1

GROMADA: małże

wody morskie lub słodkie;

żyją w mule, na dnie, mogą leżeć pod piaskiem swobodnie lub przyczepiać się do podłoża, tworzą kolonie- oblepiają wszystko, mogą skakać po dnie, pływać otwierając się i zamykając

- muszla od zewnątrz: wierzchołek, więzadło; od wewnątrz: warstwa perłowa, porcelanowa, konchiolinowa

- noga: gruczoł bisiorowy

- syfon wpustowy, syfon wypustowy

filtrują, czyszczą wodę wychwytując plankton- pożywiają się otwierając muszlę;

w pewnym etapie życia (stadium glochidium) są pasożytami ryb

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- czyszczą wodę

- są pokarmem np. na wyder

- tworzą perły z piasku

CYKL ROZWOJOWY:

- są rozdzielnopłciowe lub obojnacze (zapłodnienie krzyżowe)

- zapłodnienie: zewnętrzne

- rozwój złożony

- jajorodność

Stadia rozwoju:

trochofora ( u małż słonowodnych)--> veliger

glochidium (u małż słodkowodnych)

Gatunki morskie:

- rogowiec bałtycki

- sercówka jadalna

- małgiew piaskołaz

- omułek jadalny

Gatunki słodkowodne:

- racicznica zmienna

GROMADA: ślimaki

- lądowe: cmentarze, ogrody, rowy

- wodne: stawy, sadzawki, jeziora

- muszla: wierzchołek, zwój; skrętka: wierzchołek, szew, skręt, ostatni skręt: otwór, warga

- noga, podeszwa

- głowa: paszcza (w paszczy tarka), otwór płciowy, otwór oddechowy, dwie pary czułek

- wodne żywią się glonami, roślinami wodnymi- zeskrobują je z kamieni

- lądowe: roślinożerne lub padlinożerne, niewiele jest gatunków drapieżnych- zastawiają pułapki ze śluzu na owady

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- pokarm dla ptaków, ssaków itd.

- oczyszczają lasy, zbiorniki wodne

- niszczą rośliny

inne: pokarm dla człowieka, wytwarzanie ozdób, biżuterii z muszli

Skrzelodyszne (wodne, prócz błotniarki i zatoczka)

- rozdzielnopłciowe

- jajorodność

- rozwój złożony: trochofora --> veliger --> ślimak dorosły

Płucodyszne (lądowe + błotniarka i zatoczek)

- zapłodnienie krzyżowe- przekazują sobie wzajemnie spermofor

- rozwój prosty

- wodne: błotniarka, żyworódka, zatoczek

- lądowe: ślimak przydrożny, ślimak zaroślowy, zaroślarka, wstężyk: gajowy, ogrodowy

GROMADA: skorupiaki

jeziora, stawy, bajora, rzeki; rak błotny i pręgowaty może żyć w wodach słonawych

- głowotułów (pokryty chitynowym pancerzem): dwie pary czułek, rostrum, bruzdy zaoczne, oczy, bruzda karkowa, bruzdy skrzelowe, 8 par odnóży głowowych i gębowych, 5 par odnóży tułowiowych

- pleon (odwłok): wyrostek skrzydlaty, telson, 6 par odnóży odwłokowych

glony, moczarka, modrest wodny, padlina -„sanitariusze wód”

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- oczyszczanie wód

- rak błotny i szlachetny- identyfikatory czystych wód

Dymorfizm płciowy: U samców dwie pierwsze pary odnóży odwłokowych to rynienki- narząd kopulacyjny. U samic go nie ma.

- rozdzielnopłciowe

- zapłodnienie zewnętrzne (bez kopulacji)- samiec składa spermatofory na odwłok samicy, ona składa jaja, które nosi przyklejone do odnóży pod podwiniętym ogonem

- rozwój prosty

- wzrost skokowy (od wylinki do wylinki)

- rak szlachetny

- rak pręgowaty (amerykański)

- rak sygnałowy (szwedzki)

ląd, woda- wszystkie biotopy

- głowa: aparat gębowy- głaszczki, czułki, przyoczka, żuwaczki, oczy złożone

- tułów- 3 części, skrzydła przednie i tylnie, 3 pary odnóży

- odwłok- 11 części, przetchlinki, przysadki (telson)

Aparaty gębowe:

- kłująco-ssący

- gryząco-liżący

- soki z tkanek roślinnych

- soki roślin uprawnych

- pył i nektar kwiatowy

- martwa materia organiczna

- nasiona zbóż

- odchody zwierząt

- opadłe liście

- inne owady, drobne bezkręgowce

- sierść, wełna

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- zapylanie roślin

- rozkład obumarłych szczątek organicznych

- funkcja glebotwórcza

pozostałe: pokarm dla innych zwierząt, wytwarzanie miodu i wosku

ujemne: niszczenie upraw, przenoszenie drobnoustrojów

- rozdzielnopłciowe

- zapłodnienie wewnętrzne

- jajorodność (+ formy jajożyworodne)

- rozwój złożony:

