NOWOTWORY JAJNIKA
Epidemiologia
Około 2/3 nowotworów jajnika występuje u kobiet w wieku rozrodczym. U dzieci występuje mniej niż 5% tych guzów . Liczba różnych typów histologicznych guzów jajnika sięga 100. Guzy niezłośliwe występują częściej (80%) , szczególnie u młodszych kobiet, w wieku 20-45 lat. Nowotwory złośliwe i o granicznej złośliwości są częstsze u kobiet po 40 roku życia. U kobiet w Polsce rak jajnika jest na piątym miejscu (6,3%). Natomiast wśród raków narządu rodnego jest na trzecim miejscu (po raku szyjki i trzonu macicy).
Czynniki ryzyka
Najważniejszą role odgrywają dwa czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia raka jajnika:
mała liczba lub brak porodów - rak występuje częściej u kobiet niezamężnych oraz tych, które urodziły tylko jedno dziecko (wzrost ryzyka 1,5 do 3,2 razy)
wywiad rodzinny
- około 10-15% wszystkich raków jajnika występuje rodzinnie.
- mutacje genów BRCA 1 i BRCA 2 zwiększają ryzyko wystąpienia raka jajnika. Ryzyko to nosicielek mutacji w BRACA 1 (zespół sutek-jajnik) wynosi 30-60% do 70 roku życia.
- dysgenezja gonad też zwiększa ryzyko zachorowania na raka jajnika
Klasyfikacja WHO
Klasyfikacja ta dzieli guzy jajnika w zależności od ich pochodzenia tkankowego. Nowotwory te często mają złożoną i heterogenną budowę, bowiem mogą się one różnicować w kierunku trzech rodzajów tkanek występujących w jajniku:
nabłonka powierzchniowego jajnika, który pochodzi z nabłonka Müllera, z którego powstają następujące typy nabłonka:
- surowiczy nabłonek cylindryczny migawkowy wyścielający jajowód
- cylindryczny nabłonek wyścielający endometrium
- nabłonek śluzowy kanału szyjki macicy
b) pierwotnych komórek płciowych
c) podścieliska jajnika ze sznurami płciowymi
Obraz kliniczny i biologia nowotworów
Guzy łagodne są zazwyczaj bezobjawowe. Tylko niewielki odsetek guzów jajnika wykazuje czynność hormonalną. Złośliwe guzy jajnika na ogół nie dają żadnych objawów do czasu aż osiągną duże rozmiary. Część guzów jajnika (zwłaszcza złośliwe) lubi występować obustronnie np. cystadenocarcinoma serosum w 68%, cystadenocarcinoma endometrioides w 40%, cystadenocarcinoma mucinosum w 20%. Późne objawy to : bóle brzucha, powiększenie jego obwodu, wzdęcia, dolegliwości ze strony układu moczowego i pokarmowego (związane z naciekami nowotworowymi) oraz krwawienia z dróg rodnych. Następnie pojawia się chudnięcie, osłabienie i wyniszczenie.
Ze względu na późne pojawienie się objawów u ponad ¾ chorych z rakiem jajnika stwierdza się już rozsiew poza jajnik do miednicy małej lub otrzewnej. Gdy nowotwór przekroczy torebkę jajnika pojawiają się wczepy komórek nowotworowych w otrzewnej i płyn w jamie otrzewnej, w którym łatwo można wykryć komórki w badaniu cytologicznym. W momencie rozpoznania w ½ przypadków stwierdza się przerzuty w drugim jajniku. Nowotwory te dają następnie przerzuty do węzłów chłonnych oraz przerzuty odległe do wątroby, płuc i opłucnej.
Istnieją względnie specyficzne markery biochemiczne dla komórek raka jajnika. Jednym z nich jest glikoproteina CAS-125, która jest wykrywana we krwi u ponad 80 pacjentek z rakami surowiczymi i endometroidnymi, ale jedynie u 30-50% chorych w I stopniu zaawansowania klinicznego.
Rokowanie
Rokowanie w guzach zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania klinicznego (staging), typu guza oraz od stopnia histologicznej złośliwości (grading). Guzy zwłaszcza o granicznej złośliwości mogą nawracać po wielu latach. Rokowanie pogarsza nadekspresja genu HER 2 (30% raków) oraz mutacja genu TP53 (ok. 50% raków).
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
1. Epidemiologia i etiologia
Są to najczęstsze nowotwory jajników (ok. 60-75% ) i stanowią około 30 % wszystkich nowotworów narządu rodnego. Występują one u kobiet od około 20 r. ż. Zachorowalność na nowotwory z tej grupy jest największa w krajach rozwiniętych gospodarczo. Raki z tej grupy cechują się największą śmiertelnością z pośród wszystkich raków narządu rodnego.
