PRAWA CZŁOWIEKA
Prawa człowieka - powszechne prawa moralne o charakterze podstawowym, przynależne każdej jednostce w jej kontaktach z państwem. Mają dużą wartość społeczną i polityczną. Stały się ważnym kryterium oceny działalności władz, konstytucji, przepisów.
Istnienie praw człowieka opiera się na 3 przesłankach:
Każda władza jest ograniczona.
Każda jednostka może się od państwa domagać ochrony jej praw.
Każda jednostka posiada sferę autonomii, do której nie ma dostępu żadna władza.
Cechy praw człowieka:
uniwersalne -dotyczą wszystkich ludzi żyjących w każdym społeczeństwie niezależnie od rasy, wiary, statusu społecznego ;
mają charakter podstawowy - nie wymagają uzasadnienia przez jakiekolwiek inne prawa ;
niezbywalne - nie można się ich zrzec ;
przyrodzone - przysługują człowiekowi z samego faktu bycia człowiekiem, przysługują od chwili narodzin do chwili śmierci ;
nienaruszalne - nikt nie może nas ich pozbawić ;
Źródłem praw człowieka jest przyrodzona, niezbywalna GODNOŚĆ OSOBOWA !
Funkcje praw człowieka:
Ochrona wolności jednostki przed ich naruszeniem przez państwo.
Konieczność stworzenia przez państwo możliwości realizacji praw jednostki.
Ochrona przez państwo praw i wolności jednostki przed naruszeniem ze strony innych osób.
Podział praw człowieka:
materialne - konkretne wolności i prawa przysługujące człowiekowi np. wolność sumienia, wyznania, prawo do nauki itp.
prawa - obowiązek władz państwowych do podjęcia działań w celu ochrony konkretnych praw obywatela
wolności - nałożone na władze rządzące zakazy ingerowania w określone sfery życia obywatela
proceduralne - procedury pozwalające każdemu skutecznie bronić swoich praw przed ich naruszeniem np. prawo do rzetelnego procesu sądowego , prawo do złożenia skargi.
Generacje praw człowieka:
I generacja praw człowieka = prawa wolnościowe; nie wymagają działalności państwa w celu ich realizacji. Wśród nich są prawa:
polityczne np. prawo do wolnych wyborów , prawo do złożenia skargi ;
obywatelskie np. prawo do bezpiecznego życia , prawo do poszanowania życia prywatnego prywatnego i rodzinnego ; prawo do własnego zdania , prawo do zawarcia małżeństwa .
II generacja praw człowieka = prawa równościowe; wśród nich wyróżnia się:
ekonomiczne np. prawo do pracy, godziwego wynagrodzenia ;
socjalne np. prawo do opieki zdrowotnej ;
kulturalne np. prawo do wypoczynku, brania udziału w życiu kulturalnym ;
III generacja praw człowieka = prawa kolektywne ( solidarności ogólnoludzkiej); wśród nich np. prawo do pokoju, prawo do życia w czystym środowisku, prawo do rozwoju.
Gwarancje praw człowieka:
Materialne - zespół czynników i środków warunkujących warunkujących danym systemie społecznym realizację praw jednostki: świadomość społeczeństwa, rozwój gospodarczy, stan oświaty, kultura polityczna społeczeństwa, możliwości finansowe państwa
Formalne - zespół środków prawnych i instytucjonalnych stworzonych przez państwo w celu zapewnienia realizacji praw jednostki: zasada podziału władzy, zasada niezawisłości sądów, kontrola konstytucjonalności ustaw,prawa polityczne sądownictwo powszechne i administracja, instytucja ombudsmana - Rzecznika Praw Obywatelskich.
