CIERPIENIE
Biblia	Na skutek zakładu Boga z szatanem bogobojny i uczciwy Hiob zostaje poddany próbie. Traci majątek, najbliższych, choruje na trąd...To cierpienie niezawinione, co świadczy o tym, że nie musi być karą. Hiob przeszedł próbę pomyślnie ale pyt. o sens cierp. jest ciągłe aktualne.				"Księga Hioba"
	Aby odkupić grzeszny świat, Chrystus przeszedł przez straszliwe cierpienia i umarł za ludzkość na krzyżu. Jak wierzą chrześcijanie, dokonało się w ten sposób zbawienie. To wzór poświęcenia dla innych i dowód na to, że cierpienie ma głęboki sens.		Ewangelie Nowego Testamentu
Staroży-tność	Prometeusz to przykład postaci, która cierpi dla dobra ludzkości. Stworzył człowieka z gliny i łez, i dla człowieka własnie wykradł bogom ogień; za karę został przez Zeusa przykuty do skały Kaukazu, gdzie orzeł wydziobywał mu wciąż odrastającą wątrobę.		"Mitologia" J. Parandowskiego
	Inne: Cierpi za swoje ideały; Utwory: Sofokles "Antygona"
Średniowiecze	Aleksy świadomie rezygnuje z dóbr doczesnych i prowadzi życie ascetyczne. Nierozpoznany, mieszka pod schodami swojego domu i żywi się resztkami jedzenia. Jego cierpienie to własny wybór i sposób na życie, który w średniowieczu był podziwiany.		"Legenda o św. Aleksym
	Legenda o kochankach, których połączył czarodziejski napój. Nic, nawet poślubienie Izoldy przez króla Marka, nie jest w stanie przeszkodzić miłości.	"Dzieje Tristana i Izoldy"
	Przejmujący opis cierpień Matki Boskiej, która stoi pod krzyżem i patrzy na mękę swojego Syna. Świadomość, że dokonuje się w ten sposób zbawienie świata, nie pomaga. Cierpienie Matki jest bardzo ludzkie i prawdziwe.	"Lament świętokrzyski"
Renesans	Śmierć córki Urszulki jest dla poety filozofa wstrząsem. Pojawia się zwątpienie w sens renesansowych ideałów - okazują się tylko pustą teorią. Nie wiadomo nawet, czy istnieje życie pozagrobowe. Poeta przezwycięża jednak rozpacz, odnajduje spokój i ukojenie w bólu, kiedy we śnie objawia mu się matka z Urszulką na ręku.			Jan Kochanowski "Treny
Barok	Życie widziane jako ciągła walka: człowiek rozdarty jest między złą miłością do dóbr doczesnych a dobrą do Boga. Cierpi więc nieustannie, bo istnieje rozdźwięk pomiędzy skażoną naturą a pragnieniem ideału ("Cóż będę czynił w tak straszliwym boju,/wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?"). W dodatku wciąż uciekać trzeba przed śmiercią ("Śmierć tuż za nami spore czyni kroki").			Poezja Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego
Romantyzm	Cierpienie romantyczne to właściwe manifest, znak czasów, cecha romantycznej postawy (niemiecki "Weltschmerz", czyli: ból świata - to nie tylko poczucie zniechęcenia, melancholii, ale także bezcelowości istnienia i zła świata). Nieszczęśliwe zakochany Werter jest typowym bohaterem romantycznym: kocha bez pamięci, szaleńczo, po grób. Jego cierpienia są tak wielkie, że jedynym rozwiązaniem okazuje się samobójstwo.			J. W. von Goethe "Cierpienia młodego Wertera"
	Cierpienie zawiedzionego kochanka: znów poeta dochodzi do wniosku, że prawdziwe uczucie (jak przystało na romantyków - szaleńcze) bez cierpienia obejść się nie może. Gustaw jest też po prostu samotny, o czym świadczy choćby "przyjaźń" z gałęzią jodłową. I ta samotność jest bliska cierpieniu.				A. M. "Dziady", cz. IV
	Mesjanizm: Konrad, niczym Chrystus, bierze na siebie cierpienia milionów ("Nazywam się Milijon - bo za milijony / Kocham i cierpię katusze"). Chce zbawić, a jednocześnie porywa się przeciw Bogu w walce o "rząd dusz". Miota się miedzy siłami Dobra i Zła. Zbawicielem narodów ma być również Polska: wieloletnie cierpienia i prześla-dowania Polaków (Cichowski, Rollison) mają odkupić winy świata.				A. M. "Dziady", cz. III