Ryzyko zachorowania zmniejszają liczne ciąże oraz doustna antykoncepcja (zmniejszenie liczby owulacji). Natomiast ryzyko zachorowania jest większe w przypadku otyłości oraz hormonoterapii zastępczej o wysokiej dawce estrogenów stosowanej u kobiet pomenopauzalnych powyżej 10 lat. Ryzyko zwiększa również występowanie raka jajnika w u krewnych 1 stopnia od 1.94 do 25.5 razy (jeśli choruje matka i siostra). U większości osób z rodzinnym występowaniem wykryto mutacje genu BRCA1 i rzadziej BRCA2, MLH1, i MSH2.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
2. Biologia
Około 70 - 75% pacjentek z rakiem ma już w czasie postawienia diagnozy rozsiew raka poza miednicę małą. Raki rozsiewają się najpierw przez naciekanie miejscowe a potem rozsiewają się przez samowszczepianie w jamie brzusznej, następnie dają przerzuty droga chłonną a potem rzadko przerzuty drogą krwi.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
3. Klasyfikacja TNM i FIGO czyli stopnia zaawansowania nowotworu
Klasyfikację stosuje się do złośliwych (i o granicznej złośliwości lub niskim potencjale złośliwym) guzów wywodzących się z nabłonka powierzchniowego i zrębu. Nienabłonkowe nowotwory jajnika również można klasyfikować wg tej klasyfikacji.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
T - guz pierwotny
pTX - nie można ocenić guza pierwotnego
pT0 - brak guza pierwotnego
pT1 - guz ograniczony do jajnika ( I wg FIGO)
pT1a (IA wg FIGO)- guz ograniczony do jednego jajnika; torebka nietknięta, brak guza na powierzchni jajnika; brak komórek nowotworowych w płynie otrzewnowym lub popłuczynach otrzewnowych
pT1b (IB wg FIGO)- guz ograniczony do obydwu jajników; torebka nietknięta, brak guza na powierzchni jajnika; brak komórek nowotworowych w płynie otrzewnowym lub popłuczynach otrzewnowych
pT1c (IC wg FIGO)- guz ograniczony do jednego lub obydwu jajników z jakąkolwiek
z następujących cech: przerwana torebka, guz na powierzchni jajnika; komórki nowotworowe w płynie otrzewnowym lub popłuczynach otrzewnowych
pT2 (II wg FIGO)- guz zajmuje jeden lub obydwa jajniki z naciekaniem miednicy
pT2a (IIA wg FIGO)- naciekanie i/lub implanty w macicy i/lub jajowodzie; brak komórek nowotworowych w płynie otrzewnowym lub popłuczynach otrzewnowych
pT2b (IIB wg FIGO)- naciekanie innych tkanek miednicy; brak komórek nowotworowych w płynie otrzewnowym lub popłuczynach otrzewnowych
pT2c (IIC wg FIGO)- naciekanie miednicy (2a lub 2b) z komórkami nowotworowymi w płynie otrzewnowym lub popłuczynach otrzewnowych
pT3 (III wg FIGO)- guz zajmuje jeden lub obydwa jajnika z mikroskopowo potwierdzonymi przerzutami otrzewnowymi poza miednicą i/lub przerzutami do regionalnych węzłów chłonnych
pT3a (IIIA wg FIGO)- mikroskopowe przerzuty otrzewnowe poza miednicą
pT3b (IIIB wg FIGO)- otrzewnowe przerzuty poza miednicą widoczne makroskopowo o największej średnicy 2 cm lub mniejszej
pT3c (IIIC wg FIGO)- otrzewnowe przerzuty poza miednicą o największej średnicy większej niż 2 cm i/lub przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych
Uwaga: przerzuty do torebki wątroby są traktowane jako T3 natomiast przerzuty do miąższu wątroby jako M1 (IV wg FIGO).
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
N - regionalne węzły chłonne
Regionalne węzły chłonne to węzły:
podbrzuszne (zasłonowe), wspólne i zewnętrzne biodrowe, boczne krzyżowe, okołoaortalne
i pachwinowe.
pNX - nie można ocenić węzłów chłonnych
pN0 - brak przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych
pN1 (IIIC wg FIGO)- przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych
M - odległe przerzuty
pMX - nie można ocenić przerzutów odległych
pM0 - brak przerzutów odległych
pM1 (IV wg FIGO) - odległe przerzuty
Opracowała dr n. med. Katarzyna Stęplewska
na podstawie: TNM Classification of Malignant Tumours (sixth edition)
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory surowicze
a) epidemiologia i leczenie
Guzy surowicze stanowią 30% wszystkich nowotworów jajnika. Wśród nich 60% stanowią guzy łagodne, 10 % guzy o granicznej złośliwości i 30 raki. Guzy łagodne występują najczęściej u kobiet między20 a 50 r. ż. Raki surowicze są najczęstszymi rakami jajnika. Występują zazwyczaj u kobiet starszych, z wyjątkiem przypadków uwarunkowanych genetycznie.
Rokowanie w guzach o granicznej złośliwości jest pomyślne. Odsetek 5 letnich przeżyć wynosi około 90-95% w I stadium zaawansowania klinicznego oraz 56% w II i II stadium. Ryzyko nawrotu lub pojawienia się guza w drugim jajniku jest niewielkie (10-15%). Leczeniem z wyboru jest leczenie chirurgiczne. Chemioterapia uzupełniająca zalecana jest jedynie w przypadkach większego zaawansowania choroby (wszczepów do otrzewnej).
W przypadku raka surowiczego 5 letnie przeżycie wynosi 30-40%. Pacjentki w stopniu I zaawansowania klinicznego maja 3-4 razy większą szansę przeżycia (76%) niż w stadium III (25%). Jednak 5 letnie przeżycie nie jest synonimem wyleczalności. Nowotwory mogą nawracać po wielu latach. W leczeniu stosuje się metody operacyjne, chemioterapię a także radioterapię.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory surowicze
- obraz makroskopowy
Są to na ogół torbielowate guzy średnicy 10-20 cm i większe. Na przekroju stwierdza się jedną lub kilka przestrzeni torbielowatych wypełnionych jasnym płynem surowiczym. W guzach łagodnych wewnętrzna powierzchnia ściany torbieli jest gładka i lśniąca. W guzach o granicznej złośliwości widoczne są ogniskowo na powierzchni wewnętrznej ściany torbieli brodawkowate wyrośla. Natomiast w rakach występują lite pola zbudowane z kruchej tkanki , niekiedy z polami martwicy i bardzo liczne brodawki.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory surowicze
Guzy surowicze są wyścielone nabłonkiem walcowatym przypominającym nabłonek jajowodu. Do nowotworów łagodnych należą torbielako-gruczolak surowiczy (cystadenoma serosum), torbielako-gruczolak brodawkowaty surowiczy (cystadenoma papillare serosum). W nowotworach tych ściana torbieli i brodawki są wyścielone jedną warstwą komórek nabłonka, którego komórki nie wykazują polimorfizmu a jądra komórek nabłonkowych są umieszczone u podstawy cytoplazmy.
