1. Wyjaśnij pojęcie pedagogika, subdyscypliny pedagogiki oraz co to jest teoria wychowania i jej zadania ? -Pedagogika (gr. paidagogike) nauka o wychowaniu, której przedmiotem jest wszelka działalność wychowawcza mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa a przede wszystkim młodego pokolenia w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, umiejętności, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój. -Subdyscypliny pedagogiki: pedagogika ogólna, pedagogika kształcenia wyższego, pedagogika kształcenia zawodowego, pedagogika specjalna, pedagogika społeczna, teoria wychowania, dydaktyka ogólna i szczegółowa, andragogika (pedagogika osób dorosłych), pedeutologia (pedagogika dotycząca nauczycieli),historia oświaty i wychowania, historia myśli pedagogicznej. -Teoria wychowania jest to zamierzone wpływanie na sferę emocjonalno-motywacyjną jednostki. Przedmiotem teorii wychowania jest teoretyczna nauka o wychowaniu, jest też ona nauką empiryczną odwołująca się do doświadczenia. T.W. jest także dyscypliną ideologiczną gdyż ustala efektywność sposobów realizacji nie wszystkich celów wychowania lecz tylko tych, które są akceptowane w ramach danej ideologii - realizuje praktykę społeczną. -Teoria wychowania jest to nauka zajmująca się formułowaniem i ustalaniem celu wychowania a następnie wykrywaniem sposobów i warunków ich efektywnej realizacji. -Zadania teorii wychowania: 1. określenie ideału wychowawczego oraz wyprowadzenie z niego i formułowanie oraz uzasadnianie bardziej szczegółowych celów wychowania, 2. dostarczanie zasad stawiania diagnoz dotyczących rzeczywistości wychowawczej, a więc dochodzenie do znajomości stanu wyjściowego, warunków oraz osiągnięć wychowawczych, 3. wyjaśnianie mechanizmów, procesów i zjawisk rozwoju oraz kształtowanie się osobowości wychowanka, 4. gromadzenie, sprawdzanie i systematyzacja wiedzy o tym jak organizować i realizować działania wychowawcze, 5. gromadzenie i systematyzacja wiedzy mówiącej o warunkach skuteczności działań wychowawczych.	2. Podstawowe pojęcia teorii wychowania : wychowanie , kształcenie, socjalizacja, samowychowanie, osobowość, proces wychowania, strategie zmiano-twórcze, ideał wychowania i wzór osobowy? -Wychowanie to wszelkie zamierzone działania w formie interakcji społecznych , mające na celu wywołanie trwałych, pożądanych zmian w osobowości ludzi. -Kształcenie (nauczanie) to działanie zmierzające do trwałej modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia w osobowości jednostki dyspozycji instrumentalnych, a więc wiedzy, umiejętności, inteligencji, uzdolnień i nawyków sprawnościowych. -Socjalizacja to ogół wpływów środowiska społecznego na jednostkę w wyniku, których nabywa ona zdolności do życia w społeczeństwie i pełnienia w nim powszechnie obowiązujących ról. -Samowychowanie to swoisty rodzaj wychowania. Mówimy o nim wówczas, gdy jednostka podejmuje czynności wychowawcze sama względem siebie, a więc określa cele wychowania, ustala zadania, dokonuje wyboru metod postępowania oraz poddaje je własnej wewnętrznej kontroli i ocenie. -Proces wychowania to system czynności wychowawców(nauczycieli, rodziców i innych) i wychowanków, umożliwiających wychowankom zmienianie się w pożądanym kierunku a więc kształtowanie i przekształcanie wiedzy o świecie, uczuć, przekonań i postaw społecznych , moralnych, estetycznych, kształtowanie woli i charakteru oraz wszechstronne rozwijanie osobowości. W procesie wychowania pobudza się wychowanków do indywidualnej lub zespołowej działalności, która stanowiąc osnowę kolejnych sytuacji wychowawczych umożliwia osiągnięcie założonych zmian w osobowości wychowanków. -ideał wychowania to pełny zestaw harmonijnie zintegrowanych ze sobą celów wychowania, który daje w sumie pełny opis dojrzałej osobowości człowieka jaką zamierzmy przez ogół procesów wychowania ukształtować. Ideał wychowania odnosi się wyłącznie do stanu finalnego jaki mamy osiągnąć w wyniku ogółu działań wychowawczych, to zarys pożądanej osobowości. -wzór osobowy to opis lub wyobrażenie jakiejś osoby, której cechy bądź czyny uważa się