13.10.2011

W ujęciu doktrynalnym finanse to każda kategoria ekonomiczna związana z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych w postaci realnej. Finanse mają charakter obiektywny, bo są to stosunki społeczne w których zaangażowane są środki pieniężne. Istotą są przepływy transferów pieniężnych, czyli gromadzenie i wydatkowanie pieniężne. Bez pieniądza nie ma zjawisk finansowych.

Wyróżniamy: gotówkę i pieniądz bezgotówkowy.

1. Gotówka - znaki pieniężne (banknoty i monety) będące prawnym środkiem płatniczym.

Takie zagraniczne środki płatnicze stanowią waluty obce, czyli wartości dewizowe. Kredyty nominowane w walucie polskiej nazywane są złotowymi, a nie złotówkowymi.

2. Pieniądz bezgotówkowy - to zapis salda środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym

Rozliczenia bezgotówkowe odbywają się za pośrednictwem przynajmniej jednego banku. Ich cechą charakterystyczną jest dokonywanie przeksięgowania sald środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych kontrahentów. Rachunek dłużnika jest obciążany kwotą rozliczenia, a rachunek wierzyciela finansowego uznawany tą samą kwotą. Podział pieniądza na środki pieniężne realne i idealne odbywa się na podstawie kryterium funkcji pieniądza. Pieniądz idealny pełni funkcję jedynie miernika wartości. Pieniądz w postaci realnej jest instrumentem innej funkcji niż funkcja miernika wartości, czyli jest instrumentem funkcji rozliczeniowej gdy służy umacnianiu zobowiązań funkcji cyrkulacyjnej zwanej funkcją obiegu pieniężnego lub stanowi środek tezauryzacji.

Pojęcie finansów publicznych jest zdefiniowane w ustawie o Finansach Publicznych jako procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, a w szczególności:

1. Gromadzeniem dochodów i przychodów publicznych

2. Wydatkowaniem środków publicznych.

3. Finansowaniem potrzeb pożyczkowych Budżetu Państwa

4. Zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne

5. Zarządzaniem środkami publicznymi

6. Zarządzaniem długiem publicznym

7. Rozliczenia z budżetem UE.

Definicja ta ma charakter przedmiotowy, gdyż odwołuje się do pojęcia „środki publiczne”, a nie do podmiotu gromadzącego lub rozdysponowującego te środki. Zawiera ona przykładowe wskazanie najbardziej typowych zjawisk dla finansów publicznych.

Według definicji doktrynalnej „środki publiczne” to środki pieniężne znajdujące się w dyspozycji sektora finansów publicznych. Z kolei definicja normatywna tego pojęcia jest sformułowana w sposób ogólny przez pozytywne wyliczenie poszczególnych grup tych środków. W ustawie wyróżniono 5 podstawowych kategorii środków publicznych, są to:

1) Dochody publiczne.

2) Środki z budżetu UE oraz bezzwrotne środki z pomocy udzielanej przez państwa EOG.

3) Inne bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych

4) Przychody budżetowe

5) Przychody jednostek sektora finansów publicznych uzyskiwane w związku z ich działalnością

Wymienienie w pierwszej kolejności dochodów publicznych nie jest przypadkowe, gdyż odgrywają one największą rolę fiskalną. Cechą charakterystyczną jest bezzwrotność tych środków uzyskiwanych ze źródeł krajowych. Ustawa o FP wyodrębnia wśród dochodów publicznych. Pozwala to na wywnioskowanie iż przeciwieństwem danin publicznych są inne dochody publiczne niż daniny publiczne. Definicja ta ma charakter negatywny, bo sformułowana jest przez zaprzeczenie.

Daniny publiczne według definicji ustawowej to: podatki, składki, opłaty, wpłaty z zysku i inne świadczenia pieniężne, których obowiązek poniesienia na rzecz państwa, j.s.t. wynika z ustawy odrębnej od ustawy o FP. Oznacza to, iż łącznie (kumulatywnie) muszą wystąpić dwie cechy dochodu publicznego aby został on uznany za daninę publiczną. Po pierwsze jest to dochód obligatoryjny, po drugie źródłem świadczenia jest odrębna ustawa.

Inne dochody publiczne to takie dochody publiczne które nie są obligatoryjne lub ich źródłem nie jest odrębna ustawa.

Dotyczy to w szczególności:

1. Wpływów ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez Jednostki Sektora Finansów Publicznych.

2. Dochodów z mienia j.s.f.p.

3. Spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej na rzecz takich jednostek.

4. Odszkodowania należne tym jednostkom

5. Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw jeżeli nie są spowodowane prywatyzacją

Opłata może być podatkokształtna lub cenokształtna. Zawsze występuje świadczenie wzajemne od podmiotu prawa publicznego. Opłata podatkowa upodabnia się do podatku. Jest to opłata nieekwiwalentna, im bardziej zawyżona jest kwota opłaty w stosunku do wartości świadczenia wzajemnego, tym bardziej przypomina ona podatek. Dotyczy to opłat za czynności urzędowe. Opłata cenowa upodabnia się do ceny, czyli jest ekwiwalentna. Są to opłaty za usługi j.s.f.p. Jedynie opłaty podatkowe są daninami publicznymi.

