1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Chlorek antymonu(III) [chlorek antymonawy, trichlorek antymonu]

Wzór sumaryczny:Cl₃Sb

Wzór konstytucyjny: SbCl₃

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składniki stwarzające zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbol ostrzegawczy	Symbole zagrożenia (R)
chlorek antymonu(III)	100	10025-91-9	233-047-2	C	34-37

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Substancja stała, nie palna. Pod wpływem wysokiej temperatury wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy.

Zagrożenie toksykologiczne: Chlorek antymonu(III) na organizm człowieka działa żrąco i toksycznie. Przybliżona śmiertelna dawka dla człowieka wynosi 1g.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Chlorek antymonu(III) działa żrąco na organizmy żywe, w szczególności organizmy wodne i glebowe.

4. PIERWSZA POMOC

Uwaga: W pierwszej kolejności należy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skażonego chlorkiem antymonu(III) środowiska. Ułożyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Nie wolno stosować oddychania metodą "usta - usta" z powodu zagrożenia ratownika.

Zatrucie inhalacyjne:
1.	Zapewnić dopływ świeżego powietrza. Ułożyć poszkodowaną osobę w pozycji półleżącej. Jak najszybciej zapewnić pomoc medyczną.
Zatrucie doustne:
1.	Doraźna pomoc przy ostrych zatruciach polega na płukaniu żołądka wodą z dodatkiem dużej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu a następnie przez podanie środka przeczyszczającego. Podawany jest 8% roztwór tiosiarczanu sodu, świeżo strąconego wodorotlenku żelaza(III) i tlenku magnezu, mleka, białka jaj, roztworu albuminy, środków pobudzających, a po zabiegach - 30 g oleju rycynowego.
2.	Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leżenie i ciepło.
Skażenie oczu:
1.	Przemyć skażone oczy większą ilością letniej wody przez 15-20 minut, przy wywiniętych powiekach. Oparzone oczy przykryć jałowym opatrunkiem.
2.	Zapewnić pomoc okulisty.
Skażenie skóry:
1.	Zdjąć skażone ubranie. Oczyścić mechanicznie skażoną skórę (ratujący musi być stosownie chroniony ochronami osobistymi) a następnie przemyć dużą ilością wody a następnie wodą z łagodnym mydłem. Oparzone miejsca przykryć jałowym opatrunkiem.
2.	Skonsultować się z lekarzem dermatologiem.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU:

Szczególne zagrożenia:	Substancja nie palna. W ogniu wydzielają się żrące i toksyczne gazy, pary i dymy.
Środki gaśnicze:	Zgodne z naturą pożaru sąsiednich obiektów.
Zalecenia szczegółowe:	Nie dopuścić do skażenia chlorkiem antymonu(III) kanalizacji.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się chlorku antymonu(III) do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skażania środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu.
Środki ochrony osobistej:	Unikać kontaktu z uwolnionym chlorkiem antymonu(III). Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne odporne na działanie czynników żrących, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P3).
Zalecenia szczegółowe:	Starać się odciąć źródło skażenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym).
Zabezpieczenie środowiska:	Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skażenia wód powiadomić odpowiednie władze. Skażony grunt podlega wymianie.
Metody utylizacji:	Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie wymogami prawa krajowego.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania chlorku antymonu(III) nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z chlorkiem antymonu(III) unikać wdychania pyłów i aerozoli, przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu.
Zapobieganie pożarom / wybuchom:	Substancja nie palna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie.
Magazynowanie:	Chlorek antymonu(III) przechowywać w miejscu suchym i chłodnym, w beczkach blaszanych z wkładką z folii polietylenowej lub w opakowaniach jednostkowych z tworzywa sztucznego albo szkła oranżowego. Unikać kontaktu z wodą, kwasami i alkaliami. Podłogę z materiału odpornego na czynniki żrące zaopatrzyć w studzienki ściekowe z odrębną kanalizacją. Opakowania muszą być szczelnie zamknięte w celu ochrony przed wilgocią. Opakowania wyposażyć w odpowiednie etykiety. Opakowania chronić przed nagrzaniem. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spożywania posiłków, zażywania lekarstw, używania otwartego ognia i narzędzi iskrzących.
Metody postępowania z odpadami:	Za odpad można uznać chlorek antymonu(III) który w żadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy chlorek antymonu(III) odstawiany jest do wskazanego przez służbę ochrony środowiska miejsca, celem utylizacji.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania chlorku antymonu(III). Sprawna wentylacja.