za godne naśladowania. Może to byś osoba historyczna lub żyjąca współcześnie, bądź też postać fikcyjna z filmu , książki. Opis ten nie koniecznie musi być pełny jak również nie jest konieczne akceptować go w całości. -Strategie zmiano-twórcze : Indywidualna : ↓ wychowawca → ← uczeń -wychowanek ↑ Di(działanie indywidualne) →Wi(warunki indywidualne­­­) →Zp(zmiany w osobowości izolowanej jednostki Działania D1 w warunkach Wi wywołują zmianę Zp Wychowawca oddziaływuje bezpośrednio na wstępnie izolowaną jednostkę. (W praktyce wychowanek nigdy nie jest izolowany od swoich grup, co nie znaczy, że nie można wyróżnić sytuacji, których interakcja z wychowawcą jest dla niego ważniejsza niż ogół pozostałych wpływów) Grupowa: wychowawca → ← ↓ grupa Wychowanek - uczeń ↑ Dg(działanie nastawione na zmianę grupy)→Wg(warunki grupowe)→Zg(zmiany w osobowości izolowanej grupy- zmiany grupowe)→Ww(warunki)→Zp(grupa wpływu na zmiany jednostki) Działania Dg w warunkach Wg wywołują zmianę Zg, która z kolei przy spełnieniu odpowiednich warunków powoduje zmianę Zp. Wychowawca wpływa na jednostkę za pośrednictwem grupy społecznej , której ta jest członkiem	3.Nowe kategorie pojęciowe współczesnej teorii wychowania. Decentracja, ambiwalencja i tożsamość. -Decentracja - to społeczny kontekst wychowania. Decentracja może być rozpatrywana w wymiarze jednostki i w wymiarze procesów makrokulturowych. Wg Piagetta decentracja jednostki jest umiejętnością rezygnacji z własnego punku widzenia i przyjęcia punktu widzenia innej osoby lub kilku osób. Łączy się z umiejętnością odwracania znaczeń nadawanym obserwowanym faktom, czy też wyznawanym wartościom. W znaczeniu makrokulturowym decentracja jest akceptacją stanu wielkości kultur, których nie można zredukować, zchierarchizować czy też ujmować w kategoriach uniwersalności. Zdecentrowany świat to świat bez uprzywilejowanego centrum. W tym rozumieniu nie istnieją uniwersalne doświadczenia edukacyjne a działający pedagog winien liczyć się z tym, że są różne ich wersje i rezygnuje z nadawania prawomocności jednej z nich. Działania pedagogiczne winne więc ujmować negocjowanie z młodzieżą różnych znaczeń, odmiennych wersji rzeczywistości i sposobów zachowania się jakie nogą być skutkiem wychowania. -Ambiwalencja to kulturowy kontekst wychowania. Wychowanie jako praktyka społeczna uwikłana jest w przekazy kulturowe (filmy, powieści, reklamy itp.) Do pedagogiki polskiej Lech Witkowski wprowadził kategorię ambiwalencji, która rozumiana jest jako oscylacja pomiędzy różnoimiennymi wartościami. Następuje tu zatarcie granicy pomiędzy dobrem a złem ”zło w obronie dobra rodzi zło”. Wychowanie jako praktyka społeczna uwikłana jest w przekazy kulturowe (filmy, powieści, reklamy itp.) Mówimy o ambiwalencji ukrytej w roli nauczyciela, kiedy efektem jest fakt , że zarówno dobry jak i zły nauczycie może być odrzucony. -Tożsamość to rozwojowy kontekst wychowania „ja”, który stawia pytanie, czy wychowanie ma zmierzać do upodobnienia jednostki do wzorców kulturowych, czy może ma być skierowane na wzmacnianie indywidualności i różnicy. Jeżeli chodzi o tożsamość w obrębie teorii strukturalno-funkcjonalnej mówi się o rozwoju psychiki osobowości czy też tożsamości „ja”. Tożsamość „ja” rozwija się w toku pedagogicznego podtrzymania naturalnych interakcji dziecka ze środowiskiem, co ma być warunkiem koniecznym do przechodzenia na coraz wyższe stadia rozwoju EGO. Działalność pedagogiczna ma polegać na dostarczaniu wychowankom możliwie szerokiego spektrum umiejętności i wzorców tożsamości pojawiających się w świecie, po to aby mogli oni porównywać do nich własne doświadczenia. W ramach tożsamości Witkowski wyodrębnił tzw. efekt pogranicza, który pojawia się w świecie sprzecznych i odmiennych narzuconych różnicą praktyk społecznych, kiedy to następuje wzbogacenie jednostki poprzez interakcje z innymi. W tym kontekście wychowanie jest poszukiwaniem symbiozy między tożsamością wyjściową a tożsamościami zróżnicowanych światów kulturowych. Zdarzenia z innością nie wymagają asymilacji jej treści ale również nie wymagają jej odrzucenia.
