajęzykowe są siłą rzeczy niedostępne, praktyka tego rodzaju może być nieodzowna dla poprawnego jej podtrzymywania.

W sukurs tej praktyce przychodzą obecnie rozwiązania technologiczne. Wiele programów klienckich IRC ułatwia ich użytkownikom stosowanie takich strategii konwersacyjnych. Wiele z nich np. automatycznie podkreśla (za pomocą wyróżniającego się koloru bądź w inny sposób) wypowiedzi, które zawierają pseudonim użytkownika. Mogą one automatycznie alarmować użytkownika - na różne sposoby - o fakcie użycia jego pseudonimu (w dowolnym kontekście). Jest to szczególnie przydatne dla użytkowników, którzy nie skupiają akurat uwagi na danym kanale. Tego typu „wszechobecność” jest z pewnością niespotykana w żadnej codziennej sytuacji komunikacyjnej. Programy IRC mogą także automatycznie wspomóc użytkownika w określaniu osoby, do której kierowana jest wypowiedź, na przykład przy pomocy techniki uzupełniania, która polega na tym, że całe słowo (pseudonim wybranego interlokutora) automatycznie uzupełniane jest już po wpisaniu pierwszych paru liter.

7.2 Specyfika fragmentacji rozmów IRC

Jedną z cech charakterystycznych dyskursu mówionego jest jego fragmentacja - w przeciwieństwie do integracji dyskursu pisemnego. Cechą specyficzną dla IRC jest to, że jego użytkownicy mogą być i często są jednocześnie obecni na więcej niż jednym kanale. Mogą zarówno skupiać uwagę na rozmowie toczonej na jednym z nich przez dłuższy czas, lub też przeskakiwać między kanałami, starając się podtrzymywać jednocześnie rozmowy na różnych kanałach (może to nawet doprowadzić do sytuacji, gdy ten sam użytkownik będzie musiał stosować w tym samym czasie na różnych kanałach inny zestaw słownictwa, czy też np. będzie musiał zastosować się do innego stopnia formalności konwersacji - zależnie od rodzaju kanału i rozmówców). Dodatkowo na tym samym kanale jeden użytkownik może podtrzymywać kilka osobnych konwersacji z różnymi rozmówcami. Tego typu polilogiczna forma prowadzenia rozmowy (czy to z różnymi rozmówcami na różnych kanałach, czy też z różnymi rozmówcami na tym samym kanale) może nawet mieć miejsce na poziomie rozmowy z jedną osobą - w trakcie jednej rozmowy różne wątki mogą być inicjowane lub zamykane, wszystkie prowadzone równolegle w tym samym czasie. Można by nawet stwierdzić, iż interlokutorzy prowadzą więcej niż jedną rozmowę jednocześnie. Mimo że fragmentacja tematów jest raczej typową cechą dyskursu mówionego, nie jest jednak powszechną praktyką aby w rozmowie bezpośredniej interlokutorzy podtrzymywali w tym samym czasie rozmowy na wiele różnych wątków. Zazwyczaj owa fragmentacja charakteryzuje się zmianami tematu rozmowy po wyczerpaniu lub przynajmniej zawieszeniu na jakiś czas poprzedniego.

Potencjalnym powodem tego typu fragmentacji konwersacji na IRC może być fakt, iż w trakcie gdy dany użytkownik wpisuje na klawiaturze swoją wypowiedź, nie może jednocześnie obserwować nadchodzących wypowiedzi innych użytkowników. Jest on jakoby „w zawieszeniu”. Dlatego druga strona, oczekując na odpowiedź, może zainicjować nowy wątek zarówno w rozmowie z daną osobą, jak też z inną, bądź jeszcze inną osobą na innym kanale. Podobna sytuacja może zaistnieć także w drugą stronę, gdy pierwszy z użytkowników wyśle swoją wypowiedź i - oczekując na kolejną reakcję drugiej strony - rozpocznie nowy wątek. Dzieje się tak szczególnie często na kanałach, na których obecna jest większa liczba osób w tym samym czasie. Może to doprowadzić nawet do sytuacji gdy: „Rozmowa na bardziej ruchliwym kanale jest prawie niemożliwa na poziomie wyższym niż zdawkowy. Śledzenie poważnej rozmowy pośród tak wielkiej ilości mówiących osób byłoby niemożliwe.”

