Animacja społeczno-kulturalna - metoda aktywizacji społecznej różnych środowisk.
Powstała we Francji, w latach 60. Wywodzi się z koncepcji kultury integralnej, głoszonej przez Andre Malraux. Punktem wyjścia do stworzenia nurtu animacji były przemiany francuskiego społeczeństwa w społeczeństwo konsumpcyjne o wysokim poziomie życia, nie mającego wartości nadrzędnych.
Animacja społeczno-kulturalna jest metodą aktywizacji społecznej różnych środowisk. Ma na celu integrację wewnętrzną społeczności. Inicjuje ją animator bądź grupa animatorów, na zlecenie władz, stowarzyszeń społecznych lub wyznaniowych.
Animacja jest też kierunkiem działania. W tym ujęciu składają się na nią:
oddziaływania, które mają na celu ułatwienie jednostce i grupie udziału w bardziej aktywnym i twórczym życiu,
łatwiejsze porozumiewanie się z innymi,
współudział w życiu środowiska.
Animacja podejmuje wychowawcze pośrednictwo między nowymi technikami przekazu, wartościami i dobrami kultury.
Cele animacji:
komunikacja
integracja oznacza proces włączania (się) do zasadniczej części społeczeństwa różnorodnych, zwykle mniejszościowych grup społecznych takich, jak mniejszości narodowe, uchodźcy, emigranci i repatrianci, itp., i w konsekwencji uzyskanie możliwości, praw i usług dotychczas dostępnych tylko dla większości.
partycypacja - uczestnictwo, udział jednostek w większej grupie, formacji, projekcie czy instytucji.
enkulturacja to naturalny, bezbolesny proces ponadpokoleniowego, świadomego i nieświadomego nabywania kompetencji kulturowych, tworzących system wartości danej grupy społecznej, przez uczestnictwo w danej kulturze.
Animacja społeczno - kulturalna, w ujęciu Barbary Jedlewskiej
Jest sposobem oddziaływania mającym na celu wychowanie i kształcenie jednostek, grup i środowisk przez kulturę i dla kultury (w jej szerokim ujęciu). Polega na stosowaniu serii zabiegów wyzwalających twórcze potencjały, pobudzających i motywujących do kreatywnych działań, integrujących ludzi między sobą, a także z otaczającym światem, wspomagających rozwój duchowy, autokreację, pobudzających ciekawość poznawania i potrzebę tworzenia kultury, wspierających i promujących aktywność kulturalną i społeczną.
Czas wolny - czas, którym dysponuje człowiek po wykonaniu obowiązków takich jak nauka, praca, czynności związane z codziennym życiem.
Geneza
Pojęcie i problem czasu wolnego pojawił się wraz ze społeczeństwem przemysłowym i związaną z nim standaryzacją produkcji. W społeczeństwie tradycyjnym problem ten nie był istotny, gdyż nie rozgraniczano czasu wolnego od czasu pracy. W dużej mierze na pojawienie się tego problemu wpływ miało miejsce wykonywania pracy, różne od miejsca poza pracą, co z kolei wiązało się z przebywaniem w dwóch różnych społecznościach.
Rodzaje czasu wolnego
W czasie wolnym organizacja i rodzaj zajęć zależy między innymi od:
preferencji, zainteresowań, przyzwyczajeń danej osoby
rodzaju wykonywanej pracy
innych obowiązków
możliwości finansowych
Ze względu na okres, w jakim rozpatrywany jest czas wolny, mówimy o:
czasie wolnym krótkim - w ciągu jednego dnia
czasie wolnym średnim - w ciągu tygodnia
czasie wolnym długim - w ciągu roku
Takie rozgraniczenie ma uzasadnienie w przypadku form rekreacyjnych (uprawianych w czasie wolnym), które najczęściej rozpatrywane są w kategoriach dnia, tygodnia, lub sezonu (najczęściej rocznego).
Niemałą rolę w przekazywaniu wzorców spędzania wolnego czasu spełnia rodzina oraz grupa rówieśnicza. Organizacją wolnego czasu dla dzieci i młodzieży zajmują się różnego rodzaju instytucje, stowarzyszenia, organizacje młodzieżowe i społeczne takie jak szkoły, świetlice, biblioteki, kluby osiedlowe, młodzieżowe domy kultury, PTTK, ZHP, TPD, TKKF, zakłady pracy, organizacje chrześcijańskie, np. Ruch Światło-Życie, KSM, młodzieżowe Kluby Opus Dei. Oferują one takie formy zajęć jak koła zainteresowań, zajęcia artystyczne, sportowe, odczyty, wycieczki i inne.
wypoczynek czynny i bierny
rozwijanie zainteresowań
W nauce trwa współcześnie dyskusja, mająca na celu ustalenie, czy czasu wolnego średnio przybywa, czy ubywa, w porównaniu do przeszłości.