SYSTEM UNIWERSALNY
1943 r - konferencja w Teheranie (propozycja utworzenia ONZ)
24.10.1945 r - powstanie ONZ
26.06.1945 r - powstanie Karty ONZ ( konferencja w San Francisco )
Karta ONZ jest traktatem wyjątkowym, zawiera zarówno statut ONZ, określa jego zakres działania prawa i obowiązki państw członkowskich, strukturę ONZ, jego cele działania. Jest ona uniwersalna, funkcjonuje w ogólnoświatowym porządku prawnym, zawiera prawa fundamentalne. Nie tworzy ona jednak nowego katalogu prawa, systematyzuje wcześniej już istniejące. Ma przywrócić wiarę w wartości, godność i wolność człowieka. Odnosi się też do równouprawnienia kobiet i mężczyzn, zawiera zasadę niedyskryminacji na tle rasowym, religijnym, politycznym, wolności od strachu i niedostatku odwołując się do doświadczeń II wojny światowej. Nie zawiera mechanizmu kontroli, ale jest umową międzynarodową .KNZ nieprecyzyjnie i ogólnie obejmuje zagadnienia praw człowieka, nieprecyzyjnie do poszanowania jakich konkretnie praw i wolności mają dążyć we współpracy państwa.
10.12.1948 r - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - nie ma charakteru wiążącego
( rezolucja ONZ), jednakże jest najbardziej akceptowalnym aktem i jednym z najbardziej znaczących dokumentów na temat ochrony praw człowieka.
Zawiera ona prawa człowieka podzielone na prawa:
fundamentalne np. prawo do życia, do bezpieczeństwa, do wolności osobistej, wolność od tortur ,nieludzkiego poniżającego traktowania i karania ;
ekonomiczno - społeczne np. prawo do pracy, godziwego wynagrodzenia, zadowalających warunków pracy, do zszarzania się, do nauki, do ochrony zdrowia, odpowiedniego poziomu życia ;
obywatelsko - polityczne np. prawo do rzetelnego procesu sądowego, do prywatności, do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, do obywatelstwa .
16.12.1966 r - Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych.
Zawierają one katalog praw i wolności odzwierciedlających prawa PDPC. Mają one charakter wiążący, posiadają również mechanizm kontroli. Pakty weszły w życie 03.01.1976 r.
Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich zawiera prawa I generacji oraz zawiera dwa protokoły fakultatywne:
- możliwość składania skarg indywidualnych do Komitetu Praw Człowieka, bezpośrednio do państw, które ratyfikował
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych zawiera prawa II generacji, prawa w tym pakcie potwierdzają prawa narodów do samostanowienia o rozporządzaniu zasobami naturalnymi na zasadzie niedyskryminacji na tle rasowym, religijnym i innym.
Mechanizm kontrolny dla międzynarodowych paktów:
- brak sankcji karnej za nieprzestrzeganie praw i wolności człowieka
- Komisja Praw Człowieka składa sprawozdania z realizacji działań zawartych pakcie
- możliwość złożenia skargi do Komitetu Praw Człowieka
Skarga złożona do Komitetu PC powinna spełniać następujące warunki:
- nie może być anonimowa
- osoba, która składa skargę musi być pośrednią bądź bezpośrednią ofiarą naruszenia praw
- muszą zostać wyczerpane wszelkie krajowe środki ochrony praw człowieka
- identyczna sprawa nie może toczyć się w innej instytucji na arenie międzynarodowej
- skarga nie może być przedmiotem nadużycia, nie może być wykorzystywana do osiągnięcia
celów politycznych, prywatnych ,tylko w celu przywrócenia praw i wolności jednostki .
Wywołane skargą postępowanie składa się z etapów:
rejestracji skargi - realizowana przez Sekretarza Generalnego ONZ. Etap ten polega na uporządkowaniu nadesłanej przez skarżącego dokumentacji w tym uzupełnienie jej w porozumieniu ze skarżącym jeżeli zawiera braki niepozwalające na nadanie jej dalszego biegu, a następnie ma miejsce przedłożenie jej akt Komitetowi PC ;
badania dopuszczalności skargi ( musi spełniać wyżej wymienione kryteria, inaczej skarga zostanie odrzucona przez Komitet PC ). Jeżeli spełnia wszystkie warunki to ma miejsce ostatni etap - rozstrzygnięcie.
merytorycznego rozstrzygnięcia - jeżeli skarga spełnia warunki i stwierdzono rację skarżącego to Komitet uchwala zakończenie sprawy. Jeżeli Komitet straci kontakt z osobą skarżącą sprawa ulega zawieszeniu. W innych sytuacjach postępowanie kończy się decyzją Komitetu. Stwierdza czy prawa jednostki zostały naruszone, jeśli tak to zaleca się podjęcie stosownych środków przywracających naruszone prawa i eliminuje skutki dokonanych naruszeń. Decyzja ma charakter ostateczny, więc ani skarżący ani strona nie może stosować środków odwoławczych.