7.3 Agresja

Czasem zdarza się, iż aby móc podtrzymywać koherentną rozmowę, zachowania użytkowników IRC mogą przybierać nawet agresywne formy. Starają się zwrócić na siebie uwagę w chaosie mnóstwa nadchodzących wypowiedzi. To jednak może mieć także związek z mniejszym bądź większym przyswojeniem technik komunikacyjnych charakterystycznych dla IRC. Jeden użytkownik, szczególnie taki, który nie jest zaznajomiony z charakterystyką dyskursu IRC, może uznać konwersację za przerwaną, podczas gdy inny oczekiwać będzie jej kontynuacji. Jeśli dana rozmowa ma określony cel, tudzież jeśli temat danej rozmowy nie zostanie jednoznacznie wyczerpany, użytkownicy mogą podtrzymywać go do momentu, który uznają za stosowny, nie odwołując się do agresji w celu zwrócenia na siebie uwagi czy też w celu udowodnienia sobie i innym swojej wyższości (choć, co należy nadmienić, zdarzają się zachowania komunikacyjne na IRC, których jedynym celem jest udowodnienie swojej wyższości nad innymi w takim lub innym aspekcie).

7.4 Komunikacja przyśpieszona

Niezależnie od tego czy dyskurs IRC jest akurat nacechowany większą agresją, która mogłaby być sama w sobie stymulacją do szybszego wysyłania wiadomości, istnieje także kilka innych czynników powodujących, że użytkownicy IRC starają się przyspieszać swoje zachowania komunikacyjne. Jednym z takich czynników jest obawa przed swego rodzaju „wirtualnym wtrąceniem się” innych użytkowników. Naturalnie, jak już wspomniałem wcześniej, na IRC nie może mieć miejsca odpowiednik wtrącenia się w wypowiedź rozmówcy - jednoczesna wielowątkowość jest niejako cechą immanentną dyskursu IRC. Jednakże może zdarzyć się tak, iż wypowiedź innego z użytkowników zawierać będzie informacje czy też taki akurat rodzaj reakcji jakie przewidział dla swojej wypowiedzi użytkownik aktualnie zaangażowany w jej tworzenie. Proces tworzenia wiadomości na IRC wymaga skupienia, szczególnie ze względu na pisemny charakter medium - ponieważ wiadomość nie zostanie wysłana na dany kanał IRC, dopóki nie zostanie wpisana na klawiaturze komputera. Sprawca tego rodzaju wtrącenia nie zdaje sobie oczywiście sprawy z faktu, że właśnie wyprzedził swoją wiadomością kogoś innego. Dlatego też, doświadczywszy tego rodzaju wtrąceń ze strony innych, każdy rozmówca na IRC wykazuje tendencję do skracania czasu spędzonego na tworzeniu wiadomości, co prowadzi jednocześnie do tworzenia wiadomości krótszych, bardziej zwięzłych, częstego stosowania skrótowców, bądź drobnych modyfikacji słów w celu ich skrócenia, przy jednoczesnym zachowaniu ich znaczenia oczywistego dla wszystkich.

Skrótowość wypowiedzi jest jedną z bardziej charakterystycznych cech dyskursu IRC. Manifestacjami tej cechy są skrótowce, częste zaniechanie stosowania dużych liter, czy też w przypadku polskiego IRC, nieużywanie polskich liter, jak np.: `ś, ń, ż', czy `ą, ę'. Christopher Werry w swojej analizie stwierdza, iż większość wypowiedzi na IRC jest krótka (wypowiedzi mogą ulec wydłużeniu, jednak tylko gdy na danym kanale obecnych jest niewiele osób): „Ogólnie rzecz biorąc zaobserwować można tendencję na IRC do tego aby słowa skracać do jak najmniejszej liczby liter, które umożliwiać będą poprawne rozpoznanie danego słowa.”

