WŁAŚCIWOŚCI KONINY:

- wolna od pasożytów groźnych dla człowieka może być spozywana na surowo

- wartość odżywcza wyższa od wieprzowiny, wołowiny, baraniny

- białko o dużej ilości aminokwasów egzogennych

- wysoka zawartośc wit. B1,B2, PP, soli mineralnych

- tłuszcz oleisty o dużej wartości NNKT, przeciwdziała osadzaniu się cholesterolu

delikatne włókna

- niekorzystna ciemnoczerwona barwa (metioglobina)

- słodkawy smak (dużo glikogenu) wymaga stosowania ostrych przypraw

- krucha i soczysta źrebięcia, od starych mięso łykowate.

KIERUNKI UŻYTKOWANIA KONI W POLSCE:

1.Użytkowanie robocze ( rolno-transportowe)

- 1980r. > 90%, spadek liczby koni roboczych

- obecnie 50% (duża część z 60% koni zimnokrwistych utrzymywanych w Polsce + część koni szlachetnych)

2. Eksport koni rzeźnych (+eksport )

- lata 90 - 100tys. koni rzeźnych, wierzchowych, sportowych, arabów rocznie

- 2000 - 34 tys rzexnych

- 2005 - 23 tys. rzeźnych (+spozycie w Polsce 2 tys.)

3. Jeździectwo rekreacyjne - wzrost liczby koni wierzchowych

- tysiące prywatnych ośrodków jeździeckich

- stadniny i ośrodki państwowe

- konie pensjonatowe

4).Hodowla

- 20 stadnin państwowych, stadniny prywatne

- prywatyzacja stadnin państwowych

5).Sport wyczynowy

- > 3tys. koni wyczynowych, ok. 300 klubów zarejestrowanych zarejestrowanych Polskim Związku Jeździeckim (Wielka Brytania - 50 tys. klubów pony)

- sponsoring dyscyplin

6. Użytkowanie wyścigowe (Służebiec, Martynice, Sopot)

- pełna krew angielska (wyścigi płaskie, płotowe, stemple)

- czysta krew arabska ( wyścigi płaskie)

- półkrew wielkopolska i małopolska (wyścigi płotowe i Stemple)

7. Agroturystyka, Hipnoterapia, Straż ochrony przyrody, Szwadron.

KONKURSY:

WKKW - wszechstronny konkurs konia wierzchowego

1 dzień - próba ujeżdżania,

2 dzień - próba terenowa

a)drogi i ściezki

b)cross - galopem z przeszkodami naturalnymi

3 dzień - próba w skokach przez przeszkody

Powożenie

1 dzień - próba ujeżdżania

2 dzień - maraton, ok. 40 km z wjazdem do rzeki

3 dzień - zręczności powożenia

Oba konkursy sumowane SA po 3 dniach. Suma punktów karnych.

KONKURSY:

woltyżerka rajdy długodystansowe pokazy westrn riding Polo polowanie per horse do korridy w Wiedniu do reklam w cyrku treking zrywka drewna w lasach

POGŁOWIE KONI W POLSCE

- lata 70” - 2007r. - spadek o 88%

- 2007 - 320 tys. koni

- najwięcej koni w płd-wsch. Polsce (robocze, rzeźne)

Skład rasowy pogłowia:

1.konie zimnokrwiste - 60%

a)konie półkrwi

- wielkopolskie - 15% spadek liczby

- małopolskie - 13% spadek

- szlachetne półkrwi - 3%

- śląskie - 8%

- konie ras czystych (XX,oo) - 0,3%

- kuce i konie małe - 0,2% wzrost

Razem konie szlachetne -40%

- koniki polskie 0,04% wzrost

- konie huculskie - 0,03% wzrost

Razem konie prymitywne - o,07%

ORGANIZACJA HODOWLI KONI W POLSCE

1.Hodowla Skarbu Państwa - ministerstwo rolnictwa i wsi. Agencja nieruchomości rolnych (ANR)

a)Stadniny koni (SK) - strategiczne: dobrzyniewo, Kozienice, krosno, liski, krasne, Janów podlaski, Michałów, nowielice, nowe janowice.

b)Stadniny ogierów Skarbu Państwa (SOSP) - białka, Bogusławie, łąck, Sieraków.

c)Zakłady treningowe: biały dwór, Bogusławie

d)Polski Klub Wyścigów konnych (tory); służewiec, Sopot, partynice.

2.Hodowla prywatna

PZHL współpracuje z MRiRW (ministerstwo - doradztwo dla hodowców koni skarbu państwa). 15 województw i okręgów związków hodowców koni zrzeszonych w PZHK:

- polski związek konia małopolskiego

- związek hodowców koni trakeńskich

- związek hodowców konia huculskiego

- stowarzyszenie polskiego konia gorącokrwistego

- polski związek hodowców koni arabskich

- sekcja hodowców koników polskich

- sekcja hodowców hucułów

Związki rasowe nie zrzeszone w PZHK:

- polskie towarzystwo kuce szetlandzkie

- stowarzyszenie hodowców i użytkowników kłusaków

- stow. Hod. Koni arabskich

- związek hodowców koni pełnej krwi angielskiej

OCENA WARTOŚCI HODOWLANEJ:

Ocena dzielności warunkiem selekcji i oceny wartości hodowlanej. Pełna krew angielska (XX) i czysta krew arabska (oo). Młode ogiery i klacze sprawdzane SA na torach wyścigowych. XX - w wieku 1,5 roku na torze wyścigów konnych: starty jako 2-latki, 3-latki, 4-latki i starsze. OO - w wieku 2,5 roku na TWK. Starty jako 3-latki, 4 -latki i starsze. Dla XX wyniki wyścigowe głównym kryterium selekcji, wyścigi płaskie, płotowe, przeszkodowe. Dla OO uroda pierwszym kryterium, wyniki wyścigowe drugim kryterium selekcji, wyścigi płaskie.

WYŚCIGI

1) Płaskie - gonitwy, tor trawiasty lub piaszczysty, zwykle 1600-3200metrów.

2) Płotowe - przenośne żywopłoty, dystans 2400-4000 m.

