ŹRÓDŁA I CHARAKTER ZAGROŻEŃ BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO

• postęp naukowo - techniczny

• degradacja środowiska naturalnego

• gwałtownie rosnące, szeroko rozumiane zjawiska społeczne

• terroryzm

• potencjalne lub istniejące niebezpieczeństwo użycia przemocy zbrojnej

• stan organizacji bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego

Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, praca zespołowa, wyd. AON, str. 50-58

KLASYFIKACJA WSPÓŁCZESNYCH ZAGROŻEŃ BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO WEDŁUG KRYTERIUM PRZEDMIOTOWEGO

• polityczne

• militarne

• gospodarcze

• społeczne

• ekologiczne

Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, praca zespołowa, wyd. AON 2007, str. 13-17

DWIE ZASADNICZE GRUPY ZAGROŻEŃ WYWOŁUJĄCYCH SYTUACJĘ KRYZYSOWĄ

1. ZAGROŻENIA SPOWODOWANE SIŁAMI NATURY:

• katastrofy naturalne

2. ZAGROŻENIA WYWOŁANE SIŁAMI CZŁOWIEKA:

• awarie techniczne

• zdarzenia (niepokoje) społeczne

• zdarzenia terrorystyczne

Zarządzanie kryzysowe …, str. 21

KATASTROFY NATURALNE

• wstrząsy sejsmiczne

• osuwiska ziemi

• lawiny

• wyładowania atmosferyczne

• pożary

• intensywne opady atmosferyczne

• powodzie

• zjawiska lodowe

• silne wiatry

• inne żywioły

• masowe wystąpienie szkodników

• choroby roślin lub zwierząt

• choroby zakaźne ludzi

• ekstremalne temperatury

• susze                                                                         Zarządzanie kryzysowe …, str. 23

AWARIE TECHNICZNE

Uszkodzenie lub zniszczenie obiektu przemysłowego		Uszkodzenie lub zniszczenie urządzenia transportowego
uwolnienie TŚP		wypadek drogowy
uwolnienie materiałów promieniotwórczych		wypadek kolejowy
uwolnienie niebezpiecznych materiałów biologicznych		wypadek lotniczy
		wypadek na morzu
		wypadek na rzece (wodach śródlądowych)
Uszkodzenie lub zniszczenie obiektu komunalnego		Uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego
awaria energetyczna (elektryczna)		zawalenie się budynku
awaria wodociągowa		zawalenie się budowli
awaria gazownicza		inne awarie
awaria ciepłownicza

Zarządzanie kryzysowe …str. 27

ZDARZENIA I NIEPOKOJE SPOŁECZNE

	wewnętrzny kryzys polityczny
	wewnętrzny kryzys gospodarczy	FORMY (RODZAJE) ZAGROŻEŃ	strajki
Źródła	wewnętrzny kryzys społeczny			manifestacje
	lokalne zagrożenie zewnętrzne		inne wystąpienia publiczne

Zarządzanie kryzysowe …str. 28

ZDARZENIA TERRORYSTYCZNE

	szantaż		osoby fizyczne
Formy i środki działania	przemoc fizyczna	OBIEKTY UDERZEŃ	infrastruktura krytyczna
						budynki użyteczności publicznej
	użycie broni i materiałów wybuchowych		środki transportu publicznego

Zarządzanie kryzysowe …str. 29

ISTOTA, KRYTERIA I FUNKCJONALNOŚĆ ZARZĄDZANIA

KRYZYSOWEGO

ISTOTA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO zawiera się w planowaniu, organizowaniu i prowadzeniu operacji kryzysowych (obejmujących kierowanie działaniami ratowniczymi, ludźmi i organizacjami), których celem jest zapobieganie lub minimalizacja skutków różnych sytuacji nadzwyczajnych.

WYMOGI, KRYTERIA I FUNKCJONALNOŚĆ ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO:

• jednoosobowa odpowiedzialność w kierowaniu na każdym szczeblu administracyjnym,

• adekwatność (tj. reagowanie - w pierwszej kolejności - na najniższym poziomie terytorialnym),

• prymat układu terytorialnego nad resortowym,

• 
  powszechność, która powoduje, że każdemu obywatelowi właściwy organ administracji publicznej może przydzielić obowiązek świadczenia osobistego lub rzeczowego, stosownie do jego możliwości.

