Fenotyp komórek starzejących się:
Zmiany morfologiczne:
wzrost rozmiarów komórek,
- wzrost rozmiarów mitochondriów,
- wzrost rozmiarów i liczby lizosomów,
- poszerzenia cystern siateczki śródplzmatycznej,
- odkładanie się lipofuscyny (barwnik starzenia)
Zmiany biochemiczne:
sumowanie się defektów w systemie naprawy DNA,
spadek aktywności wielu enzymów.
Zmiany w błonie komókowej starzejących się komórek dotyczą:
Składu lipidowego
Aktywności enzymów błonowych
Receptorów
gęstości,
powinowactwa do ligandów,
4. potencjału błonowego
5. Białek transportowych,
6. Ekspresji „antygenu starzenia się” (zmodyfikowany transporter anionów)
Populacje komóek w ustroju:
Komórki nie dzielące się:
komórki mięśnia sercowego,
2. Komórki wolno dzielące się (przez proste proste podwojenie)
- hepatocyty, komórki trzustki, komórki nerki,\
- fibroblasty (osteoblasty), k. Śródbłonka.
3. Komórki szybko dzielące się (z komórek macierzystych):
- k. Naskórka,
- k. Nabłonkowe przewodu pokarmowego,
- k. Szpiku, k. Nabłonka plemnikotwórczego
Komórki macierzyste:
Posiadają zdolnośc:
samoodnowy populacji,
wielokierunkowego różnicowania się,
odtwrzania tkanek w organizmie
migracji
Komórki macierzyste dzileimy na:
pełnopotencjalne (totiopotentne)- z zygoty
wielopotencjane (pluripotentne)- embrionalne
liniowo zróżnicowane -somatyczne
Nisza komórek macierzystyc:
miejsce podziałów i obszar oddziaływania lokalnych sygnałów hamujących różnicowanie
Przykłądy komóek macierzystych (spełniają wszystkie kryteria):
Embryonie stem cells (ES)
- dają początek komórkom wszystkich 3 listków
Hematopoioetic stem cells (HCS)
różnicują się w elementy morfotyczne krwii\
Naeural stem cells (NSCs) (dają początek neurnonom, kom. Glejowym, fibroblastom)
Mesenchymal stem cells (MCS)
Różncowanie komóek macirzystych odbywa się w następujących przypadkach w:
w elementach morfotycznych krwi,
mięśniach szkieletowych,
kardiomiocytach
śródbłonku
neuroektodermie
naskórku
komórakach endodermy, z których powstają hepatocyty, nabłonek cewy pokarmowej i płuc
Plastycznośc komóek macierzystych:
Potencalna zdolnośc komórek macieerzystych jednej tkanki do różnicowania się w komórek tej samej tkanki i pzynajmniej jeden typ komórek z innej tkanki
Można wytłumaczyc przez:
Obecnośc komórek macierzystych dla danej tkanki w innym narządzie (np. Podczas fuzji komórek przeszczepionych z komórkami gospodarza)
odróżnicowanie i ponowne różnicowanie się komórek
przetrwanie komórek pluriopotentnych w dalszych stadiach rozwojowych
Zastosowanie komórek macierzystych w medycynie
Komórki macierzyste zarodkowe:
dla produkcji narządów
w celu badania leków
w celu terapii genowej
Komórki macierzyste organizmu dorosłoego:
dla naprawy uszkodzony narządów:
szpiku,
naskórka
ubytków kostnych
komórek mięśnia sercowego
rdzenia kręgowego
POSTAWY HISTOLOGII
Jest nauką o budowie i czynnościach tkanke:
Wyróżnia się:
histologię ogólną- naukę o ogólnej budowie i funkjach podstawowych tkanek organizmu:
histologię szczegółową- naukę o mikroskopowej budowie poszczególnych narządów i układów rządów:
histofizjologię- naukę o czynnościach tkanek, w powizaniu jednak z ich strukturudowie ią
histopatologię- naukę o budowie i funkjach tkanek orgnizmu w stawie chorobowym (mikroskopowe badanie zmian chorobowych - patologiczych w narządach
Tkanka
jets tp zespol komorek o podobnym typie i budowie oraz czynnosciach przemiany materii oraz bedacych porzystosowanym do pelnienia okreslonych funkcji
Podział Tkankowy
Komórki
substancja miedzykomorkowa
bezpostaciowa - istota podstawowa
upostaciowana - włókna
Historiologia
Organizm człowieka budują cztery podstawowe tkanki
1 ) nabłakowa
łączna \
nerwowa
miesniowa
Zadna z tych tkanek ne istnieje osobno odizolowana od innych
Wystepuje w roznych proporcjach wzajemnie polaczone buduja rozne narzady naszego organizmu
Komórki odpowiedzilne za okreslona funkcje narzadu stosowane jako miąższ
sa one podtrzymywane i odzywiane przez tkanke ktora stanowi zrab narzadu
z wyjątkiem ośrodkowego ukladu nerwowego i grasicy zrąb pozostałych narzadów zbudowany jest z tkanki łącznej własciwej
Rodzaje tkanek
Tkanki nablakowe
Funkcje tkanek:
- ochraniajaca
- wydzielajaca- budowanie kanalikow nerkowych
- wydalnicza
- odzywcza
- zmysłowa
Tkanka nablonkowa
Łącza sie na warstwie tkanki lacznej własciwej z ktora kontaktuja sie przez błone podstawowa na membrana basalis.