27.10.2011

Przychody budżetowe nie mogą być uzyskane z przychodów JSFP uzyskiwanymi w związku z ich działalnością. Przychody budżetowe są w zasadzie zwrotne. Ujęte są w katalogu ustawowym o charakterze zamkniętym. Definiowane są w sposób pozytywny przez ich enumeratywne wyliczenie. Dotyczy to:

1. Środków ze sprzedaży. Publicznych papierów wartościowych o charakterze pieniężnym, czyli opiewających na wierzytelności pieniężne.

2. Środków z prywatyzacji, majątku samorządowego lub skarbowego.

3. Ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych.

4. Z zaciągniętych kredytów i pożyczek.

Wyliczenie tych przychodów wzbudza kontrowersje, przede wszystkim nie są ujęte wszystkie przychody budżetowe, gdyż pominięto nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych. Nadwyżki te mają charakter bezzwrotny tak jak środki z prywatyzacji. Zaliczenie bezzwrotnych środków publicznych do przychodów budżetowych, a nie do dochodów…. (3 słowa) w nadwyżkowym, jednorazowym charakterze przysporzenia. Wadą jest także ustawowe stwierdzenie iż spłaty kredytów udzielonych ze środków publicznych stanowią także przychody. Prawo bankowe zastrzega monopol banków na udzielanie kredytów, a banki nie są jednostkami sektora finansów publicznych. Kredyty nie są udzielane ze środków publicznych.

Przychody budżetu w… są wraz z dochodami publicznymi po … dochodowej budżetu. Przychody budżetu pełnią funkcję środka pokrywania deficytu budżetowego oraz instrumentu spłaty długu publicznego. Ustawa o FP określa przeznaczenie środków publicznych i zarazem instrumenty ich rozdysponowania z budżetu. Po stronie wydatków ujmowane są wydatki publiczne oraz rozchody publiczne. Cechą charakterystyczną wydatków publicznych jest ich bezzwrotny charakter. Rozchody publiczne mają w zasadzie wtórny charakter. Opisane są w ustawie przez ich enumeratywne wyliczenie, dotyczy to:

1. Spłaty pożyczek i kredytów otrzymanych przez podmiot prawa …

2. Wykupu publicznych papierów wartościowych o charakterze dłużnym, pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych, płatności związanych z udziałem Skarbu Państwa w … … … Można więc stwierdzić, że wydatki są powiązane z dochodami, a przychody z rozchodami. Wykonanie umowy pożyczki, kredytu wiąże się z odmienną kwalifikacją finansową dokonywanych płatności. Spłaty przez podmiot prawa publicznego świadczenia podstawowego stanowią rozchody budżetowe, a odsetki kwalifikowane są jako wydatki budżetowe.

W ustawie o FP budżet jest zdefiniowany jako roczny plan dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów jst uchwalany na okres roku budżetowego. Definicja ta nie jest pełna gdyż pomija istotne cechy budżetu. Budżet w ujęciu …. to plan finansowy obejmujący zestawienie zaplanowanych dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów państwa lub jst obowiązujący przez okres roku budżetowego w prawem wymaganej formie. Budżet jest planem … dyrektywnym, bo zawiera dyrektywy, czyli normy postępowania wiążące wykonawców budżetu.

Przeciwieństwem planu dyrektywnego jest plan analityczny, który zawiera jedynie prognozę wystąpienia w przyszłości określonego zdarzenia. W budżecie wyróżnić można stronę dochodową po której ujmowane są instrumenty zasilenia finansowego czyli dochody i przychody budżetowe oraz stronę wydatkową z instrumentami rozdysponowania tych środków, czyli wydatkami i rozchodami budżetowymi, po stronie dochodowej budżet ma cechy planu analitycznego. Nie wykonanie budżetu po tej stronie nie powoduje odpowiedzialności jego wykonawcy, natomiast po stronie wydatkowej ma on cechy planu dyrektywnego. Zawiera ograniczenia kwotowe, przedmiotowe, podmiotowe i czasowe w dysponowaniu środkami budżetowymi. Naruszenie tych dyrektyw powoduje powstanie odpowiedzialności (?wyk. budżetu przede wszystkim z tych naruszenia dyscypliny finansów publicznych/konstytucyjnej ???)

Budżet jest planem rocznym, a rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Oznacza to iż 31 grudnia danego roku wygasają upoważnienia do wydatkowania środków budżetowych.

Budżet państwa ma formę ustawy budżetowej która jest ustawą szczególną pod względem materialnym i proceduralnym. Z takiej ustawy nie wynikają bezpośrednio zobowiązania i uprawnienia podmiotów trzecich do otrzymywania lub wydatkowania środków publicznych. Dla wykonawców budżetu samo jego uchwalenie jest niewystarczające do prowadzenia gospodarki środkami budżetowymi gdyż musi być opracowany układ wykonawczy budżetu. W planie finansowym dochody, przychody, wydatki, rozchody ujęte są w sposób … czyli syntetyczny. Układ wykonawczy jest niezbędny dla uszczegółowienia … budżetu. Ponad to środki budżetowe są transferowane w sposób … na podstawie dyspozycji jednostek nadrzędnych do jednostek im podległych. Szczególny charakter … ustawy budżetowej wiąże się z ustawowym zagwarantowaniem wyłączenia … … …, dla przygotowania i złożenia projektu budżetu organowi władzy prawodawczej. Budżet samorządowy nie może być utożsamiany z (uchw. Budżet.) tak jak ustawa budżetowa z budżetem państwa.