Przeobrażenie niezupełne: jajo --> larwa --> imago (dorosła forma osobnicza

Przeobrażenie zupełne: jajo --> larwa --> poczwarka --> imago

Typy larw: czerw, pędrak, larwa kaploidalna, gąsienica

SYSTEMATYKA (rzędy): ważki, prostoskrzydłe, chrząszcze, motyle, muchówki, błonkówki, pluskwiaki równiskrzydłe, pluskwiaki różniskrzydłe

GROMADA: pajęczaki

RZĄD: pająki, kosarze, roztocza, zaleszczotki

-pająki- żyją wszędzie, budują pajęczynę

-kosarze- pod kamieniami, murami, kawałkami drewna

-roztocza- w kołdrze, ubraniach, kurzu domowym

-zaleszczotki- pod korą, w mchu, starych książkach

- głowotułów: oczy dzienne i nocne, nogogłaszczki (+ wyrostek do żucia, narząd kopulacyjny samców), szczękoczułki, odnóża kroczne (4 pary)

- odwłok: przetchlinki, otwór płciowy samicy, kądziołki (narządy pszenne), odbyt

- głowa (gnatosoma)- szczękoczułki, oczy

- metapodosoma: pierwsza i druga para odnóży

- metapodosoma: trzecia i czwarta para odnóży

- opistosoma- „ogon”

włosy dotykowe

- nogogłaszczki (szczypce)

- szczękoczułki

- odnóża kroczne

- głowotułów zrośnięty z odwłokiem

- szczękoczułki

- nogogłaszczki

- cztery pary odnóży

Pająki: tworzenie pajęczyn, w które łapie ofiarę (owady), tworzy kokon, wprowadza jad i wysysa wnętrze (trawienie zewnętrzne)

Kosarze: nie robi pajęczyny, żywi się żywymi lub martwymi owadami, gnijącymi roślinami- skacze na ofiarę lub wagi na zapach (trawienie zewnętrzne)

Roztocza: żywią się naskórkiem, krwią, wysysają soki z roślin, pasożytują

Zaleszczotki: żywią się drobnymi owadami i roztoczami

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- wyłapywanie owadów

- czyściciele domów

- zaleszczotki pełnią funkcję ekologiczną w bibliotekach

- kleszcze przenoszą choroby

Pająki: rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewnętrzne, kopulacja, jajorodne, wzrost skokowy, rozwój prosty; samica jest kanibalem; „babie lato”

Kosarze: samica składa jaja do ziemi...- podobnie jak u pająków

Roztocza: rozwój złożony- jaja --> larwa --> nimfa (protonimfa, deuteronimfa) --> postać dorosła

pająki- pająk topik

roztocza- kleszcz psi, świerzbowiec

zaleszczotki- zaleszczotek pospolity

kosarze- kosarz pospoli

wody słodkie i słone

- głowa: oko, otwór gębowy, wargi, nozdrza, język kostny, wąsy, pokrywa skrzelowa

- tułów: płetwy piersiowe, brzuszne, grzbietowa, linia boczna

- ogon: płetwa tłuszczowa, ogonowa

ciało pokryte łuskami

Kształt ciała:

- wrzecionowaty

- strzałkowaty

Otwór gębowy:

- ustawienie końcowe

- ustawienie górne

- ustawienie dolne

Płetwa ogonowa:

- heterocerkalna

- protocerkalna

- drapieżne- mięsożerne

- roślinożerne

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- czyściciele dna morskiego

- źródło pokarmu, wędkarstwo, rybołówstwo, hodowla

- rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewn- i zewnętrzne, nie zachodzi kopulacja, rozwój prosty

- nieograniczony wzrost

- fitofilne- trą się w pobliżu roślin wodnych

- litofilne- składają ikrę na podłożu kamienistym

- psammofilne- składają ikrę na podłożu piaszczystym lub żwirowatym

Ikra pelagiczna- unosi się swobodnie w wodzie

SYSTEMATYKA (nazwy rodzin):

- szczupakowate

GROMADA: płazy

zwierzęta dwuśrodowiskowe: wodno-lądowe; pierwszy etap życia w wodzie, drugi- na lądzie lub w wodzie

oczy, nozdrza, otwór gębowy, język, fałd grzbietowy, rezonator gardłowy i uszny, kończyny przednie (4 palce), tylne (5 palców), błona pławna między palcami, modzel godowy u samców, modzele piętowe, kloaka, ogon u ogoniastych

Ogoniaste: drapieżniki- potrafią zapolować na ofiarę, rozrywają ją na strzępy, kijanki są drapieżne

Bezogonowe: owady, pajęczaki, skorupiaki, larwy owadów; kijanki są roślinożerne- jedzą plankton

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- ropuchy zjadają ślimaki i inne zwierzęta- owady, które mają żer nocny

- są pokarmem dla wielu gatunków

-Ogoniaste: kijanka przypomina osobnika dorosłego, najpierw wyrastają przednie nóżki; zapłodnienie wewnętrzne, bez kopulacji, rytuał godowy, samiec idzie i zostawia swój spermatofor, samica wciąga go kloaką, składa jaja na liściu lub przedmiocie zanurzonym w wodzie