Błona podstawowa łączy nabłonek mechanicznie transportuje substancje ozdzywze i metabolity do i z tkaneki lacznej
Dzieki temu dany nbłonek jest odzywiony gdyz brak jest w nablonkch naczyn krwionosnych
Tkanki nabłonkowe
Tkanki nablakowe zbudowane sa z komorek scisle do siebie przylegajacych Ubogi w istote miedzykomorkowa
Okrywaja ciało wyscielaja jamy i przewody ciala
moga wywodzic sie ze wszytskich listkow zarodkowych
Pod względem czynnościowym można wyróżnić:
nabłonek gruczołowy
zmyslowy
powierzchniowy
Podstawowy Podział nałonkow
Jednowastowy
-> błona podstawowa + 1 warstwa komorek
płaski
szescienny
cylindryczny
wielorzedowy
WIELOWARSTWOWY
-> błona podstawana + kilka warstw komórek
nazwa zalezna od warstwy zewnetrznej
Szczególowy podział nabłonkowe
Ze wzgledy na kształt komorek ( powierzchniowych) nabłonek dzieli sie na
1 ) Płaski( pecherzyki plucne wysciela jame oplucnej naczynia krowionosne i linfatyczne - jako endohelium= sródnabłonek
Sześcienny (w kanalikach nerkowych części wydzielania gruczołowy)
Walcowaty (błona śluzowa żołądka)
Funkcje fizjologicznie nabłonków
Plaski- pełni funkcje filtracyjne transportujące ( transport bierny endo i egocytoza)
Sześcienny ( wysokość komórki jest równa wysokości) pełni fnkcje wydzielnicze i funkcje czynnego transportu jonow
Walcowaty zbudowany jest z komorek palisadowych o biegunowym ułozeniu organelli . Jadra leza przy podstawie a aparat Golgiego nad jadrem . Pełni funkcje wydzielnicze i chłonne
Wielorzedowy sklada sie z komorek o roznych wysokosciach dlatego daje obraz pozornej wielowarstwowosci ( rzekomiewielowarstwowy).
Na wolnej powierzchni posiada rzeski lub stereocylia-(duze mikrokosmki wypustki cytoplazmatyczne z mikrofilamentami aktywnymi) (np przewody oddechowe jajowod)
Nablonek wielowarstwowy plaski - oddziela tkanke laczna lezaca pod skora od srodowiska zewnetrznego
Pokrywa powierzchnie ciała , wysciela jame ustna przełyk i odbytnice . Sklada sie z 6-20 warstw komorek.
Glebieh polozone komorki sa bowiem szescienne a warstwa podstawowa zbudowana jest z komorek walcowatych.
Wierzchnia warstwa jets zrogowaciała ( komorki sa wypelnione bialkiem kreatyna i fligaryna i inwolukryna ) - nablonek wielowarstwowy plaski rogowaciejacy.
