Analiza procesu wytwórczego - zasada Doeminga

1. Projektowanie procesu (planowanie).

2. Wykonywanie procesu.

3. Kontrola procesu.

4. Korekta procesu.

Analiza procesu wytwórczego (CSF - Crusial Success Factors).

Cel - rozpoznanie i zidentyfikowanie czynników decydujących o sukcesie danego procesu.

Zdefiniowanie czynników w postaci np. wskaźników.

Wyznaczenie wielokryterialnego miernika procesu.

Opracowane wskazniki moga byc zwiazane z:

- efektywnoscia (np. przychody ze sprzedazy/ masy materialu zaangazowanego w produkcje zl/kg)

- produktywnoscia,

- rentownoscia,

- dokladnoscia,

- niezawodnoscia,

- terminowoscia,

- wydajnoscia,

- iloscia.

Korzyści:

- doskonalenie procesow w celu lepszej obslugi klientow,

- silne procesy umozliwiaja zapewnienie dodatkowych uslug dotychczasowym nabywcom oraz wejscie na nowe rynki,

- innowacje i dywersyfikacje produktowe,

Podstawowe typy i formy organizacji procesy produkcyjnego:

1. Rodzaj produkowanych wyrobow oraz rozmiar produkcji.

Typy produkcji:

- jednostkowa,

- seryjna,

- masowa,

- ciagla

2. Sposob powiazania stanowisk pracy

Formy produkcji

- potokowa

- niepotokowa

Typ produkcji:

- to system organizacji produkcji na stanowiskach roboczych obejmujacy zespol stosowanych srodkow i metod produkcji wyrobów (technologii),

- wynika z czestotliwosci przezbrajania stanowiska roboczego, odnosi sie dokonkretnego stanowiska, ktore stanowi decydujace ogniwo produkcyjne w strukturze podstawowego procesu wytworczego,

Charakterystyka typów produkcji

Cechy	produkcja jedn.	małoseryjna	seryjna	masowa	ciagla
Wlk produkcji	poj egzemplarze	mala	srednia	bardzo wysoka	ciagly strumien
Zmienność produktu	kazdy produktow	duza	przecietna	mala	zadna
Częstość zmian	Ciagla	czesta	sporadyczna	zadna	zadna
Wyposażenie	Uniwersalne		Slabo	specjalistyczna
Liczba pracownikow	duza		przecietna	mala	mala

Cechy	Produkcja jednostkowa	maloseryjna	seryjna	masowa	ciagla
kwalifikacje pracownikow	wysokie		srednie	niskie
roznorodnosc pracy	bardzo wysoka	wysoka	niska	zadna
zaangazowanie kapitalu/ koszty stale	male		wysokie		bardzo wysokie
koszty zmienne jednost.	wysokie		srednie	niskie
sposob uruchomienia produkcji	produkcja na zamowienie klienta		produkcja na zapas wg planu
przyklad	budowa statku	grafiki	komputery	agd, rtv	cukier, chleb

Forma organizacji produkcji:

- to sposob powiazania stanowisk roboczych w procesie produkcyjnym wyrobu,

- okresla dwa podstawowe rodzaje powiazan za pomoca kryteriow:

• stalosci kierunkow przebiegu przedmiotow pracy,

• rownomiernosci tego przebiegu miedzy stanowiskami pracy.

Cechy nierytmicznych form produkcji:

- niski stopien specjalizacji maszyn i oprzyrzadowania,

- stosunkowo duze zapasy produkcji w toku,

- zleceniowy system planowania produkcji,

- struktura o specjalizacji technologicznej.

Cechy rytmicznych form produkcji:

- wysokie dostosowanie do wymagan procesu produkcyjnego,

- ciaglosc procesu,

- niskie zapasy miedzyoperacyjne,

- specjalizacja.

Wykorzystanie potokowych linii produkcyjnych przyczynia sie do:

- usprawnienia i wzrostu wydajnosci pracy na poszczegolnych stanowiskach,

-usprawnienia i przyspieszenia przeplywu przedmiotow pracy pomiedzy poszczególnymi stanowiskami pracy,

- optymalizacji czasu pracy maszyn i urzadzen oraz wykorzystania materialow i surowców,

- obniżenia kosztów (minimalizacja poziomu zapasow)

- skrócenia cyklu produkcyjnego.

Takt produkcji to odstęp czasu pomiedzy wytworzeniem dwoch kolejnych wyrobow lub detali:

ts= Te/P

ts - sredni takt produkcji (min/szt)

Te - efektywny fundusz czasu pracy stanowiska lub linii produkcyjnej

P - planowana lub faktycznie wytworzona produkcja

Współczynnik równomierności obciążenia stanowisk roboczych:

Beta= suma ti/ suma si * 1/ tmax

Maksymalne zbliżenie lub zrównanie taktu poszczególnych stanowisk do taktu całej linii produkcyjnej prowadzi do zschynchronizowania produkcji.

Dlatego należy:

- łączyć na jednym stanowisku operacje dluzsze z krotszymi, krotsze w celu uzyskania wielokrotnosci taktu,

- rownoległe wykonywac operacje dluzsze na rownolegle pracujacych stanowiskach pracy,

- przeprowadzać zmiany strukturalne w operacjach o nierownym czasie trwania.

Rytmiczność produkcji

- przebieg produkcji odbywa się równomiernie wg pewnego rytmu, tzn gdy w kolejnych odcinkach czasu uzyskuje się te sama wielkosc produkcji, co daje w efekcie rownomierne natezenie pracy ludzi na poszczegolnych stanowiskach roboczych oraz rownomierne obciazenie srodkow pracy.

Rytmicznosc produkcji określa regularnosc polegajaca na powtarzaniu okreslonych operacji na stanowiskach roboczych. Dotyczy to w szczegolnosci produkcji o wyzszym stopniu powtarzalnosci np. produkcji srednio i wielkoseryjnej czy tez produkcji masowej.