W ramach prac ONZ organizacji wyspecjalizowanych systemu ONZ, zawarto szereg umów wielostronnych z zakresu praw człowieka:
- Międzynarodowa Konwencja Likwidacji Wszelkich Tortur Dyskryminacji Rasowej
- Konwencja Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa
- Międzynarodowa Konwencja przeciw Apartheidowi
- Konwencja o Prawach Dziecka
- Międzynarodowa Konwencja o Zwalczaniu i Karaniu Zbrodni Apartheidu
- Konwencja w sprawie statusu uchodźców
W ramach ONZ działa szereg organów, których kompetencje obejmują m.in. zagadnienia praw człowieka:
- Zgromadzenie ogólne = popiera działalność ONZ. Składa się ze wszystkich państw członkowskich ONZ ; każde państwo dysponuje jednym głosem jeśli podejmowane są różne decyzje ; Zgromadzenie ma szeroki zakres kompetencji , może omawiać wszelkie zagadnienia stanowiące przedmiot zainteresowań ONZ. Nadzoruje i koordynuje system Narodów Zjednoczonych. Mianuje Sekretarza Generalnego ONZ.
- Rada Gospodarczo - Społeczna = koordynuje i prowadzi działalność gospodarczą i społeczną w systemie ONZ. Ma przygotowywać sprawozdania i raporty na temat globalnej sytuacji w różnych dziedzinach; wytycza kierunki działania szeregu wyspecjalizowanych ciał ONZ zajmujących się np. problematyką ekonomii, gospodarki. Najważniejszymi organami pomocniczymi Rady GS są komisja statystyczna, ludnościowa.
- Komisja Praw Człowieka = powstała w 1946 roku, w 1996 roku została przemianowana na Radę Praw Człowieka a w 2006 roku została ratyfikowana przez państwo. Zadaniem Komisji Praw Człowieka jest przygotowanie raportów Międzynarodowego Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich, projektów umów międzynarodowych międzynarodowych w zakresie praw człowieka; formułuje zobowiązania dla państw członkowskich w zakresie ochrony wolności jednostki. Jest to organ debetowy, informujący.
- Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka = propaguje współpracę międzynarodową, bada i egzekwuje zagrożenia i naruszenia praw człowieka.
- Komitet Praw Człowieka = mechanizm kontrolny przestrzegania praw człowieka w MPPPiO i MPPGSiK ; możliwość rozpatrywania skarg indywidualnych o ile skarżący podlega jurysdykcji państwa, które ratyfikowało protokół fakultatywny i skarga spełnia odpowiednie kryteria ; rozpatruje ponadto raporty państw i zawiadomienia o naruszeniu praw człowieka.
SYSTEM REGIONALNY ( EUROPA )
05.05.1949 r - w wyniku podpisania Traktatu Londyńskiego została utworzona Rada Europy,będąca odpowiednikiem ONZu w systemie uniwersalnym. RE odpowiedzialna jest za zapewnienie bezpieczeństwa w Europie, umacnianie, przekazywanie wiedzy na temat praw człowieka , ujednolicenie standardów ochrony praw człowieka w Europie. RE pomaga krajom Europy Środkowej i Wschodniej a także mniejszościom narodowym i etnicznym.
RE liczy 47 państw. Polska jest członkiem RE od 26.11.1991 roku. Siedziba ONZ jest Strassburg. Statut RE określa cele i zadania, jest umową międzynarodową.
01.11.1998 roku powstaje Europejskie Trybunał Praw Człowieka z połączenia Trybunału Praw Człowieka i Europejskiej Komisji Praw Człowieka.
Przedstawiciele Belgii, Danii, Francji, Holandii, Luksemburga, Norwegii i Szwecji złożyli podpisy pod statutem RE - art.3 głosił - „ każdy członek RE musi przyjąć zasadę praworządności,w ramach której wszyscy obywatele mogą korzystać z przysługujących im praw człowieka i podstawowych swobód obywatelskich.