7.5 Kontrowersyjne przerwy

Wielu naukowców zajmujących się językowymi aspektami interakcji na IRC twierdzi, iż tradycyjnie rozumiane repliki nie istnieją w konwersacjach na IRC. Nie istnieją żadne oczywiste normy określające, kiedy przerwa między poszczególnymi wypowiedziami jest nienaturalnie długa, lub też kiedy wtrącenie się w wypowiedź interlokutora może być uznane za niestosowne. Jednocześnie po to aby uznać konwersację za koherentną użytkownicy IRC nie mogą opierać się wyłącznie na czasowej chronologii wypowiedzi.

Warto jednak w tym miejscu nadmienić, iż przynajmniej w odniesieniu do dopuszczalnej zwłoki pomiędzy wypowiedziami nie wszyscy badacze są jednomyślni. Piotr Sitarski twierdzi wprost: „[...] odpowiedzi następować muszą błyskawicznie, nie ma czasu na zbyt długie zastanowienie. Rezultatem zwłoki jest na ogół przerwanie kontaktu, a w każdym razie przerwa taka uchodzi tu za nietakt.”

Prawdopodobnym wyjaśnieniem rozbieżności zdań między badaczami są indywidualne różnice oczekiwań poszczególnych rozmówców, które mogą być odmienne także w trakcie bezpośredniej rozmowy. Jednoznacznej odpowiedzi na ten temat udzielić mogą jedynie badania ilościowe na większą skalę.

8. Wypowiedzi zamiast czynności

Wartym odnotowania jest także inny środek komunikacyjny charakterystyczny dla dyskursu IRC - wypowiedzi będące niejako „meta-wypowiedziami”, czy też pseudoperformatywami, opisującymi wykonywane czynności czy też stany w jakich się znajdują użytkownicy IRC, którzy je wysyłają. Wypowiedzi tego rodzaju przypominają narracyjny, pisany w trzeciej osobie opis użytkownika i czynności, które wykonuje. Przybiera to czasem formy oparte na zapożyczonym z angielskiego słowie me (ja) + opis czynności czy stanu, np.: „me nie lubi pająków”. Częściej zamiast słowa me używany jest pseudonim użytkownika np.: „bolek daje kasi bukiet kwiatow” - osoba o pseudonimie „bolek” jest nadawcą danej wypowiedzi. Tego typu wypowiedzi mogą służyć zarówno jako akty mowy mające naśladować, a przez to zastępować, prawdziwe czynności, które wykonane mogłyby być w bezpośredniej interakcji (jak w przypadku drugiego przykładu), lub mogą służyć jako sposób wyrażania swoich uczuć czy myśli, który spotkać można w wypowiedziach pisemnych w rodzaju pamiętników, itp. Jednakowoż różnica między zapisem pamiętnikarskim a bieżącymi „meta-wypowiedziami” tego typu jest zasadnicza, choćby na poziomie synchroniczności/asynchroniczności komunikacji, czy też zamierzonego efektu wypowiedzi. Z drugiej strony istnieje także subtelna różnica między bezpośrednim stwierdzeniem np.: „jesteś pijany”, a wypowiedzią: „kasia myśli, że bolek jest pijany”. Owe pseudoperformatywy przypominają komiksowe baloniki zawierające myśli bohaterów komiksów. Z tego względu niektóre aspekty języka IRC mogą być uznane za naśladownictwo drugiego rzędu - naśladownictwo (na IRC) naśladownictwa (w komiksach) prawdziwych zachowań komunikacyjnych.

9. Czy istnieje żargon IRC?

Jak już wspomniałem IRC charakteryzuje się dużą skrótowością wypowiedzi (zarówno poprzez użycie skrótowców jak i poprzez skracanie słów czy też fraz), jak i częstym użyciem żargonu charakterystycznego dla IRC (czy też dla Internetu, bądź nawet ogólniej - dla nauk informatycznych). Poza oczywistym wyjaśnieniem tego stanu rzeczy, jakim jest oszczędność czasu podczas formułowania wypowiedzi (skróty), jak i większa ich precyzja (żargon), można także wysunąć wniosek, iż owe cechy charakterystyczne języka IRC mogą mieć na celu podkreślenie odrębności osób biorących udział w komunikacji poprzez IRC. W takiej sytuacji język IRC można by porównać do języka subkultury, którego przeznaczeniem jest podkreślać odrębność grupową, jak i zacieśniać więzy wewnątrzgrupowe. Byłby on jednym z tzw. języków „vernacular” - języków subkultur, czy mniejszości, stojących w opozycji do uznanego standardu językowego .