Równomierność produkcji polega na wytwarzaniu w rownych odstepach czasowych jednakowych wielkosci produkcji w produkcji o niskim stopniu powtarzalnosci tj. produkcji jednostkowej i maloseryjnej.

Czynniki wpływające na rytmicznosc produkcji

1. Zależne od przedsiębiorstwa (wewnętrzne) to m.in.

- sprawne, realne planowanie i organizacja produkcji zapewniajaca synchronizacje funkcjonowania wszystkich ogniw i komorek produkcyjnych,

- sprawne dzialanie komorek pomocniczych (bezawaryjna praca maszyn i urzadzen)

- zaangazowanie calej zalogi w realizacje zadan przedsiebiorstwa,

- bezblednosc dokumentacji technicznej,

2. Niezależne od przedsiebiorstwa (zewnetrzne) to m.in:

- popyt na dane wyroby,

- terminowe i kompletne zaopatrywanie przez dostawcow w surowce i materialy oraz elementy kooperacyjne i pomoce warsztatowe,

- stale zaopatrywanie w energie, gaz, wodę itp.

Analiza rytmicznosci produkcji:

1. Ustalenie stopnia rytmicznosci.

2. Rozpoznanie czynnikow zaklocajacych rytmicznosc produkcji.

3. Okreslenie ujemnych skutkow nierytmicznosci produkcji.

Skutki braku rytmiczności:

1. niepełne wykorzystanie maszyn i urządzeń w jednych okresach i forsowanie w innych,

2. nierytmiczność produkcji w jednym przedsiębiorstwie pociąga za sobą nierytmiczność w innych, wykorzystując wyroby tego pierwszego,

3. pogarszanie warunków pracy oraz stopnia bezpieczeństwa i higieny pracy,

4. wzrost liczby godzin nadliczbowych przypadających na jednego robotnika,

5. pogorszenie jakości produkowanych wyrobów,

6. pogorszenie wydajności pracy,

7. zakłócenia w transporcie i handlu,

8. nierównomierne osiąganie przychodów,

9. wzrost kosztów produkcji.

Zdolność produkcyjna

- miara możliwości wytworzenia w określonym czasie w danym przedsiębiorstwie maksymalnej liczby wyrobów odpowiadających obowiązującym normom jakościowym, przy optymalnym wykorzystaniu czynników produkcji i zastosowaniu optymalnych metod wytwarzania.

Poziomy zdolności produkcyjnych:

- potencjalna - taka która jest tym, co może udostępnić w ramach swoich kompetencji najwyższe kierownictwo przedsiębiorstwa,

- aktualna - zdolność, która jest tym, co można udostępnić w ramach budżetu bieżącego okresu planistycznego,

- efektywna - tym, co jest faktycznie wykorzystywane w bieżącym okresie planistycznym.

Zdolnosc produkcyjna - ustala sie na podstawie optymalnym norm technicznych i ekonomicznych określających realne maksymalne wykorzystanie maszyn i urzadzen oraz powierzchni produkcyjnej, przy uwzględnianiu najlepszych warunkow prowadzenia procesu produkcyjnego i organizacyjnego pracy.

Celem obliczania zdolnosci produkcyjnej jest określenie możliwości wytwórczych przedsiębiorstwa (zakładu, wydzialu, odcinka produkcyjnego) oraz ujawnienie dostepnych rezerw i przyczyn niepelnego wykorzystania tej zdolnosci.

Czynniki ksztaltujace zdolnosc produkcyjna:

a) wewnętrzne

- czynniki produkcji - rodzaj, ilosc oraz czas eksploatacji mazyn i urzadzen, wielkosc powierzchni produkcyjnej, techniczne normy wydajność, stopień zużycia fizycznego obiektów, ilość pracowników oraz ich kwalifikacje, stopien wykonania norm wydajności oraz pracochłonności,

- struktura asortymentowa produkcji - cechy produkowanego wyrobu, program asortymentowy produkcji, stosowane surowce, materialy i paliwo techniczne - ich kształt, wymiary, właściwości fizyczne i mechaniczne,

- organizacja produkcji m.in optymalne normy techniczne, optymalny czas eksploatacji czas eksplotacji maszyn i urządzeń oraz powierzchni produkcyjnej w ciągu roku, typ produkcji (np. dlugosc serii) i wlasciwy poziom organizacji pracy.

b) zewnętrzne:

- popyt,

- polityczne,

- socjalno-demograficzne,

- makroekonomiczne.

Do ustalenia zdolności produkcyjnej:

potrzebny jest czas oraz jednostkowa pracochłonność produkcji (w postaci normy techniczno-progresywnej),

Czas kalendarzowy

Czas nominalny

Czas efektywny:

- czynnosci produkcyjne,

- czynnosci nieprodukcyjne,

- przerwy na zaspokojenie potrzeb naturalnych,

- nieobecnosci losowe, nieuzasadnione, przestoje produkcyjne,

- ustawowe przerwy w pracy

Metody obliczania zdolności produkcyjnej:

1. Wskaźnika syntetycznego.

2. Analityczna.

3. Programowania liniowego.

Metoda wskaźnika syntetycznego:

Zdolnosc produkcyjna:

- zespolu jednorodnych stanowisk roboczych (gniazda technologicznego) - oblicza sie jako sume zdolnosci poszczegolnych stanowisk,

- zespolu roznorodnych stanowsik roboczych (gniazda przedmiotowego) - oblicza sie na podstawie tzw. ognia wiadacego (podstawowego, glownego),

Metoda wskaznika syntetycznego

maszyny i urzadzenia, ktorych zdolnosc produkcyjna jest nizsza od podstawowego ogniwa - to waskie ogniwo,

szerokie ogniwo - przewyzsza zdolnosc produkcyjna ogniwa podstawowego,

Kryteria wyboru ogniwa podstawowego:

- zdolnosc funkcji technologicznych,

- unikalnosc urzadzen,

- kapitalochlonnosc,

Metody obliczania zdolnosci produkcyjnej

1. Metoda wskaznikowa - zdolnosc produkcyjna Zp

Zp=Nw x Te

Nw - techniczna norma wydajnosci pracy maszyny na jednostkę czasu,

Te - efektywny (dysponowany) fundusz czasu pracy

Zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa o pracy cyklicznej;

Zp=Q x Wu x Te/t

Q - ciezar jednorazowego wsadu surowcow,

Wu - wspolczynnik uzysku produkcji gotowej,

Te - efektywny fundusz czasu pracy (godziny)

tc - czas trwania jednego cyklu (godz.)