WIAD dotyczace kreatyny czemu jej jest tak duzo w organizmie budowa i zastosowanie
Nabłonek wielowarstwowy walcowaty spojówka wyściela duże przewody wyprowadzające np. Glinianek i gruczołu mlekowe
2) Tkanka Łączna
Tkanka Galaretowata dojrzała - w miazdze zęba
Tkanka siateczkowata
Tkanka włóknista - właściwa tkanka łączna
wiotka
zbita
sprężysta
blaszkowata
Tkanka Tłuszczowa
żółta - występuje w życiu płodowym
brunatna - występuje od 8 miesiąca życia płodowego do końca życia
Tkanka chrzestna
chrząstkowa
szklista
włóknista
sprężysta
Tkanka Kostna
grubo włóknista - życie płodowe buduje nasady kości u płodu
drobno włóknista - buduje kości u dorosłego osobnika
Tkanka kostna drobno włóknista gąbczasta - występuje w nasadach kości długich
Tkanka kostna drobno włóknista zbita - tworzy trzony kości
Krew
jedna tkanka płynna
Schemat budowy tkanki łącznej
Komorki
stałe
przygodne - pojawiają się okresowo
Substancja międzykomórkowa
istota podstawowa w postaci koloidu - tam przebiegają naczynia krwionośne i nerwy
włókna
Funkcje tkanki łącznej
Modeluje kształt i utrzymuje kształt poszczególnych narządów tworząc torebki otaczające narządy miąższowe stanowi także zrąb większości narządów ( wyjątkiem jest grasica i centralny układ nerwowy)
Stanowi mechaniczna ochronę narządów innych kanek
Transportuje substancje odżywcze i produkty metabolizmu
Cechy tkanki łącznej:
nie wytwarza błon podstawowych
komórki nie przylegają do siebie
komórki mogą się łączyć ze sobą za pomocą wypustek- nie ma połączeń międzykomórkowych
Cechy tkanki łącznej:
tkanka łącznej oprócz komórek zawiera szczególnie dużo istoty pozakomórkowej w skład której chodzą: włókna, istota podstawowa i płyn tkankowy,
Ilościowe proporcje poszczególnych składników budujących tkankę łączną stanowią o różnej jej budowie w zależności od miejsca występowania i pełnionej funkcji.
Rodzaje włókien:
kolagenowe- odporne na czynniki mechaniczne
sprężyste- budują narządy narażone na zmiany ciśnienia (tchawicę, oskrzela, tętnice)
retikulinowe- w przewodach wyprowadzających gruczołów
Komórki tkanki łącznej:
-fibroblasty
-miofibroblasty
-melanofory
Histiocyty (makrofagi)- komórki polimorficzne,. Powstają w szpiku kostnym z monoblastów, potem z monocytów wędrujących z krwi do tkanki łącznej, gdzie dojrzewają w histiocyty. Wykzuję zdolność fagocytoze i ruchu. Wydzielają monokiny (interrleukina) biorące udział w reakcjach immunologicznych.
Komórki sztuczne (mastocyty= labrocyty)- powstają w szpiku. Wykazują polimorfizm, przybierają kształt wrzecioniowaty, owalny lub pełzakowaty. Wytwarzają heparynę, histaminę, serotoninę, enzymy proteolityczne i prostaglandyny.
Tkanka tłuszczowa i jej metabolizm:
Główną masę tej tkanki stanowią komórki tłuszczowe. Istota międzykomórkowa jest skąpa. Obecne
są w niej nerwy i naczynia krwionośne oraz tkanka łączna właściwa.
Występuje w tkance podskórnej, wokół narządów (serce, nerki). Stanowi rezerwę energetyczną organizmu.
Wiąże również sporo wody. Podlega regulacji nerwowej i humoralnej.
Tkanka tłuszczowa brunatna rozwija się w ostatnich dwóoch miesiącach życia płodowego i w okresie niemowlęctwa, potem zanika. Wystepuję pod skórą, wokół dużych tętnic brzusznych i nerek. Produkuje ciepło. Obfita u zwierząt przechodzących hibernację w okresie zimy.
Tkanka chrzęstna:
jest to tkanka podporowa.
Wyróżnia się tkankę chrzęstną szklistą, sprężyst i włóknisej
Tkanka chrzęstna szklista:
wystęupje na powierzchniach stawowych kości, w ścianie tchawicy, oskrzeli i krtani, tworzy chrząstki nosa. Okryta jest tkanką łączną właściwą włóknistą- ochrzęstrną (perichondriu
Ułożenie włókienek kolagenowych jest regularne i uzależnione od kierunku działania sił ucisku chrząstkę. Istota podstawowa zbudowana jest z makrocząsteczek proteoglikanów i kwasu hialuronowego.
Tkanka chrzęstna szklista:
Od stopnia unaczynienia i odżywienia komórek tej tkanki zależy jej kondycja oraz skłonnośc do degeneracji. Choroby chrząstek budujących stawy mogą byc powodowane przez czynniki mechaniczne bądź też autoimmunologiczne(reumatoidalne zapalenie stawów).
Tkanka chrzęstna sprężysta:
występuje w małżowinie usznej, w nagłośni i krtani. Przybiera zabarwienie żółtawe i nie kostnieje. Cecha- brak kostnienia.
Różnica ze szklistu- włókna w tej tkankce są losowe ułożone ze względu na to ,że tkanka nie musi miec ochrony mechanicznej.