3) przeszkodowe (stemple) - pagórki, rowy z wodą, żywopłoty (wielka Pardubicka, Grand National)

WYŚCIGI PŁASKIE

- grupowe - 4 grupy, zwyciężcy przechodza do wyższych klas

- pozagrupowe - po wyjściu z grupowych

WYŚCIGI POZAGRUPOWE:

- klasyczne - bez ulg wagowych i nadwag, w tym porównawcze dla różnych roczników. (XX - derby 2400m, Rulera 1600m, Pokoju = ST. Legar, wielka Warszawska 2600m, dla OO - Derby 300m, Gazeli, Mlechy i Sahary, porównawcza)

Handicapowe - wyrównuje szanse poprzez indywidualne, nierówne dla poszczególnych koni wagi generalnych handicap. WYŚCIGI PŁASKIE: SPRINTERSKIE ŚREDNIODYSTANSOWE NORMALNODYSTANSOWE DŁUGODYSTANSOWE Flyery - zwyciężaja na krótkich dystansach (xx) Stayery - zwyciężaja na długich dystansach.

MIERNIKI WARTOŚCI WYŚCIGOWEJ:

liczba startów liczba wygranych gonitw liczba zajętych miejsc od 1-4 suma wygranych, logarytm sumy wygranych średnia suma wygranych na start współczynnik powodzenia = suma wygranych konia / srednia suma rocznika generalny Handicap (xx - 52-62 kg, oo - 58-62 kg) indeks wartości uzytkowej koni oo.

OCENA WARTOŚCI UŻYTKOWEJ (DZIELNOŚCI) KONI PÓŁKRWI (m,wlkp,sp):

1) Selekcji - próba dzielności (stacjonarna)

a) nabór do zakładu treningowego 1-3 razy w roku, 3,5 letnie ogiery ANR i prywatne typowane przez WZHK, zakwalifikowane przez komisje do ZT i spełniające kryteria:

- min. 78 pkt. Bon. w skali 100pkt.

- umiejętnośc przyjęcia jeźdźca (stęp, kłus)

- świadectwo zdrowia, szczepienia

- paszport

b) trening 100-dniowy w Zakładzie treningowym, wierzchowy lub wierzchowo-zaprzęgowy.

c) ocena konia

- oceny wystawiane przez kierownika ZT na podstawie obserwacji konia w stajni i na treningu przez 100 dni.

- test przeprowadza się na koniec treningu (punktacja: ocena komisji: skoki luzem, pod jeźdźcem, praca w stępie, w kłusie, w galopie, Ocena obcych jeźdźców: jedność, przydatnośc do ujeżdżenia, przydatność do skoków, Ocena kierownika Zakładu Treningowego)

3) Selekcji - kariera sportowa

a) mistrzostwa polski młodych koni

b) zawody sportowe w różnych dyscyplinach

Niewiele koni półkrwi (m,wlkp, sp) biega na gonitwach przeszkodowych na TWK Martynice (zamiast próby dzielności).

W Polsce ciagłe zmiany zasad prowadzenia prób dzielności:

- czempionaty od 1992r

- brak danych na temat przodków

- brak rutynowego szacowania wartości hodowlanej ogierów i klaczy

- rankingi reproduktorów reproduktorów wg wartości hodowlanej szacowana np. na podstawie tylko wyników z czempionatów (wyrywkowo)

- selekcja na podstawie pokroju i wartości użytków. własnej.

Na Zachodzie - olbrzymia liczebność danych (koni, prób, zawodów, wyników)

- coroczne publikowanie wartości hodowlanej reproduktorów

- wykorzystywanie tej informacji do hodowli

- w Niemczech na podstawie wyników

ODZIEDZICZALNOŚĆ CECH UŻYTKOWYCH (poligenicznych) - wiąze się z wartością hodowlaną.

Wnioski:

- h2 cech pokroju wyższa niż cech użytkowych

- pokusa selekcji na pokrój

- pokrój nie jest ściśle związany z wartością uzytkową koni (korelacje o średnich wartościach, czasem wysokich lub niskich a czasem ujemnych)

ROZRÓD KONI

Wiek rozpłodowy - 3 (2,5) lat, klacze - 15-30 lat, ogiery - do 15-20 lat. Sezonowość - najniższa aktywnośc jajników w I i II, najwyższa V-VIII. Sezon kopulacyjny - połowa I-VII, połowa II-VII.

DLACZEGO KRYJE SIĘ WCZEŚNIEJ ??? bo w zimie gdy nie jest użytkowana i ma czas dla źrebięcia i na podchowanie, a wiosną będzie miał świeżą trawkę. Gdy urodzi się I lub II to później będzie mógł wcześniej wystartować w zawodach co równoważy się z lepszymi szansami.

KLACZ - sezonowo poliestralna, cykl płciowy średnio 21 dni (19-22 dni) to okres od owulacji do drugiej owulacji. Okres bezrujowy - często brak w owulacji, długie ruje, cykle ponad 30 dni, nieregularne. Ruja w czasie sezonu rozrodczego średnio 5 dni, wczesna wiosną są dłuższe (krótka 2-3dni, średnia 4-7 dni, długa 8-13 dni)

Objawy rui: zdenerwowanie, podnoszenie ogona, rozstawianie zadnich kończyn, częste oddawanie moczu, łyskanie sromem (powtarzające się odciąganie warg sromowych na boki i odsłanianie łechtaczki) nastawianie się zadem w kierunku ogiera

Owulacja - pęcherzyk Graffa o średnicy do 5-7cm gdy powyżej 4 cm to owulacja za 1-2 dni. Owulacja - pęknięcie pęcherzyka Graaffa i wydostanie się komórki jajowej do jajowodu. W 80 % przypadków zachodzi w przedostatni i ostatnim dniu rui. Najczęściej wieczorem lub nocą. Trwa 1-6 min (wypływanie płynu).

Nasienie: powinno czekac na komórke jajowa lub podane w momencie owulacji przezywalność komórki jajowej 6-10h gwałtownie obniża się zapładnialność powyżej 4h po owulacji do zapłodnienia dochodzi w pojedynczych przypadkach.

Plemniki - przeżywalność 12-72h w drogach rodnych ok. 48h.

Ruja rzekoma - są objawy, brak owulacji. Ruja cicha - brak objawów, jest owulacja.