Pośrednią grupę między gruczolakami a rakami stanowią guzy o granicznej złośliwości (borderline tumors) , które różnią się od raków przede wszystkim brakiem destrukcyjnego naciekania podścieliska . Guzy te stanowią duży problem diagnostyczny szczególnie podczas badań śródoperacyjnych. Ponadto guzy te (w 30-40% przypadków) mogą dawać wszczepy do otrzewnej. Wszczepy te mogą mieć charakter nieinwazyjny (znacznie częściej) i inwazyjny. Guzy te nie dają przerzutów.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory surowicze
Raki z tej grupy to gruczolakorak surowiczy (adenocarcinoma serosum) i torbielakogruczoalkorak brodawkowaty surowiczy (cystadenocarcinoma papillare serosum) zbudowane z komórek nabłonkowych z cechami atypii cytologicznej. Komórki te w części litej guzów tworzą pola i cewki gruczołowe naciekające podścielisko jajnika. Wyścielają one również torbielowate przestrzenie nawarstwiając się i tworząc warstwowy układ komórek z cechami atypii cytologicznej i licznymi mitozami , w tym również patologicznymi. W rakach brodawkowatych komórki te pokrywają liczne , nieregularnego kształtu, silnie rozgałęzione brodawki. Cechą charakterystyczną (chociaż nie patognomoniczną) są ciała piaszczakowate (corpora psammomatosa) czyli okrągławe koncentryczne zwapnienia występujące wśród tkanki nowotworowej (w 30% guzów). Wyróżniamy raki surowicze o małej (G1), średniej (G2) i dużej (G3) złośliwości histologicznej. Te ostatnie cechuje duży polimorfizm jądrowy, liczne mitozy, ogniska martwicy i rozrost w litych gniazdach.
W części guzów surowiczych występuje składnik podścieliskowy zbudowany z fibroblastów. W guzach tych również wyróżnia się łagodne gruczolakowłókniaki (adenofibroma) i torbielakogruczolakowłókniaki (cystadenofibroma) oraz złośliwe cystadenofibrocarcinoma i adenofibrocarcinoma. Wyjątkowo rzadko spotyka się w tej grupie guzy o granicznej złośliwości.
Istniej grupa guzów surowiczych rosnących egzofitycznie na powierzchni jajnika, które mogą być łagodne jak brodawczak powierzchniowy (papilloma superficiale), złośliwe jak gruczolakorak brodawkowaty powierzchniowy (adenocarcinoma papillare superficiale) i o granicznej złośliwości. W guzach powierzchniowych bardzo wcześnie dochodzi do rozsiewu w otrzewnej.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory śluzowe
a) epidemiologia i rokowanie
Guzy śluzowe są rzadsze od surowicze i stanowią 10-15% wszystkich nowotworów jajnika. Występują głównie u kobiet w średnim wieku, rzadko po menopauzie. Najczęściej występują w postaci łagodnej (75%). Raki stanowią ok. 15% a guzy o granicznej złośliwości 10%.
W I stopniu zaawansowania klinicznego 5 letnie przeżycie w guzach o granicznej złośliwości wynosi 90-95% a w raku inwazyjnym 60%.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory śluzowe
obraz makroskopowy
Guzy śluzowe na ogół osiągają duże rozmiary. Masa ich niekiedy przekracza nawet 25 kg. Na przekroju stwierdza się bardzo liczne przestrzenie torbielowate o różnej średnicy, wypełnione gęstą, galaretowatą treścią. Rozrosty powierzchniowe w tych guzach występują rzadko. Rzadziej też niż guzy są obustronne. Guzy złośliwe wykazują skłonność do tworzenia struktur brodawkowatych, pól litych, martwicy i wylewów krwawych.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory śluzowe
Mikroskopowo guzy śluzowe dzieli się na dwa typy: jelitowy i szyjkowy (endocerwikalny) W typie szyjkowym komórki nowotworowe przypominają nabłonek szyjki macicy. W typie jelitowym komórki nowotworowe przypominają nabłonek wyścielający jelito cienkie.
Do guzów łagodnych zaliczamy torbielakogruczolak śluzowy (cystadenoma mucinosum) i torbielokogruczolak brodawkowaty śluzowy (cystadenoma papillare mucinosum).
Nowotwory złośliwe to gruczolakorak śluzowy (adenocarcinoma mucinosum) i torbielakogruczolakorak brodawkowaty śluzowy (cystadenocarcinoma papillare mucinosum) zbudowane z komórek z cechami atypii cytologicznej i naciekających podścielisko.
Guzy o granicznej złośliwości charakteryzują się rozrostem gruczołowym lub brodawkowatym. Wg kryteriów WHO guz śluzowy o granicznej złośliwości charakteryzuje się większym stopniem proliferacji niż guz łagodny , ale nie wykazuje destrukcyjnego naciekania podścieliska . Ocena inwazji podścieliska w guzach śluzowych jest trudniejsza niż w guzach surowiczych. Do guzów o granicznej złośliwości należą także wg innych kryteriów guzy o większym polimorfizmie jąder komórek nabłonkowych, które mogą się układać w 4 lub więcej warstw.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory śluzowe
śluzak rzekomy otrzewnej (pseudomyxoma peritonei)
Jest to bardzo rzadko występujący szczególny nowotwór, w którym pojawia się duża ilość śluzowej i galaretowatej substancji w jamie otrzewnej (ascites mucinosum). Komórki śluzotwórcze przedostają się do jamy otrzewnej , gdy nastąpi pęknięcie śluzowego guza jajnika lub wyrostka robaczkowego. Mogą też osiągać ścianę otrzewnej przez bezpośrednie naciekanie. Zmiany mogą prowadzić do śmierci z powodu niedrożności jelit z następowym zapaleniem otrzewnej.
Histogeneza śluzaka otrzewnej jest problemem kontrowersyjnym. Ponieważ w 60% przypadków spotyka się guzy typu śluzowego w wyrostku robaczkowym , część autorów uważa, że pierwotny guz występuje w wyrostku robaczkowym (śluzak ten występuje dwukrotnie częściej u mężczyzn niż kobiet) a jajnik i otrzewna są zajęte wtórnie. Inni sądzą , że guzy jajnika i wyrostka robaczkowego są niezależnymi ogniskami pierwotnymi. Z praktycznego punktu widzenia w tych przypadkach ważne jest zbadania nie tylko jajników , ale i wyrostka robaczkowego. Śluzak rzekomy otrzewnej może także wystąpić w przebiegu śluzowych nowotworów trzustki i dróg żółciowych.