Wykorzystanie zdolnosci produkcyjnej

S= Pr/Zp

S - wskaznik wykorzystania zdolnosci produkcyjnej,

Pr - produkcja planowana lub wykonana,

Z- zdolnosc produkcyjna,

Rezerwy zdolności produkcyjnej - ta cześć zdolność produkcyjnej, która nie została wykorzystana.

Rz= Zp - Pr

Rz - rezerwa zdolności produkcyjnej

Pr -produkcja planowana lub osiągana,

Zp - zdolność produkcyjna,

Rodzaje rezerw:

- rezerwy ekstensywne - wynikające przede wszystkim z niepełnego wykorzystania nominalnego czasu pracy w długim okresie,

- rezerwy intensywne - związane są z niewykorzystaniem mocy maszyn lub niewykorzystaniem powierzchni produkcyjnej,

Źródła rezerw produkcyjnych środków trwałych tkwią w:

- nieprawidłowych proporcjach miedzy poszczególnymi grupami rodzajowymi środków trwałych,

- powolnie przebiegającym procesie dochodzenia do planowej, docelowej zdolności produkcyjnej,

- niegospodarności,

- niedostosowaniu liczby maszyn i urządzeń do potrzeb produkcyjnych.

- w niepelnym wykorzystaniu maszyn i urzadzen,

- nieracjonalnym systemie użytkowania majątku trwalego,

- braku kontroli w gospodarowaniu środkami trwalymi,

- brak spojnosci w racjonalnym zarzadzaniu środkami trwałymi w przedsiębiorstwie,

Uruchomienie rezerw wspomaga:

- samodzielność jednostek w sterowaniu procesami produkcji i cyrkulacji,

- oparcie kryteriow oceny pracy przedsiebiorstwa na dwoch syntetycznych miernikach netto: zysku i produkcji sprzedanej,

- uzaleznienie rozwoju przedsiebiorstw oraz rozmiarow wypracowanych srodkow,

- samorzadnosc przedsiebiorstw,

Korzyści z ulepszania i powiększania zdolności produkcyjnej to:

- wzrost produkcji,

- unowocześnienie procesu produkcji, pozwalajace na wprowadzenie nowych asortymentow produkcji,

- poprawa jakosci wyrobow,

- obnizka kosztow własnych (lub okreslonych nakladow - np. pracy zywej i materiałów),

Klasyfikacja procesów produkcyjnych:

Kryterium

1. Ciaglosc i przebieg w czasie

- ciagle

- dyskretne,

2. Rodzaj technologii

- wydobywcze

- przetworcze

- obrobkowe

- montazowe i demontazowe,

- naturalne i biotechnologiczne,

3. Wg cech organizacyjnych

- w ujeciu komorki produkcyjnej,

- w ujeciu produkowanego wyrobu,

- w ujeciu technologii grupowej,

4. Stopien zlozonosci procesu

- procesy proste,

- procesy zlozone.

5. Znaczenie procesu:

- procesy podstawowe,

- procesy pomocnicze,

- procesy uboczne,

6. Wg zastosowanych srodkow pracy:

- ręczne,

- maszynowe,

- aparaturowe,

- zautomatyzowane,

- wspomagane komputerowe,

- zintegrowane komputerowo.

Rodzaj stosowanych technologii:

- procesy wydobywcze - polegają na pozyskiwaniu surowców naturalnych z ziemi, wody, powietrza,

- procesy przetwórcze - polegają na przetwarzaniu surowców i materiałów na produktu gotowe.

Struktura procesu produkcyjnego

- to budowa wewnętrzna, a więc elementy składowe i relacje pomiedzy tymi elementami.

Proces produkcyjny:

- subprocesy -faza produkcyjna - operacje

Operacje opisujące proces produkcyjny:

- technologiczne (obrobki wstepnej, wlasciwej, wykanczajacej i montazu),

- kontroli i pomiarow (kontrola; wstepna, miedzyoperacyjna, koncowa oraz pomiary wyrobu i badania specjalne),

- transportu (miedzywydzialowego, miedzyoperacyjnego),

- magazynowania (materialow, surowcow, wyrobow gotowych) i skladowania (miedzyoperacyjnego) oraz wyczekiwania (czasowe magazynowanie),

- zlozone (np. obrobka lub montaz polaczony z kontrola),

Struktura procesu technologicznego:

Proces technologiczny --> faza --> operacja technologiczna --> zabiegi technologiczne --> czynnosci --> ruchy robocze

Proces technologiczny - czesc procesu produkcyjnego, w czasie ktorego materialy zmieniaja swoje ksztalty, wlasciwosci w wyniku dzialania lub zjawisk naturalnych.

Faza technologiczna - zespol operacji technologicznych zwiazanych z wykonywaniem okreslonych polfabrykatow lub wykonczeniem wyrobow gotowych np. kucie, obrobka cieplna, montaz.

Operacja technologiczna - czesc procesu technologicznego wykonywana przez jednego pracownika lub grupe robocza bez przerwy na jednym stanowisku roboczym.

Zabiegi, czynności i ruchy robocze - stanowia elementy skladowe operacji technologicznej i sa zwiazane z wykonywaniem poszczegolnych dzialan na danym stanowisku roboczym.

Organizacja procesu produkcyjnego polega na:

- tworzeniu prawidlowych ukladow komorek produkcyjnych,

- okresleniu nastepstwa operacji,

- dazeniu do specjalizacji,

- zapewnieniu rownomiernosci produkcji (rytmicznosci).