SYSTEM KRYCIA KLACZY:

RUJA KRÓTKA - 1 skok 1 dzień rui, 2 skok+48h = 3 dzień, 3 skok + ok. 17 dni = 20 dzień, 4 skok + 48 h= 22dzień

RUJA ŚREDNIA - 1 skok 3 dzień rui, 2 skok + 48h= 5dzień, 3 skok +ok. 17dzień= 22dzień, 4 skok +48h =24 dzień

RUJA DŁUGA - 1 skok 6 dzień rui, 2skok +48h =8 dzień, 3 skok ok. 17 dzień = 25 dzień, 4 skok +48h= 27 dzień

KLACZ - (ciąza 9 miesięcy, średnio 340 dni)Źrebi się około 24 godzin, szczególnie w nocy. Błony śluzowe powinno się podwiązać do ogona. Ruja 8 dnia a kryje się na 9 dzień

METODY KOJARZEŃ 1) chów czystości rasy, 2) chów w pokrewieństwie (inbred, incest). Incest - kiedy jest kazirodztwo (matka-syn) 3) Krzyżowanie a)użytkowe, (gdy źrebie będzie służyło do użytkowania Anie do rozrodu b) rasotwórcze krzyżowanie dla nowej rasy c) wypierające (klacze kryje się ze sprowadzonej rasy ogierów) 4)odświeżanie krwi DOBÓR DO KOJAŹEŃ - podobny z podobnym, kompensacji wad

Do owulacji najczęściej dochodzi po 10 dniach po porodzie. Stąd krycie na 9-tkę (do 50% absorpcji płodów, najczęściej kryć na drugą ruje po porodzie. Embriotransfer - Krycie na stycznie wszczepione zarodki. Pobiera się zarodki jednym klaczom i wszczepia innym. STUCZNA INSEMINACJA A UNASIENIANIE korzyści: 1) możliwość lepszego wykorzystanie lepszych ogierów, import nasienia itp.2) ograniczenie się rozprzestrzeniania chorób zakaźnych.

EFEKTY NIE KORZYSTNE 1) spadek cen za stanówkę 2) zagrożenia imbredowaniu populacji - czasem ograniczenie np. do 120 źrebiąt w roku po jednym ogierze, do 700 źrebiont łacznie po jednym ogierze, - zakaz inseminowania niektórych ras np. xx, chodź gdy zagrożenie infekcjami dopuszcza się, wolno inseminować oo 3) Koszt znacznie przewyższający krycie naturalne - dwukrotnie usg klaczy badanie nasienia dojazd.

Rocznie inseminowanych ponad 1mln klaczy na świecie i USA

, Finlandia 100%, Francja Holandia, Belgia, Niemcy - 80% Polska klika procent w tym 80-88% nasienie świeże. Skuteczność świeżym nasieniem o 20-50% wyższa niż mrożonym. METODY 1) nasienie świeże- porcjować, podać do 30 min bez rozcięczalnika (groźba infekcji, nie zalecane) 2) nasienie schłodzone - do +17C do 12h, do +4c do 3 dni, rozcieńczalnik 3) mrożone (w słomkach lub tubach aluminiowych - do -196C, ocena nasienia przed i po rozmoroźeniu,50% po rozmrożeniu nie spełnia swoich właściwości.

BADANIE ŹREBNOŚCI - po 10-17 dniach USG, badanie palpakcyjne po 2 miesiącach. Od 6 miesiąca można wyczuć ruchy płodu. Całkowite umocowanie płodu w klaczy następuje po 14 tygodniach. Wcześniej jest łatwe poronienie. Przyczyny poronienia mogą być zakaźne lub nie zakaźne. PRZYGOTOWANIE DO PORODU- rozkuć klacz - duży boks zdala od ogierów i klaczy które już kiedyś poroniły, - do boksów zwane porodówkami, - ciepła woda, jodyna antybiotyk w proszku nić i nożyczki, -0 zabandażować ogon i obmyć srom. ZWIASTUN PORODU- oznaczenie pierwiastków testem bibułowym - nalewanie dołem(nabieranie wymienia 2-3 dni przez 4 tygodnie przed porodem). Wymię duże twarde woskować(kropelki siary wodniste, potem jak z jasnego mleka, zapadniećie się mieśni wokół nasady, nalewanie górą (obrzęg sromu częste oddawanie moczu i kału) - klacz niespokojna (poci się krąży po boksie ogląda stronę brzucha, wstaje i kłądzie się, przęsteępuje z nogi na noge, skurcze następują z grzbietu na brzuch wtedy to znak że poród się zaczyna. POSTĘPOWANIE PRZY PORODZIE nie rozrywac pęcherza płodowego, - po wypadnięciu źrebięcia przerwać błony płodowe, błony i śluz usunąć z nozdrzy i pyska, - nie przecinac pępowiny do 5 min( źrebie może jeszcze dostać 2 llitry natlenowanej krwi od klaczy) przerwać w najcieńszym miejscu lub podw3iązać i przeciąć pępowine( 5 cm kikut), - odkazić jodyną i posypać antybiotykiem(kulawka) - noworodka wytrzeć niechciami, matce podać źrebie do wylizania. - łożysko wraz z błonami podwiązać do ogona wezwać weterynarza, 30 jedn. Oksytocyny kroplówką lub dożylnie, sanie stymuluje wydalanie, sprawdzić łożysko

KLACZ PO PORODZIE - przemyć srom ciepła woda z kreoliną - wytrzeć niechciami podac ciepłe poidło(woda plus otręby przennplus wywar siemienia lnianego plus garśc siana lub otręby zalane wrzątkiem) - gdy agresywna chronić źrebię (dudka) - sprawdzić wymię, podsadzić źrebię

Odrobaczanie

- głównym źródłem zarobaczenia są pastwiska

- ogiery najmniej zarobaczone bo nie chodzą na wspólne pastwiska.

- najbardziej podatne źrebięta, klacze źrebne i karmiące, konie stare. Duże różnice osobnicze.

Odsadki- większa odporność, 3latki- duża odporność.

- mały stopień zarobaczenia pozwala utrzymać odporność na robaki. Wszystkie konie maja

robaki

- większość możysk powodowana przez zniszczenia naczyń krwionośnych przez larwy.

- 50% upadków koni związana jest pośrednio lub bezpośrednio z pasożytami

objawy:

- kolki, biegunki

- kaszel chroniczny, wysięk z nosa

- anemia

- matowa, nastroszona sierść, utrata włosa, nie gojące się rany

- tarcie ogona

- senność, depresja

- spadek dzielności

może przebiegać bezobjawowo

Odrobaczania

min 2-3 razy rocznie- przed wejściem na pastwisko, na przełomie IX i X zaraz po zejściu z pastwiska. Po odrobaczeniu przez 48h nie wyprowadzać na pastwisko i sprzątać wybieg i ściółkę z boksów.

W czasie dużego zarobaczenia co 4-8 tyg przez cały okres pastwiskowy i po zejściu z pastwiska .

Na zachodzie: całoroczne programy odrobaczanie co 2 miesiące, eliminujące wszystkie rodzaje robaków.

Klacz -parę dni - 2 tyg. przed wyźrebieniem, umyć wymię (usunąć jaja)

Źrebię- w wieku 6 tyg. i koniecznie przed odsadem. Może być zakażone pasożytami już w łonie matki. Równocześnie z nim odrobaczać matkę.