4. Pojęcie racjonalności w wychowaniu. Racjonalność adaptacyjna i emancypacyjna. -Racjonalność człowieka jest głęboką strukturą ludzkiego doświadczenia (w którym elementy składowe takie jak wiedza, wartości, operacje myślowe są zespolone w jedną całość i nie można ich wyodrębnić), które wyznacza strukturalne ramy w obrębie, których interpretujemy świat i własne istnienie. Gdy chodzi o wychowanie racjonalność rozumiana jest jako koncepcja doświadczenia świata. Wyróżniamy dwa typy racjonalności: -racjonalność adaptacyjna (instrumentalna), która zbudowana jest na logice działania instrumentalnego(na logice celu środka) Racjonalność adaptacyjna jest tą koncepcją doświadczania świata, która nie zauważa własnej genezy. Nie zdaje sobie sprawy, że świat w którym żyje człowiek jest światem językowo zapośredniczonym, że jest to rzeczywistość znaczeń ustanowionych dzięki bezustannym próbom nazywanych i rozumianych w wyniku doświadczeń człowieka z sytuacji. Dostarcza człowiekowi oraz zaspakaja go w takim obrazie życia, który uwalnia go od wątpliwości oraz chroni i ubezpiecza przed nimi. Naturalnym miejscem racjonalności adaptacyjnej jest sfera pracy produkcyjnej. Celem pedagogiki adaptacyjnej jest rozwój rozumiany jako adaptacja do zastanych warunków życia. Pedagogika ta ceni pewność wiedzy jej stabilność i bezpośrednią użyteczność techniczną. Istotę działania edukacyjnego pedagogika ta widzi w bezpośrednim oddziaływaniu na wychowanka, przekazywaniu mu gotowej wiedzy i gotowych wzorców zachowań. Opowiada się za podporządkowaniem wychowanka woli wychowawcy. Akceptuje kary i nagrody oraz rywalizacje jako środki wychowania. -racjonalność emancypacyjna (komunikacyjna), zbudowana na logice działania komunikacyjnego (mowie, porozumieniu). Racjonalność emancypacyjna (pedagogika emancypacyjna) nie upewnia ona o niczym. Niczego nie pozwala ostatecznie rozstrzygnąć lecz nakazuje ciągle trwać w pytaniu. Wg niej ludzki świat ustanowiony jest za pomocą języka. Skłania do refleksji nad tym, jak to się dzieje, że świat przedstawia się nam taki a nie inny. Naturalnym miejscem racjonalności adaptacyjnej jest sfera interakcji (stosunków międzyludzkich) w obrębie, której ustanawia się nasza wiedza praktyczno-moralna. Celem pedagogiki emancypacyjnej jest przygotowanie wychowanków do zadawania i wyjaśniania pytań. Jej edukacyjna działalność sprowadza się do wpływów pośrednich polegających na organizowaniu sytuacji sprzyjających rozwojowi, umożliwiających wychowankom poznanie i realizowanie własnych potrzeb i możliwości . Ceni ona otwartość, alternatywność, względną niepewność oraz pośrednią użyteczność.	5. Personalistyczna trój-jednia „Ja” człowieka W pedagogice i filozofii zwany jest tzw. wątek J.J.Rousscau a mianowicie, że nie można równocześnie kształcić człowieka i obywatela - trzeba wybierać. W wyniku tych dewagacji wyróżniamy w „JA CZŁOWIEKU” : po pierwsze osobę ludzką, po drugie istotę społeczną i po trzecie obywatela. Jest to tzw. trój-jednia. Osoba ludzka należy do siebie samej, istota społeczna należy do wspólnoty społecznej. Obywatel należy do danego państwa. Każdy składnik trój-jedni urzeczywistnia się w sposób dla niego osobliwy: „Ja” osoba ludzka poprzez urzeczywistnienie wartości moralnych osadzonych w sumieniu. Istota społeczna poprzez urzeczywistnienie wartości etycznych działa zgodnie z wartościami kulturowymi uznawanymi przez daną wspólnotę. Obywatel poprzez urzeczywistnienie doktryny politycznej, która może być narzucona społeczeństwu.	