Powyższe założenie oparte jest jednak tylko na analogii grupy użytkowników IRC do grupy osób tworzących subkulturę. John Paolillo stwierdził na podstawie swych badań języka IRC wśród użytkowników z Indii, iż nie ma jednoznacznej paraleli między powstającymi za pośrednictwem IRC grupami towarzyskimi a postępującą „wernakularyzacją” ich języka. Inaczej mówiąc, konstatacja o immanentnej subkulturowości języka IRC, wynikającej z domniemanej subkulturowości wirtualnych grup powstałych „poprzez” IRC, jest błędna już w swoim pierwotnym założeniu - IRC bynajmniej nie musi tworzyć jednolitej subkultury. Sugestia, iż mógłby tworzyć jest w gruncie rzeczy podobna do sugestii, iż telefon mógłby być przyczynkiem do powstania jakiejś subkultury. Jest to jedynie medium, które, ze względu na swoje ograniczenia techniczne, określa sposoby komunikowania i zwiększania efektywności tej komunikacji. Subkulturowość językową tworzą (lub nie) ludzie którzy z owego medium korzystają, zależnie od swoich potrzeb, zainteresowań czy też wymagań stawianych przez tą bądź inną grupę użytkowników. Naturalnym jest użycie słownictwa technicznego, które znacznie przyspiesza komunikacje (łatwiej powiedzieć: „bot” niż tłumaczyć za każdym razem: „program służący do automatycznego podtrzymywania funkcjonowania kanału, na którym jesteśmy, oraz czasem służący do automatycznego eliminowania wulgaryzmów i osób ich używających”). Niemniej jednak nie wszyscy użytkownicy IRC operują tą samą ilością specjalistycznego słownictwa, ani też nie stawia się wobec wszystkich wymagania aby znali go więcej niż pewne funkcjonalne minimum.

Jednocześnie skracanie wypowiedzi, w rodzaju „bry” zamiast „dzień dobry”, lub „cze” zamiast „cześć”, nie jest bynajmniej charakterystyczne wyłącznie dla języka IRC. Można w tym przypadku równie dobrze mówić o przenoszeniu nowych ogólnych zwyczajów językowych do komunikacji na IRC.

10. Podsumowanie

Jest dość prawdopodobne, że wiele z akademickich badań na temat natury dyskursu IRC, czy też na temat komunikacji przez komputery w ogóle, przyjmuje raczej pochopnie, iż Internet posiada dużą moc kulturotwórczą. Jak na razie jedynym co można stwierdzić jest fakt, iż rodzaj medium komunikacyjnego nieuchronnie wpływa nie tylko na formę komunikacji ale także na jej treść. W przypadku IRC objawia się to poprzez stosowanie dużej ilości skrótów, symboli zastępujących sygnały pozajęzykowe, oraz poprzez stosowanie innego rodzaju strategii konwersacyjnych. Aby jednoznacznie określić, do jakiego stopnia i w jakich konkretnie obszarach językowych „rozmowy” na IRC różnią się od zwykłych rozmów, należy przeprowadzić szeroko zakrojone badania, analizy jak największej ilości rozmów na IRC. Badanie ilościowe jest właśnie tym, czego najbardziej obecnie brakuje polskim publikacjom, poświęconym zagadnieniom komunikacji przez komputery.

Przykładowe rozmowy na IRC:

Zapis poniższych rozmów zachowany został w swojej oryginalnej formie, oprócz pseudonimów użytkowników, które zostały zmienione. Numery linii zostały dodane dla ułatwienia orientacji w komentarzach pod każdym z zapisów.

1. [10:33] <Mutrek-> bry

2. [10:35] <BreadmaN> ziew

3. [10:35] <BreadmaN> a ja dzis sobie nic nie bede jadl

4. [10:35] <BreadmaN> o

5. [10:35] <kraq> a pomarancze?