Mikroskopowo w części przypadków w otrzewnej widoczne są pola śluzu wraz z komórkami międzybłonka i komórkami zapalnymi (ziarnina) bez komórek nowotworowych. Tu rokowanie jest najlepsze. Najczęściej mamy do czynienia z tzw. adenomucosis peritonealis dissemianta. Widoczne są tu pola śluzu ulegające organizacji, zmiany włókniste i nabłonek śluzotwórczy bez cech złośliwości. Zmiany te towarzysza często śluzowym guzom jajnika typu jelitowego o granicznej złośliwości. U niektórych chorych w śluzie znaleźć można typowe komórki gruczolakoraka śluzotwórczego. W tym przypadku rokowanie jest najgorsze
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Nowotwory endometrioidne
Nowotwory endometrioidne stanowią 2-4% guzów jajnika i w większości są złośliwe. Guzy te mogą powstawać z ognisk endometriozy , ale także z nabłonka pokrywającego. Najczęściej występuje u kobiet w starszym wieku.
Gruczolakoraki endometrioidne (adenocarcinoma endometrioides) stanowią 10-20% raków jajnika. Mikroskopowo raki te przypominają gruczolakoraki endometrioidne błony śluzowej macicy.
W 15-20% przypadków rakowi endometrioidnemu jajnika towarzyszy rak endometrium. Stosunkowo dobre rokowanie w tych przypadkach przemawia raczej za niezależnym występowaniem obu guzów niż za mechanizmem przerzutowym.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Gruczolakorak jasnokomórkowy (adenocarcinoma clarocellulare)
a) epidemiologia i rokowanie
Rak jasnokomórkowy stanowi 6% wszystkich nowotworów jajnika. Występuje on u kobiet w starszym wieku. Rak ten często współistnieje z endometriozą jajnika i wywołuje objawy paraneoplastyczne w postaci podwyższonego poziomu wapnia we krwi. Uważa się , że rak ten powstaje z pozostałości przewodów Müllera.
Guzy o granicznej złośliwości są spotykane bardzo rzadko. Rokowanie w raku jasnokomórkowym jest gorsze niż w pozostałych typach raków i zbliżone do raka niezróżnicowanego.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Gruczolakorak jasnokomórkowy (adenocarcinoma clarocellulare)
obraz mikroskopowy
Rak ten jest zbudowany z dużych komórek o jasnej zawierającej glikogen cytoplazmie, tworzących lite pola lub torbielowate przestrzenie w których komórki raka tworzą struktury cewkowe lub brodawkowate. W tych strukturach część komórek przybiera postać komórek hufnalowych (rodzaj gwoździa z dużą główką), w których jądro umieszczone jest n szczytowej części cytoplazmy.
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Guz Brennera (tumor Brenneri)
a) epidemiologia
Guz Brennera stanowi 5% łagodnych guzów nabłonkowo-podścieliskowych i występuje zazwyczaj u kobiet w wieku 40-60 lat. W ok. 10% przypadków guz Brennera może być obustronny. Niekiedy współistnieje z cystadenoma mucinosum.
Większość guzów Brennera to guzy łagodne i wyjątkowo rzadko zdarzają się guzy złośliwe i guzy o granicznej złośliwości. W jajniku znajdują się także raki zbudowane z nabłonka przejściowego (transitional cell carcinoma)
NOWOTWORY Z NABŁONKA POWIERZCHNIOWEGO I POŚCIELISKA
Guz Brennera (tumor Brenneri)
obraz mikroskopowy
Guz Brennera jest gruczolakowłókniaka (adenofibroma) , w którym we włóknistym podścielisku (przypominającym podścielisko jajnika), występują gniazda komórek nabłonka przejściowego podobnego do nabłonka urotelialnego. Niekiedy w tych gniazdach pojawiają się przestrzenie torbielowate lub struktury cewkowe. Czasami w podścielisku guza pojawiają się komórki przypominające komórki osłonka pęcherzyka, wówczas guzy wykazują aktywność hormonalną.
Guzy te mają wielkość od kilku mm do 30 cm.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Histogeneza i biologia
Uważa się , że komórki Sertolego i komórki warstwy ziarnistej pęcherzyka Graafa wywodzą się ze sznurów płciowych pierwotnej gonady, natomiast komórki Leydiga i komórki otoczki pęcherzyka z mezenchymalnego podścieliska jajnika, dlatego nowotwory różnicujące się w kierunku struktur żeńskich (komórki warstwy ziarnistej i osłonki pęcherzyka) i męskich (komórki Sertolego i Leydiga) obejmujemy wspólną nazwą guzów sznurów płciowych i pościeliska jajnika.
Guzy te stanowią 8% wszystkich nowotworów jajnika. Są to guzy zarówno łagodne
jak i złośliwe (ale o małym stopniu złośliwości). Podobnie jak niezróżnicowana mezenchyma gonad guzy te są hormonalnie czynne i wydzielają estrogeny (folliculoma) lub androgeny (guz z komórek Leydiga) lub są hormonalnie nieme. Zdarzają się także guzy, które produkują hormony inne niż wynikałoby to z ich budowy morfologicznej (np. rzadkie przypadki folliculoma).
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Ziarniszczak (folliculoma, granulosa cell tumor)
biologia
Nowotwór ten wykazuje różnicowanie w kierunku komórek warstwy ziarnistej pęcherzyka jajowego.
Występuje w różnym wieku , nawet przed pokwitaniem , ale najczęściej po menopauzie. W 75% guz ten wykazuje aktywność hormonalna produkując estrogeny co daje objawy hiperestrogenizmu, w wyniku czego u dziewcząt dochodzi do przedwczesnego dojrzewania płciowego a u kobiet dojrzałych do patologicznych krwawień z jamy macicy (metrorrhagia). Krwawienia te są najczęściej związane z rozrostem endometrium a w 5% z rakiem (najczęściej adenocarcinoma enmetrioides G1 o dobrym rokowaniu). Ponadto hiperestrogenizm powoduje powstawanie zmian włóknisto-torbielowatych w piersiach. W wymazach z pochwy stwierdza się wzrost dojrzewania komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego. W 25% ziarniszczak nie wydziela hormonów , a pojedynczych przypadkach może produkować androgeny powodując maskulinizację.