04.11.1950 r - uchwalona Europejska Konwencja Praw Człowieka w Rzymie , weszła w życie 08.09.1953 roku a ratyfikowana przez Polskę w 19.01.1993 roku .
EKPC jest umową międzynarodową, odwołuje się do PDPC, odwołuje się do systemu uniwersalnego, odpowiedzialna jest za rozwój i ochronę praw i wolności człowieka.
Art.2 - prawo do życia
Art.3 - zakaz tortur, nieludzkiego, poniżającego traktowania i karania
Art.4 - zakaz niewolnictwa, pracy przymusowej i obowiązkowej
Art.5 - prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
Art.6 - prawo do rzetelnego procesu sądowego
Art.7 - zakaz karania bez podstawy prawnej
Art.8 - prawo do poszanowania życia prywatnego i osobistego
Art.9 - wolność sumienia
Art.10 - prawo do swobody wypowiedzi
Art.11 - wolność do zgromadzania się i stowarzyszania
Art.12 - prawo do zawarcia małżeństwa
Art.13 - prawo do skutecznego środka odwoławczego
Konwencję uzupełniano kolejnymi protokołami dodatkowymi , znacznie rozszerzając pierwotny katalog praw, do przestrzegania i gwarantowania których zobowiązały się państwa, które przystąpiły do konwencji .
protokół 1 (marzec 1952) - gwarantuje prawa do poszanowania mienia, prawo do nauki, wychowania i nauczania dzieci zgodnie ze swoimi poglądami religijnymi i filozoficznymi , nakłada na państwo obowiązek organizowania wolnych wyborów ;
protokół 4 (wrzesień 1963) - zakaz więzienia za długi, prawo do swobodnego przemieszczania się i przez osoby legalnie przebywające na terytorium danego państwa, prawo do opuszczania danego kraju łącznie ze swoim własnym, zakaz wydalania cudzoziemców ;
protokół 6 (kwiecień 1983) - zniesienie kary śmierci ;
protokół 7 (listopad 1984) - zapewnienie minimalnych gwarancji dla cudzoziemców cudzoziemców w postępowaniu dotyczących ich wydalenia, prawo do odwołania się od wyroku sądowego w sprawie karnej , prawo do odszkodowania za niesłuszne skazanie , zakaz ponownego sądzenia lub karania za ten sam czyn, równość praw i obowiązków cywilnoprawnych cywilno-prawnych małżeństwie ;
protokół 9 (listopad 1990) - możliwość składania skarg bezpośrednio do Trybunału
protokół 12 - zakaz dyskryminacji
protokół 13 - całkowity zakaz dokonywania kary śmierci
Prawa gwarantowane w EKPC przysługują obywatelom państw, które ratyfikowały tą konwencję i osobom znajdującym się na ich terytorium albo poza ale w granicach jurysdykcji.
Organem stojącym na straży EKPC jest Europejski Trybunał Praw Człowieka.
ETPC obejmuje :
- skargi wnoszone przez jednostki czy organizacje pozarządowe, które uważają ,że stały się ofiarami naruszenia praw i wolności zawartych w EKPC przez państwo, którego jurysdykcji podlegają ( skargi indywidualne ) ;
- skargi wnoszone przez jedno państwo będące stroną EKPC na drugie państwo będące również stroną EKPC, ze względu na naruszenie praw i wolności. Zdarzają się rzadko w przeciwieństwie do skarg indywidualnych, ponieważ państwa nie chcą psuć stosunków między sobą. (skargi państwowe)
protokół 11 - maj 1994 rok - warunki dopuszczalności skargi :
- nie może być anonimowa
- osoba, która składa skargę musi być pośrednią bądź bezpośrednią ofiarą naruszenia praw
- muszą zostać wyczerpane wszelkie krajowe środki ochrony praw człowieka
- identyczna sprawa nie może toczyć się w innej instytucji na arenie międzynarodowej
- skarga nie może być przedmiotem nadużycia, nie może być wykorzystywana do osiągnięcia
celów politycznych, prywatnych ,tylko w celu przywrócenia praw i wolności jednostki
- zachowano limit 6 miesięcy od krajowej ostatecznej decyzji w sprawie