Romantyzm c.d.	Mesjanizm: Konrad, niczym Chrystus, bierze na siebie cierpienia milionów ("Nazywam się Milijon - bo za milijony / Kocham i cierpię katusze"). Chce zbawić, a jednocześnie porywa się przeciw Bogu w walce o "rząd dusz". Miota się miedzy siłami Dobra i Zła. Zbawicielem narodów ma być również Polska: wieloletnie cierpienia i prześla-dowania Polaków (Cichowski, Rollison) mają odkupić winy świata.			Adam Mickiewicz "Dziady", cz. III
	Wallenrodyzm: Konrad, pod przybranym nazwiskiem, rozpoczyna dwuznaczną walkę z krzyżackim wrogiem. To bohater oddany sprawie, który jednak przez wielu uznany został za zdrajcę. Poświęca się dla ojczyzny, ale cierpi, tęskniąc do arkadii młodości ("Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie"; "Błąkać się musi po świecie, zdradzać, mordować i potem ginąć śmiercią haniebną").			Adam Mickiewicz "Konrad Walle-nrod"
	Cierpienie w wymiarze ogólnym (Polska Winkelriedem narodów) i jednostkowym: Kordian cierpi, bo nie jest w stanie znaleźć sensu życia ("Boże! Zdejm z mego serca jaskółczy niepokój / Daj życiu duszę i cel wyprorokuj..."). cierpi, bo podejmuje się wielkich zadań, których nie potrafi zrealizować. A cały czas wierzy, że Bóg docenia nie tylko czyny, lecz pokornie przyjmowane cierpienie.			Juliusz Słowacki "Kordian"
Pozytywizm	Emma Bovary cierpi, bo jej życie nie układa się jak sentymentalna historia. Wychowana na tanich romansach, nie umie się odnaleźć w otaczającej rzeczywistości. Pełna egzaltowanych uczuć, na każdym kroku doznaje zawodu.		Gustaw Flaubert "Pani Bovary"
	Stanisław Wokulski cierpi z miłości i upokorzenia. Zakoczany nieszczęśliwie jak romantyk, gotowy jest popełnić samobójstwo pod kołami pociągu.		Bolesław Prus "Lalka"
	Jurand ze Spychowa cierpi nie tylko fizycznie, ale także psychicznie (traci córkę, doznaje licznych upokorzeń).		Sienkiewicz "Krzyżacy"
	Cierpienie ma konkretny wymiar: jest swoistym darem, złożonym dla ojczyzny. Darem nie tylko uczestników powstania styczni-owego, ale także och rodzin (choćby matek, które posyłały do walki swoich synów).		Eliza Orzeszkowa "Gloria victis"
	Inne: cierpienia pierwszych chrześcijan; Utwory: Henryk Sienkiewicz "Quo vadis"
Młoda Polska	Tomasz Judym pragnie wcielać w życie wyznawane ideały, nawet rezygnując ze szczęścia swojego i bliskich osób. Cierpi przez to i on, Joasia. Czy to konieczna cena?	Stefan Żeromski "Ludzie bezdomni"
	Tragiczna historia powstania styczniowego łączy się z tragedią osobistą: na drodze miłości Salomei Brynickiej i uratowanego przez nią powstańca stoi nierówność klasowa.	Stefan Żeromski "Wierna rzeka"
Współczesność	Przejmujący dokument okrucieństwa drugiej wojny światowej. Opisy tragicznych doświadczeń Polaków i Żydów opatrzone są wstrząsającym mottem: "ludzie ludziom zgotowali ten los".		Zofia Nałkowska "Medaliony"
	Na przykładzie kilku osób (m.in. Lebbroso) poznajemy najróżniejsze cierpienia, których przez wieki doświadcza człowiek. Stosunek do cierpienia jest różny - jedni przyjmują je heroicznie, inni - wręcz przeciwnie.		Gustaw Herling-Grudziński "Wieża"
	Inne: niezawinione cierpnie dziecka (Ojciec Paneloux); życie w obozach Utwory: A. Camus "Dżuma"; Herling-Grudziński "Inny świat"; T. Borowski "Opowiadania"; wiersze ks. Jana Twardowskiego ("bez ciebie, byłbym stale uśmiechnięty, jak prosię na deszczu, wpadłbym w cielęcy zachwyt nieludzki")

1. Miłość jako cierpienie (Tristan i Izolda, Werter, Konrad-Gustaw, Wokulski, Judym)

2. Ból rodziców po stracie dziecka (Treny, Lament świętokrzyski)

3. Cierpienia dla dobra ogółu (Prometeusz, Chrystus, "Dziady", "Krzyżacy")

4. Cierpienie jako postawa egzystencjalna (poezja Sępa-Szarzyńskiego,

Hrabia Henryk, Kordian, Wokulski, Emma Bovary, Judym)

---