6. Klasyfikacja celów wychowania Cel wychowania jest postulowanym projektem osobowości, kierowanym do konkretnej osoby (lub osób), zawierającym podstawowe rysy jej(ich) indywidualnego oblicza i zapewniającym możliwość dalszego samorozwoju. Wyróżniamy trzy grupy celów wychowania, które tworzą strukturę : -cele naczelne (ideał wychowania) -cele właściwe (wyprowadzone z naczelnych) -cele instrumentalne i kontrybutywne instrumentalne można nazwać mianem zadań lub dyrektyw wychowawczych. Nie dotyczą one projektów osobowości lecz warunków, które może stworzyć wychowawca aby zrealizować swoje cele. Kontrybutywne to takie, w których realizacja jest składową realizacji innych celów. Cele można jeszcze podzielić na : -Oficjalne - są to takie, które bezpośrednio wyznaczają działalność programową np. w szkołach -osobiste wychowawców - są to projekty osobowościowe, które powinne być realizowane przez wychowawcę jako cele swoje, wewnętrzne, zinternacjolizowane.
7. Wartości a cele wychowania- rola wartości w wychowaniu Klasyfikacja wartości wg M.Rokeacha(Rokicza) -wartości ostateczne - odnoszą się do najważniejszych celów w życiu ludzkim, wskazując tu na cele, które ludzie czynią przedmiotem swoich dążeń . Są to : bezpieczeństwo narodowe, rodziny, dojrzała miłość, dostateczne życie, mądrość, poczucie dokonania, poczucie własnej godności, pokój na świecie, prawdziwą przyjaźń, przyjemność, równowagę wewnętrzną, równość, szczęście, świat piękna, uznanie społeczne, wolność zbawienie, życie pełne wrażeń. -wartości instrumentalne - dotyczące najogólniejszych sposobów postępowania, dzięki którym cele te dają się zrealizować. Są to : ambicje, szczerość horyzontów intelektualnych, zdolności, urok- czar osobisty, czystość, odwaga, umiejętność przebaczenia, opiekuńczość, uczciwość, twórcza wyobraźnia, intelektualizm, logiczność, miłość, wrażliwość, posłuszeństwo, grzeczność, odpowiedzialność, samokontrola. Rola wartości wychowania: 1. dążenie do wartości w świecie współczesnym gdzie destruktywny wpływ współczesnej cywilizacji powoduje, że człowiek często zatraca zdolność panowania nad sobą, gdzie odchodzenie od religii powoduje utratę wsparcia moralnego, gdzie rzeczywistość prowadzi do zaniku sakrum na rzecz profanu 2. dążenie do wartości w świecie pluralistycznym czego znamiennym przykładem jest społeczeństwo wielokulturowe a w ślad za nim potrzeba decentracji 3. wychowanie winno dążyć do wartości uniwersalnych, które są zogniskowane wokół klasycznej triady wartości uniwersalnych „PRAWDA-DOBRO-PIĘKNO” Wśród wartości uniwersalnych na szczególną uwagę zasługuje dążenie do takich wartości jak : -altruizm - troska o dobro konkretnej osoby lub grupy polegająca na wyświadczaniu komuś przysługi w sposób świadomy, dobrowolny i bezinteresowny. Może przebiegać on na wielu płaszczyznach : materialnej, moralnej, emocjonalnej , informacyjnej -tolerancja - skłonność do zgody na myślenie, działanie i uczucia inne niż nasze (tolerancja nie oznacza akceptacji zła) -odpowiedzialność - polega na ponoszeniu konsekwencji za własne działania -wolność to konieczny warunek wszelkiego działania o charakterze moralnym, pozwalająca na zdolność dokonywania trafnych wyborów moralnych oraz pozwalająca cenić wysoko inne wartości moralne. Oznacza także uznanie prawa do gotowości i wolności każdego człowieka. -sprawiedliwość w etyce to jedna z kardynalnych cnót moralnych człowieka, polegająca na gotowości oddawania każdemu tego co mu się należy. Wyróżniamy sprawiedliwość zamienną (wymienną) polegającą na formule : każdemu to samo , oraz rozdzielczą : każdemu wg jego zasług.	