6. [10:35] <hania> siemanko

7. [10:35] <BreadmaN> e nie

8. [10:35] <BreadmaN> nic to nic

9. [10:36] <kraq> phi

10. [10:36] <BreadmaN> ta

11. [10:36] <Qniu> BOS GRUBY

12. [10:37] <BreadmaN> idz ty kaloryferze

Powyższy przykład obrazuje typową sytuację komunikacyjną na IRC. Począwszy od skrótowego powitania (linia 1), następnie wypowiedzi zastępującegej faktyczną czynność (linia 2), po włączenie się w rozmowę kolejnej osoby (linia 11).

1. [08:59] <adamed> ;]

2. [08:59] <hania> siemanowice

3. [08:59] <adamed> hania: Na fajnych kanałach siedzisz...

4. [08:59] <adamed> : Channels : #białystok #bialystok #bi@łystok @#bi@lystok

5. [08:59] <adamed> HieHie...

6. [08:59] <hania> ja/????????

W powyższym przykładzie zaobserwować można jak <adamed> przy pomocy dostępnych funkcji sprawdził na jakich kanałach obecna jest <hania> po czym zakomunikował swoją nowo nabytą wiedzę aby zobaczyć jaka będzie jej reakcja. (Rzeczą szczególną jest duże podobieństwo nazw poszczególnych kanałów - różniących się od siebie jednym znakiem.)

1. [17:49] Action: _Traz_AWAY iz back from away

2. [17:49] Action: _Traz wita

3. [17:50] <marmur> _Traz: elo :]

4. [17:50] <_Traz> hej marmur

5. [17:53] <StrangeEye> Misio - ty się nie podlizuj :)

6. [17:54] <Misio> ja ?

7. [17:54] <Misio> a wygladam?

8. [17:54] <Misio> nie lubi mnie i tak :(

9. [17:54] <MELCIA> Misio co TY za bajki wymyslasz???????????

10. [17:54] <_Traz> meeeeelciaaaaaa :))))))))

11. [17:54] <MELCIA> przeciez wiesz ze nie siedze przy kompie i dlatego nie pisze!

Powyższy przykład obrazuje stosowanie wypowiedzi jako namiastki wykonywania czynności (na początku przykładu, w wykonaniu <_Traz>), przeplatanie się rozmów na jednym kanale (rozmowa <Misio> ze <StrangeEye> i powitanie w linii 10), oraz odniesienie w linii 9 i 11 do podejrzeń wyrażonych w linii 8 powodowanych brakiem aktywności użytkownika <MELCIA>.

1. [01:58] <Misio> moze jednak czas spac?

2. [01:59] <bolecki> Misio: tez o tym myslalem

3. [02:00] <bolecki> Misio: z domu?

4. [02:00] <mokra> gdzie tam!

5. [02:02] <mokra> wstawacz

6. [02:02] <mokra> spiochy!!!!!

7. [02:02] <B0ro> hehe

8. [02:02] <bolecki> ja tam ide

9. [02:02] <bolecki> spac

10. [02:02] <B0ro> jakie spiochy? tu same sesje i boty ;P

11. [02:02] <bolecki> pod ciepla kolderke

12. [02:02] <bolecki> mru mru

13. [02:02] <bolecki> pap

14. [02:03] <Misio> bolecki : oczywiście

15. [02:03] <Misio> drukuje sobie..

16. [02:03] <Misio> o

17. [02:03] <Misio> mokra: a tobie co?

W tym przykładzie ukazane jest użycie zwrotów bezpośrednio do wybranych użytkowników, w formie wypowiedzi poprzedzonej pseudonimem (linie 2, 3, 14, 17) celem uniknięcia dwuznaczności co do tego, do kogo dana wypowiedź była skierowana.

1. [21:21] <Mowgli> Mamry: zolza ssie

2. [21:21] <Mamry> jaka zolza? :>

3. [21:21] <Mowgli> ta geruba

4. [21:21] <Mowgli> gruba

5. [21:21] <Mowgli> wieloryb

6. [21:21] <Mowgli> cielsko

7. [21:21] <Mamry> nie wiem

8. [21:21] <Mowgli> itd.