BP stanowi w rzeczywistości załączniki do ustawy budżetowej. Występuje proces … prawnej BP gdyż obecnie ujmowany on jest w różnych załącznikach. Z kolei ustawa o FP określa strukturę uchwały budżetowej iż składa się ona z budżetu jst oraz załączników. W rzeczywistości plan finansowy stanowi także załączenie do tej uchwały, a w jej treści odzwierciedlane są jedynie główne, ogólne parametry planu. W ujęciu … budżet samorządowy jest planem gminy, powiatu lub województwa, związki komunalne lub inne formy organizacyjnego współdziałania jst sporządzają własne plany finansowe które nie są budżetem samorządowym. Budżet jednostki samorządu terytorialnego nie może być rozumiany w ten sposób, że cała działalność finansowa tej jednostki jest objęta budżetem.

3.11.2011

Pod względem normatywnym Uchwała Budżetowa składa się z budżetu samorządu oraz załączników. Ustawa o FP zawiera zamknięty katalog tych załączników.

Dotyczy to:

1. Zestawienia zaplanowanych kwot dotacji wydatkowanych z budżetu

2. Planu dochodów i wydatków finansowanych za pomocą wyodrębnionego rachunku bankowego samorządu jednostki budżetowej wykonującej zadania oświatowe

3. Planu finansowego Samorządowego Zakładu Budżetowego

Wynika z tego iż w UB zawarte są poza budżetem samorządu inne plany finansowe adresatów budżetowania netto prostego szczególnej formy budżetowania.

SZB działa na zasadzie samofinansowania się i jest powiązany z właściwym budżetem wyłącznie wynikiem finansowym swojej działalności. Odpłatnie wykonuje zadania publiczne i uzyskuje z tego tytułu przychody które przeznacza na pokrycie kosztów działalności. Natomiast szczególne formy budżetowania wyodrębnione są przy jednostce budżetowej. Mają one szczególny charakter w stosunku do podstawowej formy budżetowania brutto.

Z formalnego punktu widzenia ustawa wymienia jako załącznik jeden plan dochodów rachunku banków objętych szczególną formą budżetowania. W praktyce w ramach danej j.s.t. może funkcjonować wiele SZB realizujących zadania oświatowe i rachunków bankowych na których gromadzone są wydzielone z gospodarki budżetowej dochody i wydatki S.J.O.

Obecna ustawa nie definiuje szczególnej formy budżetowania. W ujęciu doktrynalnym szczególne formy budżetowania to wyodrębniona z jednostki budżetowej część jej działalności podstawowej lub działalność uboczna z której osiągane są dochody wyłączone z gospodarki budżetowej.

Ustawa nakazuje, aby planowane dotacje samorządowe były ujęte w podstawowym podziale podmiotowym na dotacje dla j.s.f.p. i dotacje dla podmiotów spoza tego sektora. Dodatkowo obligatoryjnie dotacje te prezentowane są na podstawie kryterium przedmiotowego odnoszonego do ich formy jako dotacje przedmiotowe, podmiotowe i celowe.

UB może zawierać elementy obligatoryjne i fakultatywne. Do obligatoryjnych unormowań należy określenie:

1) Kwoty dochodów budżetowych ujmowanych łącznie i w podziale na dochody bieżące i majątkowe.

2) Łącznej kwoty planowanych wydatków budżetowych ujmowanych także w podziale na wydatki bieżące i majątkowe

3) Kwoty planowanego deficytu lub planowanej nadwyżki budżetowej wraz ze źródłami pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetowej

4) Łączną kwotę przychodów budżetowych

5) Łączną kwotę rozchodów budżetowych

6) Limit zobowiązań z tytułu kredytów, pożyczek i emisji publicznych papierów wartościowych o charakterze dłużnym

7) Wydatki przypadające do spłaty w danym roku budżetowym z tytułu gwarancji i poręczeń udzielanych przez j.s.t.

8) Szczególne zasady wykonywania budżetu samorządu wynikające z odrębnych ustaw

9) Uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki finansowej w ramach budżetu gminy , a więc sołectw, miast, osiedli w miastach

10) Inne postanowienia gdy obowiązek ich ujęcia w UB wynika z postanowień organu stanowiącego gminy, powiatu, województwa

Fakultatywnie w treści tej uchwały mogą być ujęte upoważnienia udzielone przez organ stanowiący organowi zarządzającemu do dokonania niektórych zmian w treści budżetu oraz zaciągania kredytów, pożyczek lub emitowania samorządowych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne.