- nie jest w sposób oczywisty bezzasadna (jej podstawą muszą być prawa i wolności zawarte w
EKPC)
Rozpatrywanie skargi przez Europejski Trybunał Praw Człowieka:
skarga trafia do kancelarii Trybunału,która decyduje o jej rejestracji
następnie skarga trafia do tzw.Izby i tam bada się czy skarga spełnia kryteria dopuszczalności przez wybrany przez Izbę 3-osobowy Komitet
Izba - 7 sędziów lub Wielka Izba - 17 sędziów( w skomplikowanych wypadkach) bada sprawę przy udziale zainteresowanych stron ; można na tym stadium dążyć do polubownego załatwienia sprawy
Następnie skarga rozpatrywana jest w Izbie lub Wielkiej Izbie w dwóch fazach : pisemnej i ustnej. Faza pisemna polega na przedłożeniu dokumentów podlegających ocenie przez skład sędziowski. Faza ustna polega na rozprawie mającej jawny charakter pozwala na wypowiedzenie obu stron co do zaistniałych okoliczności
Po zakończeniu fazy ustnej wydawany jest wyrok. Wyrok Izby nie jest ostateczny, natomiast Wielkiej Izby, tak. Wyrok jest wiążący dla stron. Jeśli doszło do naruszenia to może orzec zadośćuczynienie i zobowiązuje państwo do likwidacji skutków naruszeń prawa.
W wypadku naruszenia EKPC przez państwo członkowskie ,skargę może wnieść każdy obywatel, organizacja pozarządowa lub inne państwo. Po rozpatrzeniu skargi, Trybunał wydaje orzeczenie, które jest publikowane. Po uprawomocnieniu podlega kontroli Komisarzowi Praw Człowieka.
Europejska Karta Społeczna
Została otwarta do podpisu 18.10.1961 roku w Turynie. 21.10.1991 roku została zastąpiona protokołem zmieniającym Europejską Kartę Społeczną, sporządzonym również w Turynie. EKS obowiązuje od 1965 roku, 03.05.1996 roku otwarto do podpisu zrewidowaną EKS. Polska zaś ratyfikowała ją 10.06.1997 roku.
EKS gwarantuje :
- prawo do pracy
- prawo do godziwego wynagrodzenia
- prawo do sprawiedliwych, higienicznych i bezpiecznych warunków pracy
- prawo do organizowania się
- prawo do rokowań zbiorowych do poradnictwa zawodowego
- prawo zatrudnionych kobiet do pracy , dzieci, młodocianych i rodziny do ochrony społecznej, prawnej i ekonomicznej
- prawo do ochrony zdrowia, do opieki medycznej i społecznej
- prawo do zabezpieczenia społecznego
- prawo niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji i readaptacji zawodowej i społecznej.
Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu traktowaniu lub karaniu
Podpisana 26.06.1987 roku, weszła w życie 01.02.1989 roku a przez Polskę została ratyfikowana 10.10.1994 roku. Uzupełniała ona EKPC i Podstawowych Wartości. Wprowadza obowiązek profilaktycznej kontroli miejsc, w których przebywają osoby więzione; czuwanie nad sposobem traktowania więźniów. Powołana do tego specjalna komisja ekspertów mają wydać opinię w sprawie badanego kraju, a każde państwo będące stroną konwencji ma obowiązek umożliwić kontrolę. Jeżeli placówka nie podporządkowuje się do zaleceń komisji kontroli, podaje się wiadomości o warunkach warunkach danym ośrodku do opinii publicznej.
W ogromnej większości państw RE Europejską Konwencję o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu traktowaniu lub karaniu uznano za część systemu prawnego, na równi z ustawodawstwem krajowym. Nawet jeśli pozostaje tylko międzynarodowym zobowiązaniem państwa, obowiązkiem władz jest dbać by praktyka i prawo nie było sprzeczne z zasadami wynikającymi z konwencji.
KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE (KBWE)
W latach 60. XX wieku na forum ONZ wielokrotnie postulowano wprowadzenie mechanizmów budowy zaufania pomiędzy zachodem - państwami NATO a wschodem - państwa Układu Warszawskiego.