8. Podmiotowy system aksjologiczny wychowanka - nauczyciel i uczeń jako podmioty wychowania Pojęcie podmiotowości występuje wszędzie tam, gdzie następuje wywieranie wpływu na zdarzenia. Podmiotowość określa się najczęściej jako wewnęrzne źródło wszelkiej przyczynowości. Podmiotowość w wychowaniu może być rozumiana w dwojaki sposób: -można ją ujmować jako wychowanie podmiotowe -można ją ujmować jako cel wychowania W ujęciu pierwszym wychowanie podmiotowe to takie, które sytuacje wychowawcze wyznaczone zawsze układem ludzi, rzeczy i zadań traktuje się jako sytuacje dwupodmiotowe. W sytuacji takiej wychowawca i wychowanek jako podmioty wychowania włączają się wzajemnie w linię własnych działań stając się równoprawnymi podmiotami. W wychowaniu takim miarą skuteczności pracy są wyniki i pomysłowość włożona w daną sytuację a nie cechy wychowanków. Podmiotowość wychowania jako cel wychowania sprowadza się do kształtowania orientacji podmiotowej. Orientacja podmiotowa jest to nastawienie na aktywność sprawczą , która obejmuje następujące składniki : -generatywność (wytwarzanie)- skłonność do emisji spontanicznych zachowań oraz tendencja do wypróbowania nowych schematów myślenia i działania. -optymizm- nastawienie jednostki na zdarzenia pozytywne, oczekiwanie sukcesu i powodzenia -zaufanie do siebie- stosunek własnych preferencji i możliwości, pomysłów i wiary we własne siły -selektywność to jasne zdecydowane wartościowanie, ukierunkowanie uwagi tylko na pewne aspekty otoczenia, selektywny odbiór i przetwarzanie informacji -poszukiwanie przyczynowości to nastawienie na wyszukiwanie związków przyczynowo-skutkowych między zjawiskami a zwłaszcza między własnym zachowaniem a możliwymi następstwami. →Wg Wieleckiego i podmiotem jest ten kto pełni pewną rolę społeczną. Podmiotem jest ten kto : -kieruje swoim zachowaniem i aktywnością oraz stanami psychicznymi -ma wpływ na zdarzenia (przekształca świat społeczno-przyrodniczy) -pozostaje w stałym procesie samodoskonalenia się , przekracza samego siebie, własnych granic(transgresja) -rozszerza stale zakres swojej podmiotowości i podmiotowości środowiska społecznego -ułatwia realizację własnej podmiotowości drugiemu człowiekowi. →Pod wpływem zaistniałej konieczności podmiotowości nauczyciela powstają istotne konsekwencje dla procesu wychowawczego. Jedną z nich jest powstanie u nauczycieli tzw. mechanizmów obronnych lub strategii przetrwania, zaliczamy do nich: -socjalizację, czyli zabieg zmierzający do tego aby uczniowie akceptowali wzorce lansowane przez szkołę -dominacja (siły, wzrostu, wiedzy) -negocjacje u podstaw, których leży idea wymiany przy użyciu apeli, próśb, obietnic, pochlebstw. -frateizacja polegająca na wchodzeniu w świat uczniów u podłoża, której leży wiara, iż jest to sposób na unikanie kłopotów wychowawczych -nieobecność i wycofywanie się związane z kradzieżą paru minut lekcji oraz z byciem nauczycielem od dzwonka do dzwonka, -terapia zajęciowa obejmująca często wykonywanie różnych czynności bez względu na to czy mają one sens -moralizowanie	9. Stosunki wychowawcze jako podstawowa struktura oddziaływań wychowawczych