Ustawa formułuje bezwzględny zakaz tzw. obładowywania treści budżetu, oznacza to że w UB nie mogą być zamieszczone przepisy nie związane z wykonywaniem budżetu samorządowego. Nie można tego rozważać w ten sposób iż w UB zawarte są wyłącznie postanowienia dotyczące gospodarki budżetowej.

10.11.2011

Ustawa o FP nie określa źródeł dochodów j.s.t., lecz odsyła do odrębnej ustawy, natomiast instrumenty rozdysponowywania środków budżetowych uregulowane są w ustawie o FP. Pierwotnie źródłami dochodów j.s.t. były uregulowane ustawą epizodyczną, czyli obowiązującą w latach 1999 - 2003. Wynika z tego iż w tamtym okresie nie zostały jeszcze określone docelowe założenia finansowania samorządów. Obecna ustawa nie ma określonego z góry zakresu czasowego obowiązywania. Oznacza to iż ma charakter bezterminowy. Zmiany finansowania samorządu terytorialnego związane były ze zmianą struktury jego dochodów. Zmniejszyła się rola fiskalna subwencji ogólnej i dotacji, a wzrosło znaczenie dochodów własnych. Osiągnięto to przez zwiększenie udziału j.s.t. we wpływach z obu podatków dochodowych. Umotywowano to zwiększeniem środków dyspozycji j.s.t. umożliwiających absorpcję środków europejskich i pochodzących z innych źródeł zagranicznych.

Na podstawie kryterium ustrojowego zawartego w Konstytucji RP można wyodrębnić dochody własne i dochody zewnętrzne. Dochody własne wyodrębnione są w Konstytucji obok subwencji i dotacji. Wynika z tego iż dochody zewnętrzne to dotacje i subwencje. Dochody własne charakteryzują się tym, iż j.s.t ma prawo podmiotowe do źródła tych dochodów. Natomiast dochody zewnętrzne zwane są dochodami zasilającymi, regulacyjnymi. Stanowią one transfery finansowe od innych podmiotów prawa publicznego. Relacja miedzy własnymi, a zewnętrznymi dochodami ma istotne znaczenie dla realizacji zasady samorządności i samodzielności finansowej samorządu terytorialnego. Im większy jest udział dochodów własnych wśród ogółu dochodów jednostki, w tym większym stopniu jest ona samodzielna finansowo i samorządna. Dochody zewnętrzne są niezbędne gdyż jednostki mają zróżnicowaną zdolność finansowania zadań publicznych własnymi dochodami. Subwencja Ogólna różni się od Dotacji Celowej następującymi cechami:

1. S. jest dochodem obligatoryjnym, a D. to w zasadzie dochód fakultatywny. Wyjątek stanowią DC. na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone ustawami.

2. Dysponentem środków w BP wydatkowanych w formie SO dla j.s.t. jest Minister Finansów, a DC. w zasadzie są w dyspozycji wojewody.

3. SO jest wydatkowana jedynie z BP, a DC mogą być wydatkowane z BP, innego budżetu samorządowego lub państwowego funduszu celowego.

4. SO jest jedynym takim dochodem w danym budżecie samorządowym. Jednostka może otrzymywać różne dotacje.

5. Zakres przedmiotowy SO jest szerszy, bo organ stanowiący j.s.t. może przeznaczyć ją na realizację dowolnego zadania tej jednostki, natomiast DC są przekazywane na realizację określonego zadania publicznego. Jednostka jest pozbawiona swobody wykorzystania takich środków.

6. SO nie są zwracane do BP. Natomiast DC niewykorzystane w ogóle lub wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem zwracane są ich dysponentom wraz z odsetkami obliczanymi według stawek ustawowych dla zaległości podatkowych. Dodatkowo ustawa o FP wprowadza sankcję finansową w postaci 3 - letniego zakazu udzielania kolejnej dotacji.

7. SO ma złożoną strukturę, gdyż składa się z części które mogą dzielić się na kwoty. Natomiast DC ma w zasadzie jednorodny charakter.

8. SO jest dochodem pewnym, gdyż wynika z ustawowego algorytmu, a DC są dochodami zależnymi od uznania dysponenta środków publicznych.

Na podstawie kryterium ustawowego z ustawy o dochodach j.s.t. można wyodrębnić dochody obligatoryjne i fakultatywne. Obligatoryjne muszą być ujęte w danym budżecie, mają one większe znaczenie fiskalne i z reguły zawarte są w zamkniętym katalogu ustawowym. Natomiast dochody fakultatywne mogą być objęte budżetem. Mają one mniejszą rangę fiskalną. W ustawie wyliczone są jedynie w sposób przykładowy. Na podstawie kryterium doktrynalnego dochody mogą być klasyfikowane jako dochody zwrotne i bezzwrotne. Dochody zwrotne zwracane są do źródła z którego zostały pobrane. W ujęciu normatywnym nie są one uznawane za dochody gdyż ustawa o FP uznaje je za przychody budżetowe. Dochody mogą być odpłatne lub nieodpłatne w zależności czy po ich otrzymaniu pojawia się świadczenie wzajemne w formie czynności urzędowej lub usługi. Na podstawie kryterium ekonomicznego można wyróżnić dochody majątkowe, podatkowe i transfery. Dochody majątkowe uzyskiwane są z majątku samorządowego zazwyczaj na podstawie przepisów prawa prywatnego. W tym przypadku w ujęciu normatywnym stanowią one pozostałe dochody publiczne.