-Bezogonowe: żabi śpiew, rozdzierlnopłciowe, jajorodne, zapłodnienie zewnętrzne, rozwój złożony, ampleksus, skrzek, kijanki- pierwsze wyrastają tylne nóżki, zanika ogon

- salamandra plamista

- traszka: górska, grzebieniasta, zwyczajna, karpacka

- grzebiuszka ziemna

- ropucha: szara, zielona, paskowata

- kumak: nizinny, górski

- rzekotka drzewna

- żaba: trawna, moczarowa, zwinka, śmieszka, wodna, jeziorkowata

żółw błotny- stawy muliste, wody wolnopłynące

jaszczurka zwinka- łąka, środowiska ruderalne

jaszczurka zielona- łąki, środowiska ruderalne

jaszczurka żyworodna, zaskroniec- tereny wilgotne, blisko wody

padalec- zarośla

wąż Eskulapa, gniewosz plamisty- lasy

żmija zygzakowata- lasy liściaste

żółw: plastron, karapaks

wąż: łuski, tarczki

jaszczurka: pięć palców

żmija: zęby jadowe

padalec: tylko łuski jednego typu

żółw- poluje na owady w wodzie

jaszczurki: aktywne polowanie

- dusiciele- Eskulapa, gniewosz plamisty

- jadowite- żmija

- wyrzut przedniej części ciała, pożeranie ofiary w całości- zaskroniec

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- pozbywanie się szkodników (gryzoni- myszy)

- element garderoby

- jajo- lub jajożyworodność

- rozdzielnopłciowość

- zapłodnienie wewnętrzne z kopulacją

- rozwój prosty

- wzrost skokowy

- żółw błotny

- wąż Eskulapa

- gniewosz plamisty

- żmija zygzakowata

- jaszczurka zwinka

- jaszczurka zielona

- jaszczurka żyworodna

- padalec zwyczajny

- osiadłe- są cały czas w jednym miejscu

- lęgowe- przylatują na okres letni

- przelotne- przelatują tylko przez kraj

- zalatujące- lęgi mają w innych krajach, do Polski przylatują przezimować

ciało pokryte piórami

głowa: oko, dziób

kończyny przednie- skrzydła

kończyny dolne- nogi pokryte łuskami

Skrzydło: płaszcz, barkówki, lotki 3-rzędu, lotki 2-rzędu, lotki 1- rzędu, skrzydełko

- pióra półpuchowe

ODŻYWIANIE: owoce, nasiona, mięso

Rodzaje dziobów:

- wszystkożercy

- dziób do kucia w drewnie

- do zbierania z powierzchni ziemi

- do drążenia

- do rybołówstwa z powietrza

- padlinożercy

- do skubania szyszek

- do przecedzania

- do drążenia w błocie

- dziób filtracyjny

- do rybołówstwa pod wodą

- dziób drapieżnika

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- oczyszczanie ze szkodników

- oczyszczanie brzegów wód

- mięso, jajka, jako pożywienie

- puch na kołdry

toki- zaloty, gody- w parach, budowanie gniazda, składanie jaj, opieka nad potomstwem

- rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewnętrzne z kopulacją, jajorodne, rozwój prosty

Grupy ekologiczne piskląt:

- gniazdowniki: właściwe, rzekome

- zagniazdowniki: właściwe, rzekome

Jaja: gęsi, kaczki, kury, indyka, perliczki, przepiórki

SYSTEMATYKA (rzędy): nury, perkozy, rurkonose, pełnopłetwe, blaszkodziobe, drapieżne, grzebiące, żurawiowe, brodzące, siewkowe, gołębiowe, kukułkowe, sowy, lelkowe, jerzykowe, kraskowe, dzięciołowe, wróblowe

- morza, oceany, przybrzeża

- rzeki, jeziora- wody słodkowodne

- ląd, pod ziemią

głowa: oczy, nozdrza, wargi, różnopostaciowość zębów

tułów: kończyny przednie i tylne, grzbiet, brzuch... zad, ogon

kopyto, racica, pazury...

Rodzaje zębów:

- roślinożerne- siekacze, stoma, trzonowce

- drapieżniki- kły dłuższe od siekaczy

- wszystkożerne- kły są równiej wielkości jak siekacze

- gryzonie- przerośnięte siekacze, stoma, trzonowce

- zającokształtne- podwójne siekacze

owady- owadożerne, nietoperze i niektóre gryzonie

roślinożerne- parzysto- i nieparzystokopytne, zajęcokształtne; przeżuwacze: jeleniowate, krętorogie

drapieżne- padlinożercy, mięsożercy

FUNKCJA EKOLOGICZNA:

- wrogi szkodników upraw

- pożywienie/ mięso

- skóry, mleko

- rozdzielnopłciowe

- zapłodnienie wewnętrzne z kopulacją

- rozwój prosty

- opieka nad potomstwem (samica)

Grupy młodych:

- gniazdowniki: rzekome, właściwe

- zagniazdowniki: rzekome

SYSTEMATYKA (rzędy):

- zającokształtne

- parzystokopytne

- nieparzystokopytne