Stado-odrobaczać równocześnie wszystkie konie w stajni, konie przybyłe od razu odrobaczyć i przez 3 dni izolować od reszty.

Jeśli po odrobaczeniu nadal sa objawy należy powtórzyć po 4 tyg. Przeprowadzić analizę próbek kału, sprawdzić skuteczność wybranych środków. Odrobaczenie może być nieskuteczne bo: niszczy się tylko larwy w końcowym stadium rozwoju.

Środki:

- zmieniać środki odrobaczając- robaki uodparniają się i środek może nie działać.

- najbardziej szkodzą larwy jedna samica może składać 200tyż jaj dziennie - błyskawiczny wzrost zarobaczenia.

- żaden środek nie działa na wszystkie rodzaje pasożytów.

- słupkowce, giez koński, tasiemczyce

Pastwisko:

- odchody zabierać 2 razy w tyg

- zwiększyć powierzchnie na konia

- 30 dni odpoczynku kwater nie niszczy larwy które zachowauja inwazyjność do 21 tygodni (słupkowce).

Higiena - zapobieganie zarobaczeniu

Konie w naturze nie w takim tłoku!

- jeśli sa gzy- wypasać tylko noca

- na pastwisku koryta z wodą do picia, a nie obszary podmokłe czy sadzawki- mnóstwo jaj i larw robaków

- wypasać konie naprzemiennie z bydłem lub owcami(brak żywiciela w pewnym stadium rozwoju) lub razem z bezrogim bydłem i owcami(zmniejszenie obsady koni)

- zmniejszyć obsadę koni

- przeorać pastwisko co jakiś czas i uprawiać inne rośliny

-na wiosnę wcześnie skosić (ok. 20cm odrostu) po nim larwy pną się do góry, zakisić lub zasuszyć dla innych zwierząt.

Pastwiska mogą stać się nieprzydatne „zmęczone” ze względu na obecność jaj i larw

- w stajni likwidacja much

- czyszczenie konia i częsta zmiana ściółki.

- sprzątanie, bielenie stajni, czyszczenie sprzętów

- nie podawać paszy na ściółce.

- nie powinno być ciasnoty

Szczepienia przeciw chorobom

Roczniaki:

Wiosna(kwiecień) - grypa, ronienia zakaźne, tężec, ewentualnie wścieklizna (1raz w roku)

Jesień(wrzesień) - grypa, ronienia zakaźne

Dwulatki:

Styczeń: grypa, ronienie zakaźne

Wrzesień: grypa, ronieni zakaźne

Konie dorosłe

Początek roku- grypa, ronienia zakaźne, tężec

Po 6 miesiącach - grypa, ronienia zakaźne

Konie dorosłe dotąd szczepione nieregularnie

I szczepienie: grypa, ronienia zakaźne, tężec

II szczepienie: po 6-8tyg. Grypa, ronienia zak, tężec

II szczepienie: po 6 miesiącach: grypa, ronienie

Koń startujący w zawodach PZJ - obowiązuje szczepienie przeciw grypie co 6 miesięcy

Ogier rozpłodowy- opieka

Ruch-okólnik (lub małe pastwisko) , wysokość ogrodzeń1,8m!. odstęp od innych pastwisk dla koni min 3m. jeśli nie ma okólnika lub pastwiska dla ogiera- codzienny ruch w karuzeli, pod siodłem, w zaprzęgu lub na lonży .

Żywienie- nie przekarmiać, wysokiej jakości pasze z dużą zawartością wit. A i E

Rozpłód- młodego ogiera uczy się stanowienia na starszych spokojnych klaczach. Niektóre ogiery - ulubione maści klaczy. Przyzwyczaić ogiera do mycia prącia po stanówce.

- jeśli ogier gryzie sobie pierś stojąc w stajni- stosować fartuch.

- niektóre masturbują się

- wnętrz jednostronne należy kastrować bo jest dziedziczne

- higiena stanówki, nie dopuścić do zakażenia ogiera. Obejrzeć klacz przyprowadzona do stanówki czy zdrowa czy nie ma wycieku z dróg rodnych, czy nie jest zawszona, zagrzybiala.

Kastracja(trzebienie)

Można przed odsadzeniem, można po np. w wieku1.5 roku, najlepiej ok. 2 lat(kastracja hamuje rozwój cech fizycznych i psychicznych; im później tym lepiej widoczne czy koń jest dobry i łatwiej podjąć decyzje o kastracji. Można kastrować też dorosłe ogiery, najlepiej nie w lecie, żeby nie było much.

- przy urodzeniu jądra zwykle już zstępują do moszny, najpóźniej do 15 miesiąca.

Po co się kastruje:

1.uspokojenie ogiera

2.rozwiązanie problemu izolacji od klaczy w stajni w transporcie, na pastwisku

3z powodu jedno lub obustronnych wnetrostw.

Metody

- na ogół 24h głodówki lub przynajmniej rano bez karmy, ogon zapleść, zabandażować.

Może być pod narkoza, w miejscowym znieczuleniu, po położeniu, lub w miejscowych

znieczuleniach na stojąco.

- Po kastracji 3 doby pilnować- uwiązać tak aby się nie kładł, oprowadzać, podawać siano i

wodę bez pasz treściwych.

- u wnetrów jest bardziej skomplikowana operacja.

- wałach traci samcze cechy, jeśli kastracja jest bardzo wczesna , wałach nabiera żeńskiego

wyglądu.

Wskaźniki reprodukcyjne

Źrebność = (klacze zaźrebione /klacze stanowione) %

Jałowość = 1-źrebność

Płodność = (źrebięta urodzone/klacze stanowione)% ok68% (SK Jaroszówka 75%)

Plenność = źrebięta odsadzone/klacze- matki

- straty w wychowie do odsadu- ok14% padnięć w latach 80-tych w SK Michałów do 10%-

choroby układu pokarmowego,1%- choroby układu oddechowego, 2%-urazy.

-Średnio 6% poronień (lub wiecej) 3% martwych urodzeń, 8% upadków po 6mieśącach

-Średnio 25% źrebiąt urodzonych zakwalifikowanych do hodowli(10%samce)

- obecne możliwości zwiększenia żrebności-wczesne metody:

1. badanie źrebność

2. stwierdzenie resorpcji

3. wywołanie rui

4. leczenie

- wprowadzenie szczepień ochronnych klaczy i źrebiąt zmniejszenie liczby ronień.