Ochrony osobiste:

Ręce::	Rękawice z tworzywa powlekanego, odpornego na działanie czynników żrących.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie.
Drogi oddechowe:	Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami chlorku antymonu(III) (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P3).
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Ochrony zbiorowe:	Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliżu stanowisk pracy.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zażywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagrożeniom: Tam, gdzie występuje możliwość pojawienia się niebezpiecznych stężeń pyłów chlorku antymonu(III), wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy (NDS) - norma dotyczy wartości przeliczonej na zawartość antymonu:

NDS - 0,5 mg/m³

NDSCh - 1,5 mg/m³.

Rozwiązania techniczne: Stosowanie ścisłych rygorów bezpiecznej pracy (ochrony osobiste, wentylacja wyciągowa, brak możliwości skażenia kanalizacji i otaczającego środowiska. Przesypywanie do mniejszych naczyń jest dokonywane szuflą lub łopatką (nigdy ręką ).

Metody oceny narażenia

Metody oceny narażenia opierają się na laboratoryjnym oznaczaniu zawartości chlorku antymonu(III) na stanowisku pracy. Zalecane są metody chromatografii gazowej.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy: analiza chromatograficzna (gazowa) powietrza pobranego w środowisku pracy oraz materiału biologicznego (włosy, mocz).

METODY OCENY NARAŻENIA W ŚRODOWISKU PRACY

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi chlorku antymonu(III).

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa cząsteczkowa: 228,11 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach: Chlorek antymonu(III) w warunkach normalnych jest krystalicznym ciałem stałym charakteryzującym się przykrym zapachem. Higroskopijny.
9.3	Temperatura topnienia: 73,4oC.
9.4	Temperatura wrzenia: 223oC.
9.5	Gęstość/25^oC: 3,140 g/cm^3.
9.6	Gęstość usypowa: ok. 1800 kg/m^3
9.7	Gęstość par względem powietrza: 7,88.
9.8	Prężność par: w 20oC 0,16 mbar a w 50oC 1,9 mbar.
9.9	Rozpuszczalność w wodzie: Bardzo dobra (931 g/l/20^oC).
9.10	Stopień zagrożenia wód: Skrajny

10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ

Reaktywność i stabilność:	Chlorek antymonu(III) rozpuszcza się w kwasie solnym i chloroformie. Higroskopijny. Reaguje z wodą z wydzieleniem chlorowodoru, żrącego i drażniącego gazu, widocznego jako biały dym.
Właściwości korozyjne:	W obecności wody chlorek antymonu(III) wykazuje się silnym działaniem korozyjnym, za którą odpowiedzialny jest wytwarzający się kwas solny.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt z oczami i skórą.

Informacja ogólna: Chlorek antymonu(III) na organizm człowieka działa żrąco i toksycznie. Przybliżona śmiertelna dawka dla człowieka wynosi 1g. Gwałtownie reaguje z wodą, tworząc kwas chlorowodorowy (kwas solny).

Dane toksykologiczne:

DL50 (doustnie, szczur) = 525 mg/kg,

DLLo (doustnie, szczur) = 525 mg/kg,

Działanie miejscowe:

Wdychanie pyłów: Następstwem jest płytki oddech i kaszel ból w klatce piersiowej, temperatura ciała podnosi się Gdy stan ten utrzymuje się, rozwija się chemiczne zapalenie oskrzeli. Mogą pojawi się nudności i wymioty.

Spożycie: Objawy podobne jak w przypadku wdychania pyłów.