Podatkowe dochody to jedna z kategorii dochodów własnych. Ustawa o dochodach j.s.t. zalicza do tej grupy podatki samorządowe, opłaty podatkokształtne oraz udziały we wpływach z obu podatków dochodowych. Na podstawie kryterium głównego gromadzenia dochodów wyróżnić można dochody zasadnicze i uboczne. Zasadnicze gromadzone są ze względów fiskalnych np. podatek. Dochody uboczne pobierane są ze względów pozafiskalnych, a przede wszystkim sanacyjnych i stymulujących, np. mandat.

Ustawa o FP wyodrębnia dochody bierzące i dochody majątkowe w każdym budżecie samorządowym. Poprzednia ustawa z 2005 r. wyodrębniała także trzecią kategorię wydatków budżetowych czyli wydatki na spłatę długu finansowego. Obecnie podział wydatków jest dychotomiczny. Z tego względu dochody bieżące zdefiniowane są w sposób negatywny przez zaprzeczenie jako dochody budżetowe nie będące dochodami majątkowymi. Natomiast dochody majątkowe zdefiniowane są w sposób pozytywny przez ich ujęcie w zamkniętym katalogu ustawowym. Ustawa zalicza do tych dochodów:

1. Dotacje i środki przeznaczone na inwestycje

2. Dochody ze sprzedaży majątku

3. Dochody z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego we własność

Dochody mogą być uzyskiwane ze źródeł krajowych lub zagranicznych. Ustawa o FP zalicza dochody ze źródeł zagranicznych do odrębnych kategorii środków publicznych nie będących dochodami publicznymi. Pojęcie dochodów publicznych jest związane z krajowym źródłem takich bezzwrotnych środków publicznych.

17.11.2011

Dochody j.s.t

Podatek jest dochodem budżetowym bezzwrotnym, nieodpłatnym, własnym, obligatoryjnym, podatkowym, zasadniczym uzyskiwanym ze źródeł położonych w kraju. Podatki samorządowe występują jedynie w Budżecie Gminy. Podział podatków na samorządowe i państwowe jest dokonywany na podstawie kryterium podmiotowego odnoszonego do wierzyciela podatkowego. Podatki państwowe są dochodami Skarbu Państwa. Żaden akt prawny nie zawiera zamkniętego katalogu tych podatków. Natomiast podatki samorządowe będące dochodami BG są enumeratywnie wymienione w ustawie o dochodach j.s.t. Można więc przyjąć iż podatkiem państwowym jest taki podatek który nie jest jednoznacznie określony jako dochód gminy. Rozwiązanie to jest właściwe gdyż podział podatków ma charakter dychotomiczny. Oznacza to iż nie ma podatków państwowo - samorządowych, ani podatków nie będących dochodem bądź gminy, bądź państwa.

Podatki państwowe to:

1. Podatek od gier

2. Podatek akcyzowy

3. Podatek dochodowy od osób prawnych

4. PIT z wyłączeniem karty podatkowej

5. Podatek tonażowy

6. Podatek VAT

Podatki samorządowe to:

1. Podatek od nieruchomości

2. Podatek od środków transportu

3. Karta podatkowa

4. Podatek rolny

5. Podatek leśny

6. Podatek od czynności cywilno - prawnych

7. Podatek od spadków i darowizn

Podatki samorządowe można podzielić na:

1. Podatki rozliczane za obligatoryjnym pośrednictwem Urzędu Skarbowego

2. Podatki rozliczane bez udziału US

US pośredniczy w zapłacie 3 podatków samorządowych:

1. Od czynności cywilno - prawnych

2. Od spadków i darowizn

3. Karta podatkowa

Omawiany podział ma duże znaczenie z punktu widzenia stosowania fakultatywnych ulg w spłacie podatku, a w szczególności umorzenia zaległości podatkowej, odroczenia terminu zapłaty podatku lub rozłożenia jego płatności na raty. Decyzję w sprawie umorzenia zaległego podatku samorządowego rozliczanego bez udziału US wydaje wójt, burmistrz, prezydent miasta. Odwołanie rozpatruje Samorządowe Kolegium Odwoławcze orzekające w składzie 3 osób. Decyzję w sprawie fakultatywnej ulgi w spłacie podatku od spadków i darowizn, podatku od czynności cywilno - prawnych i karty podatkowej wydaje Naczelnik US, a odwołanie rozpatruje Dyrektor Izby Skarbowej. Decyzja Naczelnika US poprzedzana jest zajęciem stanowiska przez Gminny Organ Wykonawczy, gdyż zastosowanie tej ulgi jest możliwe tylko za zgodą tego organu. Pierwotnie ustawa o dochodach j.s.t. przewidywała alternatywną formę zajęcia stanowiska, czyli złożenie wniosku o zastosowanie uznaniowej preferencji. Zawsze GOW wypowiada się w formie postanowienia, gdyż jest to właściwa forma aktu administracyjnego dla współdziałania różnych organów administracji publicznej, w rozstrzyganiu indywidualnej sprawy decyzja. Na takie postanowienie nie służy zażalenie, ale może być ono zaskarżone do Sądu administracyjnego.