9. [21:21] <Mamry> nie ogladam :)

10. [21:21] <Mowgli> :D

11. [21:22] <Mowgli> zaluj

12. [21:23] Action: Mamry zaluje

Przykład powyższy przedstawia charakterystyczne dla bezpośredniej rozmowy auto-poprawienie się (linia 3, 4), przeplatanie się replik (jedna od liniach 3, 4, 5, 6, 8, druga rozpoczęta przed zamknięciem poprzedniej - w liniach 7, 9), oraz wykorzystywanie wypowiedzi do pośredniego wyrażenia (zamanifestowania) stanu emocjonalnego - „naśladownictwo drugiego rzędu” (linia 12).

Bibliografia:

1. D. Cieśla, IRC - charakter i struktura internetowej pogawędki, nieopublikowana praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, 2000

2. Comprehending Oral and Written Language, red. R. Horowitz, S. Samuels, Academic Press, 1987

3. S. Condon, C. Cech,, Functional Comparison of Face-to-Face and Computer-Mediated Decision Making Interactions, w: Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives, red. Susan C. Herring, John Benjamins Publishing Company, 1996

4. D. Crystal, The Cambridge Encyclpedia of Language, Cambridge University Press, 1987

5. T. Dobrzyńska, Tekst. Próba syntezy. „Pamiętnik Literacki” 1991/2

6. W. Gruszczyński, Czy normy językowe obowiązują w Internecie?, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN, Warszawa 2001.

7. D. Gut, Piszę więc jestem. O języku Internetu, „Konteksty” 1-2/1999

8. S. Herring, Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives, w: Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives, red. S. Herring, , John Benjamins Publishing Company, 1996

9. O. Jespersen, Language: Its Nature, Development and Origin, Macmillan, 1921

10. A. Kościański Społeczeństwo informacyjne: propozycje konceptualizacji, „Kultura i społeczeństwo” nr 3, lipiec-wrzesień 1999

11. M. Lisecki, Komunikacja przez komputer (CMC), w: Język w komunikacji” t.3, red. G. Habrajska, Łódź, 2001

12. S. Herring, Linguistic and Critical Analysis of Computer-Mediated Communication - Some Ethical and Scholary Considerations, "The Information Society", nr 12, Taylor & Francis, 1996

13. J. Jagodzińska, Uśmiech i śmiech w dyskusjach internetowych - o sposobach zapisu uczuć towarzyszących wypowiedzi, „Poradnik Językowy” nr 3/2000

14. J. Japola, Tekst czy głos?, Wydawnictwo KUL, Lublin 1998

15. J. Paolillo , The Virtual Speech Community: Social Network and Language Variation on IRC, na stronie WWW: http://www.ascusc.org/jcmc/vol4/issue4/index.html (2002)

16. J. Renkema, Discourse Studies - An Introductory Textbook, John Benjamins Publishing Company, 1993

17. H. Rheingold, The Virtual Community, na stronie WWW: http://www.rheingold.com/vc/book/6.html (2002)

18. H. Sacks, E. Schegloff, G. Jefferson, A Simplest Systematics for the Organization of Turn-Taking  for Conversation, „Language” v.50, n.4 (1974)

19. J. Serpentelli: Conversational Structure and Personality Correlates of Electronic Communication, z serwera FTP: ftp://ftp.lambda.moo.mud.org/pub/MOO/papers/conv-structure.txt (2002)

20. P. Sitarski: Czas rzeczywisty, nierzeczywista rozmowa. Komunikacja językowa w internecie a nowa tożsamość użytkowników i „nowe” wspólnoty, [w:] J. Bralczyk, K. Mosiołek-Kłosińska (red.), Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN, Warszawa 2001.