Propozycję zwołania specjalnej konferencji w 1964 roku przedstawił polski Minister Spraw Zagranicznych Adam Rapacki. Na miejsce konferencji obrano Helsinki stolicę neutralnej, nienależącej do żadnego bloku Finlandii.
Ostatecznie w KBWE wzięły udział wszystkie państwa Europy oprócz Albanii, ZSRR, USA i Kanada. Dlatego też mówi się, że mechanizm KBWE obejmuje obszar „ od Vancouver po Władywostok”. Uroczyste podpisanie Aktu Końcowego KBWE miało miejsce 01.08.1975 roku. Było to wydarzenie wielkiej wagi, ponieważ po raz pierwszy w warunkach istnienia żelaznej kurtyny i podziału świata na przeciwstawne bloki, udało się osiągnąć porozumienie pomiędzy państwami niezależnie od różnic ideologicznych.
Akt Końcowy KBWE zwany Wielką Kartą Pokoju, nie był umową w rozumieniu prawa traktatowego, stanowił uroczystą deklarację intencji o znaczeniu politycznym i moralnym, wyrażał wolę współdziałania państw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki w Europie. Akt zawierał również artykuł poświęcony mniejszościom narodowym stanowił, iż państwa, na których terytorium owe mniejszości występują, będą respektować ich prawa do równości wobec prawa, zapewnią im możliwość korzystania praw człowieka i podstawowych wolności chroniąc w ten sposób ich uzasadnione interesy w tej dziedzinie.
Akt Końcowy KBWE składa się z czterech części negocjowanych osobno, potocznie nazywanych „ koszykami” .
Koszyk pierwszy dotyczy bezpieczeństwa i zawiera dziesięć zasad bezpieczeństwa i współpracy z Europie. Są to:
- suwerenności państw
- powstrzymywanie się od użycia siły
- nienaruszalność granic
- integralność terytorialna państw
- pokojowe rozstrzygnięcie sporów
- zakaz ingerencji w wewnętrzne sprawy państwa
- poszanowanie praw i podstawowych wolności jednostki
- równouprawnienie narodów i prawa do samostanowienia
- deklaracja współpracy
- ważność prawa międzynarodowego, którego wyrokom trzeba się podporządkować
Koszyk ten przewiduje też utworzenie mechanizmów budowy zaufania wschód - zachód tj. utworzenie komisji dokonującej kontroli sprzętu wojskowego, loty zwiadowcze na terytorium innych państw, wzajemne ustalanie limitów broni ; ustalono obligatoryjność powiadamiania o większych ćwiczeniach wojskowych na obszarze leżącym w odległości 250km od wspólnych granic z udziałem 25000 żołnierzy oraz dobrowolną dwustronną wymianę obserwatorów ćwiczeń wojskowych.
Koszyk drugi dotyczy współpracy w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki, ochrony środowiska. Dotyczy takich zagadnień jak wymiana handlowa, współpraca w dziedzinie przemysłu i realizacji wspólnych projektów.
Trzeci koszyk dotyczy ludzkiego wymiaru KBWE - przestrzeganie podstawowych praw i wolności człowieka, nawiązuje do PDPC ; prawo do wolności myśli, sumienia, religii oraz własnych przekonań, na których zasadzie ma opierać się KBWE i OBWE. Określa również zasady współpracy w dziedzinie humanitarnej, w tym zwłaszcza rozwoju kontaktów międzyludzkich, łączenia rodzin, swobodnego przepływu informacji, wymiany kulturalnej, swobody podróżowania.
Koszyk czwarty dotyczył kontynuacji procesu współpracy KBWE i zapowiadał powoływanie kolejnych konferencji przeglądowych.
Konferencje Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie:
- Belgrad ( 1977 - 1978 )
- Madryt ( 1980 - 1983 )
- Wiedeń ( 1986 - 1989 )
- i ponownie w Helsinkach Helsinkach 1992 ,gdzie rozpoczął się proces instytucjonalizacji KBWE
ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE (OBWE)
Przywódcy państw członkowskich uznali, że KBWE nie jest już tylko „konferencją” - zmiana nazwy nastąpiła podczas spotkania na szczycie przywódców państw członkowskich KBWE KBWE Budapeszcie Budapeszcie dniach 05. - 06.12. i obowiązuje od 01.01.1995 roku jako Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Jej głównym zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa poprzez współpracę i budowę zaufania w Europie, Ameryce i na terenie dawnego ZSRR. Bezpieczeństwo i pokój wymagają nie tylko wszechstronnego podejścia w sprawach wojskowych, ale i w kwestii gospodarczej; zapewnienie przestrzegania praw człowieka.