NOWORODEK - oswobodza się z błon”koszulka” - podnosi głowę na mostek do 3-5 min (pomoc) - odruch ssania do 20 min - stoi do 10-30 min (160 min, po dwuch godzinach pomóc, źle widzi, krazy po boksie - ssie po dwuch godzinach średnio (pół-7godzin) powinien ssać po kilku minutach od wstania - jeśli nie ssie po 3 godzinach zdoić siarę i podac smoczkiem - 1-2 godziny po ssaniu - smułka, średnio po 6 godzinach od porodu, jeśli nie to mała lewatywa - impriting (masować, oklepywać) - może kapać z pępowiny mocznik, jeśli nie przestaje po 1-2 dni wezwać lekarza

SIARA *noworodek: - brak odpornośći (bariera łożyskowa) trochę siary do 6 godzin od urodzenia minimum jeden litr - siara zapewnia odporność (bierną) siarową, leprze wydalanie smułki, własna odporność w wieku 2-3 tygodnie - największe stężenie przeciwciał w pierwych porcjach siary potem siara stopniowo zastepowana jest mlekiem - źle kiedy kapie przed porodem - do 12-24 godziny po porodzie (siara) - do 12 godzin po urodzeniu przewód pokarmowy może wchłonąć immunoglobuliny(największe wchłanianie po 8 h) po 12h enterocyty (komórki odpowiedzialne za absorbcję to immunoglobulin) wyparte przez dojrzałe formuy komórek - bańki siary mrożonej - mrozić w porcjach po 0,25l dobrej siary - aparat do mieżenia immunoglobulin (colotest ) - żółtaczka hemolityczna (odłączyć źrebie na 24 godziny, lekarz potem transfuzja 4-6 litrów) - klacz produkuje przeciwciała przeciw antygenom źrebięcia odziedziczanym przez nie po ojcu, była bariera łożyskowa źrebie osłabione drżenie ciała

SIARA - MLEKO-klacz ma 4 gruczoły mlekowe, dwa strzyki, 1200 do 1500 litrów mleka na około 6 miesięcy laktacji, siara klaczy: s.m -13,2%, b.o -4,5% tłuszcz -2,1% laktoza 6,5%.

MLEKO KLACZY: s.m 9,5%, b.o-2,2% tłuszcz 0,6% laktoza 0,1%

KAZEINA: mleko klaczy 55%, mleko ludzkie53% mleko krowie 85%

LAKTOALBUMINA, LAKTOGLOBULINA:mleko klaczy 45% mleko ludzkie 47% mleko krowie 45% MLEKO KLACZY- albuminowe, zbliżone do ludzkiego ubogie w białko, wodniste, tłuszcz skład podobny do ludzkiego, śladowe kwas masłowy i kapronowi, dużo kwasu palmitynowego i wielo nienasyconych, słodkie, dużo laktozy, niewielkie zanieczyszczenia. Mleczność - wzrasta przez pierwsze 3 miesiące do 20 litrów, u koni szlachetnych 15 litrów, u prymitywnych 25litrów potem spada - sanie - 20-50 razy na dobę, w pierwszych tygodniach 8 razy, IV-V tydzień tydzień dalsze średnio 10 litrów na dobę - od drugiego miesiąca ciązy zwiększa się dawkę żywieniową, przed porodem należy zmierzyć skład węglowodanów w dawce, ponieważ Mozę dojśc do zapalenia wymienia - po porodzie 3-4 dni skąpe żywienie, siare stopniowo, wprowadza się pasze treściwe - po 2 tygodniach wprowadza się pasze mleko pędne , pastwisko do 2 kg otręby pszenne - produkcja mleka kilka razy większe potrzeby niż płód, obserwować wymie - krycie pierwszy raz na 9 -tkę (biegunka u źrebięcia o ile poród normalny,

BLIŹNIĘTA - u koni bliźnięta są nie pożadane, 70% dochodzi do poronień, ponieważ macica jest mała, umiera najczęściej jeden płód, wykazuje to badanie USG. Jeśli koń donosi ciąże to źrebięta są nieżywe jeśli przezyją to tylko 50% źrebiąt da się wychować * najwięcej płodów bliźniaczysz występuje u 1)pełna krew angielska3,5% 2) kolejno rasy coraz mniej spokrewnione z xx 3)zimno krwiste - 0,25% 4) czysta krew arabska * ciąza bliźniacza jest wynikiem super owulacji (brak bliźniąt jedno jajowych). Ważne jest wczesne badanie płodu

