1. Ogólna charakterystyka wynagrodzenia za pracę

Mówiąc o wynagrodzeniu za pracę należy wiedzieć, że jest świadczenie pracodawcy, czyli podmiotu zatrudniającego, na rzecz pracownika, czyli podmiotu zatrudnianego, dokonywane okresowo tytułem odpłaty za świadczoną pracę.

Cechy wynagrodzenia za pracę:

1. jest świadczeniem ze stosunku pracy (nie dotyczy świadczeń w ramach innych stosunków prawnych)

2. jest świadczeniem obowiązkowym (pracownik ma do niego prawo roszczeniowe)

3. jest świadczeniem, które powinno być spełniane co pewien powtarzający się regularnie i ustalony z góry czas (okresowo)

4. jest świadczeniem o wartości majątkowej wyrażonej w pieniądzu (wyjątkowo w naturze)

5. jest świadczeniem przysługującym indywidualnie określonemu pracownikowi

6. jest świadczeniem przysługującym za konkretną pracę, konkretnemu pracownikowi

2. Przedmiot wynagrodzenia za pracę

1. Praca wykonana

Za pracę wykonana prawo uznaje czynności spełnione w okresie poprzedzającym wypłatę wynagrodzenia. Zatem wynagrodzenie jest płatne za prace już spełnioną i nazywane jest wynagrodzeniem płatnym z dołu.

Wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za prace wykonaną niewadliwie lub wadliwie lecz bez jego winy. Za pracę wykonaną wadliwie z winy pracownika wynagrodzenie nie przysługuje lub przysługuje w wysokości proporcjonalnej do wady. Za czas poświęcony na usunięcie uszkodzenia wynagrodzenie nie należy się.

2. Czas niewykonania pracy

Wynagrodzenie pracownikowi należy się pracownikowi również gdy nie może wykonywać zakontraktowanej pracy z winy pracodawcy, z przyczyn technicznych lub organizacyjnych. W sytuacji przestoju pracownik może zostać oddelegowany do wykonywania innej pracy.

Płatne przerwy w pracy obejmują: Urlopy wypoczynkowe, urlopy okolicznościowe, pełnienie poza zakładem pracy zadań państwowych, społecznych, lub obywatelskich oraz okres niezdolności do pracy (wypłaty gwarancyjne).

3. Warunki wynagrodzenia za pracę

Terminem tym określa się „składniki sytuacji prawnej pracownika w zakresie przysługującego mu wynagrodzenia”. Należą do nich: sposób obliczania wynagrodzenia, termin zapłaty, miejsce wypłaty oraz forma świadczenia.

Ustalenie powyższych warunków powinno zostać określone w umowie o pracę lub aktach towarzyszących (akty powołania, wyboru, nadania).

Układ zbiorowy pracy jest dokumentem określającym warunki jakim muszą odpowiadać umowy o pracę w zakresie wynagradzania.

Pracodawca zatrudniający ponad 5 pracowników i nie posiadający układu zbiorowego zobowiązany jest stworzyć regulamin wynagradzania.

Dla jednostek państwowych zasady wynagradzania ustala ustawa i rozporządzenia rządowe.

Warunki wynagradzania pracowników nalezą do tzw. Istotnych warunków umowy o pracę i mogą być zmienione na niekorzyść pracowników tylko na podstawie porozumienia stron lub w drodze wypowiedzenia zmieniającego.

4. Składniki wynagrodzenia za pracę

Składniki wynagrodzenia za pracę możemy podzielić na:

• składnik konieczny - wynagrodzenie podstawowe zwane płacą zasadniczą, występujące w każdym wynagrodzeniu za pracę

• składniki dodatkowe - mają charakter fakultatywny

Wynagrodzenie podstawowe

• powtarzające się ciągłe świadczenia okresowe

• jego wysokość wyznacza kategoria osobistego zaszeregowania pracownika (za czas lub kategorię robót)

• jest wypłacane według z góry określonych stawek (np.godzinowych, dziennych)

• jest główną częścią składową zarobku

• jego obliczanie zależy od systemu płac (metodę ustalania wysokości wynagrodzenia)

System Płac:

1. wynagrodzenie za czas (stawki nie zależą od wydajności pracownika lecz jego kwalifikacji)

2. wynagrodzenie akordowe (zależy od wyników pracy). Rozróżniamy trzy rodzaje akordu:

1. prosty (wynagrodzenie wg. Stałej stawki

2. progresywny (produkcja ponad normę premiowana jest wyższą stawką wynagrodzenia)

3. zryczałtowany (wynagrodzenie za wykonanie całego zadania)

Dodatkowe składniki wynagrodzenia za pracę

• określa je umowa o pracę lub przepisy płacowe (układ zbiorowy płacy)

• stanowią niesamodzielny składnik wynagrodzenia

• mogą stanowić składnik niestały

• ich wysokość może być zmienna (ruchomy składnik wynagrodzenia)

• wśród nich najczęściej wyróżnia się: premie, prowizje i dodatki do wynagrodzenia zasadniczego

1. Premia

• jest składnikiem uzupełniającym obok wynagrodzenia podstawowego lub prowizyjnego

• jest składnikiem niestałym

• jest świadczeniem obowiązkowym, przysługującym pracownikowi za określone wyniki jego pracy. Pracownik może mieć roszczenie o zapłatę premii.