W postępowaniu podatkowym wójt, burmistrz, prezydent miasta nie ma statusu organu podatkowego. A więc jest reprezentantem tylko wierzyciela podatkowego. Nie jest on stroną tego postępowania. Fakultatywne preferencje podatkowe stosowane są na wniosek strony mającej ważny interes w takim rozstrzygnięciu. Wyjątkowo organ podatkowy może wszcząć postępowanie podatkowe w trybie działania z urzędu gdy za zastosowaniem ulgi przemawia interes publiczny. Wynika z tego iż wniosek przewidziany w pierwotnej wersji ustawy nie powodował wszczęcia przez Naczelnika US postępowania w trybie wnioskowym. Zmiana legislacyjna była zatem konieczna i zasadna.

Wśród podatków samorządowych można wyodrębnić podatki lokalne i pozostałe podatki samorządowe. W podziale tym ma zastosowanie kryterium formalne odwołujące się do przepisów regulujących dany podatek. Podatki lokalne to takie podatki samorządowe, które uregulowane są w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Dotyczy to podatku od nieruchomości, podatku od środków transportowych. Pozostałe podatki samorządowe to takie podatki samorządowe których źródłem obowiązku podatkowego jest inna ustawa podatkowa. W omawianym podziale mniejsze znaczenie ma kryterium merytoryczne odwołujące się do władztwa podatkowego, czyli do kompetencji organów gminy w zakresie kształtowania elementów technicznych podatku. Rada Gminy na podstawie, w granicach i w wykonaniu upoważnień ustawowych wydaje przepisy prawa miejscowego w formie uchwał wykonawczych. Może ona wprowadzić dodatkowe ulgi, zwolnienia pozaustawowe, zarządzić inkasowy pobór podatku, kształtować podstawę opodatkowania oraz ustalić stawki podatkowe. Władztwo podatkowe jest charakterystyczne nie tylko dla wszystkich podatków lokalnych, ale także dla niektórych pozostałych podatków samorządowych a w szczególności podatku rolnego i leśnego.

24.11.2011

Wyróżnić można definicję ustawową podatku oraz jego definicję doktrynalne. Według Ordynacji Podatkowej podatek to publicznoprawne, przymusowe, świadczenie pieniężne, bezzwrotne, nieodpłatne na rzecz Skarbu Państwa, gminy, powiatu, województwa wynikające z ustaw podatkowych. Świadczenie pieniężne to świadczenie zazwyczaj wyrażone i płatne w środkach pieniężnych. Przeciwieństwem podatku są kontyngenty, kontrybucje, czyli niepieniężne ciężary publiczne. Publiczno - prawny charakter podatku oznacza iż jest on uregulowany przepisami prawa podatkowego który stanowi dział prawa finansowego zaliczanego do prawa publicznego. Świadczenie jest przymusowe jeżeli nie jest uwarunkowane zgodą dłużnika finansowego. Organ podatkowy może wymusić zapłatę podatku po wszczęciu egzekucji. W definicji ustawowej jest błędnie określony wierzyciel podatkowy, gdyż nie ma podatków wpływających do budżetu powiatu lub województwa. W praktyce występują jedynie podatki samorządowe będące dochodem gminy i podatki państwowe zasilające budżet państwa. Źródłem podatku jest wyłącznie ustawa podatkowa. Samoopodatkowanie mieszkańców gminy nie jest podatkiem lecz niepodatkową należnością budżetową gminy, Wynika ona z referendum, a nie z ustawy podatkowej.

Według definicji doktrynalnej formułowanej przez przedstawicieli nauki, podatek jest definiowany przez cechy zarówno świadczenia pieniężnego jak i dochodu publicznego. Podatek to ogólne, przymusowe, jednostronnie ustanowione przez podmioty prawa publicznego świadczenie pieniężne będące dochodem zasadniczym, bezzwrotnym i nieodpłatnym. Świadczenie jest ogólne gdy jest nakładane na pewną grupę podmiotów, a nie na zindywidualizowany podmiot. Podatek jest jednostronnie ustanowiony przez państwo gdyż powinność jego zapłacenia nie wynika z umowy, ugody, porozumienia podatnika z wierzycielem podatkowym. W definicji podatku ujęte są jego elementy stałe, są to cechy świadczenia pieniężnego warunkując uznanie je za podatek. Dodatkowo można wyróżnić elementy zmienne zwane także elementami technicznymi, są to cechy konstrukcyjne różniące podatki. Dotyczy to:

1. Podmiotów podatku

2. Przedmiotu podatku

3. Podstawy opodatkowania

4. Stawki podatkowej

5. Skali podatkowej

6. Warunków i trybu zapłaty podatku

Nie zawsze występują wszystkie te elementy.