Tkanka chrzęstna właściwa:
zbudowana jest głównie z włókienek kolagenowych typu I, zebrane w pęczki i równoległym przebiegu (są zorientowane). Sporo objętości tej tkanki zajmuje także galaretowata istota międzykomórkowa. Chondrcele z chondrocytammi są oddalone od siebie.
Występuję w miejscach połączeń ścięgien i więzadeł z koścmi, w krążkach mięzykręgowych i spojeniu łonowym.
Tkanka kostna. Przemiany fosforu, wapnia i witaminy D.
Jest to tkanka o istocie międzykomórkowej przepojonej solami mineralnymi, dzięki czemu zyskuje twardośc, sztywnośc i wytrzymałośc na odkształcenia. Tkanka kostna dzięki zaplanowanej charakterystycznej organizacji przestrzennej, może tworzy kośc.
Pełni funkcje ochrone i rolę dźwigni dla mięśni: ponadto jest rezerwuarem wapnia i fosforu.
Zbudowana jest z komórek (osteoblasty, osteocyty, osteoklasty)- 5%, i z istoty międzykomórkowej.
Włókna kolagenowe układają się w postaci blaszek kostnym tworząc zwartą strukturę kości.
Tkanka mięśniowa:
Wyróżniamy trzy rodzaje:
mięśnie gładkie- kurczą się powoli, wolno powracają do stanu pierwotnego, układ autonomiczny, poza kontrolą świadomości,
mięśnie poprzecznie prążkowane
mięsień sercowy
Mięśnie poprzczne prążkowane (szkieletowe)
Komorka miśniowa poprzecznie prążkowana - komórka wielojądrzasta, cylindryczna na przkroju poprzecznym, otoczona Sarkolemą (pobudliwą błóną komórkową). Wnętrza komórki wypełnia sarkoplazma i pęczki włókien mięśniowych.
Sarkolema- błona komórkowa,
Sarkoplazma- cytopolazma
Siateczka sarkoplazmatyczna- siateczka śródplazmatyczna
Mięśień poprzecznie prązkowan czyli szkieletowy, zbudowany jest z wielu tysięcy omórek mięśniowych, tworzących pęczki.
Włókno mięśniowe (miofibryla):
Zbudowane jest z nitek białek kurczliwych- filamentów:
Cienkich cząsteczki aktyny i tropomiozyny (troponina C,I,T)
Grubych- cząsteczki miozyny (2 ciężkie i 4 lekkie łańcuchy polipeptydowe)
Teoria ślizgowa:
Sarkomer obejmuje prążek A z otaczającym go połówkami dóch prążków I. Stanowi on jednostkę kurczliwą mięśnia.
Ułożone szeregowo sarkomery, kurcząc się, powodują skrócenie długości włókna mięśniowego. Z mechanicznego punktu widzenia skrócenie to polega na przesunięciu (ślizgu) nitek miozyny względem aktyny, dzięki połączeniom mostkowym).
Jednostka motoryczna: jedna komórka nerwowa, jej wypustka, biegnąca do mięśnia i wszystkie komórki mięśniowe przez nią unerwiane:
10 komórek mięśniowych gałek ocznych
200 komórek mięśniowych tułowia (mięśnie siłowe).
Mięśnie gładkie
Komórka mięśniowa gładka- nie ma jednostek kurczliwych w postaci sarkomerów.
Wnętrze komórki wypełnione jest nitkami kurczliwymi ułożonymi równolegle i biegnącymi wzdłuż długiej osi komórki
Rodzaje mięśni gładkich:
wielojednostkowe
1) komórki kurczą się niezależnie, pobudzenie nie przenosi się z jednej komórki na drugą, ściany naczyń krwionośnych, tęczówka.
Trzewne
1)komórki ułożone są równolegle wartsowow lub pierścieniowo, pobudzenie przenosi się z jednej komórki na drugą dzięki połączeniom szczelinowym, ściany przewodu pokarmowego, moczowody, pęcherz moczowy, macica.
Komórki mięsniowe sercowe- posiadają włókienka mięśniowe i podstawowe elementy kurczliwe tworzące sarkomery (mięsień przedsionków i komór). Błony komórkowe sąsiednich komórek ściśle do siebie przylegają- pobudzenie przenosi się z jednej komórki na drugą.
Misień sercowy: funkcje wstawek:
przekazywanie sygnału (zmian w potencjale błony) pomiędzy komórkami tworzącymi wstawkę
zakotwiczenie miofibryli i filamentów pośrednich.