ZASADY ORGANIZACJI SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

1. PRYMAT UKŁADU TERYTORIALNEGO - kładącego nacisk na organizację władzy ukształtowaną na trójstopniowym podziale kraju.

2. JEDNOOSOBOWE KIEROWNICTWO I ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA UTRZYMANIE GOTOWOŚCI SYSTEMU - polegającego na zmianie znaczenia ciał kolegialnych z decyzyjnej na doradczo - opiniodawczą.

3. ADEKWATNOŚĆ CHARAKTERU ORAZ ROZMIARU ZAGROŻENIA - oznaczającego, że odpowiedni szczebel administracji publicznej reaguje na zagrożenie (np. wójt, a nie wojewoda na lokalne podtopienie).

4. POWSZECHNOŚĆ REAGOWANIA KRYZYSOWEGO - oznaczającego włączenie wszystkich podmiotów działających na danym terenie: obywateli, organizacji pozarządowych, służb, inspekcji, straży.

5. KIEROWANIE I PONOSZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI PRZEZ JEDNOOSOBOWE ORGANY - sprawujące władzę administracji publicznej, tj. wójta, starosty, wojewody, ministra, premiera.

Zarządzanie kryzysowe … str. 97

FAZY (ETAPY) ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

1) ZAPOBIEGANIE		1) ZAPOBIEGANIE
2) PRZYGOTOWANIE		2) PRZECIWDZIAŁANIE
3) REAGOWANIE		3) REAGOWANIE
4) ODBUDOWA		4) PRZYWRÓCENIE NORMALNEGO STANU
wg K. Przeworskiego		wg W. Kitlera

Podstawy bezpieczeństwa …, str. 127

FAZY REAGOWANIA KRYZYSOWEGO

Proces reagowania kryzysowego w NATO składa się z pięciu faz:

1. wykrywanie, powiadamianie i ostrzeganie o istniejącej lub potencjalnej sytuacji kryzysowej,

2. ocenia zagrożenia kryzysem i jego bieżącego lub potencjalnego wpływu na bezpieczeństwo sojusznicze,

3. reagowanie na zagrożenie - proces podejmowania decyzji i rekomendowanie przez Radę Północnoatlantycką opcji reagowania na zagrożenie,

4. planowanie i działanie (decyzje i dyrektywy Rady Północnoatlantyckiej),

5. powrót do sytuacji wyjściowej.

Zb. Piątek, Procedury i przedsięwzięcia systemu reagowania kryzysowego, wyd. AON, Warszawa 2008, str. 48 i 49

ZAPOBIEGANIE I PRZYGOTOWANIE

• Działania, które zmierzają do redukcji i eliminacji możliwości wystąpienia zagrożenia oraz ograniczenia jego skutków.

• Działania, które umożliwią sprawne i szybkie reagowanie w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej.

Podstawy bezpieczeństwa …, str. 127

REAGOWANIE I ODBUDOWA

• Obejmuje przedsięwzięcia po zaistnieniu symptomów sytuacji kryzysowej. W jego ramach uruchamiane są systemy informowania jednostek organizacyjnych, angażowanych w reagowaniu kryzysowym, oraz elementy systemów ostrzegania i alarmowania.

• Polega na przywracaniu stanu sprzed sytuacji kryzysowej oraz podejmowaniu przedsięwzięć, mogących w przyszłości przyczynić się do uniknięcia większości zniszczeń i problemów z tym związanych.

Podstawy bezpieczeństwa …str. 128

ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

W POLSCE

System zarządzania kryzysowego musi dysponować odpowiednią bazą, a w niej:

• aktami prawa miejscowego oraz projektami zarządzania;

• strukturą organizacyjną;

• zespołami zarządzania kryzysowego;

• technicznymi środkami łączności i zarządzania informacjami;

• możliwością wykorzystania rządowych i resortowych systemów monitorowania zagrożeń;

• procedurami reagowania w sytuacjach kryzysowych;

• jednolitymi dla wszystkich organów procedurami uruchamiania systemu;

• polityką informacyjną społeczeństwa;

• jasnym podziałem zadań na szczeblach wykonawczych.