WYCHÓW ŹREBIĄT - mocz 8,5 godzinie wskaźnik fizjologiczny -37,2-38,9C. oddechy 60-80 na minute po kliku godzinach 20-40 w czasie snu nie regularne). 70 udeżen serca na minute (do 150 w czasie wstawania ) impriting - dwa razy po minucie 15 min. SZCZEPIENIA - w ciągu 24 godzin przeciwko tężcowi jeśli matka nie była szczepiona i kulawka. RONIENEI ZAKAŹNE (wirusowe - rchinopneumonitis klacz roni w 7-11 miesiącu, brak innych objawów, źrebięta zakażone po urodzeniu, zapalenie górnych drug oddechowych. BIEGUNKA u źrebiąt 2-3 dzień życia, zakaźna często śmiertelna, SIEROTA - podstawić innej klaczy - pokarm zastępczy - mrożona siara gotowe preparaty. Wariant : 2 litry mleka krowiego, 1 litr przegotowanej wody podać 10 łyżeczek glukozy lub cukru, 150-250 ml 10 razy na dobę ( min 8 razy). Półtora - 1 -2l na dobę : po tygodniu po pół -6litrów na dobę stopniowo zwiększać do (15 litrów ) 4-6 razy na dobę, ewentualnie jaja kurze w małej ilości wody po 2 miesiącach pełne mleko krowie, intensywne dokarmianie. Sysak - ruch na dworze, następny dzień, najpóźniej 4-5 dzień tylko z matką - zła pogoda, wypuścić na korytaż w stajni - po kilku tygodniach połączyć z innymi klaczami i ssakami - po 2-3 miesiacach ruch wymuszony, bierznia spring, garten, - kaprofagia (dostarczenie mikroflory, trawienie po miesiącu kału matki), 2-4 tygodnie lub wcześniej zakąldany jest kantar, nawet po 2 dniach uważnie wiązać na pół godziny przy uwiązanej matce, 3-4 miesiace wchodzenie za matką do koniowozu. ŻYWIENIE SSAKA - 2-3 tyg. Żóbek - owies gnieciony po 3 miesiącach owies nie gnieciony, siano pastwisko adlibitum (dowoli ) od 6 tyg.- tarnikowanie brzegu pooktawowego kopyta co dwa tygodnie, gdy nie prawidłowe: zimą co 6-8 tygodni gdy prawidłowe -około 6 tyg. Odrobaczanie podtem co 1,5-2 miesiąca koniecznie przed odsadzeniem, - DOKARMIANIE W POLSCE - owies - 1,5kg na miesiąc życia pastwisko, hippowit- żadko mleko w proszku otręby pszenne , 2-3 jaja kurze, pełne mleko krowie, susz z zielonki, jęczmień, marchew, buraki i wysłodki, KLACZ NIE MLECZNA - słaby rozwuj zwierzęcia, mleko krowie w proszku intensywne dokarmianie. POTRZEBY SYSAKA SSAKA-dużo snu odpoczynek w pozycji lezace. Kastracja może być przed odsadem wzrost - zwiększenie objętości i masy, wymiarów między innymi wysokości w kłębie obwodu klatki piersiowej, długości tułowia, obwodu nad pęcia, zwiekszenie ciężaru ciała. ROZWUJ - zmiany ilościowe, jakościowe zachodzące wskutek przeobrażeń, zmniejszenie ciepłoty ciała, liczby oddechów, częstości tętna ilości hemoglobiny i erytrocytów do około 7 miesiąca potem wzrost do około 18 miesięcy, wymiana zębów mlecznych na stałe do 4,5 lat, zrzucanie sierści źrebiecej do około 6 miesiąca. NOWORODEK duża głowa krótki tułów długie nogi stojący prostokąt, przebudowanie choć „siedzi na pecinach” długie miękkie pęciny, lekko szablasty, waski tułów, gęsta długa sierśc źrebięca PROPORCJE KONIA DOROSŁEGO - niepożądane. Gdy ma duże stawy to bardzo dobrze, oznacza to jako dorosły też będzie miał duże stawy - tempo wzrostu słabiej rozwiniętych, najlepsze źrebięta z ciąż dłuższych: wcześniak - klapniete uszy, wietkie konczyny, nie może wstac do 2 godzin po urodzeniu. Najgorsze pierwsze 4 dni ( opieka, neonatalna, szpitale) po 4 dniach - następstwa środowiska. - wzrost - czesci ciala odzwierciedla rozwoj kosci i zakończenie ich kostnienia. * 2 pierwsze lata zycia: I rok zycia - wzrost glownie w wzwyż od 80-90 % w kłębie, ponad 50% obwodu klatki piersiowej i nadpęcia pniżej 50% ciezar ciala. II rok zycia - wzrost glownie wzdłuż i wszesz. Długość tulowia, obw klatki piersiowej i masy miesni. * ciezar ciala: -przy urodzeniu 9-11% ciężaru ciala klaczy -dodatnie korelacje wzrostu i ciężaru przy urodzeniu, choc często szybko nadrabiane są braki -noworodek duzy, na ogol silniejszy -dwie pierwsze godziny po urodeniu spadek masy o 1,2 -1,4% - w 4 godzinie wyrównanie - 35-45 dzień przyrost do 1,3 kg dziennie - do 12 miesiąca źrebięta szlachetne 1kg /dziennie - do 12 miesiąca źrebięta zimno krwiste 1,2 kg dziennie - do 24 miesiąca źrebięta szlachetne do 0,6 kg dziennie zimno krwiste do 0,8 kg dziennie - podwojenie ciężaru ciała : 1,5 miesiaca :37 u wielkopolskich po 3 latach 90% (szlachetne) do 96% 60 dni u xx (zimno krwiste) ciężaru konia dorosłego proporcje konia dorosłego. - klacze ze źrebiętami - możliwie cały dzień na pastwisku* rekompensata wzrostu: szczególne zdolności u koni prymitywnych, nieco mniejsze u zimno krwistych, - okresowe braki są odrabiane - wzorst gównie na pastwisku przykład: koniki polskie w rezerwacie, kończy wzorst w wieku5-6 lat a w stajni w wieku 4 lat rasy kulturalne (konie szlachetne zatraciły te zdolność ). Najważniejsze umiejętności bogate żywienie w pierwszym roku życia, okresie najszybszego wzrostu i rozwoju. Straty nie do odrobienia, (rasy kulturalne). * DOJŻAŁOŚC PŁCIOWA - 1-1,5 roku zdolność do produkcii gamet pokrycia dla źrebienia * DOJŻAŁOŚC ROZPŁODOWA 3 lata podjęcie reprodukcji bez zahamowania rozwoju. * DOJŻAŁOŚC SOMATYCZNA - 5 do 7 lat zakończenie wzrostu i rozwoju * ODSAD -około 6 miesiecy - rozwuj źrebięcia (czy jest na swoją rase dośc wyroścniete, czy zrzuciło sierść źrebięcią ) klacz jest źrebna czy jałowa (gdy jest jałowa to źrebie może dłużej przy niej ssać) rasa (czysta krew arabska to dłużej) jak w naturze, rezerwaty, źrebie jest przy matce cały rok. * odsat jednorazowy - wieczorem nad pełnym żłobem własny boks parami ( lub grupowo w SK) klacz musi być daleko aby się nie słyszeli, po 1 tyg wypuszczamy na padok, po 4 tyg, może widywać się z matką * odsat stopniowy - zabieranie klaczy pracy na 2-4 godziny, dopuszczanie źrebięcia 3-2-1 raz dziennie, ten odsat jest stresogenny PODZIAŁ PŁCI * zasuszanie klaczy - podawac pasze właściwe mleko pędnę, zielonki, okopowe, otręby pszenne, - ograniczamy wode - podajemy pasze słomiaste, dużo ruchu, wymię wezbrane (pare razy zdoić ) - wcierać maść kamforową lub rozcieńczony ocet kilka procent * odsadek- nie dożywiony: wysokonożność, cienkie kończyny, duży brzuch waska klatka piersiowa, duża gowa, zapasiony: gruby, słabe mieśnie, cienko kostny mało suchy ( dużo białka i mało ruchu) ryzyko miśniochwatu. Żywienie odsatka - karmić często mało powolna zmiana paszy pasze bardzo dobrej jakości świeże, czyste, najlepiej gdy jest jeszcze pastwisko PÓŁ KREW - jeśli są to konie zawodowe to też wychów staranny dość kosztowny, konie użytkowe mogą dostawać więcej pasz objętościowych gorsze pasze treściwe.