Kontakt z oczami: Pary silnie drażnią błony śluzowe. Skutkiem są silne zaczerwienienie i ból, a następnie ściemnienie białkówki oczu i zaburzenie widzenia. Może wystąpić oparzenie chemiczne.

Kontakt ze skórą: Pary silnie drażnią błony śluzowe. Występują zaczerwienienie i ostre podrażnienie skóry. Po kilku godzinach powstają drobne, zakażone pęcherzyki. Może pojawić się poparzenie chemiczne.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Działanie na organizmy wskaźnikowe:

Ryby: Chlorek antymonu(III) po 96-godzinnym oddziaływaniu w miękkiej wodzie, jeżeli stężenie osiąga 20 mg/dm³ Sb⁺³, jest dla olszówek śmiertelny,. W twardej wodzie tolerancja średniej dawki wynosi tylko 12 mg/dm³ Sb⁺³.

Niższe organizmy: Chlorek antymonu(III) obniża biochemiczny rozkład zanieczyszczeń, jeżeli stężenie osiąga 0,5 mg/dm³. Przy 0,05 mg/dm³ jednak rozkład nie zostaje zakłócony.

Stopień zagrożenia wód: skrajny

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206).

Zawartość opakowania, wg:

rodzaju 06 04 99 - inne nie wymienione odpady.

Sposób likwidacji B3 „Procesy oddzielania szkodliwych składników odpadów od obojętnych...”

Opakowanie:

rodzaj 15 01 02 - opakowania z tworzyw sztucznych,

rodzaj 15 01 02 - opakowania z metali,

rodzaj 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE O TRANSPORCIE

14.1	Numer ONZ :	1733
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	8
14.3	Grupa pakowania:	II
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	80
14.5	Numer indeksowy (EC):	051-001-00-8
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	34-37
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	1/2-26-45
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 8:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Międzynarodową normą ISO 11014-1;1994, zatwierdzoną przez Normalizacyjną Komisję Problemową nr 269 ds. Bezpieczeństwa Chemicznego Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.01r. (Dz.U. 11 poz. 84; 100 poz.1085; 123 poz.1350; 125 poz.1367 ze zmianą z dnia 5.07.02r. (Dz.U. 142 poz.1187),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3.07.02r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz.U. 140 poz.1171),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3.07.02r w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U. 129 poz. 1110),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11.07.02r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz.U.140 poz.1173),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11.07.02r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz.U. 140 poz.1172),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15.07.2002r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz.U. 140 poz.1174),

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14.07.02r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz.U.142 poz.1194),

• Normą PN-ISO 11014-1 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”,

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17.06.1998r. (Dz.U.79 poz.513) ze zmianą 2.01.2001r. (Dz.U.4 poz.36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11.09.96r. (Dz.U.121 poz.571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki,

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28.04.1998r. (Dz.U.55 poz.355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu,

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.10.98r. (Dz.U.145 poz.942) i zmianą 05.03.2001 (Dz.U.22 poz.251)w sprawie szczegółowych zasad, usuwania wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,

• Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206),

• Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001r.),

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi chlorku antymonu(III), bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy chlorku antymonu(III). Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakikolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.


Na etykietach należy umieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniu jednostkowym:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 34	Wywołuje oparzenia.
R 37	Działa drażniąco na układ oddechowy.
Symbole bezpieczeństwa
S 1/2	Przechowywać w zamknięciu i chronić przed dziećmi.
S 26	Zanieczyszczone oczy przemyć natychmiast dużą ilością wody i zasięgnąć porady lekarza.
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Chlorek antymonu(III)
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
C	Substancja żrąca
Numer rozpoznawczy zagrożenia
80	Materiał żrący
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 8-II		Materiał żrący - niebezpieczny.
Numer ONZ: 1733		Trójchlorek antymonu

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyka nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Zgodnie z rozporządzeniem MZ z dnia 03.07.2002 r. , PN-ISO 11014-1 i Dyrektywą 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania 10.12.02 Strona/stron 6/8
Nazwa:	CHLOREK ANTYMONU(III)

6

Chlorek antymonu(III)

---