Ćwiczenie 1

Określić związki składniowe.

1)

szedł powoli

szedł kulejąc

szedł tamtędy

• powoli, kulejąc, tamtędy - okoliczniki

• relacja między czasownikiem a okolicznikiem związek przynależności

2)

mało wydajny

bardzo dobry

• mało, bardzo - przysłówki

• związki przynależności

3)

całkiem dobrze

dużo lepiej

• całkiem, dużo, dobrze, lepiej - przysłówki

• związki przynależności

4)

oni napisali

oni piszą

• podmiot w mianowniku + orzeczenie związek zgody

• zgoda co do liczby, rodzaju, osoby

oni napisali

5)

rok szkolny

trzecia godzina

młodzież studiująca

żołnierz piechur

• związki zgody

6)

czytam powieść

widziałem go

• czasownik + dopełnienie

• związki rządu

7)

żywot człowieka

kwiaty dla mamy

godzina szczerości

• rzeczownik + rzeczownik lub wyrażenie przyimkowe

• związku rządu

8)

godny podziwu

wierny idei

• przymiotnik + rzeczownik

• związku rządu

Ćwiczenie 2

Określić typ związku składniowego.

Kasia kąpie się w wannie.

• w czym? dopełnienie związek rządu

• gdzie? okolicznik związek przynależności

związek mieszany

Idę przez miasto.

• którędy? okolicznik związek przynależności

• przez co? dopełnienie związek rządu

związek mieszany

Ćwiczenie 3

Określić typ związku składniowego.

Zrobiła to z głupoty.

• z czego? - nielogiczne związek rządu

• z jakiego powodu? związek przynależności

• mieszany

Umierając z głodu.

• z czego? - nielogiczne związek rządu

• z jakiego powodu? związek przynależności

• mieszany

Pękł ze złości.

• z czego? - nielogiczne związek rządu

• z jakiego powodu? związek przynależności

• mieszany

Pracuje przy maszynie.

• przy czym? związek rządu

• gdzie? związek przynależności

• mieszany

Posłuszeństwo rodzicom.

• związek rządu

Oglądać dom.

• związek rządu

Pisać wyraźnie.

• związek przynależności

Lepiej od ciebie.

• związek przynależności

Iść górą.

• związek przynależności

Inteligentny chłopiec.

• związek zgody

Trochę późno.

• związek przynależności

Ćwiczenie 4

Podaj dwa przykłady każdego rodzaju wypowiedzeń.

Równoważniki zdań:

• Wsiadać i drzwi zamykać.

• Dwunasta.

Zdania:

• Kochać znaczy żyć.

• W listopadzie zostały przeprowadzone wybory prezydenckie.

Wykrzyknienia:

• O, skumbria w tomacie!

• Jasny szlag!

Zawiadomienia:

• Z kamerą wśród zwierząt.

• Przestępczość wśród nieletnich.

Ćwiczenie 5

Określ typ orzeczenia.

List został wysłany. - orzeczenie imienne

Nauczyciel podszedł do tablicy. - orzeczenie proste

Nasi zwyciężają. - orzeczenie proste

Co się stało? - orzeczenie proste

Palący nie mają tu prawa wstępu.

Ćwiczenie 6

Określ typ podmiotu i orzeczenia.

Minęła trzecia. - podmiot oznaczony, orzeczenie proste

Chorzy pozostaną w izolatkach. - podmiot oznaczony, orzeczenie proste

Czytać jest przyjemnie. - podmiot oznaczony, orzeczenie proste

Mężczyźni, kobiety i dzieci spoglądali w górę. - podmiot szeregowy, orzeczenie proste

Janek z psem poszedł na spacer. - podmiot szeregowy, orzeczenie proste

Nie zrobił tego ani Piotr, ani jego brat. - podmiot szeregowy

Mleko wypił albo kot, albo pies. - podmiot szeregowy, orzeczenie proste

Pomyślmy. - podmiot konotowany (domyślny), orzeczenie proste

Na ławce leżało dużo książek. - podmiot logiczny (w dopełniaczu)

Wody w Wiśle ubywało. - podmiot logiczny

Na wiosnę dnia przybywa, a nocy ubywa. - podmiot logiczny

Troje dzieci przyszło na spotkanie. - podmiot w dopełniaczu z liczebnikiem zbiorowym

Szesnastu studentów napisało kolokwium. - podmiot w dopełniaczu z liczebnikiem głównym od 5 wzwyż

Nie było pogody. - podmiot w dopełniaczu

Gdzie mi tam czekać. - podmiot w dopełniaczu

Z Pawłem coraz gorzej. - orzeczenie imienne (bez łącznika)

Jak jest z tobą?