Ryczałt podatkowy jest najdalej idącą formą uproszczonego opodatkowania. Powinny wystąpić kumulatywnie dwie cechy podatku rozliczanego ryczałtem:

1. Jest to dobrowolna forma opodatkowania stosowana na wniosek podatnika

2. W ryczałcie nie ma podstawy opodatkowania, nawet w formie szacunkowej

Typowe ryczałty występują w podatku dochodowym od osób fizycznych. Dotyczy to karty podatkowej i ryczałtu od osób duchownych. Jedynie karta podatkowa jest dochodem budżetu samorządowego. Duchowni płacą ryczałt będący dochodem BP. Oba ryczałty rozliczane są przez właściwych Naczelników US.

Wśród podmiotów podatkowych można wyróżnić podmiot czynny i bierny.

Czynny - to podmiot który ustanawia i pobiera podatek na swoją rzecz. Jest to wierzyciel podatkowy. Podmiot bierny to podmiot który wpłaca podatek lub odmawia ciężaru jego zapłaty. Wśród podmiotów biernych występuje obligatoryjny podmiot bierny czyli podatnik oraz fakultatywne podmioty bierne, czyli płatnik lub inkasent.

Podatnik może mieć status podatnika rzeczywistego lub formalnego. Formalny to podmiot obowiązany do zapłacenia własnego podatku. Jest on adresatem normy prawnej lub decyzji podatkowej. Podatnik rzeczywisty to podmiot który odczuwa rzeczywisty ciężar zapłaty podatku, Zazwyczaj występuje tożsamość podatnika formalnego i rzeczywistego. Wyjątek to podatek pośredni i przerzucalność podatku. Podatek pośredni charakteryzuje się zaplanowanym, zgodnym z ustawą podatkową i pożądanym wyodrębnieniem podatnika formalnego i rzeczywistego. W takim podatku jego przedmiot nie pokrywa się ze źródłem jego poboru. Dotyczy to akcyzy i vat. W podatku VAT podatnikiem formalnym jest usługodawca, dostawca towarów lub podmiot dokonujący innej opodatkowanej czynności. Podatnikiem rzeczywistym jest konsument, czyli finalny nabywca towaru, usługi lub podatnik objęty zwolnieniem podmiotowym. Ciężar zapłaty podatku jest przenoszony z podatnika formalnego na podatnika rzeczywistego za pośrednictwem ceny. Podatki pośrednie są cenotwórcze. Podatnik formalny nie odczuwa ciężaru zapłaty podatku, bo ma prawo pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony. Podatek VAT jest potrącany, ale nie przerzucany. Przerzucalność podatku charakteryzuje się niezaplanowanym, niezgodnym z ustawą podatkową i nie pożądanym wyodrębnieniem podatnika formalnego i rzeczywistego. Przerzucane są jedynie podatki bezpośrednie.

Wyróżnić można przerzucalność podatków w przód i w tył. „W przód” występuje gdy sprzedawca towaru, usługodawca zwiększa ceny towaru/usługi przenosząc ciężar zapłaty podatku na konsumenta. Przerzucalność „w tył” jest następstwem obniżenia ceny płaconej dostawcom lub wynagrodzenia pracowników. Przerzucalność podatku jest zawsze wynikiem kształtowania cen lub płac przez podatnika formalnego. Przerzucalność „ w przód” jest niepożądana, bo wywołuje zjawiska inflacyjne gdyż rosną ceny. Przerzucalność „w tył” ogranicza inflację, bo zmniejszają się płace i ceny. Występują bariery prawne i ekonomiczne, które eliminują lub ograniczają przerzucalność. Bariery prawne to reglamentacja płac i cen. Może ona mieć postać sztywną lub elastyczną. Sztywna reglamentacja polega na odgórnym określaniu przez państwo płac i cen. Eliminuje to przerzucalność podatku. Reglamentacja elastyczna polega na ustanowieniu płacy minimalnej lub cen maksymalnych. Ogranicza to przerzucalność podatku. Bariery ekonomiczne odzwierciedlają sytuację rynkową i są następstwem działania ekonomicznego prawa podaży i popytu. Przerzucalność podatku może być pełna, niepełna, nadmierna. Pełna - występuje, gdy cały ciężar zapłaty podatku jest przenoszony z podatnika formalnego na podatnika rzeczywistego, a dolegliwość płacenia podatku odczuwa jedynie podatnik rzeczywisty. Niepełna przerzucalność polega na częściowym przeniesieniu zapłaty podatku z podatnika formalnego na podatnika rzeczywistego, a dolegliwość jego zapłaty odczuwa podatnik zarówno formalny jak i rzeczywisty. Nadmierna przerzucalność występuje gdy podatnik formalny przenosi na podatnika rzeczywistego cały ciężar zapłaty podatku i dodatkowo zwiększa swój zysk/marżę uzasadniając to podwyżką podatku.

Fakultatywne podmioty bierne to podmioty które pośredniczą w zapłacie całego podatku miedzy podatnikiem formalnym, a wierzycielem podatkowym.