Nowotwór ten jest guzem potencjalnie złośliwym, ale z obrazu histopatologicznego trudno jednoznacznie wnioskować o jego charakterze. Cechami przemawiającymi za przebiegiem agresywnym są: obecność przerzutów lub naciekania tkanek poza jajnikiem w momencie rozpoznania , duże rozmiary guza (średnica powyżej 6 cm) , lity typ rozrostu z komórek wrzecionowatych, wysoki indeks mitotyczny oraz pęknięcie guza. Nawroty i rozsiew nowotworu zdarzają się w 5-25% przypadków. Wznowy mogą się pojawiać nawet po 10-20 latach.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Ziarniszczak (folliculoma, granulosa cell tumor)
obraz makroskopowy
Najczęściej są to guzy jednostronne (ponad 95%), otorebkowane od kilku mm do dużych torbielowatolitych, na przekroju szarawych z żółtymi ogniskami.
obraz mikroskopowy
Nowotwór jest zbudowany z małych owalnych komórek przypominających ziarno kawy, znacznie rzadziej wrzecionowatych. Komórki układają się w różne formy, tworząc struktury drobnopęcherzykowe zwane ciałkami Call-Exnera, wielkopęcherzykowe, beleczkowe, wyspowe i lite. W utkaniu guza spotykamy czasami ogniska komórek podobnych do osłonki pęcherzyka (stąd czasami używana nazwa granulosa-theca cell tumor). Obydwa typy komórek mogą ulegać luteinizacji (pola żółtej barwy makroskopowo).
Odmiana tego guza jest postać młodzieńcza (juvenile granulosa cell tumor) rozpoznawana w 80% w dwóch pierwszych dekadach życia. W tej postaci komórki układają się w lite pola lub struktury wielkopęcherzykowe. Komórki są duże, zluteinizowane, o dużym polimorfizmie i wysokim indeksie mitotycznym. Jądra nie maja charakterystycznych podłużnych szczelin.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Włókniak (fibroma), otoczkowiak (thecoma), włókniakootoczkowiak (fibrothecoma).
biologia i klinika
Guzy te są nowotworami łagodnymi wywodzącymi się z podścieliska jajnika. Obecność komórek otoczki pęcherzyka w guzie wiąże się z produkcją estrogenów i objawami hiperestrogenizmu.
Czyste otoczkowiaki są guzami rzadkimi. Włókniak jest guzem najczęstszym, występuje w różnym wieku, najczęściej w wieku okołomenopauzalnym. Jest nowotworem nieczynnym hormonalnie. W około 40% włókniaków o średnicy powyżej 6 cm pojawia się zespół Meigsa (guz jajnika i płyn w jamie otrzewnej i opłucnej zazwyczaj po prawej stronie). Po usunięciu guza jajnika płyn cofa się. Przyczyna tego zespołu nie jest znana. W diagnostyce różnicowej zespół Meigsa należy odróżnić od raka jajnika z przerzutami do otrzewnej i związanym z nimi płynem w jamie otrzewnej i opłucnej (badanie cytologiczne płynu)
Włókniak może występować wspólnie z zespołem Gorlina (basal cell naevus syndrome), w którym stwierdzono mutacje w genie supresorowym PATCHED. Zespół ten objawia się obecnością licznych raków podstawnokomórkowych w młodym wieku, , najczęściej obustronnymi guzami jajników i zmianami w kościach, układzie nerwowym i oku.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Włókniak (fibroma), otoczkowiak (thecoma), włókniakootoczkowiak (fibrothecoma).
obraz makroskopowy
Są to najczęściej guzy jednostronne , otorebkowane, lite na przekroju szaro-żółte.
Obraz mikroskopowy
Włókniak zbudowany jest z dobrze zróżnicowanych fibroblastów przypominających podścielisko jajnika.
Otoczkowiak zbudowany jest z wrzecionowatych komórek przypominających komórki otoczki pęcherzyka, zawierających wodniczki lipidowe o bladoróżowej cytoplazmie.
Włokniakootoczkowiak zawiera obydwa typy komórek. Wszystkie typy guzów zawierają pasma kolagenu i czasami ogniska szkliwienia.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Guz z komórek Sertolego i Leydiga (jądrzak, androblastoma, arrhenoblastoma, Sertoli-Leydig cell tumor)
biologia i klinika
Są to guzy zbudowane z komórek przypominających komórki Sertolego i Leydiga o różnym stopniu zróżnicowania , wymieszanych w różnych proporcjach. Do grupy tej zaliczamy guzy zbudowane tylko z komórek Sertolego. Guzy zbudowane tylko z komórek Leydiga są zaliczane do nowotworów z komórek lipidowych.
Są to bardzo rzadkie guzy (mniej niż 0,5% wszystkich nowotworów jajnika), występują najczęściej u młodych kobiet(średnia wieku 25 lat) i są zazwyczaj jednostronne(98%).
Część guzów nie wywołuje zaburzeń hormonalnych, część zaś wydziela estrogeny i progesteron. U około 50% pacjentek występują objawy związane z nadmiarem androgenów. Są to przede wszystkim objawy defeminizacji (brak miesiączki, zanik piersi, utrata tkanki tłuszczowej w okolicach bioder) a następnie maskulinizacji (przerost łechtaczki, hirsutyzm, niski głos. Usunięcie guza daje szansę na ustąpienie tych objawów , ale objawy wirylizacji cofają się bardzo powoli,
Rokowanie jest dobre. Wznowy i przerzuty występują tylko w 5% przypadków.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Guz z komórek Sertolego i Leydiga (jądrzak, androblastoma, arrhenoblastoma, Sertoli-Leydig cell tumor)
obraz makroskopowy
Są to guzy różnej wielkości na przekroju najczęściej lite, barwy żółtawej.
obraz mikroskopowy
W obrazie postaci dobrze zróżnicowanych (10%) stwierdza się cewki wyścielone komórkami przypominającymi komórki Sertolego a w podścielisku między cewkami skupiska komórek podobnych do komórek Leydiga.