W instrumentarium, którym obecnie dysponuje OBWE, można wyróżnić umownie trzy mechanizmy:
wczesnego ostrzegania. Znaczącą rolę w procesie wczesnego ostrzegania pełnią tzw. debaty implementacyjne, polegające na ocenie wykonywania postanowień OBWE prowadzone raz na dwa lata w ramach kompleksowych spotkań przeglądowych : corocznie w dziedzinie militarnej, co dwa lata na spotkaniach na temat ludzkiego wymiaru
zapobiegania konfliktom. Z fazą aktywnego zapobiegania konfliktom wiążą się trzy mechanizmy reagowania na sytuacje kryzysowe. Są to mechanizmy : berliński , wiedeński i moskiewski.
Mechanizm berliński (czerwiec 1991 rok ) - ustala, że jeżeli w wypadku powstania nadzwyczajnej, poważnej sytuacji, naruszającej jedną z zasad Aktu Końcowego, zagrażającej pokojowi, bezpieczeństwu czy stabilności, państwa członkowskie OBWE podejmują konsultacje i współdziałanie by takie zagrożenie usunąć.
Kroki mają być następujące:
- każde państwo oceniwszy, że sytuacja poważna ma miejsce, może w ciągu 48 godzin domagać się odpowiednich wyjaśnień od państw bezpośrednio zaangażowanych zaangażowanych te sytuacje ;
- jeśli sytuacja zostaje niewyjaśniona w tym czasie, każde państwo może zwrócić się do urzędującego przewodniczącego przewodniczącego z wnioskiem o zwołanie pilnego spotkania Rady o czym poinformowanie zostaną wszystkie państwa członkowskie OBWE. Przewodniczący nawiąże też kontakt z państwami zaangażowanymi w sprawę w ciągu 24 godzin.
- jeśli więcej niż 12 państw opowie się za zwołanie spotkania - przewodniczący powiadamia państwa członkowskie o dacie tego spotkania. Winno się ono odbyć nie wcześniej niż 48 godzin i nie później niż 3 dni po powiadomieniu.
- spotkanie to może przyjąć rekomendację lub wnioski dotyczące rozwiązania powstałego problemu
Mechanizm wiedeński - ma zastosowanie w sytuacji zaistnienia niezwykłej aktywności wojskowej. Ustala, że państwa mają obowiązek konsultacji i współpracy w wypadku zaistnienia nadzwyczajnej i niezaplanowanej aktywności sił zbrojnych, które mają charakter znaczący i co do których inne państwo uczestniczące daje wyraz zaniepokojenia o swoje bezpieczeństwo. Państwo zaniepokojone ma prawo ma prawo domagać się wyjaśnień ze strony państwa podejmującego taką działalność działalność w ciągu 48 godzin. Powiadomione są o tym państwa członkowskie OBWE. Gdy wyjaśnienia nie są satysfakcjonujące państwo może zwołać spotkanie w ramach OBWE i wtedy obecność państw zaangażowanych w sprawę.
Mechanizm moskiewski - ma zastosowanie w przypadku naruszenia praw humanitarnych.