21. M. Ścibor, Web-ski świat, „WWW” 5/02 (61), maj 2002

22. P. Wallace, Psychologia Internetu, tłumaczenie T. Hornowski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2001

23. C. Werry, Linguistic and Interactional Features of Internet Relay Chat, w: Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives, red. S. Herring, , John Benjamins Publishing Company, 1996

24. E. Wilk, Nawigacje słowa. Strategie werbalne w przekazach audiowizualnych, Kraków 2000

Marek Ścibor, „Web-ski świat”, „WWW” 5/02 (61), maj 2002

Artur J. Kościański „Społeczeństwo informacyjne: propozycje konceptualizacji”, w: „Kultura i społeczeństwo” nr3, lipiec-wrzesień 1999

Otto Jespersen, "Language: Its Nature, Development and Origin", Macmillan, 1921

Tłumaczenie terminu „computer-mediated communication” jako „komunikacja przez komputery” przyjmuję jako najbardziej poprawne zarówno ze względów stylistycznych jak i precyzji przekładu. Zgadzam się w tym względzie z Michałem Liseckim (aczkolwiek, dokładniej rzecz biorąc, proponuje on „komunikacja przez komputer” - w liczbie pojedynczej), oraz z członkami grupy dyskusyjnej pl.hum.tlumaczenia (głównie zawodowi tłumacze), z którymi skonsultowałem tę kwestię.

Terminu „dyskurs” użyłem tu w znaczeniu przyjętym w językoznawstwie anglosaskim - dyskurs jako korpus tekstowy i kontekst sytuacyjny jednocześnie (kontekst zarówno bieżący, jak i szerszy - np. kontekst społeczny)

Pełny opis różnych rodzajów komunikacji w ramach CMC przedstawił Michał Lisecki w artykule „Komunikacja przez komputer (CMC)”, w: „Język w komunikacji” t.3, red. G. Habrajska, Łódź, 2001

"IRC was invented as a means of playing with communication, and that remains its most popular use", Howard Rheingold, "The Virtual Community", rozdział 6: "Real-time Tribes" (w wersji online - http://www.rheingold.com/vc/book/6.html (2002) )

Susan C. Herring, (ed.): "Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives", w: Susan C. Herring, (ed.): "Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives", John Benjamins Publishing Company, 1996

Kwestie przywiązania do swojej sieciowej tożsamości dokładniej opisuje Patricia Wallace w książce „Psychologia Internetu”, tłumaczenie T. Hornowski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań, 2001, oraz Susan Herring w artykule "Linguistic and Critical Analysis of Computer-Mediated Communication - Some Ethical and Scholary Considerations", w: "The Information Society", nr 12, Taylor & Francis, 1996

Jednocześnie ze względu na pewną ogólną ulotność Internetu, gdzie źródło istniejące obecnie może później ulec zmianie lub nawet zupełnie zniknąć, dobrze jest utworzyć kopie zapasowe materiałów, do których czyni się odniesienia.

O systematycznym stosowaniu tej formy przyimkowej, jak i innych formach charakterystycznych dla IRC, wspominał już Włodzimierz Gruszczyński w artykule „Czy normy językowe obowiązują w Internecie?”, w: Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Warszawa 2001

Jan Renkema, "Discourse Studies - An Introductory Textbook", John Benjamins Publishing Company, 1993

Rosalind Horowitz &S. Jay Samuels (ed.), "Comprehending Oral and Written Language", Academic Press, 1987

Na fakt ten zwracał już uwagę sam twórca idei podziału na kultury piśmienna i oralną - Walter Ong, wspominając nowych formach powstających wraz z „elektronizacją” komunikacji. - por. Józef Japola, „Tekst czy głos?”, Wydawnictwo KUL, Lublin 1998

“[…]forms of computer-mediated communication are emerging that enable 'conversation' to take place in real time through the medium of written language”, Christopher C. Werry, "Linguistic and Interactional Features of Internet Relay Chat", w: Susan C. Herring, (ed.): "Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives", John Benjamins Publishing Company, 1996

por. Christopher C. Werry, op. cit.

Jan Renkema, op. cit.

Terminu „koherentna” używam zamiennie za termin „spójna” aby uniknąć dwuznaczności wspomnianej przez Dobrzyńską (w: Dobrzyńska, Tekst. Próba syntezy. „Pamiętnik Literacki” 1991/2, s. 143), a w językoznawstwie anglosaskim rozróżnianej za pomocą dwóch odrębnych pojęć: „cohesion” („spójność linearna jako właściwość sekwencji zdań wynikająca ze znaczenia pewnych wykładników użytych do zespalania kolejnych elementów zdaniowych w tekście”) i „coherence” („spójność jako cecha treści wypowiedzi, manifestująca się w interpretacji zdań w poszczególnych aktach komunikacji i sprawiającej, że treść kolejnych wypowiedzeń traktowana jest jako niesprzeczna wobec informacji przekazanej w zdaniach poprzednich” - tłumaczenia pojęć za Dobrzyńską).