W postaci średnio zróżnicowanej komórki nowotworowe są mniejsze i przypominają niedojrzałe komórki Sertolego i układają się głównie w sznury i gniazda.
W postaci nisko zróżnicowanej komórki staja się wrzecionowate dając obraz mięsakopodobny. Widoczne są liczne mitozy. W postaciach średnio i nisko zróżnicowanych mogą się pojawiać elementy heterologiczne (gruczoły śluzowe typu żołądkowo-jelitowego, rzadziej tkankę chrzęstna lub inne tkanki mezenchymalne).
Wyróżniamy jeszcze postać sieciowatą (retiform pattern), której komórki różnicują się w kierunku sieci jądra oraz postać mieszną.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Obojnaczak (Gynandroblastoma)
Jest bardzo rzadki nowotwór łagodny, w którym część guza różnicuje się w kierunku ziarniszczaka a część (przynajmniej 10%) wykazuje utkanie jądrzaka
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Guz z komórek steroidowych (steroid cell tumor)
biologia i klinika
Jest to grupa guzów, których morfologia wskazuje na produkcję hormonów steroidowych. Dawniej te grupę nazywano guzami z komórek lipidowych, ale ponieważ 25% guzów nie posiada lipidów w swoich komórkach wprowadzono termin guzy z komórek steroidowych.
Guzy te występują w każdym wieku. Większość guzów ma przebieg łagodny. Cechy klinicznej złośliwości występują w ok. 25% przypadków. Guzy zawierające kryształy Reinkego niemal zawsze są łagodne.
Większość guzów związana jest z cechami wirylizacji (podwyższony poziom testosteronu w surowicy krwi oraz 17-ketosterydów w moczu). Niektóre guzy wydzielają kortyzol powodując występowanie zespołu Cushinga. Część guzów jest biologicznie niema a nieliczne produkują estrogeny i progestageny.
NOWOTWORY ZE SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA JAJNIKA
Guz z komórek steroidowych (steroid cell tumor)
morfologia
Wyróżniamy dwa typy guzów : nowotwór lutealny podścieliska (stroma luteoma) i nowotwór z komórek Leydiga (Leydig cell tumor). Pozostałe z tych guzów umieszczone są w kategorii nowotworów niesklasyfikowanych.
Luteoma jest zwykle guzkiem barwy żółtej umiejscowionym w zrębie Janika. Większość guzów z komórek Leydiga jest zlokalizowana we wnęce jajnika (guz wnęki jajnika , hilus cell tumor).
Mikroskopowo guzy te są zbudowane z dużych komórek o obfitej kwasochłonnej lub zwakuolizowanej cytoplazmie, które przypominają komórki luteinowe, komórki Leydiga lub komórki kory nadnerczy. W 40% guzów z komórek Leydiga można znaleźć w cytoplazmie komórek kryształy Reinkego.
Rzadko w ciąży może pojawić się w jajniku luteoma ciążowy (pregnancy luteoma) , który w budowie przypomina ciążowe ciałko żółte. Może on spowodować objawy wirylizacji kobiety w ciąży i urodzonej córki.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Nowotwory zarodkowe czyli germinalne różnicują się w kierunku struktur nabłonka rozrodczego.
Stanowią one 20-305 wszystkich nowotworów Janika i występują najczęściej u dzieci i młodych kobiet. Im młodszy wiek tym większe prawdopodobieństwo złośliwości guza. Spośród guzów terminalnych najczęściej występuje (95%) torbiel skórzasta.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Rozrodczak (Dysgerminoma)
biologia i klinika
Jest to złośliwy nowotwór stanowiący 1% wszystkich nowotworów złośliwych jajnika. Często bywa rozpoznawany u kobiet w ciąży. Występuje najczęściej w drugiej i trzeciej dekadzie życia (75%), ale występuje również u dzieci. Większość guzów rozpoznaje się w I stopniu zaawansowania klinicznego, przy czym w 10-15% są to guzy obustronne.
Odpowiednikiem tego guza w jądrze jest seminoma.
Rozrodczak jest guzem bardzo promienioczułym. Średnie przeżycie 5-letnie wynosi 70-90%, a w przypadku I stopnia zawansowania 95%.
b) obraz makroskopowy
Jest to guz na przekroju szaro-żółtawy, niekiedy z żółtymi ogniskami martwicy, jednorodny lub zrazikowy. Czasami na przekroju ma punkcikowate ogniska krwotoczne (obecność syncytiotrofoblastu).
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Rozrodczak (Dysgerminoma)
obraz mikroskopowy
Rozrodczak jest zbudowany z dość dużych komórek okrągłych lub wielobocznych o jednakowych rozmiarach i jasnej cytoplazmie (zawiera glikogen). Granice komórkowe są wyraźne. W błonie jądrowej i cytoplazmie można wykazać obecność łożyskowej fosfatazy alkalicznej. Jądro leży centralnie lub nieco mimośrodkowo i zawiera jedno lub dwa wyraźne jąderka. Zwraca uwagę aktywność mitotyczna.
Komórki nowotworowe tworzą lite pola o monotonnym wyglądzie porozdzielane pasmami tkanki łącznej z naczyniami włosowatymi i naciekami z limfocytów . W około 50% występują ogniska martwicy skrzepowej. W niektórych przypadkach przegrodach stwierdza się ziarniniaki z komórek nabłonkowatych czasami z komórkami olbrzymimi..
W 10-20% guzów występują w utkaniu komórki syncytiotrofoblastu. Komórki te zawierają hCG. Wtedy u chorych występuje podwyższone stężenie hCG w surowicy krwi.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Nowotwór pęcherzyka żółtkowego (Yolk sac tumor, endoderma sinus tumor)
a) biologia i klinika
Jest to drugi co do częstości guz w grupie złośliwych nowotworów germinalnych. Występuje u dzieci i młodych kobiet (średnia wieku 19 lat). Komórki tego nowotworu różnicują się w kierunku struktur pęcherzyka żółtkowego.
Jest to guz o szybkim i agresywnym wzroście. Wprowadzenie wielolekowej chemioterapii znacznie poprawiło rokowanie. Przeżycia 5 letnie chorych z I stopniem zaawansowania klinicznego wynosi 80% a w stadiach bardziej zaawansowanych- 40%.