Organizacja procesu produkcyjnego dotyczy:

a) organizacji produkcji, czyli:

- doboru elementów czastkowych procesu produkcyjnego,

- odpowiedniego powiazania w czasie i w przestrzeni odpowiednia calosc ( polaczenie pracy ludzkiej z materialnymi czynnikami procesu produkcyjnego).

b) organizacji pracy, czyli:

- doboru i rozmieszczenia pracownikow,

- analizy pracy pracownikow,

- normowania pracy,

- dostosowania stanowisk pracy do wymogow fizjologicznych pracownikow (do ergonomii ruchow roboczych),

Organizacja procesu:

a) organizacja przeplywow - zmiana struktury przeplywu (maszyny)

- organizowanie cyklu,

- organizowanie cyklu i taktu,

b) organizacja struktury operacji (podzial i laczenie czynnosci)

- organizowanie cyklu i taktu,

- organizowanie taktu

--> formowanie przeplywow w czasie i przestrzeni

Struktura cyklu produkcyjnego:

a) okres roboczy - czas trwania:

- operacji technologicznych,

- procesów naturalnych,

- operacji kontrolnych,

- operacji transportu,

- operacji konserwacji,

- czas roboczy wystepujacy w procesie magazynowania.

b) okres przerw - przerwy wynikające z organizacji:

- procesu produkcji (np. przy obrobce partii detali w oczekiwaniu na zwolnienie stanowiska roboczego),

- organizacji dnia roboczego (np. planowanie przerwy wewnatrz zmiany i inne przerwy)

Dlugosc cyklu produkcyjnego

Cp=Ot+ Pp

Cp - dlugosc cyklu produkcyjnego,

Ot - dlugosc okresu technologicznego,

Pp - laczna dlugosc przerw w cyklu produkcyjnym,

Przebieg cyklu produckcyjnego:

1. Szeregowy

2. Rownolegly

3. Mieszany

Szeregowy przebieg cyklu produkcyjnego - poszczegolna czesc lub zespol maszyny przechodzi w procesie produkcyjnym do nastepnej operacji dopiero wowczas, gdy przez poprzednie operacje przejda wszystkie czesci (zespoly maszyny). Transportuje sie cala partie z jednego stanowiska roboczego na drugie.

Szeregowy przebieg cyklu produkcyjnego - charakterystyka:

- najdluzszy cykl produkcyjny,

- najmniejsza liczba operacji transportowych,

- najlatwiejszy do zrealizowania i stosowany przede wszystkim przy:

• krotkich czasach trwania operacji,

• malej liczbie operacji,

• malej wielkosci partii produkcyjnej,

• nizszym stopniu zorganizowania procesu produkcyjnego (technologiczna specjalizacja komorek produkcyjnych).

Otsz= n x suma tj

n -wielkosc partii produkcyjnej,

tj - jednostkowy czas j-tej operacji,

k - kolejny numer operacji w procesie technologicznym detalu

Równoległy przebieg cyklu produkcyjnego - kazda czesc (maszyna) przechodzi natychmiast na nastepne stanowisko tuz po ukonczeniu operacji, niezaleznie od tego czy obrobka innych czesci danej partii zostala w tej operacji przeprowadzona.

Rownolegly przebieg cyklu produckyjnego - charakterystyka:

- najkrotszy czas trwania,

- zwiekszenie liczby operacji transportowych,

- zwiekszenie liczby przezbrojen,

- najczesciej stosowany w najlepiej zorganizowanych procesach produkcyjnych mozliwych do zsynchronizowania swych zadan czastkowych,

Okres technologiczny dla ukladu rownoleglego:

Otr = suma tj + (n-1) ) t max

t max - czas wykonywania najdluzszej operacji

Mieszany przebieg cyklu produkcyjnego:

- skrocenie dlugosci okresu technologicznego,

- zwiekszona czestotliwosc operacji transportowych,

- duzy stopien wykorzystania stanowisk roboczych i ciaglosc produkcji,

- stosowany najczesciej w produkcji seryjnej przy duzych programach produkcyjnch, dlugich i zrozniocwanych czasach obrobki.

Okres technologiczny dla ukladu szeregowo-rownoleglego

a) tj>tj+1 to Cj=n*tj - (n-nt) * tj+1

b) tj<tj+1 to Cj= nt*tj

Otszr = suma Cj+ n*tk

Cykl produkcyjny wyrobów złożonych

Wyrob zlozony sklada sie z wielu wyrobow prostych. Dlatego cykl produkcyjny wyrobu zlozonego obejmuje caly uklad produkcji (w czasie) tego wyrobu.

Obejmuje on:

- cykle produkcyjne poszczegolnych detali,

- ewentualnie cykle montazu zespolow,

- montaz ostatecznego wyrobu finalnego.

CYKLOGRAM

Graficzna ilustracja cyklu produkcyjnego

Budowa cyklogramu operia sie na schemacie:

- struktury wyrobu,

- zlozonosci wyrobu,

- strukturze procesu produkcyjnego wyrobu.

Odbywa sie ona w odwrotnej kolejnosci do przebiegu procesu produkcji.

Moment zakończenia produkcji traktuje sie jako moment zerowy i od niego liczy sie wstecz trwania produkcji.

Mozliwosci skracania cyklu produkcyjnego:

1. Zastosowanie bardziej efektywnych i wydajnych technologii przygotowawczych i obrobkowych.

2. Wykorzystanie wysoko wydajnych maszyn i urzadzen w procesach produkcyjnych.

3. Skracanie czasow pomocniczych.

4. Modernizacja technologiczna i organizacyjna procesow montazu i pakowania gotowego wyrobu.

5. Zastosowanie bardziej efektywnych procesów pomiarow, kontroli, transportu i składowania lub magazynowania.

Skrocenie cyklu produkcyjnego moze przyniesc przedsiebiorstwu okreslone korzysci,

Do najwazniejszych naleza:

- lepsze wykorzystanie czasu pracy maszyn i urzadzen,

- zwiekszenie wydajnosci pracy,

- obnizenie poziomu kosztow wlasnych produkcji,

- bezinwestycyjny wzrost wielkosci produkcji.