SPECYFIKA WYCHOWU RÓŻNYCH RAS I TYPÓW UŻYTKOWYCH1.Pelna krew - dużo dobrej jakości pastwiska, doskonale pasze; bieżnie dla źrebiąt, można je popędzać jadąc za nimi na koniu, druga os może jechać z przodu na czele i `'hamować'' żeby źrebak nie rozpędził się za bardzo. Wydłużyć czas i tempo biegu. Nawet w zimie 10-20km codziennie. Na bieżni powinny biegać w obie strony, żeby nie doszło do deformacji kopyt, jeśli twardo to podkuwać. Roczniaki trzyma się po 2 w boksie.2.Czysta krew - nie boja się zimna, w zimie porastają długa sierścią. Górne drzwi można trzymać otwarte nawet przy -20 `C nie chorują. Konieczny ruch wymuszony w każda pogodne, oprócz deszczu. W praktyce rzadko pędzi się araby. Nie wydelikacać, raczej surowy wychów, bo traci swoje cenne zalety: zdrowie, wytrzymałość itp. Wcześnie zaczynają dojrzewać.3.Polkrew-jeśli są to konie zarodowe, to tez wychów staranny, dość kosztowny. Konie użytkowe dostawać więcej pasz objętościowych i gorsze pasze treściwe.4.Zimnokrwiste-ogolnik.Doskonale chowa się je na pastwisku ( i tanio) Pod koniec I roku zamiennik owsa: otręby pszenne śruta z grochu, bobiku, płatki ziemniaczane (0,2-0,3 kg)Klasa: ssaki gromada: kopytne rząd: nieparzystokopytne rodzina: koniowate Equid 1.Zebry 2.Osly 3.Pólosly 4.konie właściwe Eguus caballus *konie dzikie *konie udomowione Liczba chromosomów 2n u koniowatych: koń domowy ma 64 a koń Przewalskiego 66 osioł 62Konie dzikie: koń Przewalskiego Equus Przewalski- Slide Odkryty w Dżungarii przez Przewalskiego i sklasyfikowany jako osioł. Nie występuję już dziko, ale hodowany na obszarze Pol Chin i Mongolii. Początkowo lb tych koni w zoo była Malaj później powiększyła się do ponad 1000szt.Kon Przewalskiego jest koniem stepowym, który jako zwierze nieparzystokopytne jest wysoko wyspecjalizowany w biegu i wędrówkach. Ma on stojącą grzywę i brak grzywki, ogon u nasady cienki, ciężką głowa, kasztany na tylnych i przednich nogach. Sierść ruda, na brzuchu żółta, pręgowanie ,przejaśnieni na pysku ,włosie mieszane. Jest płochliwy trudno go obłaskawić, ma małe wymagania, zdrowe mocne kopyta. Od konia Przewalskiego wywodzą się konie mongolskie. Tarpan stepowy -to dziki koń, który żył nad M Kaspijskim i M Czarnym i dalej aż po M. Aralskie, był także rozpowszechniony w Europie. W XVIII w tarpany żyły także w Puszczy Bialowieskiej. Zostały one całkowicie wytępione. Tarpan jest jednym z przodków konia domowego.Bastardy koni : Ogier osioł x klacz = mul podobny do klaczy (samce bezpłodne samice częściowo płodne)Ogier kon x oślica = osłomuł podobny do osła (bezpłodne)Ogier kon x mulica = mieszaniec (płodne)Konie x konie Przewalskiego = konie (płodne)Zebry x konie lub konie Przewalskiego lub osły = zebroidy (płodne)Mul=> Europa Śródziemnomorska, Afryka Płn., Ameryka Płd.; ma długie uszy, skąpo owłosiony ogon; wysokość w kłębie zależna od wysokości rodziców i waha się od 100 do 150cm.Przewaznie maści ciemnogniada. Maja umiarkowany temperament, wytrwalosc, cierpliwosc, plynny inochód i sile, dlatego są preferowane w górach inteligentne.Konie szlachetne (gorącokrwiste) Konie ras czystych:Czysta krew arabska (oo.)-jedna z najstarszych ras koni. Prawdopodobnie Arabowie zapoczątkowali hodowle tej rasy miedzy I-VI n.e. Od początku XIX w hodowla koncentruje się w Egipcie.Za źródło tej rasy uchodzą starożytne konie z Azji Środkowej, czyli konie perskie i turkmenskie.Za typowych przedstawicieli uchodzą araby z wyczyny, Nedzed, która ma glebę wapienna, suchy, przewiewny klimat i bardzo mało źródeł wody. Charakteryzuje je mala głowa o profilu szczupaczym; duże, pełne wyrazu oczy, szerokie czoło. Szyja długa i cienka. Krotki grzbiet. Zad długi, poziomy, z wysoko osadzonym ogonem, o rzadkim, delikatnym owłosieniu. Kończyny suche, o wyraźnie oddzielonych ścięgnach. Całość tworzy tzw. bukiet, czyli jego piękno. Najczęściej maść siwa, gniada lub kasztan, rzadko kara. Usposobienie ogniste i pełne temperamentu, rzadko bywa złośliwy, bardzo towarzyski, inteligentny. Surowy klimat, ciężkie warunki pustynne oraz duże wymagania człowieka wprowadziły ostra selekcje i ujawniły się zalety: wielka wytrzymałość na długich dystansach przy równoczesnym niesieniu ciężaru w siodle, duża szybkość w galopie, doskonale zdrowie-zima i latem pod gołym niebem przykryte derka, która chroni od zimna i słońca latem, odporność na prymitywne warunki utrzymania i skapie żywienie. Wady: niski wzrost 145-155cm w kłębie oraz błędy w budowie i ustawieniu kończyn, czasem nadmierna nerwowość. Maja dobre wykorzystanie paszy, masę ciała 400-450kg.Dojrzewaja powoli, bo w 5-7 roku życia zakończony wzrost i rozwój, ale są długowieczne. Dziś araby tylko w małym stopniu są używane do jazdy pod siodłem, hodowane dla urody, rekreacji, ”poprawiani” ameliorowania innych ras przez krzyżowanie lub jednorazowy odlew krwi, wyścigi, rajdy długodystansowe. W 1926 powstało Towarzystwo Hodowli Koni Arabskich któro założyło Księgę Stadna Koni Arabskich. Polskie araby zdobyły sobie uznanie na świecie, czego dowodem są sprzedaże koni za granice.Pełna krew angielska (xx) „folblut” Rasa ta wywodzi się od ok. 50 klaczy i 3 ogierów orientalnych Byerly -Turk, Darley Arabian i Godelphin Arabian(Barb). Hodowla rozpoczęta została w pierwszej Polowie XVIII w. Do tej rasy należą tylko