1.12.2011

Płatnik i inkasent

Płatnik i inkasent różnią się trzema istotnymi cechami:

1. Zakresem podstawowych obowiązków podatkowych

2. Odpowiedzialnością podatkową

3. Umocowaniem do działania

Płatnik jest obowiązany do obliczenia podatku, pobrania podatku od podatnika i wpłacenia pobranego podatku do organu podatkowego. Zakres obowiązku inkasenta jest węższy - ograniczony do pobrania podatku od podatnika i wpłacenia pobranego podatku do organu podatkowego. Nie oblicza on podatku, lecz pobiera podatek obliczony przez organ podatkowy.

Odpowiedzialność podatkowa jest uregulowana w ordynacji podatkowej, ale wynika bezpośrednio z decyzji orzekającej odpowiedzialność płatnika lub inkasenta. Przesłanki tej decyzji są zróżnicowane. Orzeczenie odpowiedzialności podatkowej inkasenta jest uwarunkowane niewpłaceniem w orzeczonym terminie do organu podatkowego podatku pobranego od podatnika. Przesłanki odpowiedzialności podatkowej płatnika są alternatywne.

Po pierwsze dotyczą one sytuacji gdy nie został pobrany podatek obliczony przez płatnika. Po drugie nie został wpłacony w oznaczonym terminie podatek pobrany od podatnika do organu podatkowego.

Płatnik jest umocowany do działania bezpośrednio przepisami ustawy podatkowej. Poszczególne ustawy podatkowe zawierają zamknięte katalogi płatników.

Umocowanie inkasenta nie wynika bezpośrednio z ustawy podatkowej lecz z przepisów wykonawczych. Poszczególne ustawy podatkowe mogą zawierać upoważnienia delegujące na radę gmin kompetencje legislacyjne do wydawania przepisów prawa miejscowego w formie uchwały wykonawczej. Na tej podstawie Rada Gminy zarządza inkasowy tryb poboru podatku samorządowego, a uchwała ta jest wykonywana przez organ zarządzający gminą. Typowym inkasentem podatku rolnego, leśnego, od nieruchomości, gdy opodatkowana jest osoba fizyczna, jest sołtys.

Do końca 2007 roku w sposób specyficzny uregulowany był status inkasenta podatku od spadków i darowizn. Dłużnik spadkodawcy będący osobą prawną lub państwową jednostką organizacyjną nie mającą osobowości prawnej był umocowany bezpośrednio ustawą podatkową do pobrania podatku od spadków i darowizn ustalonego decyzją Naczelnika Urzędu Skarbowego . Pobór podatku odbywał się u źródła, czyli przez potrącenie z kwoty spłacanego długu. Następnie pobrany podatek był wpłacany do Urzędu Skarbowego. Obecnie jedynym pośrednikiem w podatku od spadków i darowizn jest notariusz jako płatnik.

Przedmiot podatku to zjawisko albo rzecz podlegające opodatkowaniu. Z reguły nazwa podatku nawiązuje do jego przedmiotu. Podstawa opodatkowania stanowi konkretyzację przedmiotu podatku który jest wyrażany przez wartość lub wielkość fizyczną. Podstawę opodatkowania gruntów budynków w podatku od nieruchomości stanowią ich wielkości fizyczne, a budowli ich wartość. Podstawa opodatkowania gruntu jest wyrażona w m2 ich powierzchni rzeczywistej, a wyjątkowo gruntów pod jeziorami i zbiornikami retencyjnymi w ha rzeczywistych. Powierzchnia opodatkowania budynków i ich części to ich powierzchnia użytkowa w m2. Podstawę opodatkowania budowli stanowi w zasadzie ich wartość amortyzacyjna. Pierwotna wartość amortyzacyjna to cena nabycia lub koszt wytworzenia składnika majątkowego (wartości materialne i prawne oraz środki trwałe). Wartość ta jest pomniejszana o odpisy amortyzacyjne oraz podwyższana w następstwie aktualizacji wyceny majątku trwałego.

Jeżeli budowla jest całkowicie zamortyzowana podatek jej jest obliczany od jej wartości amortyzacyjnej z początku roku w którym dokonano ostatniego odpisu amortyzacyjnego. Jeżeli wartości amortyzacyjnej nie można ustalić, podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa budowli.

Wartość rynkowa to przeciętna cena stosowana w danej miejscowości w obrocie rzeczami tego samego rodzaju lub prawami majątkowymi z uwzględnieniem położenia rzeczy, jej stanu i stopnia zużycia. Przeciwieństwem wartości rynkowej jest wartość urzędowa czyli oficjalna. Obecnie nie jest ona stosowana. Wartość rynkowa może mieć wartość netto lub brutto Wartość netto czyli czysta wartość występuje w podatku od spadków i darowizn. Jest to wartość rynkowa pomniejszona o długi, ciężary związane z przedmiotem podatku. Wartość brutto występuje w podatku od czynności cywilno - prawnych. Jest to wartość rynkowa nie pomniejszona o długi, ciężary. Zazwyczaj cała podstawa opodatkowania jest wykorzystywana do obliczenia podatku. W podatku od spadków i darowizn występuje podstawa …, która jest nadwyżką podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

---