Zasady racjonalnej organizacji procesu produkcyjnego

Zasada proporcjonalnosci - nakazuje taki podzial procesu produkcyjnego miedzy poszczegolne komorki produkcyjne (stanowiska, gniazda), aby byly one wzgledem siebie w odpowiednich proporcjach (ilosc stanowisk, zdolnosc produkcyjna) zapewniajacych harmonijne wykonanie planowanych zadan produkcyjnych.

Zasada liniowosci - naklada na realizacje poszczegolnych czesci procesu produkcyjnego warunek jednokierunkowosci przebiegu, bez nawrotow i skrzyzowan. Oznacza to, iz drogi przemieszczania przedmiotow pracy miedzy poszczegolnymi obiektami produkcyjnymi, komorkami i stanowiskami produkcyjnymi, powinny byc mozliwie najkrotsze.

Zasada ciaglosci - nakazuje eliminowanie z procesu produkcyjnego wszelkich przerw wplywajacych niekorzystnie na ksztaltowanie sie parametrow produkcyjno-organizacyjnych i ekonomicznych.

Wspolczynnik ciaglosci:

Ic=1-Wp

Ic - wspolczynnik stopnia ciaglosci procesu produkcyjnego,

Wp - wspolczynnik przerw (przestoju) cyklu produkcyjnego.

Zasada rownoleglosci - zaleca wytwarzanie poszczególnych wyrobow (w czastkowych procesach produkcyjnych) w tym samym czasie, co powoduje skracanie cyklu produkcyjnego.

Zasada koncentracji - polega na skupieniu czynników produkcji w określonym obszarze produkcyjnym, w celu uzyskania wyzszego stopnia wykorzystania tych czynnikow. Zjawisko koncentracji wystepuje najczęściej w parze ze zjawiskiem zróżnicowania (dyferencjacji). Podstawowa konsekwencja zasady jest mozliwosc specjalizacji komorek produkcyjnych dowolnego szczebla.

Zasada specjalizacji - zaleca w procesie produkcyjnym ograniczenie różnorodności zadan produkcyjnych i asortymentu produkcji. Ułatwia to organizacje i planowanie oraz zwieksza efektywność produkcji. Korzyści to postep w zakresie techniki, technologii organizacji produkcji, wzrost wydajnosci produkcji, obnizenie kosztow wytwarzania.

Zasada rytmiczności -równomierności - wskazuje na potrzebę planowania przebiegu produkcji w ustalonych rytmach, co daje regularne powtarzanie sie tych samych zjawisk w procesie produkcyjnym, w odniesieniu do tego samego odcinka czasu (rytmu).

Rytmiczność produkcji - jest sprawdzianem działalności systemu produkcyjnego (komorki produkcyjnej).

Zasada elastyczności - mówi o konieczności szybkiego i stalego przystosowywania procesu produkcyjnego do nowych warunków, zmieniających się w zależności od konkretnej sytuacji.

EFEKTYWNOSC TECHNICZNA, A EKONOMICZNA - RELACJE ZACHODZACE W PROCESIE PRODUKCYJNYM POMIEDZY NAKLADEM A NAKLADEM, PRODUKTEM A PRODUKTEM ORAZ NAKLADEM I PRODUKTEM

1. Relacje zachodzące miedzy nakładami

- komplementarność - istnieje wtedy, gdy zastosowanie jednego czynnika zwieksza skuteczność dzialania drugiego. Wyróżnia się komplementarność całkowita i częściowa.

- sprzężenie - w tym samym procesie produkcyjnym zastosowanie jednego czynnika produkcji pociaga uzycie drugiego.

- substytucja - polega na tym, ze w tym samym procesie produkcyjnym zastosowanie jednego czynnika produkcji pozwala na zmniejszenie zuzycia lub zastąpieniu drugiego czynnika, przy zalozeniu, ze wielkosc efektu koncowego nie ulegnie zmianie. występuje substytucja czesciowa i calkowita.

N1/N2>=C2/C1

N1-czynik produkcji

C1- cena czynnika

N2- czynnik wprowadzony

C2- cena czynnika wprowadzonego

Zasada najniższych kosztów - jeżeli do wytworzenia jednego produktu uzywa sie dwoch lub wiecej czynnikow produkcji, ktore moga sie w pewnych granicach zastepowac, to koszty tych czynnikow beda najnizsze wtedy, gdy krancowa stopa substytucji bedzie rowna odwrotnemu stosunkowi ich cen.

Podstawowym wskaźnikiem charakteryzującym techniczna efektywność substytucji jest:

- stopa substytucji - która określa stopień zamiany jednego czynnika produkcji drugim, przy zalozeniu, ze zamiana ta nie spowoduje pogorszenia jakosci,

- przeciena stopa substytucji

- krancowa stopa substytucji

2. Relacje zachodzące miedzy produktami

2.1. Produkty sprzężone - sprzężenie wystepuje wowczas, gdy wszystkie wytwarzane produkty (glowny i uboczne) powstaja w jednym procesie produkcyjnym, zatem naklady ponoszone na produkt glowny ponoszone sa jednoczesnie na produkty uboczne np. buraki cukrowe - produkt glowny cukier, uboczny melasa, wyslodki.

2.2. Produkty konkurencyjne (inaczej kompetentne lub alternatywne) - wystepuja wowczas, gdy zmniejszenie produkcji jednego produktu powoduje zwiekszenie drugiego, przy zalozeniu, ze ilosc czynnikow produkcji jest stala, wowczas dwa produkty beda konkurowaly ze soba o ziemie, sile robocza. Konkurencja nie wystepuje wowczas, gdy istnieje mozliwosc uzupelnienia czynnikow produkcji przez uzyskanie ich z zewnatrz.

2.3. Produkty komplementarne (uzupełniające lub kumulatywne) - zjawisko to wystepuje wowczas, gdy produkty konkurujace ze soba o czynniki produkcji, ale jednak moga sie wzajemnie wspomagac-uzupelniac, w wyniku czego uzyskuje sie lepszy efekt koncowy, przy nie zmienionym poziomie nakladow na poszczegolne produkty.