10. Style wychowania Warunkiem skutecznego wychowania jest stosowanie odpowiedniego stylu wychowania w procesie wychowania. Prawidłowo obrany styl wychowawczy uwzględnia osobowość wychowanka jak i tez warunki procesu wychowania. Wyróżniamy trzy style wychowania : - demokratyczny , który powstaje w ścisłej współzależności z podmiotowym traktowaniem wychowanka jak też jest przejawem takiego traktowania. Stosowanie takiego stylu polega na okazywaniu dzieciom postawy akceptacji empatycznego ( wczuwanie się) rozumienia i autentyzmu. - autokratyczny to skrajne przeciwieństwo stylu demoktratycznego, wybór tego stylu przez wychowawcę zobowiązuje go do podnoszenia pełnej odpowiedzialności za zachowania wychowanków. Podstawowe sposoby jego oddziaływań to metoda karania i nagradzania. Charakteryzuje się on nikłą więzią emocjonalną miedzy wychowawca a wychowankiem. - liberalny polega nadawaniu dzieciom szerokiego spektrum swobody. Wychowawca wywiera minimalny wpływ na swoich wychowanków. Czuje się zwolniony z odpowiedzialności za wychowanie dzieci. Charakteryzuje się niską skutecznością procesów wychowania.	11. Różne ujęcia skutków wychowania. Ujęcie skutkowo-osobowościowe, instytucjonalne i makro-społeczne. - ujęcie jednostkowo-osobowościowe (jako podstawowe dla procesu wychowania) zakłada uzyskanie w sposób świadomy mniej lub bardziej trwałych zmian osobowości człowieka. Wyróżniamy ogólne wyniki wychowania ujmowane w kategoriach osobowości, odpowiednie do założonego projektu osobowości oraz wyniki porcjalne tzw. etapowe czyli dotyczące pewnych kształconych aspektów osobowości. Indywidualne osobowościowe skutki wychowania mogą mieć charakter bezpośredni i pośredni. Bezpośredni skutek wychowania występuje wówczas gdy z określonej sytuacji wynika dla wychowanka określona informacja mająca charakter wskazówki co do dalszych jego poczynań. Pośredni charakter to zjawisko przeniesienia się bezpośrednio uzyskanego efektu na inne sytuacje lub podobne, z których dane zachowania czy doświadczenia się wywodzą. - ujęcie instytucjonalne jest rozumiane jako efekt pracy środowiska wychowującego, które tworzy instytucja wychowawcza. Ujęcie to zakłada realizację podstawowych zadań środowiska i jest bardziej mierzone efektem w postaci realizacji oficjalnych celów wychowania i dyrektyw niż indywidualnymi skutkami osobowościowymi. - ujęcie makro-społeczne dotyczy zmian zachodzących w całych pokoleniach a nie w jednostkach czy instytucjach, w tym ujęciu wychowanie jest ważną siłą społeczna w kształtowaniu oblicza społeczeństwa.	12. Trzy miary skuteczności wychowania: absolutna(psychologiczna), prognostyczna (pedagogiczna), faktyczna (realna) - miara absolutna (psychologiczna) jest najbardziej bezpośrednio związana z ujeciem celu wychowania jako projektu osobowości. Analiza i pomiar skutków wychowania odbywa się poprzez porównanie autentycznych zmian, które zaszły w osobowości wychowanka z założonymi w projekcie - miara prognostyczna (pedagogiczna) zakłada badanie odpowiedzialności modelu sytuacji wychowawczej faktycznie zorganizowanej do jej optymalnego modelu. Zakłada się, że im lepiej wychowawca zorganizuje sytuacje wychowawczą zgodnie z jej optymalnym modelem tym pewniej można przewidzieć korzystne czynniki wychowania - miara faktyczna (realna) jest to pomiar polegający na porównywaniu doświadczeń rzeczywistych wyniesionych przez wychowanka z sytuacji wychowawczej z doświadczeniami istotnymi dla realizacji określonego celu. Doświadczenie jest zjawiskiem, które może być dostępne w każdym momencie procesu wychowania ponieważ proces ten jest łańcuchem sytuacji wychowawczych. Im doświadczenie człowieka w jakiejś dziedzinie jest silniejsze tym jest on bardziej skłonny do korzystania z niego.