te konie, których przodkowie są zarejestrowani w pierwszym tomie księgi stadnej tej rasy. Konie tej rasy nie były nigdy selekcjonowane pod względem pokroju, wiec nie są wyrównane. Są wyższe i dłuższe od arabów są od nich szybsze, ale mniej wytrzymale. Eleganckie, szlachetny kon z długą szyja i długimi kończynami, sucha głowa wyraźnym kłębem, głęboka klatkę piersiowa, zad nieco ścięty, tułów plaski i głęboki pokryty mocnymi, wyraźnie zarysowanymi mięśniami. Długie linie, suchość tkanek, długie ukośne łopatki. Maść kasztanowa kara, siwa. Maja 160-170cm w kłębie. Są nerwowe, wybujały temperament, są skoczne, najszybsze na świecie -1000m w czasie 1min,mogą osiągać na krótkich dystansach prędkość do 70km/godz. Bardzo wymagające, co do warunków bytowania - żywienia (pasze treściwe),pielęgnacji, możliwości biegania. Są podatne na choroby, delikatne, słabą płodność i plenność (60%)ciąże bliźniacze 3-5%;wczesnie dojrzewają. Wykorzystanie: wyścigi, ameliorowanie większości ras półkrwi (zwiększenie wzrostu, szybkości, skoczności, obsuszenie tkanek), sport WKKW, skoki. W Polsce hodowla koni pełnej krwi to koniec XVIII -pierwsze xx. 1890 Początek hodowli; I wojna światowa ogromne straty. 1924 - I tom Polish Stud Book II wojna światowa -całkowite straty. Po wojnie -trudne warunki środowiskowe, gorszy materialna genetyczny, brak funduszy w SK - wyprzedaż materiału.Czysta krew angloarabska (xxoo) -Francja (Pompadour) XIX w rasa od 1880r.Najbardziej znane są angloaraby francuskie. W Polsce hodowane w Walewicach, Prudniku, Strzelcach Opolskich, Janowie Podlaski, Trzebienicach, Stubnie. Najlepsze konie uzyskuje się z krzyżowania w pierwszym pokoleniu.Za angloaraba uważa się konia, który ma w rodowodzie nie mniej niż 25%,a nie więcej niż 75% krwi zarówno arabskiej jak i angielskiej. Kierunek użytkowania wierzchowy lub kombinowany1)KON MAŁOPOLSKI: --konie miejscowe kryte ogrami czystymi. -ma najwięcej koni miejscowych.—w latach 50-60 chciano zmniejszyć tego konia był uważany za zło konieczne. Cechy: --160cm w kłębie lub więcej.—uroda.—suche tk łagodne, wytrzymałe.—dobrze wykorzystuje pasze.—sa gniade kasztanowate siwe, kare.—błędy postawy koni. Wykorzystanie: wierzchowe, rekreacyjne, pociągowe. 2) KON WIELKOPOLSKI- powstał z 3 ras( małopolski, mazurski, gryfów pomorskich, koni hanowerskich) k. poznańskie- pod wpł niemieckich służyły w wojsku i rolnictwie. K. mazurskie- odziedziczyliśmy w ziemiach odzyskanych po wojnie, nazywały się wschodniopruskie, wywodzą się z raz niemieckich. Na Pomorzu chowano gryfy. Te rasy połączono i powstała jedna rasa- koń wielkopolski. Zajmuje 2 miejsce w Polsce liczą 15%. W latach 50-60 chciano zmniejszyć ta rasę: hodowany w zachodniej części, 165 cm w kłębie, maść gniada, kasztanowata, kara oraz siwa. Stano pogłowia: chcą go objąć programem ochrony zachowawczej. KONIE SZLACHETNE PÓŁKRWI. - pochodzą z krzyżowania koni ras szlachetnych polskich i zagranicznych, nie odpowiada warunkom wpisu do KNU. 165-170 cm w kłębie, masywny, doskonały w sporcie. 3) KONIE ŚLĄSKIE- hodowane w 2 typach a) wierzchowy ponad 160 cm, b) pociągowy- są mniejsze. Maści ciemne, kare, Konie małopolskie i śląskie są dotowane. RASY PRYMITYWNE 1) konik polski- pochodzi od tarpana stepowego, wyginął on w XVIII w, koniki przetrwały w ubogich gospodarstwach chłopskich. W Białowieży rasa została odtworzona. Wielkość: 135 cm w kłębie. Nisk kłąb, lekko spadzisty zad, koń długi, maść myszata bez odmian. Zalety: niskie wymagania, zdrowie, płodność, wytrzymałość, niskie zapotrzebowanie, długowieczność, hodowane w rezerwatach i w lesie, uzyt wierzchowe dla dzieci. 2) konie huculskie- rasa zachowawcza do 1999r. powstała w Karpatach wsch. Po wojnie rasa prawie wyginęła, teraz ją odtwarzają występuje w czechach i Słowacji. Wyhodowana przez Górali, konie niewielkie 137 cm w kłębie, konie jeszcze teraz wszechstronnie użytkowane( siodło), cechy koni górskich, niskie wymagania, dobry charakter, łagodność, rekompensaty wzrostu, inteligencja. Maści: srokate, myszate, guane. Oznaki aklimatyzacji koni prymitywnych w rezerwacie: - rekompensata wzrostu wys płodność, odporność na choroby, niższe zarobaczenia, regulacja reprodukcji, bielenie okrywy włosowej. Wady: obłupywanie kopyt. Występuje w Bieszczadach 3) konie zimno krwiste XIX w import przez ziemian do uprawy roli, kojarzenie z końmi szlachetnymi, i powstały koni pogrubione. 1962- powstała księga małopolska, wielkopolska i śląska. Hodowla obecna w rekach prywatnych. 155cm w kłębie, maści: kasztanowata, gniada, dereszowata, kara, siwa. - wcześnie dojrzewa, łagodne, pracowite, dobrze wykorzystuje pasze. Wykorzystanie: 1) rolnictwo transport 2) hodowanie na mięso 3) agroturystyka ( zaprzęg siodło) 4) zrywka drewna w lesie. Kuc Feliński - prof. Sasimowski , skojarzył 10 ras. 135cm w kłębie, obecnie populacja wynosi 700-800 sztuk. Shire- najwyższa rasa świata, 180cm w kłębie (rekord ponad 2 m) służył do ciągnięcia statków w portach. Hafling- wyhodowany w Alpach, koń wierzchowy, łagodny. 145 cm w kłębie. Kuce szetlandzkie- powstały w UK, służyły do ciągnięcia wagoników pod ziemią. Kuc walijski- powstał UK. Kuc islandzki- postał w Islandii, silny, olbrzymie owłosienie, hodowla rozwijała się w Skandynawii. Kuce miniaturowe- ok. 60cm w kłębie,

---