2.4. Produkty suplementarne (produkty niezalezne lub dodane) - sumplementarnosc, czyli niezaleznosc produktow ma miejsce wtedy, gdy zwiekszenie produkcji jednego produkty pozostaje bez wplywu na rozmiary produkcji drugiego produktu. Zalezy od tego,m zy wystepuja odpowiednie zasoby srodkow produkcji oraz od mozliwosci pozyskiwania na rynku określonych czynnikow produkcji, niezbednych do prowadzenia danej działalności.

3. Relacje zachodzące miedzy nakladem, a produktem - intensyfikacja

3.1. Prawo Turgotta (prawo zmiennej efektywności kolejnych nakladow lub prawo malejacej wydajnosci):

- sformulowanie w drugiej polowie XVIIw.

- ma charakter biologiczny potwierdzajacy teze, ze zwiekszenie ilosci jednego lub kilku czynnikow przy niezmienionej ilosci innych wywoluje w organizmie biologicznym przesyt, a nastepnie hamuje jego dalszy rozwoj.

3.2. Prawo minimum (Liebiga):

- wysokosc plonu - przyrost masy zalezy od czynnika znajdujacego sie w minimum.

3.3. Prawo Laura (degresji kosztow):

- obciążenie jednostki produktu kosztami stałymi jest ty mniejsze, im wieksza jest produkcja.

Produkt przeciętny - wielkość produkcji calkowitej w stosunku do nakladu zmiennego.

Produkt krańcowy (Pk) - przyrost wielkosci produkcji osiagany z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego.

Elastyczność produkcji (Ep) - informuje o ile procent zmieni sie wielkosc produkcji, jezeli naklad zmieni sie o jeden procent lub zaleznosc miedzy produktem przecietnym i krancowym.

Ep=Pk/Pp

W procesie intensyfikacji wyroznic mozna trzy sfery:

I. Wzglednie nieracjonalnej produkcji

% przyrostu produkcji jest wyzszy od % przyrostu kosztow

Ep>1

II. Racjonalnej produkcji

% przyrostu produkcji jest wolniejszy od % przyrostu kosztów

1>Ep>0

III. Bezwzględnie nieracjonalnej produkcji

Ep<0

Optymalizacyjny model decyzyjny - to taki model, którego zmienne beda wyrażać poszukiwane poziomy realizacji poszczególnych dzialalnosci.

Ich wartosci posiadaja okreslone ograniczenia, a ponadto integralna czescia modelu jest funkcja kryterium (umozliwiajaca ocene jakosci rozwiazan).

Model ekonometryczny:

- jest to reprezentacja badanego systemu wykorzystywana do opisu, wyjasnienia i przewidywań jego zachowania sie w roznych warunkach otoczenia;

- jest to konstrukcja formalna, ktora za pomoca pewnego równania lub ukladu rownan przedstawia zasadnicze powiazania pomiedzy rozpatrywanymi zjawiskami ekonomicznymi.

Model ekonometryczny określający relacje miedzy nakladami, a produktami:

P= f(N1, N2, N3 .. Nn)

P- wielkosc produkcji,

N1, N2 - wielkość poniesionych nakladow,

Wówczas w zaleznosci od dziedziny to P (N) moze miec postac:

P (N)= a N+b

lub P (N)= a N^2 + b N + c

P (N) = a N^2 + bN^2 + cn+ d

Koszt jednostkowy produkcji jest jednym z mierników oceny efektywności produkcji danego wyrobu. Koszty jednostkowe oblicza sie jako sume wszystkich kosztow poniesionych na dzialalnosc produkcyjna w przeliczeniu na jednostke produktu.

KJ=KC: P(N)

Kj - koszt jednostkowy produkcji (zl/ha.. kg..szt..m)

Sume kosztow całkowitych wyraza sie w ten sposob

KC=Ks+Zn*N

Zn - cena czynnika produkcji zl/kg

N - poziom (dawka) czynnika produkcji zl/kg

Zakładając, ze wielkosc uzyskiwanej produkcji odzwierciedla funkcja kwadratowa, wowczas bedzie ona okreslana w ten sposob;

P(n)= aN^2 + bN + c

P - wysokosc uzyskiwanego plonu,

N - poziom czynnika produkcji (kg/jedn)

a,b,c - parametry funkcji

To wskazniki efektywności zastosowania czynnika produkcji beda mialy postac:

PPb=f/N= aN^2+bN+c/N

PPb w przypadku funkcji kwadratowej ma charakter funkcji malejącej

Maksymalna wielkosc produkcji uzyskuje sie po obliczeniu pierwszej pochodnej:

P=2aN+b

i przyrównaniu jej do zera, po czym wzor ma okreslona dawke czynnika przedstawic mozna w ten sposob.

Nmax=-b/2a

maksymalna produkcja wynosi:

P max=c+ -b^2/4a

KJ=KS+Zn*N/aN^2 + bN+c

KJ`=Znc-2KSaN-KSb-ZnaN^2/(aN^2+bN+c)^2

Natomiast funkcja zysku bedzie obliczana wg wzoru:

Z=PC-KC

Z(N)=ZpaN^2+(Zpb-Zn)N+Zpc-KS

Z`(N)=2ZpaN+Zpb-Zn

Rachunek kosztów całkowitych:

- tradycyjny rachunek kosztów,

- podstawa rachunku jest podział kosztów całkowitych na bezpośrednie i pośrednie,

- wycena obejmuje zuzycie wszystkich czynnikow produkcji,

- do rozliczenia kosztow posrednich stosuje sie klucze podzialowe.

Zalety pełnego rachunku kosztów:

- umozliwia okreslenie calkowitego kosztu wytworzenia produktu,

- neutralizuje wplyw sezonowosci na wynik sprzedazy przedsiebiorstwa,

- dostosowanie do wymogow sprawozdawczosci finansowej zewnetrznej.