Empatia - to wyobrażeniowe przeniesienie siebie w świat innej osoby - myślenie, czucie i działanie jak ona; jest to zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbierania w podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji.
Wyróżniamy 2 rodzaje empatii:
1)empatia poznawcza - umiejętność przyjęcia sposobu drugiej osoby, myślenia, spojrzenia z jej perspektywy na rzeczywistość
2)empatia emocjonalna - „współbrzmienie” emocjonalne i umysłowe z drugą osobą w postaci takiego „wczucia się w nią” (odbioru jej komunikatów niewerbalnych), które zapewnia jednoczesne występowanie takich samych uczuć i myśli, jakie pojawiają się u niej; jest to także związane z odpowiednią do treści i znaku przekazywanych informacji ekspresją mimiczną.
Pojawienie się prawdziwej empatii wymaga zaawansowanych form rozwoju poznawczego, umożliwiającego wyodrębnienie własnego stanu emocjonalnego i stanu innej osoby oraz uświadomienie sobie tej różnicy a także aspektów, w których jesteśmy podobni. Ważne jest zrozumienie, że nigdy tak naprawdę nie jesteśmy w stanie w pełni zrozumieć drugiej osoby, bo nią nie jesteśmy, jakkolwiek byśmy się starali, nie staniemy się nagle inną osobą i nie znajdziemy się w dokładnie takiej sytuacji, o której ktoś nam opowiedział. Empatia jest więc zdolnością rozumienia i współodczuwania sytuacji drugiej osoby, ale z zachowaniem dystansu, który pozwala na to, by nie dać się owładnąć emocjonalnie wyobrażoną sytuacją.
Z empatią wiążą się także empatyczne słuchanie oraz empatyczne współczucie.
Słuchanie empatyczne polega na głębokim zrozumieniu sytuacji osoby, której słuchamy i której mamy pomóc. Wczuciu się w jej sytuację. Staramy się zrozumieć jej punkt widzenia, nawet jeśli jest on daleki od naszego. Słuchanie empatyczne zazwyczaj przejawia się w następujących czynnościach:
-parafrazowanie
-zadawanie dodatkowych pytań
-pytanie o potwierdzenie, czy dobrze zrozumiało się wypowiedź
-próby nazwania uczuć, emocji, o których opowiada druga osoba
Empatyczne współczucie skłoni natomiast ludzi do udzielenia pomocy osobie cierpiącej zarówno wtedy, gdy będą oni zmuszeni do zaobserwowania jej stanu, jak i wówczas, gdy stworzy się im okazję do uniknięcia tej obserwacji.
Czynniki warunkujące siłę reakcji empatycznej (http://www.spglobino.hg.pl/pliki/doc/empatia.pdf):
Predyspozycje psychofizyczne podmiotu
Wyrazistość ekspresji mimicznych drugiej osoby
Przynależność do tej samej grupy kulturowej
Przekonanie o prawdziwości doznać drugiej osoby
Treść i znak emocji przeżywanych przez drugą osobę (silniej empatyzujemy z osobami, które znalazły się w przykrych sytuacjach)
Wewnętrzne i świadome nastawienie do drugiej osoby
Ad. słuchanie empatyczne. Gdy siedzi przed Tobą osoba, która ma opowiedzieć o własnych problemach, pomożesz otworzyć się jej a samemu lepiej ją zrozumieć, gdy:
słuchając powtarzasz, to co usłyszałeś (parafrazować);
ujmujesz własnymi słowami, to co przed chwilą usłyszałeś;
prosisz o potwierdzenie czy dobrze zrozumiałeś, to co mówi;
nazywasz uczucia, które towarzyszyły Twojemu rozmówcy w chwili wydarzeń, o których mówi.
Globalizacja jest to proces występujący w gospodarce światowej charakteryzujący się przede wszystkim nasileniem się mobilizacji i przepływu dóbr, kapitałów i siły roboczej w skali ogólnoświatowej, rozwój transportu, komunikacji, telekomunikacji oraz szybki przepływ informacji w mediach.
Tej ewolucji gospodarczej towarzyszą przeobrażenia w sferze społecznej, kulturowej, ustrojowej, politycznej prowadzące do konfrontacji i zbliżenia w tym zakresie między państwami, narodami, ludźmi całego świata. Globalizacja ma więc swój wymiar gospodarczy i społeczny, polityczny i kulturowy. Powstaje w tym miejscu pytanie - jak „globalizacja” wpływać będzie na dalszy rozwój zarządzania i dobrobytu z jednej strony, oraz demokracji i wolności z drugiej strony w skali całego świata. Politolodzy zadają sobie pytanie na ile „globalizacja” pozwala na prawidłowe sterowanie i kontrolę nad procesami społeczno - politycznymi w skali światowej? Wiąże się ono z kontrowersyjną dyskusją wokół przyjętego z języka angielskiego pojęcia „Global Governance” ujmowanego bądź to jako „kształtowanie się ładu światowego” lub rzadziej „światowa polityka wewnętrzna”, bądź też jako mniej realistyczna koncepcja „rządu światowego” W istocie chodzi o pogląd szerszej refleksji nad zarządzaniem przyszłych relacji między obiektywnym i widocznym procesem globalizacji w sferze gospodarczej oraz jego konsekwencjami dla systemu międzynarodowego oraz roli państw jako jego zasadniczych uczestników.