Ćwiczenie 7

Określ podmiot, orzeczenie, okolicznik.

U pasa wisi nóż. - podmiot oznaczony, orzeczenie słowne, okolicznik miejsca

Mieszkają blisko. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik miejsca

Był wierny do śmierci. - podmiot konotowany, orzeczenie imienne, okolicznik czasu

Od miesiąca czekam na list. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik czasu

Przemówił do nich drwiąco. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik sposobu

Jedli w milczeniu. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik sposobu

Wchodził do pokoju po ciemku. - podmiot konotowanym, orzeczenie słowne, okoliczniki: 1) miejsca, 2) akcesoryjny

Odszedł bez pożegnania. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik okoliczności towarzyszących

Wspomniała o tym mimochodem. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik okoliczności towarzyszących

Wypijcie po szklance kefiru. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik stopnia i miary

Jest od niej wyższy o głowę. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik stopnia i miary

Treściowo ta książka jest do niczego. - podmiot oznaczony, orzeczenie słowne, okolicznik względu

Z naszego punktu widzenia nie masz racji. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik względu

Ze strachu zjeżyła mu się sierść na grzbiecie. - podmiot oznaczony, orzeczenie słowne, okolicznik: 1) przyczyny, 2) miejsca

Robi to dla pieniędzy. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik celu

Przyszedł po radę. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik celu

Przyjechał do Krakowa na studia. - podmiot konotowany, orzeczenie słowne, okolicznik: 1) miejsca, 2) celu

Ćwiczenie 8

Określ typ okolicznika.

Nie wyjedzie wbrew jego woli. - okolicznik niewspółmierności treści (?)

Zrobię to na twoje polecenie. - okolicznik warunku

Pomimo biedy ukończył studia. - okolicznik przyzwolenia

Choć chory - przyszedł na spotkanie. - okolicznik przyzwolenia

Opaliła się na czerwono. - okolicznik skutku

Walczyli aż do zwycięstwa. - okolicznik skutku

Ćwiczenie 9

Sporządź wykres zdania.

Mimo niesprzyjających warunków przedstawiono wreszcie dwa zadowalające rozwiązania tej ciągnącej się od tygodni skomplikowanej sprawy. - zdanie bezpodmiotowe

orzeczenie

przedstawiono

zw. przynależn.

mimo czego?

okolicznik przyzwolenia

mimo niesprzyjających kogo, co? wreszcie - modulant afektujący

warunków

zw. rządu

dopełnienie bliższe

rozwiązania

zw. zgody

ile? zw. rządu

zw. zgody czego?

jakie?

przydawka przydawka dopełnienie

liczebna imiesłowowa dalsze

dwa zadowalające sprawy

zw. zgody zw. zgody zw. zgody

której? jakiej?

jakiej?

przydawka przymiotna przydawka przymiotna przydawka przymiotna

zaimkowa imiesłowowa przyimkowa

tej ciągnącej się skomplikowanej

zw. przynależn.

od kiedy?

okolicznik czasu

od tygodni

Ćwiczenie 10

Dokonaj analizy zdań.

1 2

Zjadł dobry obiad, i zaspokoił głód.

1 2

zd. wynikowe

1 2

Właśnie przestał padać deszcz, i ulice były mokre.

1 2

zd. wynikowe

1 2

Powiedz, czy zostaniesz na noc?

1

2

2 - zd. podrzędne dopełnieniowe

1 2

Zostaniesz na noc czy musisz wyjechać?

1 2

zd. wynikowe

Ćwiczenie 11

Określić typ zdań.

Dostrzegł jej niezadowolenie, co go wyraźnie zasmuciło. - zdanie rozwijające

Znaleźli się przed domem, do którego wstępu pilnowały dwa duże psy. - zdanie rozwijające

Nadszedł dzień, którego niecierpliwie wszyscy oczekiwali. - zdanie rozwijające

Wspięliśmy się na zadrzewione wzgórze, które dziś wyglądało szczególnie malowniczo. - zdanie uzupełniające przydawkowe

Nie mogła sobie przypomnieć tego zdarzenia, co mnie trochę zdziwiło. - zdanie rozwijające, złożone podrzędnie

Jeżeli będę mieć trochę czasu, odwiedzę cię. - zdanie okolicznikowe warunku

Słońce prażyło niemiłosiernie, choć południe dawno minęło. - zdanie uzupełniające, okolicznikowe przyzwolenia

Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz. - zdanie okolicznikowe sposobu

Lub: mimo warunków - jakich? niesprzyjających - przydawka imiesłowowa.

Z przecinkiem, bo jest to zdanie wynikowe.

---