Komórki guza produkują α-fetoproteinę (AFP). Obecność AFP można oznaczać w surowicy krwi, badanie to wspiera rozpoznanie i pozwala na śledzenie ewolucji choroby po chemioterapii. W surowicy krwi tych chorych stwierdza się ponadto podwyższone stężenie CA-125.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Nowotwór pęcherzyka żółtkowego (Yolk sac tumor, endoderma sinus tumor)
b) obraz makroskopowy
Powierzchnia przekroju guza jest homogenna, szaro-brunatno-biaława, śluzowata.
c)obraz mikroskopowy
Najczęściej widoczny jest mikrotorbielkowaty typ utkania , w którym w cytoplazmie komórek nowotworowych występują różnej wielkości wodniczki. Komórki tworza sznury i pasma w postaci sieci, w oczkach której znajdują się przestrzenie pozakomórkowe. Charakterystyczną cechą spotykaną w połowie przypadków są ciałka Schillera-Duvala (ciałka kłębkowate , struktury podobne do zatok endodermalnych). Twory te są zbudowane z centralnie umiejscowionego naczynia krwionośnego otoczonego przez kołnierz luźnej tkanki łącznej, którą otaczają komórki nowotworowe. Cała struktura znajduje się wewnątrz torbielowatej przestrzeni wyścielonej warstwą spłaszczonych komórek nowotworowych.
Komórki nowotworowe mogą tworzyć brodawki, lite pola , struktury gruczołowe a także nieregularne pęcherzyki wyścielone jedną warstwą spłaszczonych komórek, leżące w śluzowatym podścielisku (typ pęcherzyka żółtkowego).
Komórki nowotworowe w 50-100% zawierają AFP. Cechą charakterystyczną jest występowanie w cytoplazmie komórek i poza nimi okrągłych, różowych ciałek hialinowych. (mogą zawierać AFP i α1-antytrypsynę). Inna charakterystyczną cechą mikroskopową jest występowanie pozakomórkowych złogów błon podstawnych (różowe pasma między komórkami)
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Rak zarodkowy (carcinoma embryonale)
biologia i klinika
Rak zarodkowy jest rzadko spotykanym guzem w jajniku, występuje u dziewcząt przed pokwitaniem i u młodych kobiet (średnia wieku 15 lat). Guzy te osiągają duże rozmiary (przeciętna średnica guza wynosi 17 cm) a w momencie rozpoznania w 40% przypadków stwierdza się przerzuty w otrzewnej.
Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania klinicznego. Wprowadzenie wielolekowej chemioterapii znacznie poprawiło przeżywalność.
obraz makroskopowy
Guz na przekroju jest szaro-białawy, z dużymi ogniskami martwicy i krwotoków, nieostro odgraniczony od tkanek otaczających.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Rak zarodkowy (carcinoma embryonale)
obraz mikroskopowy
Utkanie nowotworu tworzą gniazda anaplastycznych i polimorficznych komórek. Komórki te są duże (czasami olbrzymie) ze wszystkimi cechami atypii cytologicznej (nieregularność obrysu jądra, hyperchromazja, nieregularne , duże grudy chromatyny i duże jąderka). Granice między komórkami są niezbyt wyraźne. Występują duża aktywność mitotyczna.
Komórki układają się : w lite pola o dużej kohezji (typ lity) lub cewki, pęcherzyki i gruczoły wyścielone nabłonkiem sześciennym lub walcowatym (typ gruczołowy), albo różnej wielkości brodawki (typ brodawkowaty).
Do najważniejszych cech obrazu mikroskopowego należą: duży polimorfizm komórek nowotworowych, rozległe ogniska martwicy koagulacyjnej, ogniska krwotoczne i liczne patologiczne mitozy. Komórki nowotworowe często naciekają naczynia krwionośne.
Wśród komórek nowotworowych mogą być rozsiane komórki syncytiotrofoblastu (podwyższone stężenie hCG w surowicy krwi), jeśli komórkom tym towarzyszą komórki cytotrofoblastu i zmiany krwotoczne to mamy do czynienia z ogniskiem choriocarcinoma, a guz taki należy do postaci mieszanych guzów germinalnych.
Niektóre komórki nowotworowe mogą zawierać AFP. Przemawia to za komponentą Yolk sac'a i taki guz również należy zakwalifikować do guzów miesznych.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Nabłoniak kosmówkowy (Choriocarcinoma)
a) biologia i klinika
Jest to nowotwór złośliwy o znacznej agresywności, bardzo szybko daje przerzuty droga naczyń krwionośnych do płuc, wątroby, kości i innych narządów. Przerzuty są już na ogół klinicznie rozpoznawane w momencie rozpoznania guza jajnika.
Większość przypadków nabłoniaka kosmówkowego w jajniku stanowią przerzuty z macicy. Bardzo rzadko występujące pierwotne nabłoniaki w jajniku mogą być związane z ciążą pozamaciczną jajnikową lub są guzami terminalnymi niezwiązanymi z ciążą. W tym drugim przypadku bardzo rzadko występują w czystej postaci a znacznie częściej stanowią komponent guzów germinalnych mieszanych. Nabłoniaki związane z ciążą rokują lepiej.
Nabłoniaki produkują znaczne ilości gonadotropiny łożyskowej (hCG), której stwierdzenie w surowicy krwi chorej ułatwia rozpoznanie i pozwala na monitorowanie przebiegu choroby po wdrożeniu chemioterapii.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Nabłoniak kosmówkowy (Choriocarcinoma)
obraz makroskopowy
Guz ma niewielkie rozmiary (mały ale bardzo złośliwy). Na przekroju jest miękki z ogniskami krwotocznymi i martwicą. Niekiedy guz prawie w całości ulega martwicy. W miejscu guza pierwotnego zostaje niewielka blizna oraz odległe przerzuty.
obraz mikroskopowy
Guz jest zbudowany z dwóch typów komórek. Komórki syncytiotrofoblastu są duże , wielojądrowe, o bardzo nieregularnych kształtach i niewyraźnych granicach komórkowych. Cytoplazma jest intensywnie różowa, czasami zawiera wodniczki z erytrocytami. Zwracają uwagę wyraźne cytologiczne cechy złośliwości jąder. Komórki te zawierają hCG. Komórki typu cytotrofoblastu mają kształt wieloboczny, dobrze widoczne granice komórkowe, jedno jądro i jasną zwakuolizowaną lub bladoróżową cytoplazmę.