rozwiązywania kryzysów
Instytucjami OBWE są :
- Stała Rada = spotyka się w Wiedniu raz na tydzień z udziałem przedstawicieli wszystkich
państw uczestniczących w OBWE, organizuje bieżący dialog polityczny
- Forum Współpracy ds. Bezpieczeństwa = sprawy wojskowe
- Rada Ministerialna = coroczne spotkania ministrów spraw zagranicznych dotyczące aktualnych problemów
- Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka z siedzibą w Warszawie = zajmuje się nadzorem wyborów w państwach OBWE, działa na rzecz tworzenia instytucji społeczeństwa obywatelskiego
- Urząd Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych w Hadze = zapobieganie napięciom i kryzysom z udziałem mniejszości narodowych
- Urząd Przedstawiciela ds. Wolności Mediów w Wiedniu, Trybunał Koncyliacji i Arbitrażu w Genewie
KARTA PRAW PODSTAWOWYCH
07.12.2000 rok - uchwalona w Nicei ; zbiór fundamentalnych praw człowieka. Podpisany w imieniu trzech organów UE : Parlamentu , Rady oraz Komisji. Wiążąca moc dokumentu została mu nadana przez Traktat Lizboński 01.12.2009 kiedy to wszedł w życie. Dokument zbierający wspólną część podstawowych praw obywatelskich, które w tej czy innej formie są wpisane do konstytucji i innych aktów prawnych państw członkowskich UE, aby stworzyć zestaw norm dla tworzenia przyszłego prawa UE.
Karta Praw Podstawowych wchodziła w skład Traktatu ustanawiającego konstytucję dla Europy, który nie został ratyfikowany. KPP będzie obowiązywać, jeśli państwa podpiszą Traktat Lizboński. Rządy Wielkiej Brytanii i Polski ograniczały dla swoich obywateli ochronę prawną KPP poprzez przyjęcie dodatkowego protokołu, będącego częścią Traktatu Lizbońskiego. Protokół ten, nazywany brytyjskim postanawia, że potwierdzone w KPP prawa i wolności mogą być powoływane o ile zostały włączone do prawa krajowego i w takim zakresie, w jakim funkcjonują w prawie krajowym. Ogranicza możliwość obywatelom Polski i Wielkiej Brytanii do zgłaszania skarg do Europejskiego Trybunału za nieprzestrzeganie praw IV i poprawnemu rozumieniu definicji rodziny ( homoseksualizm). Składa się z preambuły i 54 artykułów zebranych w VII rozdziałów.
Składa się z VII rozdziałów:
I rozdział - godność człowieka:
- prawo do życia
- zakaz wykonywania kary śmierci
- zakaz praktyk eugenicznych
- zakaz czerpania zysków z ciała ludzkiego
- zakaz klonowania
- zakaz tortur, poniżającego traktowania lub karania
- zakaz niewolnictwa, pracy przymusowej
II rozdział - wolności:
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
- prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego
- prawo do ochrony danych osobowych
- prawo do małżeństwa i założenia rodziny
- wolność myśli, sumienia, religii, opinii
- prawo do wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym państwie
- wolność przepływu informacji
- wolność zgromadzania się i stowarzyszania
- prawo do edukacji
- wolność prowadzenia działalności gospodarczej
- prawo do azylu
III rozdział - równość :
- równość wobec prawa
- zakaz wszelkiej dyskryminacji
- poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej
- równość płci
- prawa dziecka, osób starszych, integracja niepełnosprawnych
IV rozdział - solidarność :
- prawo do pomocy społecznej
- prawo do dobrych warunków pracy
- zakaz pracy dzieci i ochrona pracującej młodzieży
- zakaz zwolnień z powodu macierzyństwa
- prawo do pomocy socjalnej
- prawo do dostępu do służby zdrowia
- prawo do ochrony środowiska
- prawo do ochrony praw konsumenta
V rozdział - prawa obywatelskie :
- prawo do głosowania i kandydowania do Parlamentu Europejskiego
- prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych
- prawo dostępu do dokumentów unijnych
- prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich
VI rozdział - wymiar sprawiedliwości :
- prawo do rzetelnego procesu sądowego
- nikt nie może być sądzony i karany dwa razy za ten sam czyn
- prawo do obrony
- prawo do środka odwoławczego
VII rozdział - postanowienia ogólne :
- zakres stosowania Karty ( podczas implementacji prawa wspólnotowego przez ciała unijne )
- zakres gwarantowanych praw ( mogą być ograniczone tylko, jeśli jest to konieczne dla ochrony dobra publicznego lub innego z praw, przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności )
- zakaz interpretacji Karty w sposób uszczuplający prawa człowieka gwarantowane przez inne akty prawa międzynarodowego
- zakaz nadużycia praw ( nie mogą być interpretowane jako uprawnienie do wydania aktu prawnego niweczącego którekolwiek z praw i wolności )
4