Zarządzanie kryzysowe …, str. 98

ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

W POLSCE

Podstawę prawną do organizacji systemu zarządzania kryzysowego stanowią:

1. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 roku o zarządzaniu kryzysowym

2. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej

Na podstawie wymienionych aktów prawnych powołane zostały zespoły zarządzania kryzysowego na szczeblu gminy, powiatu, województwa i kraju oraz centra zarządzania kryzysowego.

Zarządzanie kryzysowe … str. 98

ORGANIZACJA ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W POLSCE

• Organizacja i zadania gminnego zespołu zarządzania kryzysowego (strony: 98-100)

• Organizacja i zadania powiatowego zespołu zarządzania kryzysowego (strony: 100-101)

• Organizacja i zadania wojewódzkiego zespołu zarządzania kryzysowego (strony: 101-104)

• Organizacja i zadania Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego (strony: 104-106)

ORGANIZACJA I ZADANIA ETATOWYCH KOMÓREK DS. ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

• Na poziomie gminy - jednoosobowe stanowisko ds. zarządzania kryzysowego (strony: 106-107)

• Na poziomie powiatu - wydział zarządzania kryzysowego (strony: 107-108)

• Na poziomie województwa - wydział zarządzania kryzysowego o rozbudowanej strukturze organizacyjnej i etatowej (strony: 108-112)

Zarządzanie kryzysowe …str. 98-112

PROCES I PROCEDURY

ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO

• Ustalenie położenia

• Planowanie

• Stawianie zadań

• Kontrola

Zarządzanie kryzysowe … str. 112-119

DZIAŁANIA INFORMACYJNE

• Wysiłki na rzecz zapewnienia koniecznego potencjału informacyjno - obronnego państwa są jednym z priorytetowych zadań w dziedzinie obronności u progu XXI wieku. Oznacza konieczność szczególnej troski o rozwój infrastruktury informacyjnej, w tym zwłaszcza informatycznej i telekomunikacyjnej. Ważne znaczenie ma wykorzystanie mediów w realizacji zadań obronnych w czasie pokoju, w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny.

• W sytuacji kryzysowej wiadomości o niej, treść i sposób przekazywania - mogą przyczynić się do usprawniania funkcjonowania struktur państwa, właściwego postępowania ludności w zaistniałej sytuacji, tworzenia właściwej atmosfery wokół problemów obrony narodowej, jak również wizerunku Rzeczypospolitej Polskiej.

P. Górski, Planowanie operacyjne funkcjonowania administracji publicznej i przedsiębiorstw w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny, wyd. AON i Departament Polityki Obronnej MON, Warszawa 2008, str. 22

DZIAŁANIA INFORMACYJNE

• Zbieraniem i przetwarzaniem informacji na szczeblu centralnym, zajmują się wszystkie organy władzy i administracji publicznej, tj.:

• minister właściwy ds. zagranicznych,

• szefowie: ABW i Wywiadu,

• prezesi: GUS i Rządowego Centrum Studiów Strategicznych.

Każda z tych instytucji posiada przetworzoną bazę danych oraz potencjalne możliwości jej poszerzenia i uaktualnienia. Dostęp do rzetelnej, obiektywnej informacji czyni Radę Ministrów organem „najlepiej poinformowanym”.

• Do podstawowych zadań wymienionych organów w zbieraniu, przetwarzaniu i dystrybuowaniu informacji należy:

• przedkładanie RM bieżących, możliwie szybkich, rzetelnych i obiektywnych wiadomości dotyczących wszystkich sfer życia w kraju jak i za granicą, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów objętych kryzysem lub wojną, bądź zagrożonych skutkami tych zjawisk,

• dokonywanie analiz problemowych i prognoz dotyczących dalszego rozwoju sytuacji w dziedzinach będących przedmiotem ich działalności.

Zbieraniem i przetwarzaniem informacji zajmują się również niezależne media a także ośrodki badania opinii społecznej.