Skutki globalizacji
Globalizacja rodzi bardzo złożone i palące problemy w skali międzynarodowej w zakresie: zwalczania niedostatku i nędzy, ochrony praw człowieka, migracji i zabezpieczenia pokoju, ochrony środowiska. Pojawiają się coraz to większe dysproporcje i asymetrie rozwojowe między poszczególnymi krajami. Globalizacja prowadzi więc do pojawienia się złożonych procesów społeczno - politycznych i gospodarczych w skali świata, które już dziś wymagają bardziej przemyślanych i spójnych strategii rozwojowych.
Globalizacja rodzi liczne zagrożenia do których należą między innymi:
utrata suwerenności przez obecnie istniejące państwa;
konflikty wynikające z kurczenia się zasobów surowcowych, w tym nośników energii;
nasilenie się migracji wewnętrznych i międzynarodowych („nowa wędrówka ludów”) z południa na północ, ze wschodu na zachód;
katastrofy ekologiczne;
wzrost konsumpcji i rozwój zorganizowanej przestępczości.
Wyłaniają się obok USA nowe centra-supermocarstwa o charakterze regionalnym lub ponadregionalnym: Unia Europejska, Japonia, Chiny, Rosja, które decydować będą o „nowym ładzie międzynarodowym”, albowiem będą dysponować znaczącymi atrybutami: demograficznymi, gospodarczymi, militarnymi (D. Messner 1999, s. 372-397).
Zmiany powodowane przez globalizację
Globalizacja zdaniem „Grupy Lizbońskiej” ma wiele form i przejawia się w różnych obszarach między innymi takich jak:
finanse i własność kapitału;
rynki i strategia konkurencji;
technologii i wiedzy;
stylów życia, modeli konsumpcji, kultury;
rządzenia i regulacji prawnych;
polityka zakładająca ujednolicenie świata;
postrzegania i świadomości.
Zdaniem Ch. Handego globalizacja jest złożonym i wielowymiarowym zjawiskiem kształtowanym przez szereg procesów, z których za podstawowe uznaje się następujące:
globalna konkurencja;
megakoncentracja własności i kapitału;
rozwój technologii informatycznej i telekomunikacji;
intensyfikacja współpracy między przedsiębiorstwami w skali świata;
zmiany w polityce innowacyjnej;
wzrost znaczenia wiedzy o organizacjach.
Obserwujemy proces nazywany „uspołecznieniem nauki”, którego istota wyraża się w odchodzeniu od traktowania jej jako autonomicznego i często zautonomizowanego obszaru aktywności na rzecz zespolenia jej z realnymi procesami w gospodarce i społeczeństwie. Jednocześnie obserwujemy dynamicznie rozwijającą się internacjonalizację badań i rozwój technologii. Wszystkie wyżej wymienione procesy i zjawiska w sposób znaczący wpływają na zarządzanie, zarówno w skali poszczególnych krajów, jaki przedsiębiorstw. Globalizacja wymaga gruntownej restrukturyzacji zarządzania.
Grupy samopomocowe są dobrowolnymi najczęściej luźnymi zgromadzeniami osób, których aktywne działanie skierowane jest na wspólne pokonywanie chorób, problemów natury psychicznej albo socjalnej, które dotyczą ich bezpośrednio albo ich bliskich.
Celem ich pracy jest zmiana własnych osobistych warunków życia. Grupa jest środkiem prowadzącym do zniesienia izolacji zewnętrznej (społecznej, towarzyskiej) i wewnętrznej (osobistej, duchowej). Cele grupy samopomocowej skierowane są głównie na jej członków a nie na osoby z zewnątrz; jest to element odróżniający grupy od innych form zaangażowania obywatelskiego. Grup samopomocowych nie prowadzą osoby udzielające na co dzień profesjonalnej pomocy. Czasem zdarza się jednak, że na spotkanie grupy zapraszani są eksperci w danej dziedzinie."