13. Podstawowe warunki skuteczności wychowania - spoistość struktury procesu wychowawczego - w nim decydującą rolę odgrywają: wychowawca, wychowanek, cel i sytuacje wychowawcze. To między nimi zachodzą różnorodne zależności, które warunkują skuteczność wychowania - dążenie do zabezpieczenia integracji kształconej osobowości co wyróżnia się między innymi w integracji wpływów wychowawczych. Integracja jest gwarancją zdrowia psychicznego jednostki. Człowiek o osobowości zintegrowanej to ten, u którego wykształcono zdolność do dokonywania wyborów i umiejętności aktywnej samorealizacji na rzecz konsekwentnego podporządkowania się naczelnym ideałom. - trójwymiarowość sytuacji wychowawczej wyraża się w konieczności uruchomienia sytuacji wychowawczej bez względu na cel wychowania trzech sfer życia psychicznego wychowanka : aktywności, przeżyć emocjonalnych i sieci poznawczej(sfery poznawczej) - właściwości wychowawcy jako nadawcy wpływu wychowawczego	14. Metody wychowania: indywidualna i grupowa Indywidualne metody wychowawcze : -Metoda nagradzania metoda wychowawcza polegająca na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń(dostarczaniu nagród) w następstwie jej określonych czynności. -Metoda karania działalność wychowawcza polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających z jego określonym zachowaniem. Karanie może być stosowane w celu osiągnięcia dwóch rodzajów zmian wychowawczych: eliminacji pewnej czynności oraz intensyfikacji czynności. Zdarzenia awersyjne(kary) polegają na wprowadzeniu czynników awersyjnych albo na odebraniu czynników atrakcyjnych. -Metoda modelowania - uczenie się przez obserwację -Metoda perswazji czyli przekazywanie wychowankowi komunikatów językowych w celu zmiany jego przekonań. O sytuacji komunikacyjnej mówimy wówczas gdy z dwóch osób połączonych wspólnotą językową (kod i poza językową (kontekst), jedna(nadawca) wysyła w określonym celu(intencjonalnie) do drugiej(odbiorcy) wyrażony w tym wspólnym kodzie komunikat, który wywiera na odbiorcę jakiś wpływ. -Metoda zadaniowa są to oddziaływania, polegające na tym, że wychowawca tworzy realne sytuacje będące dla wychowanka wyzwaniem, tj. wymagające od niego podjęcia odpowiednich działań, które prowadzą do pożądanych zmian w jego psychice. Metody oddziaływań grupowych: tzw. metody grupowe polegają na aktywizowaniu dzieci i młodzieży w działalności zespołowej i samorządowej, w tym w organizowaniu z ich pomocą różnego typu zajęć. -Metoda organizowania działalności zespołowej polega na tworzeniu w klasie lub grupie wychowawczej kilku osobowych zespołów, celem omówienia lub przedyskutowania interesujących dzieci i młodzież problemów oraz wykonania przez nich konkretnych zadań o użyteczności praktycznej. Zespoły takie tworzy się na zasadzie dobrowolności. Tworzenie zespołów wg Kaminskiego : a. zalecanie przez nauczyciela utworzenie w klasie określonej liczby zespołów by były mniej więcej równe(uczniowie się nie znają lub gdy nie zna ich nauczyciel) b. uczniowie wybierają spośród siebie tzw. grupowych i deklarują do nich swoja przynależność wg własnych upodobań(nauczyciel nie zna uczniów, ale uczniowie dobrze się znają) c. mianowanie przez nauczyciela grupowych spośród wyróżniających się uczniów i dobrowolne przyłączenie się do nich uczniów(nauczyciel dobrze zna klasę) d. naturalne dobieranie się uczniów w zespoły tak aby uczniom było dobrze ze sobą pracować (klasy starsze) wady :zbyt silna rywalizacja, niebezpieczeństwo powstania tzw. paczek - przesadnie zgranych grup, powstanie zespołów elitarnych i pospolitych. Zalety: uatrakcyjnia prowadzenie zajęć z udziałem dzieci i młodzieży, daje odwagę dzieciom i młodzieży w przejawianiu swej aktywności i samodzielności, uczy współpracy