Wady:

- umownosc rozliczenia kosztow posrednich,

- zlozenie proporcjonalnosci wszystkich kosztow w stosunku do wielkosci produkcji znieksztalca dane o kosztach jednostkowych,

- mala przydatnosc przy podejmowaniu decyzji krotkookresowych

Częściowy rachunek kosztów:

- podstawe stanowi podzial kosztow na stale i zmienne,

- wycena wyrobow wg kosztow zmiennych,

- wynik finansowy przedsiebiorstwa jest ustalany w nastepujacy sposob; przychody ze sprzedazy-koszty zmienne sprzedazy=marza brutto-koszty stale=wynik finansowy

Zalety częściowego rachunku kosztów:

- eliminuje wady tradycyjnego rachunku kosztów - brak rozliczania kosztów posrednich,

- przydatny jest do podejmowania decyzji krótkookresowych,

- rachunek kosztow zmiennych aktywizuje sprzedaż

Wady czesciowego rachunku kosztów:

- kryterium marzy brutto moze przesadzić o przyjeciu do produkcji wyrobów o wysokich marzach, lecz o niskiej kwocie zysku,

- rachunek nie pozwala okreslic calkowitych kosztow produkcji,

- kalkulacja ograniczona do kosztow zmiennych nie daje podstaw do podejmowania decyzji długookresowych,

Metoda marży brutto pozwala na uszeregowanie wytwarzanych produktow wedlug ich zdolnosci do pokrywania kosztow zmiennych i stalych (wskaznik marzy brutto) oraz generowanie zysku.

Polega na okresleniu wskaznika kosztow zmiennych, marzy brutto i stopy marzy brutto. A nastepnie na uszeregowaniu wyrobow wg kryterium poziomu stopy marzy brutto.

TPM - koncepcja kompleksowego produktywnego utrzymywania ruchu,

TPM to innowacyjny system obslugi maszyn i urzadzen, ukierunkowany na optymalizacje wykorzystanie sprzetu oraz eliminacje awarii. Celem jest maksymalna efektywna eksploatacja urzadzen.

Wskaźnik OEE - całkowita efektywność sprzetu

cel - ocena stopnia efektywnego wykorzystania maszyn i urzadzen,

OEE jest kompleksowym syntetycznym wskaźnikiem oceny funkcjonowania gospodarki remontowej, a takze sprawnosci operacyjnej urzadzen i ich zdolnosci do dotrzymywania wymagań jakościowych.

Wskaźnik dostępności - efektywny czas pracy/dostepny czas pracy

efektywny czas pracy=dostepny czas pracy-straty

Efektywność eksploatacyjna

= wydajnosc rzeczywista urzadzenia/wydajnosc maksymalna urzadzenia

(liczba produktow*czas jednostkowy)/efektywny czas pracy

Wskaźnik jakości

=liczba produktow o wlasciwej jakosci/liczba produktow,

(liczba produktow-liczba brakow)/efektywny czas pracy

Wskaźnik OEE

=dostepnosc*wskaznik jakosci*efektywnosc eksplatacyjna

Mozna obliczac w ujeciu:

-indywidualnym dla poszczegolnych maszyn i urzadzen,

-srednim dla poszczegolnych grup sprzetow

- srednim dla komorek produkcyjnym nizszego stopnia

Zagadnienia programowania liniowego - dotycza efektywnego wykorzystania albo rozmieszczenia ograniczonych srodkow, czy zasobow tak, aby spelnione byly okreslone wymagania.

Model dotyczący wyboru produkcji asortymentu.

Nalezy określić, ktore wyroby i w jakich ilosciach produkować, aby nie przekraczajac posiadanych zasobow srodkow produkcji i ewentualnie spelniajac pewne dodatkowe ograniczenia dotyczace struktury produkcji, zmaksymalizowac przychod lubzysk z ich sprzedazy.

Zmiennymi decyzyjnymi w tym zagadnieniu sa zatem wielkosci produkcji wyrobow; xj - wielkosc produkcji j tego wyrobu, a ogolny model zagadnienia mozna zapisac nastepujaco:

a11x1+a12x2+....+a1nxn<b1

ar1x1+ar2x2+...arnxn<br

dj<xj<gj

Plany produkcji spelniajace warunki ograniczające i warunki brzegowe beda rozwiązaniem dopuszczalnym.

Rozwiązaniem optymalnym będzie to spośród rozwiązań dopuszczalnych, dla którego funkcja celu przyjmuje wartość maksymalna.

Gospodarka konserwacyjno-remontowa - całokształt dzialalnosci majacej na celu utrzymanie srodkow pracy w sprawnosci technicznej oraz zapobieganie przedwczesnemu zuzyciu fizycznemu oraz likwidacja skutkow zuzycia. W zakres zadan wchodzą:

- zapewnienie wlasciwych warunkow obslugi i eksploatacji,

- konserwacje i przeglady obiektow majatku trwalego,

- planowanie i wykonywanie remontow,

TPM 1950- remonty poawaryjne, prewnecyjne

1960 - remonty produktywne

1970 - TPM

TPM - koncepcja kompleksowego produktywnego utrzymania ruchu

TPM to innowacyjny system obslugi maszyn i urzadzen, ukierunkowany na optymalizacje wykorzystania sprzetu oraz eliminacje awarii.

Celem TPM jest maksymalna efektywna eksploatacja urzadzen/maszyn.

Filary TPM;

1. Maksymalnie efektywna eksploatacja urzadzen.

2. Kompleksowy system produktywnych remontow.

3. Zaangazowanie kazdego pracownika.

4. Dzialalnosc oparta o male, autonomiczne grupy sluzb konserwacyjno-remontowych.

Korzysci wdrozenia TPM:

- wzrost wydajnosci urzadzen,,

- redukcja cyklu produkcyjnego, czasu przezbrajania, zapasow, powierzchni zajmowanych przez linie produkcyjne i magazyny,

- zmniejszenie zatrudnienia,

- splaszczenie struktury organizacyjnej,

- wzrost elastyczności produkcji.