P. Górski, Planowanie …str. 23

DZIAŁANIA INFORMACYJNE

Elementy kierowania obronnością korzystają z potencjału niezależnych podmiotów, do których zalicza się m.in.:

• Polska Agencja Prasowa,

• ośrodki badania opinii publicznej,

• publiczne oraz prywatne radio,

• telewizję,

• prasę,

• PPUP „Poczta Polska”

Korzystanie z wymienionych mediów odbywa się na zasadach określonych w ustawach oraz w formie zadań zleconych.

P. Górski, Planowanie … str. 23 i 24

FUNKCJE MEDIÓW

• Informacyjna, polegająca na obiektywnym przekazywaniu społeczeństwu szybkiej, ścisłej i wiarygodnej informacji oraz wyważonej, bezstronnej analizy z oceny sytuacji,

• Edukacyjna (przed, w trakcie i po zaistnieniu sytuacji kryzysowej), skupiać się powinna na zapobieganiu związanym z odbudową infrastruktury technicznej i usługowej - mających zapobiegać i zminimalizować ewentualne skutki wystąpienia sytuacji kryzysowej.

K. Cabaj, Funkcje mediów w systemie zarządzania kryzysowego (rozprawa doktorska), wyd. AON, Warszawa 2008.

PODSTAWOWE ZADANIA MEDIÓW

• rozszerzenie problematyki informacyjno - publicystycznej mającej zapobiegać, m.in. nastrojom niepewności, paniki, przejawom defetyzmu i żywiołowych poczynań,

• prowadzenie intensywnych działań o charakterze informacyjno - instruktażowym dla ludności, w zakresie obrony cywilnej i powszechnej samoobrony i zasad funkcjonowania struktur państwa,

• konsolidacja społeczeństwa wokół działalności organów władzy państwowej na rzecz rozwiązania kryzysu,

• mobilizowanie społeczeństwa do maksymalnego wysiłku na rzecz rozwiązania kryzysu, umacniania dyscypliny społecznej i patriotyzmu,

• zapewnienie właściwym organom władzy i administracji państwowej priorytetu w ogłaszaniu niezbędnych komunikatów,

• zwalczanie dywersji polityczno - psychologicznej oraz przeciwdziałanie dezinformacji,

• oddziaływanie na Polonię w celu konsolidowania jej wokół spraw obronnych naszego państwa,

• propagowanie oddziaływania na potencjalnego przeciwnika, w tym przestrzeganie przed konsekwencjami podejmowania agresywnych działań.

P. Górski, Planowanie …str. 24

WNIOSKI I PROPOZYCJE

1) Utworzenie Podsystemu Medialnej Obsługi Zarządzania Kryzysowego:

• rzecznik prasowy na szczeblu centralnym, wojewódzkim oraz powiatowym i gminnym powołany do sztabów (Zespołów Zarządzania Kryzysowego),

• upoważnieni certyfikatami (akredytowani) dziennikarze i współpracujący z nimi doradcy służący pomocą w interpretowaniu zdarzeń zachodzących w trakcie sytuacji kryzysowej.

2) Wypracowanie zasad (procedur) pracy dziennikarskiej w sytuacji kryzysowej.

3) Powołanie Korpusu dziennikarzy - specjalistów od zarządzania kryzysowego i ich systematyczne szkolenie wraz z szefami stacji nadawczych, redakcji i wydawcami na temat działania w sytuacjach kryzysowych.

4) Powołanie komórki dydaktyczno - naukowej w uczelni wyższej (np. Zakład Informacji i Komunikacji Społeczno - Edukacyjnej) - do opracowania analiz, ekspertyz informacyjnych dotyczących bezpieczeństwa państwa, tworzenia wzorców postaw społecznych z zakresu bezpieczeństwa i obronności oraz kształcenia na kursach podyplomowych.

K. Cabaj, Funkcje mediów…

WSPÓŁDZIAŁANIE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA

PUBLICZNEGO

Administracja zespolona podlega wojewodzie w sposób dwustopniowy; w pełnym stopniu podległość ta znajduje wyraz w instytucji urzędu wojewódzkiego, w stopniu pośrednim, na zasadzie zwierzchnictwa wojewody w stosunku do służb, inspekcji i straży.