z innymi, przezwycięża nieśmiałość, egoistyczną rywalizację i chęć dominowania nad drugim, umożliwia lepsze poznanie i rozumienie uczniów. -Metoda organizowania działalności samorządowej umożliwia uczniom wzmożony udział we współdecydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań. Samorząd działający zgodnie z zasadami samorządności powinien być powołany oddolnie z inicjatywy samych uczniów w wyniku demokratycznych wyborów. Zalety: uczenie się demokratycznych form współżycia społecznego, kształtowanie się postaw świadczących o gotowości do zachowań prospołecznych, bezinteresownych świadczeń pracy i pracy dla innych ludzi, głębsze pojmowanie przez uczniów odpowiedzialności moralnej, znaczenia prawdziwego autorytetu, prawa do odrębności, przekonań, tolerancji dla innych, zapewnienie poczucia godności i wolności osobistej jako osób prywatnych i jako członków grupy, poczucie bezpieczeństwa. Wady: nadużywanie współzawodnictwa jako formy aktywizacji działalności samorządowej, nadmiar aktywności i odpowiedzialności dziewcząt i chłopców, pozostawienie ich samych sobie, zwłaszcza w przypadku zatargów i konfliktów, przeistaczanie się grupy działaczy samorządu w tzw. kliki, przerost ingerencji wychowawczej ze strony wychowawców, podejmowanie zbyt wielu zadań oraz zadawalanie się doraźnymi i czysto zewnętrznymi efektami działań samorządnych -metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji: Etapy : współudział uczniów w planowaniu lekcji, współudział uczniów w przygotowywaniu lekcji, współudział uczniów w prowadzeniu lekcji, współudział uczniów w ocenianiu lekcji	15. Techniki oddziaływań wychowawczych Techniki oddziaływań wychowawczych są to skonkretyzowane sposoby postępowania wychowawczego. Obejmują one : -techniki wymiany opinii - tech.wychow. , której cechą jest konstytutywna wymiana opinii dzieci i młodzieży , mająca na celu głownie pogłębienie ich współżycia oraz bliższe ich poznanie. Składają się na nie techniki wychowania jak : →technika „burzy mózgów”, →technika decyzji grupowej, →technika sondażu opinii, →technika swobodnej ekspresji słownej, →technika kontaktów międzyludzkich -techniki oparte na dramatyzacji odwołują się do organizowania różnych akcji scenicznych wraz z dialogiem. Zalicza się do nich: →technikę socjodramatyczną (socjodrama) - (rozróżnia się : technika lustrzana, technika zamiany ról, technika postępowania na odległość), →technikę gier dramatycznych (zabawa w teatr) →technikę dramy („rzeźba”, „płaszcz eksperta”, „stop - klatka”) -techniki wzmacniania pozytywnego i negatywnego - technika wzmacniania pozytywnego służy rozwijaniu i pogłębianiu zachowań wychowawczo pożądanych, a technika wzmacniania negatywnego jest próba przeciwstawienia się zachowaniom niepożądanym z wychowawczego i moralnego punktu widzenia. Technika wzmacniania pozytywnego polega głownie na odwoływaniu się do pochwał i nagród w ściśle określony sposób, tj., w zależności od każdego z możliwych rodzajów. Są nimi : →technika bezpośredniej gratyfikacji, →technika zawierania kontraktu, →technika sukcesywnej gratyfikacji (ekonomia żetonów). Technika wzmacniania negatywnego wyróżnia: →technika szybkiej interwencji, →technika słownego upomnienia, →technika potraconych punktów, →technika chwilowej izolacji -techniki oddziaływań niewerbalnych - należą do nich : →technika swobodnej ekspresji plastycznej, →technika ignorowania zachowań niepożądanych. -techniki organizowania czasu wolnego (technika rekreacji) wg Czajkowskiego można tu mówić o czterech rodzajach takich technik, mianowicie o formach rekreacji: →kulturalno-rozrywkowej, →twórczej, →fizycznej(ruchowej), →przez działalność społeczną Technika wspomagania uczniów w nauce Technika współpracy z rodzicami

1

---