Grupy samopomocowe:
są dobrowolnym zgromadzeniem osób.
są kręgami dyskusyjnymi osób w liczbie dającej się objąć wzrokiem (ok. 7 - 15),
członkowie grupy sami ustalają jak często będą się spotykać i czemu będą poświęcone te spotkania,
wymagają od swoich członków aktywnej i trwałej współpracy,
spotykają się regularnie w ustalonych terminach (np. raz na tydzień, na dwa tygodnie albo raz w miesiącu)
W trakcie wspólnych rozmów i w przypadku regularnie odbywających się spotkań grupy poszczególni jej uczestnicy doświadczają ulgi i wsparcia od innych biorących udział w spotkaniu i uświadamiają sobie, że nie są pozostawieni sami sobie. Uczą się rozpoznawać trudności, żyć z nimi albo je pokonywać. Podstawą pracy w grupie stanowi wzajemna wymiana doświadczeń i informacji.
W grupach samopomocowych tworzonych przez ludzi dotkniętych chorobą albo poświęconych zagadnieniom zdrowotnym członkowie dzielą się informacjami np. o możliwości leczenia danej przypadłości, lekach czy działaniach ubocznych; dyskutuje się tutaj także o prawach osób z wysoką grupą inwalidztwa, ubezpieczeniu zdrowotnym i chorobowym, o możliwościach pielęgnacji.
Cele grup samopomocowych
Nadrzędnym celem członków grup samopomocowych jest pomoc samym sobie w kręgu osób dotkniętych takim samym problemem.
Cele grupy samopomocowej ustalają sami jej uczestnicy i zawsze mogą je zmienić.
Różnym grupom samopomocowym przyświecają różne cele. Na przykład członkowie grup samopomocowych poświęconych uzależnieniom chcą pozostać przede wszystkim "czyści", podczas gdy członkowie grup z zakresu chorób przewlekłych będą się starać nauczyć się żyć z takim schorzeniem i zdobyć jak najszerszą wiedzę na jego temat. Inne grupy chcą poprzez wspólne aktywne spędzanie czasu wolnego wyzbyć się samotności i wyjść z izolacji.
Co daje udział w grupie samopomocowej
Poprzez wspólną pracę w ramach grupy samopomocowej można łatwiej poradzić sobie z obciążeniami socjalnymi, psychicznymi i / lub będącymi wynikiem choroby.
Członkowie grup samopomocowych mogą ...
wspierać się wzajemnie przy pokonywaniu trudności,
zdobywać wiedzę na temat osobistej trudnej sytuacji,
rozwijać nowe formy radzenia sobie z problemem,
odrzucić izolację społeczną i fobie,
przedsiębrać wspólne działania,
wytworzyć w sobie pewną siebie postawę w kontaktach z profesjonalistami (np. z lekarzami),
stworzyć nowe perspektywy i życie wypełnić nową treścią oraz
dodawać sobie wspólnie odwagi przy dochodzeniu swoich praw.
Wielu uczestników grup samopomocowych przyznaje z doświadczenia, że lepiej radzą sobie teraz z pokonywaniem trudności o podłożu psychicznym, społecznym i fizycznym. Często są bardziej samodzielni i pewni siebie w rozwiązywaniu swoich problemów niż inni w podobnych sytuacjach.
Różnice w porównaniu z innymi formami pomocy
Grupy samopomocowe powstają w wyniku świadomego i odpowiedzialnego zaangażowania osób dotkniętych danym problemem bądź ich bliskich. Motywacji należy upatrywać w woli dokonania zmian we własnym położeniu i wymiany doświadczeń z innymi ludźmi, którzy borykają się z takimi samymi problemami.
Członkowie grup samopomocowych porozumiewają się na płaszczyźnie bycia uwikłanym w zbliżoną sytuację i dzięki temu możliwe jest uzyskanie autentycznego zrozumienia. Osoby udzielające profesjonalnej pomocy nie będą w stanie tak szczerze zrozumieć osobę potrzebującą, ponieważ nie mogą odtworzyć problemu takiej osoby z perspektywy własnych przeżyć.
W przeciwieństwie do formy pomocy z zewnątrz (np. profesjonalna poradnia, terapia) samopomoc oznacza robienie czegoś dla siebie a nie w głównej mierze działanie na rzecz innych. Inicjatywy samopomocowe stanowią istotne uzupełnienie pomocy profesjonalnej w ramach opieki zdrowotnej i socjalnej. Wyrównują głównie braki socjo-psychologiczne.
Czego nie mogą dać grupy samopomocowe?
Pozytywnych efektów pracy w grupie nie da się odczuć z dnia na dzień. Upływa zwykle trochę czasu, zanim pojawią się pozytywne zmiany będące skutkiem aktywnej współpracy w grupie samopomocowej. Czasu takiego nie mają ci, którzy znajdują się w krytycznym położeniu. Ponadto gwałtowne stany kryzysowe jednostek mogą stanowić zbyt duże obciążenie dla całej grupy. Grupy samopomocowe nie są odpowiednim rozwiązaniem dla osób znajdujących się w głębokim kryzysie
Grupy samopomocowe nie zastąpią opieki medycznej czy psychoterapeutycznej; mogą ją natomiast skutecznie uzupełnić lub wesprzeć.