Pola komórek cytotrofoblastu są często otoczone przez komórki syncytiotrofoblastu, chociaż mogą być bezładnie wymieszane. Zwracają uwagę rozległe zmiany krwotoczne i duże pola martwicy. Komórki nowotworowe bardzo często naciekają naczynia krwionośne.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Potworniak (Teratoma)
biologia i klinika
Są to guzy germinalne , w których budowie można wyróżnić komórki i tkanki wywodzące się więcej niż z jednego listka zarodkowego.
Potworniaki dojrzałe są to guzy łagodne, w zdecydowanej większości torbielowate. Należą do najczęstszych guzów jajnika i stanowią 27-44% wszystkich guzów dorosłych i 50% guzów u dziewczynek. Najczęstszą odmianą jest torbiel skórzasta (cystis dermoidalis), która występuje obustronnie w 8-15 % przypadków.
W 1-2% potworniaków dojrzałych można stwierdzić ogniska transformacji złośliwej. Potworniaki z transformacja złośliwą występują najczęściej po 40 roku życia. W torbieli skórzastej jest to najczęściej rak płaskonabłonkowy. Transformację tę należy podejrzewać , gdy w ścianie torbieli są lite guzkowate zgrubienia, martwica i krwotoki.
Potworniaki jednolistkowe to najczęściej wole jajnikowe i rakowiak. Zdarzają się również guzy złożone z dwóch składników.
Potworniaki niedojrzałe stanowią 20% wszystkich guzów zarodkowych jajnika. Występują u dziewczynek i młodych kobiet (średnia wieku 18 lat). Są najczęściej jednostronne Rokowanie w tych potworniakach zależy od proporcji tkanek dojrzałych i niedojrzałych a szczególnie od ilości prymitywnej tkanki neuroektodermalnej w guzie.
Większość nawrotów choroby pojawia się do dwóch lat po usunięciu guza.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Potworniak (Teratoma)
obraz makroskopowy
Są to najczęściej guzy duże, na przekroju lite lub torbielowate, czasami z obecnością chrząstki.. Obecność martwicy i ognisk krwotocznych budzi podejrzenie elementów niedojrzałych lub złośliwych.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Potworniak (Teratoma)
obraz mikroskopowy
Potworniak dojrzały zbudowany jest z mieszaniny dobrze zróżnicowanych dojrzałych komórek i tkanek pochodzenia ekto-, mezo- i endodermalnego takich jak : chrząstka, mięśnie gładkie, tkanka glejowa, gruczoły śluzowe, surowicze, nabłonek oskrzela, jelitowy, wielowarstwowy płaski, przydatki skórne, pnie nerwowe, zęby , kość, siatkówka oka. Wszystkie te elementy leżą w tkance łącznej.
Torbiel skórzasta jest odmianą potworniaka dojrzałego. Makroskopowo jest to torbiel wypełniona żółtymi, tłustymi masami, często z domieszką włosów. Mikroskopowo torbiel jest wysłana nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym z obecnością włosów, gruczołów łojowych i innych przydatków skóry.
Potworniak niedojrzały zawiera niedojrzałe tkanki takie jak: neuroepithelium, blastema, niedojrzała chrząstka, embrionalne cewki gruczołowe lub niedojrzałe mezenchymalne podścielisko. Elementy te mogą występować razem z tkankami dojrzałymi. Do oceny rokowania potworniaków niedojrzałych stosuje się podział trójstopniowy: G1 - tkanki niedojrzałe zajmują mniej niż jedno pole widzenia w małym powiększeniu (MP), G2 - są ogniska embrionalnej tkanki nerwowej z figurami podziałów mitotycznych zajmujące więcej niż jedno a mniej niż cztery MP w jakimkolwiek preparacie, G3 - niedojrzałe neuroepithelium zajmuje więcej niż 4 MP.
Potworniak z transformacja złośliwą może zawierać raka płaskonabłonkowego, gruczolakoraka, raka niezróżnicowanego i mięsaka.
Struma ovarii przypomina tarczycę. W guzach tych mogą występować wszystkie zmiany patologiczne jakie występują w tarczycy (rozrost guzkowy, zapalenia, nowotwory)
Rakowiak w jajniku może być guzem przerzutowym lub nowotworem pierwotnym będącym składnikiem dojrzałego potworniaka lub też potworniakiem jednolistkowym (pierwotny czysty rakowiak jajnika ) . Pierwotne rakowiaki są najczęściej guzami łagodnymi. W 1/3 występuje zespół rakowiaka , nawet bez przerzutów do wątroby.
NOWOTWORY ZARODKOWE (GERM CELL TUMORS)
Postacie mieszane guzów germinalnych
Postacie te w jajniku występują rzadziej niż w jądrze. Są to kombinacje zawierające dysgerminoma, teratoma, yolk sac tumor lub choriocarcinoma.
NOWOTWORY MIESZANE ( Z PIERWOTNYCH KOMÓREK PŁCIOWYCH , SZNURÓW PŁCIOWYCH I PODŚCIELISKA)
Rozrodczak zarodkowy (Gonadoblastoma)
Jest to rzadki guz występujący u dzieci.
NOWOTWORY NIESPECYFICZNE DLA JAJNIKA
Chłoniak złośliwy i białaczka
Mięsaki
NOWOTWORY PRZERZUTOWE
Raki przerzutowe maja pewne cechy wspólne: występowanie obustronne, obecność licznych drobnych guzków na powierzchni i na przekroju jajników, obecność komórek raka w świetle naczyń chłonnych i krwionośnych, reakcja desmoplastyczna podścieliska a także rozsiew nowotworu poza jajnik w momencie rozpoznania.
Najczęściej są to raki : macicy, jajowodu, drugiego jajnika, sutka, przewodu pokarmowego i czerniaka skóry.