Brak skutecznego systemu w ramach gospodarki konserwacyjno-remontowej prowadzi do powstania strat i uszkodzeń w procesie produkcyjnym:

- uszkodzenia sprzętowe lub problemy procesowe powodujace zatrzymaie instalacji/linii produkcyjnych (przestoje),

- redukcja wydajnosci,

- anomalie jakosciowe,

- anomalie w zakresie zuzycia materialow produkcyjnych,

- problemy zwiazane z bezpieczenswem i ochrona srodowiska.

Całkowita efektywności sprzętu - wskaźnik OEE

cel:

- ocena stopnia efektywnego wykorzystania maszyn i urzadzen,

OEE jest kompleksowym, syntetycznym wskaznikiem oceny funkcjonowania gospodarki remontowej, a takze sprawnosci operacyjnej urzadzen i ich zdolnosci do dotrzymywania

wymagan jakosciowych.

Uwzglednia istotne straty:

- czasu pracy,

- tempa produkcji,

- jakosci.

Dostepnosc - wskaznik ten pokazuje, jaka czesc dysponowanego czasu pracy urzadzenia moze byc wykorzystana do reaizacji zadan produkcyjnych po odjeciu strat czasu na usuwanie awarii i przestoje spowodowane innymi czynnikami.

Wskaznik jakosci - jest stosunkiem liczby produktow spelniajacych wymagania jakosciowe do ogolnej liczby wytworzonych produktow. Wskaznik ten pokazuje jaka czesc uzytecznego czasu pracy zostala wykorzystana na produkcje bezbrakowa, a jaka czesc zostala stracona na wytworzenie brakow.

OEE - dostepnosc*wskaznik jakosci*efektywnosc ekspolatacyjna

Wskaznik OEE mozna obliczac i analizowac w roznych horyzontach czasowych oraz ujeciach:

- indywidualnym dla poszczegolnych maszyn i urzadzen, aparatow,

- srednim dla poszczegolnych grup sprzetu wydzielonych wg istotnych kryteriow,

- srednim dla komorek produkcyjnych nizszego stopnia.

Wskaznik OEE

popraiwenie wskaznika OEE jest rownoznacznie z wymiernymi korzysciami finansowymi.

Dzieki poprawie kazdego z elementow skladowych OEE mozna zwiekszych ilosc wyprodukowanych wyrobow lub w zaszczedzonym czasie skierowac pracownikow do innych czynnosci.

Wskaznik OEE moze sluzyc do porownan benchmarkingowych.

Gospodarka materialowa w przedsiebiorstwie

- gospodarka materialowa - zajmuje sie zapewnieniem takich warunkow zwiazanych z przeplywem materialow, aby mozna bylo osiagnac zaplanowana ilosc i jakosc wyrobow gotowych, generujac mozliwie najnizsze koszty.

Zakres i zadania gospodarki materialowej:

- planowanie i realizacja zaopatrzenia materialowego,

- organizowanie ruchu materialow wewnatrz przedsiebiorstwa,

- prowadzenie gospodarki magazynowej,

- racjonalne gospodarowanie materialami w dzialalnosci produkcyjnej,

- wykorzystanie odpadow produkcyjnych,

- kontrola racjonalnosci postepowania w/w dzialalnosci,

Materialy:

- przedmioty pracy zuzywane jednorazowo w kazdym cyklu produkcyjnym, przekazujace w calosci swoja wartosc wytwarzanym wyrobom.

Materialy bliskie swej naturalnej postaci to surowce, zas materialy po poddaniu ich obrobce to polfabrykaty, czesci lub podzespoly wyrobow.

Rodzaje klasyfikacji materialow:

- wedlug stopnia latwosci ustalenia wartosci materialow w produkcie,

- wedlug metody ABC,

- wg zasad Polskiej Klasyfikacji Wyrobow i Uslug,

Klasyfikacja materialow:

1. Stopien latwosci ustalenia wartosci materialow w produkcie:

- materialy bezposrednie - sa skladnikammi nowego produktu rownoczesnie oddajac mu swoje wlasciwosci i cechy,

- materialy posrednie - ich zuzycia nie mozna odniesc do konkretnych wyrobow, np. mateiraly energetyczne i remontowe, narzedzia i pomoce warsztatowe.

2. Metoda ABC - klasyfikacja polega na wyodrebnieniu w jednostce gospodarczej trzech grup materialow o charakterystycznej wspolzaleznosci miedzy liczebnoscia asortymentów, a ich udziałem w wartości zużycia materiałów lub wartości zapasow.

Zastosowanie metody ABC:

- przy normowaniu i kontroli zapasow materiałowych,

- do kontroli jakosci,

- w pracach związanych z planowaniem zaopatrzenia i organizacja zakupow materiałowych,

- jako czynnik wyboru metody strowania zapasami,

3. Polska klasyfikacja wyrobów i uslug - klasyfikacja produktów krajowych i importowanych, znajdujacych sie w polskim obiegu gospodarczym.

Od 1.01.2003r. jest obowiązująca klasyfikacja w statystyce, ewidencji i dokumentacji oraz rachunkowsci, a takze w urzedowych rejestrach i systemach informacyjnch administracji publicznej w celach fiskalnych i statystycznych.

Normowanie zuzycia materialow polega na okreslaniu ilosciowej relacji miedzy rozmiarami produkcji, a wielkoscia zuzycia materialow.

Celem normowania jest okreslenie jednostkowych norm zuzycia materialow.

W kazdej normie zuzycia musza byc oznaczone trzy elementy:

- cel zuzycia - jednostka produkcji, jej paramatery uzytkowe,

- material - rodzaj materialu i ilosc,

- warunki techniczno-organizacyjnych - w ktorych nastepuje zuzycie materialu.

Normy zużycia materialow - stanowia podstawowy wskaznik tehniczno-ekonomiczny okreslajacy rodzaj oraz gorna granice zuzycia materialow niezbednych w danych warunkach techniczno-organizacyjnych do wytworzenia jednostki produktu o odpowiedniej jakosci.

---