Ważne jest, aby członkowie grupy aktywnie i systematycznie brali udział w jej życiu. Powinna być zachowana równowaga pomiędzy braniem i dawaniem. Wszędzie tam, gdzie nie ma takiej gotowości, grupy samopomocowe nie mogą funkcjonować.
Inkluzja społeczna - proces wtórnej socjalizacji, odzyskiwania dla społeczeństwa jednostek i całych grup środowiskowych. (przeciwieństwo marginalizacji)
Integracja społeczna jest terminem używanym w socjologii i innych naukach społecznych. Ogólnie oznacza proces włączania (się) do zasadniczej części społeczeństwa różnorodnych, zwykle mniejszościowych grup społecznych takich, jak mniejszości narodowe, uchodźcy, emigranci i repatrianci, itp., i w konsekwencji uzyskanie możliwości, praw i usług dotychczas dostępnych tylko dla większości.
Jest to jednocześnie zjawisko pełne sprzeczności, gdyż wymaga akceptacji obu stron, co nie jest sprawą oczywistą, gdyż może oznaczać konieczność wyrzeczenia się przez jedna lub obie strony pełni lub części swojej tożsamości rozumianej jako role społeczne, wartości, normy, zwyczaje, tradycja, prawo, światopogląd, nawet język.
Problematyka ta jest przedmiotem zainteresowania ONZ w ramach jej agendy - Biura Integracji Społecznej w Departamencie Spraw Gospodarczych i Społecznych.
Integracja społeczna polega na przeobrażeniu się luźnych grup społecznych w dużą zbiorowość społeczną. Pierwotnie kontakty między członkami małych zbiorowości, takich jak plemiona, przerodziły się w stosunki i zależności społeczne, które w konsekwencji doprowadziły do powstania narodu.
Kompensacja. Uzupełnianie, wyrównywanie braków środowiskowych
i społecznych, zastępowanie niekorzystnych czynników bardziej korzystnymi.
Stwarzanie godnych warunków życia. Polega na powoływaniu instytucji, które będą przekształcać środowisko życia jednostek, zastępując niemoralne, deficytowe sytuacje, eliminując sytuacje wypaczone, tak aby jednostki mogły realizować swoje życie na innej drodze.
U dzieci niedostosowanych społecznie, zaniedbanych wychowawczo i sierot, stosowną kompensacją będzie kształtowanie właściwych przebiegów procesów emocjonalnych w kontaktach międzyludzkich, w życzliwej atmosferze.
Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości.
Formy kontroli:
formalna - spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych,
nieformalna - wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszystkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju,
zewnętrzna - polega ona na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami również manipulacji, podtrzymują konformizm jednostek odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane.
wewnętrzna - polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowanie zgodnie z nimi, nie ma poczucia bezpośredniego zewnętrznego przymusu (jedna z najskuteczniejszych odmian kontroli społecznych)
Mechanizmy kontroli społecznej.
psychospołeczny - wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości (nakaz moralny) materialno-społeczny - przymus zewnętrzny stosowany przez otoczenie, środowisko, instytucje.
Na pograniczu mechanizmów kontroli społecznej funkcjonują zwyczaje i obyczaje.
Pomoc społeczna - jedna z instytucji polityki społecznej państwa, której głównym zadaniem jest pomoc osobom i rodzinom w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach życiowych, jakich nie mogą one same pokonać przy wykorzystaniu swoich możliwości, uprawnień i własnych środków.
Historia
Źródła państwowej pomocy społecznej należy szukać w ustanowionym w Anglii "prawie ubogich" w 1601 r., zgodnie z którym na gminy (hrabstwa) nałożono obowiązek pomocy osobom pozbawionym opieki ze strony rodziny. Znaczenie pomocy społecznej wzrosło w okresie rozwoju przemysłu i rodzenia się kapitalizmu. Zaowocowało to nowymi regulacjami: w Anglii (zreformowane prawo ubogich) w 1834 r. Danii 1849 r. na na terenach Polski w 1817 r.
Pomoc społeczna polega w szczególności na:
przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń (np.: zasiłek celowy, zasiłek okresowy),
pracy socjalnej,
prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,
rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.
Pomoc społeczna w Polsce
W Polsce wg ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej - instytucja polityki społecznej mająca na celu pomoc osobom i rodzinom w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych i doprowadzenie do usamodzielnienia.