Należą do niej:

• Komenda powiatowa policji

• Straże gminne (miejskie)

• Komenda powiatowa państwowej straży pożarnej

• Państwowa Straż Pożarna (KSR-G)

• ratownictwo techniczne

• ratownictwo chemiczne i ekologiczne

• ratownictwo medyczne

Zarządzanie kryzysowe … str. 119-129

WSPÓŁDZIAŁANIE NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA

PUBLICZNEGO

Administracja niezespolona to wyodrębnione (nie zespolone z urzędem wojewódzkim) terenowe administracje specjalne, podległe bezpośrednio ministrom lub centralnym organom administracji rządowej, takie jak:

• inspekcja sanitarna i stacje sanitarno - epidemiologiczne

• inspekcja weterynaryjna

• inspekcja ochrony roślin

• urzędy celne

• administracja skarbowa

• urzędy górnicze

• straż graniczna

• terenowe organy administracji wojskowej (WKU, WSzW, OW)

• administracja leśna.

Zarządzanie kryzysowe … str. 129-130

WYBRANE ZAGADNIENIA OCHRONY LUDNOŚCI I OBRONY CYWILNEJ

Literatura zalecana:

1. Obrona cywilna (niemilitarna) w obronie narodowej III RP, praca zespołowa - red. naukowa Waldemar Kitler, wyd. AON, Warszawa 2001.

2. Bezpieczeństwo narodowe Polski w XXI wieku, praca zespołowa - red. naukowa R. Jakubczak, J. Flis, wyd. Bellona, Warszawa 2006.

3. Zarządzanie kryzysowe w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, praca zespołowa - przewodniczący Eugeniusz Nowak, wyd. AON, Warszawa 2007.

4. Podstawy bezpieczeństwa narodowego Polski w erze globalizacji, praca zespołowa (R. Jakubczak, J,. Marczak, K. Gąsiorek, W. Jakubczak), wyd. AON, Warszawa 2008.

5. Zadania obronne samorządu terytorialnego (materiał studyjny), praca zespołowa - kierownictwo Waldemar Kitler, wyd. AON, Warszawa 2008.

6. Planowanie organizacyjne funkcjonowania administracji publicznej i przedsiębiorców w warunkach zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i w czasie wojny, Piotr Górski, wyd. AON i Dep. Polityki Obronnej MON, Warszawa 2008.

7. Procedury i przedsięwzięcia systemowe reagowania kryzysowego, Zbigniew Piątek, wyd. AON, Warszawa 2008.

8. Funkcje mediów w systemie zarządzania kryzysowego, Katarzyna Cabaj (rozprawa doktorska pod kier. naukowym Ryszarda Jakubczaka), wyd. AON, Warszawa 2008.

9. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590).

10. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. i stanie klęski żywiołowej (Dz. U. Nr 62 poz. 558).

11. Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. i stanie wyjątkowym (Dz. U. Nr 113, poz. 985).

WYKŁADY: 4 godziny

1. Podstawowe zagadnienia zarządzania kryzysowego

2. System zarządzania kryzysowego

ĆWICZENIA: 8 godzin

Zadania dla studentów:

1. Dokonać identyfikacji, analizy i przedstawić strukturę współczesnych zagrożeń

2. Omówić Ustawę o zarządzaniu kryzysowym

3. Przedstawić najwcześniejsze dokumenty i procedury reagowania kryzysowego na przykładzie powiatu (Zarządzenie prezydenta miasta, Harmonogram rozwiązania PCK, Siatka bezpieczeństwa, Podział sił i środków reagowania według rodzajów zagrożenia).

Podstawy bezpieczeństwa …str. 127

1.1.1.

1.1.2.

1.2.1.

1.2.2.

1.2.3.

1.2.4.

1.2.5.

1.3.1.

1.3.2.

1.4.1.

1.4.1a.

1.4.2.

1.4.3.

2.1.1.

2.1.2.

2.1.3.

2.1.4.

2.2.1.

2.2.2.

2.2.3.

2.2.4.

2.2.5.

2.2.6..

2.3.1.

2.3.2.

---