Wszystkie wspomniane pojęcia odnoszą się do teorii „turn-taking” opracowanej w ramach analizy konwersacji przez Sacks et. al., por. Harvey Sacks, Emanuel Schegloff, Gail Jefferson, „A Simplest Systematics for the Organization of Turn-Taking  for Conversation.”, w: Language v.50, n.4 (1974)

“[…] synchronous interaction introduces features such as turn-taking and repair that has attracted attention in conversation analysis”, por. Sherri L. Condon & Claude G. Cech,, "Functional Comparison of Face-to-Face and Computer-Mediated Decision Making Interactions", w: Susan C. Herring (ed.), "Computer-Mediated Communication - Linguistic, Social and Cross-Cultural Perspectives", John Benjamins Publishing Company, 1996, s.65

Gruszczyński używa pojęcia „elementy ikoniczne” w odniesieniu do tzw. „emotikonów”. (por. Gruszczyński, „Czy normy językowe obowiązują w Internecie”, w: Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Warszawa 2001). Więcej na ten temat można znaleźć w pracach Gut, Liseckiego, lub Jagodzińskiej (por. Bibliografia).

Można pokusić się o stwierdzenie, iż użytkownicy IRC stosują się w nowatorski sposób do maksym konwersacji Grice'a, utworzonych na podstawie analizy konwersacji.

Naturalnie tylko w ramach jednej „sesji” IRC - od momentu przyłączenia się do danego kanału.

por. Jill Serpentelli: "Conversational Structure and Personality Correlates of Electronic Communication", z serwera FTP: ftp://ftp.lambda.moo.mud.org/pub/MOO/papers/conv-structure.txt (2002)

“Conversation on the busier channels is almost impossible beyond a superficial level; it would be impossible to keep track of a serious conversation with so many people talking.”, por. Jill Serpentelli, “Conversational Structure and Personality Correlates of Electronic Communication”, op. cit.

Na większości stron WWW poświęconych IRC-owi istnieją mniej lub bardziej pokaźne spisy skrótów (w większość pochodzenia angielskiego) stosowanych podczas rozmów na IRC (na przykład: http://www.irc.help.pl/ ).

por. Włodzimierz Gruszczyński, „Czy normy językowe obowiązują w Internecie”, op. cit

“In general, one can observe a tendency on IRC for words to be stripped down to the fewest possible letters that will enable them to be meaningfully recognised”. Christopher C. Werry, op. cit., s. 55

Christopher C. Werry, op. cit.

Wspomina o tym Eugeniusz Wilk w swojej książce (E. Wilk, „Nawigacje słowa. Strategie werbalne w przekazach audiowizualnych”, Kraków 2000). Używa on określenia „kaskady słów” na zobrazowanie nieuporządkowanej natury konwersacji na IRC. Pojęcia „kaskada” w tym znaczeniu użył także wcześniej John December w swojej pracy „Characteristics of Oral Culture in Discourse on the Net” (na stronie WWW: http://www.december.com/john/papers/pscrc93.txt)

Piotr Sitarski „Czas rzeczywisty, nierzeczywista rozmowa”, [w:] Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Warszawa 2001

Pojęcie stosuję za Dominiką Cieślą, por. Dominika Cieśla, IRC - charakter i struktura internetowej pogawędki, nieopublikowana praca magisterska, Uniwersytet Warszawski, 2000

por. David Crystal, “The Cambridge Encyclpedia of Language”, Cambridge University Press, 1987

John Paolillo , „The Virtual Speech Community: Social Network and Language Variation on IRC”, na stronie WWW: http://www.ascusc.org/jcmc/vol4/issue4/index.html (2002)

Wspomina o tym Jerzy Bartmiński w dyskusji końcowej w: Zmiany w publicznych zwyczajach językowych, Warszawa 2001

---