W ramach systemu pomocy społecznej wyróżnia się:
pomoc w instytucjach opiekuńczych typu: domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo-wychowawcze,
pomoc środowiskowa, m.in. świetlice środowiskowe, ośrodki wsparcia (tj. domy dziennego pobytu, noclegownie, schroniska dla bezdomnych, środowiskowe domy samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi),
pomoc finansową, usługową i rzeczową świadczoną przez ośrodki pomocy społecznej (i w kilku przypadkach przez powiatowe centra pomocy rodzinie).
Struktura pomocy społecznej w Polsce:
ośrodki pomocy społecznej działające w każdej gminie, udzielające pomocy pieniężnej, usługowej i rzeczowej oraz kierujące do domów pomocy społecznej;
powiatowe centra pomocy rodzinie (w miastach na prawach powiatu - miejskie centra pomocy rodzinie); powiaty prowadzą domy pomocy społecznej, zapewniają opiekę nad dziećmi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych (tj. domach dziecka, pogotowiach opiekuńczych) i w rodzinach zastępczych;
regionalne ośrodki polityki społecznej (przy urzędach marszałkowskich) - zajmują się koordynacją polityki społecznej w zakresie pomocy na terenie województw samorządowych;
w urzędach wojewódzkich wydziały polityki społecznej - kontrola i nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej (jednak tylko w zakresie zadań zleconych);
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej - zajmuje się koordynacją polityki społecznej na obszarze całej Polski oraz przygotowywaniem zmian w obowiązującym prawie.
Pomoc społeczną w Polsce organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami pozarządowymi, kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
W zasięgu zainteresowań systemu pomocy społecznej znajdują się następujące kwestie społeczne: ubóstwo, wykluczenie społeczne (marginalizacja), bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność oraz wiele innych kształtujących trudną życiowo sytuację jednostki, w szczególności ekonomiczną.
Promocja zdrowia to proces umożliwiający jednostkom i grupom społecznym zwiększenie kontroli nad uwarunkowaniami zdrowia w celu poprawy ich stanu zdrowia, oraz sprzyjający rozwijaniu zdrowego stylu życia, a także kształtowaniu innych środowiskowych i osobniczych czynników prowadzących do zdrowia.
Promocja zdrowia ma obejmować wszystkich ludzi i dotyczyć ich codziennego życia. Publiczny udział w określaniu problemów, podejmowanie decyzji dotyczącej poprawy lub zmiany czynników warunkujących zdrowie to naczelne zadania promocji zdrowia.
Promocja zdrowia jest procesem umożliwiającym ludziom
zwiększenie kontroli nad swoim zdrowiem (identyfikacja własnych potrzeb zdrowotnych),
poprawę zdrowia (podejmowanie wyborów i decyzji sprzyjających zdrowiu).
Promocja zdrowia obejmuje pięć obszarów działań:
budowanie zdrowotnej polityki publicznej,
tworzenie środowisk pracy i życia sprzyjających zdrowiu,
zachęcanie całego społeczeństwa do działań na rzecz zdrowia,
rozwijanie indywidualnych umiejętności służących zdrowiu,
reorientację służby zdrowia.
Samokształcenie. Polega na samodzielnym podejmowaniu trudu wchodzenia
w proces kształcenia się ustawicznego. Celem samokształcenia jest również wykształcenie, ale także nieustanny rozwój własnych zdolności, doskonalenie umiejętności, poszerzanie swojej wiedzy. Występuje często jako zjawisko równoległe do kształcenia się.
Sieć społeczna - to struktura społeczna złożona z węzłów, które są indywidualnymi elementami organizacji. Węzły z kolei połączone są poprzez różne rodzaje powiązań - od przypadkowych spotkań do bliskich relacji rodzinnych. Termin użyty pierwszy raz w 1954 r. przez J. A. Barnesa
Siły społeczne - cechy, uzdolnienia i aspiracje jednostki przejawiające się w konkretnym działaniu
Źródła sił społecznych:
grupa rówieśnicza
instytucje społeczne
role społeczne pełnione przez jednostkę
sam człowiek
sytuacje zagrożenia
Środowiskiem określamy krąg osób, rzeczy i stosunków otaczających człowieka w jego życiu indywidualnym i zbiorowym. Należy zaznaczyć, iż nie wszystkie składniki środowiska oddziałują na jednostki w taki sam sposób; siła ich oddziaływania zależy od trwałości kontaktów jednostki z tymi składnikami.
Środowisko społeczne, względnie trwały układ jednostek, grup społecznych i innych zbiorowości ludzkich oddziałujących na rozwój, zachowanie się i aktywność człowieka.
Szczególne znaczenie dla funkcjonowania jednostki mają takie składniki środowiska społecznego, jak:
rozmieszczenie zbiorowości decydujące o częstotliwości i różnorodności kontaktów międzyludzkich.
poziom wykształcenia jednostek i grup najsilniej powiązanych z osobnikiem.
pozycja społeczna jednostek i grup, które mają wpływ na ekonomiczny i kulturalny poziom życia jednostki.
Środowisko wychowawcze i jego komponenty
Spośród istniejących definicji środowiska wychowawczego najbardziej użyteczną wydaje się definicja Floriana Znanieckiego. Mówi on, że środowisko wychowawcze jest to odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu. Środowisko to obejmuje wszystkie osoby i grupy społeczne z którymi powinien lub ma prawo się stykać tzn. pozostawiać z nimi w okresie swojego przygotowania na członka grupy. Inaczej mówiąc, środowisko to ma wywierać na jednostkę jakiś wpływ.
Rozpatrując środowisko wychowawcze należy wymieniać instytucje wychowawcze. Są o: rodzina, grupy rówieśnicze, sąsiedztwa i społeczność lokalna oraz szkoły.
1. Rodzina.
Rodzina stanowi pierwsze i podstawowe środowisko dziecka, w którym rozpoczyna się i przebiega główny nurt kształtowania jego osobowości. Ogromną rolę w tym procesie odgrywają więzi uczuciowe między rodzicami i dziećmi. w środowisku rodzinnym dziecko poznaje wartości moralne, ucząc się odróżniania dobra od zła, przyswajają sobie wartości estetyczne. w rodzinie dzieci przeżywają wspólnie radości i smutki wraz z rodzicami i rodzeństwem.
Już Platon widział w rodzinie podstawową komórkę życia społecznego i główną instytucje wychowawczą. w procesie rozwoju społecznego dokonały się duże przeobrażenia w społecznej funkcji rodziny. Przeobrażenia te to miedzy innymi zmiana wielkości rodziny, ukształtowanie się tzw. „ małej rodziny” , opartego na związkach bezpośredniego pokrewieństwa. Zmieniła się też jej rola w procesie nauczania i wychowania młodej generacji. w okresie feudalizmu cały proces przygotowania do życia odbywał się w rodzinie.
Wraz z dokonującymi się zmianami rodzina utraciła szereg tradycyjnych atrybutów, zachowała jednak swe podstawowe cechy: rodzina składała się z osobników połączonych związkami krwi, małżeństwem, adopcją, członkowie zamieszkują pod jednym dachem, występuje wewnętrzny podział ról, utrzymanie i wychowanie dzieci.
Rola rodziny jako środowiska wychowawczego nie ogranicza się do wczesnych lat dziecka, trwa aż do osiągnięcia samodzielności, zdobycia wykształcenia i przysposobienia do zawodu, co następuje około 20 roku życia.
Szczególne zadania wychowawcze spadają na rodziny w czasach dzisiejszych. Powinna ona chronić dorastające pokolenie przed zbyt brutalnym zetknięciem się z rzeczywistością.
W okresie dorastania rodzina ma stanowić oparcie w rozwiązywaniu konfliktów psychicznych, ma wprowadzić młodzież w skomplikowane zjawiska współczesnego życia społecznego.
Aby rodzina mogła skutecznie realizować swoje zadania musi spełnić pewne warunki.
Rodzina musi posiadać podstawowe zasoby materialne, niezbędne dla zaspokojenia potrzeb biologicznych, rozwojowych i wychowawczych dziecka. Rodzice powinni posiadać pracę. Dzięki niej w świadomości dzieci kształtuje się poszanowanie pracy jako źródła aktywności i ekonomicznych wartości.
Poziom kulturalno - społeczny i umiejętności wychowawcze rodziców. Stwarzają one bodźce bezpośredni promieniujące na dzieci. Ważne jest także pożycie rodziców. Należy unikać tu rozkładu lub rozbicia rodziny. W czasach obecnych wysunął się pogląd, iż rodzina sama nie może wypełnić swych funkcji i powinna ściśle współpracować ze szkołą. Należy organizować zebrania wychowawców z rodzicami, informować o przebiegu nauki ucznia, powoływać komitety rodzicielskie przy zakładach.
2. Grupy rówieśnicze.
Grupy rówieśnicze stanowią naturalną formę życia dzieci i młodzieży, wyrażają ich dążenia do działania i samodzielności, Są to grupy samorzutne.
Grupy rówieśnicze pełnią dwojaką funkcje:
młodzież wyraża w nich to, czego się nauczyła uczestnicząc w życiu dorosłych,
przez udział w grupach młodzież rozwija samodzielne dążenia i realizuje cele.
Interesujące są cechy grup. Są to: podobieństwa składu osobowego i ustroju grupy, prosta organizacja grupy związana z małą jej liczebnością. Charakterystyczny jest również wiek, motywacja uczestnictwa w grupie. Ważne w grupie są też cele. Można wyróżnić dwa rodzaje celów:
wspólne - są one indywidualne, ale osiągane wspólnie,
zespołowe - dla ich osiągnięcia wymagam jest działalność zespołowa całej grupy.
Cel grupy związany jest z motywacją członków grupy do uczestnictwa w niej.
W każdej grupie jednostka pełni określone cele społeczne.
Struktura grupy ma charakter hierarchiczny. Oznacza to, że osoby na wyższych szczeblach hierarchii maja większy wpływ na stosunki wewnętrzne, większą możliwość sprawowania kontroli. Cieszą się więc one dużym autorytetem, popularnością oraz uznaniem.
W miarę swego rozwoju dziecko zaspokaja coraz więcej potrzeb wśród grupy rówieśniczej. Najpierw są to potrzeby dotyczące znalezienia partnerów do zabawy, potem wspólnego uprawiania zajęć i pragnienia przeżyć, możliwych jedynie w grupie, z czasem dołącza do tego potrzeba bezpieczeństwa, które daje przynależność do grupy. Im więcej i im ważniejsze potrzeby spodziewa się dziecko zaspokoić w danej grupie, tym silniej wpływa na jego kształtowanie psychiki.
Grupa rówieśnicza, w zależności od pozycji danego członka, może pobudzić jego rozwój społeczny, kształtuje uczucia społeczne, zainteresowania i potrzeby. Poprzez uczestnictwo w niej jednostka zdobywa informacje i wiedzę o otoczeniu, i świecie społecznym. Grupa wpaja pogląd na świat i życie społeczne, wyjaśnia istotę zjawisk i procesów społecznych. Kształtuje też pogląd na inne grupy i zbiorowości, wskazuje na zajmowane przez nie miejsce, kształtuje podstawy identyfikacji z grupą. Kształtowana jest też umiejętność nawiązania kontaktów, wzbogaca się stosunki społeczne, w jakie wchodzi jednostka. Ustalanie i wpajanie bowiem norm i wartości należy również do podstawowych funkcji grupy rówieśniczej.
3. Środowisko lokalne.
Środowisko lokalne jest to gromada ludzi żyjących na małej powierzchni, przestrzeni, wyznaczającej wspólny sposób życia. Środowisko lokalne może obejmować wieś, gminę, małe miasteczka, dzielnicę dużego miasta o wyraźnych cechach zróżnicowania regionalnego. Jest to środowisko, w którym skupia się większość stosunków między zamieszkującymi go osobami.
Dzisiejsze środowisko lokalne różni się pod wieloma względami od tradycyjnego. Cechami środowiska tradycyjnego były: małe rozmiary, względna izolacja od świata, daleka samowystarczalność, znaczna jednorodność majątkowa, zawodowa, etniczna, identyczność tradycji, wierzeń i przyzwyczajeń.
Ten typ środowiska należy dzisiaj do przeszłości. Nastąpiła eksplozja przemieszczeń społecznych, rozwój środków lokomocji i technicznych środków upowszechniania kultury. Jednostki zamieszkujące określone terytoria izolują się od otoczenia, przynależą do niego tylko formalnie poprzez miejsce zamieszkania, faktycznie uczestniczą w życiu środowisk zawodowych, społecznych oddalonych od terenu zamieszkania Teren zamieszkania przestał być środowiskiem życia.
Współcześnie więzi sąsiedzkie wśród dorosłych stają się ograniczone. Najbliższe środowisko życia jest jedynie terenem zamieszkania, a nie społecznych kontaktów.
Inaczej wygląda to wśród dzieci i młodzieży, którzy zawsze znajdują wspólny język, łączą ich wspólne sprawy i zainteresowania, wykazują dużą podatność na wpływ otoczenia.
Lokalne środowisko wychowawcze to inaczej zespół czynników warunkujących aktywność dzieci i młodzieży na terenie ich zamieszkania, poza domem i szkołą, jest to więc fakt obiektywny.
Wspomaganie rozwoju jest procesem intencjonalnym prowadzącym do umożliwienia osobie wspomaganej samodzielnego rozwiązywania zadań i problemów życiowych.
Jest on stosowany wtedy, gdy dotychczasowe wychowanie zawodzi i jednostka potrzebuje pomocy lub, gdy narastające problemy obniżają lub zagrażają jakości jej życia, zwłaszcza w zakresie samorealizacji. Proces ten musi uwzględniać związek rozwoju człowieka z rozwojem świata
Wychowanie. Świadoma i planowa działalność społeczna, która opiera się na stosunku wychowawczym (wychowawca - wychowanek).
Celem tej działalności jest wywołanie pożądanych, trwałych zmian w osobowości wychowanka. Wychowanek jest traktowany tu w sposób całościowy, stąd zmiany powinny zachodzić zarówno w jego sferze poznawczo - instrumentalnej, jak i emocjonalno - motywacyjnej. Rezultatem wychowania jest zdobyta wiedza oraz ukształtowane postawy wychowanka do świata, ludzi i siebie samego. Wychowanie powinno opierać się na dialogu.