2. Nagroda pieniężna

• jest formą premii, jednakże nie jest świadczeniem obowiązkowym co odróżnia ją od premii

• jest przyznawana jako wyraz woli pracodawcy

• jej wysokość oraz formę określa pracodawca

• jedną z form nagrody jest premia uznaniowa czyli wynikająca wyłącznie od uznania pracodawcy

3. Prowizja

• jest składnikiem wynagrodzenia wyrażonym w procencie od uzyskanych efektów pracy (mierzonych za pomocą pieniądza)

• uzupełnia wynagrodzenie podstawowe, które musi być w wysokości co najmniej wynagrodzenia minimalnego

• jest składnikiem stałym czyli należnym za każdy okres gdy następuje wypłata

• jest świadczeniem obowiązkowym pracodawcy

4. Dodatki do wynagrodzenia podstawowego

• są w wysokości stałej lub zmiennej, dostosowane do zmieniających się okoliczności

• dzielimy je ma dwie grupy

1. kompensujące zwiększony wysiłek lub kwalifikacje pracownika. Zaliczamy do nich:

• dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych

• dodatek za pracę nocną

• dodatki za pracę w warunkach szkodliwych, niebezpiecznych lub uciążliwych

• dodatek funkcyjny

• dodatki za wysługę lat

• dodatek za znajomość języków obcych

1. Dodatki wyrównawcze - kompensują obniżenie wynagrodzenia pracownika przeniesionego do innej pracy. Szczególnie dotyczy:

• kobiet w ciąży

• pracowników przeniesionych na okres do 3 miesięcy do innego stanowiska ze względów zdrowotnych

• pracowników niezdolnych do wykonywania dotychczasowej pracy na skutek wypadku i jednocześnie nie zaliczonych do żadnej grupy inwalidzkiej

• pracowników szczególnie chronionych

5. Prawna ochrona wynagrodzenia za pracę

• pod tym pojęciem należy rozumieć: „Ogół środków przewidzianych w obowiązujących przepisach, mających na celu zabezpieczenie pracownika przed utratą, bezprawnym obniżeniem lub nieterminową wypłatą należnego wynagrodzenia”

• na system obrony prawnej wynagrodzenia za pracę składają się:

1. Ograniczenie swobody dysponowania przez pracownika prawem wynagrodzenia za pracę i polegają na:

1. zakazie zrzekania się prawa do wynagrodzenia za pracę

2. zakazie przenoszenia tego prawa na inna osobę

2. Ograniczenie dopuszczalności tzw. potrąceń z wynagrodzenia za pracę

Prawo przewiduje, że wynagrodzenie pracownika za dany okres winno być wypłacone w zasadzie w wysokości ustalonej umową. Od tej zasady na mocy obowiązujących przepisów stosowane są wyjątki w postaci ograniczonej dopuszczalności tzn. potrąceń z wynagrodzenia za pracę, na które składają się:

1. Potrącenie właściwe czyli kompensacja wierzytelności stron stosunku zobowiązaniowego (częściowe umorzenie wierzytelności)

2. Pobranie z wynagrodzenia kwot w celu:

• zaspokojenia wierzytelności objętych tytułami wykonawczymi

• zaspokojenie należności, które pracodawca może pobrać z wynagrodzenia pracownika bez tytułu wykonawczego

Umorzenie wierzytelności pracodawcy wobec pracownika w drodze potrącenia właściwego jest możliwe za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie.

Pobraniu z wynagrodzenia za pracę podlegają:

1. wierzytelności egzekwowane na podstawie tytułów wykonawczych

1. na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do wysokości 3/5 wynagrodzenia

2. na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne do wysokości1/2 wynagrodzenia

1. Bez tytułów wykonawczych podlegają pobraniu z wynagrodzenia za pracę

1. kwoty wypłacone wcześniej za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie miał prawa do wynagrodzenia

2. zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi przez pracodawcę do rozliczenia na pokrycie różnych wydatków obciążających zakład

3. kary pieniężne nakładane w ramach odpowiedzialności porządkowej pracownika

Od potrąceń są wolne następujące kwoty:

1. Najniższe wynagrodzenia za pracę przysługujące pracownikowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy przy potrąceniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie innych należności niż świadczenia alimentacyjne

2. 75% powyższego wynagrodzenia przy potrącaniu zaliczek pienieżnych udzielonych pracownikowi

• wypłata wynagrodzenia powinna być dokonywana co najmniej raz w miesiącu, w stałym ustalonym z góry terminie

• wynagrodzenie należne za dłuższy czas niż jeden miesiąc wypłaca się w innych ustalonych terminach

• termin, miejsce i czas wypłaty wynagrodzenia winny być ustalone w regulaminie pracy

• wypłata wynagrodzenia powinna być dokonana w formie pienięznej i do rąk pracownika

• jeżeli pracodawca nie wypłaci w ustalonym terminie wynagrodzenia pracownikowi podlega obowiązkowi zapłaty odsetek za spóźnienie

6. Inne świadczenia związane z pracą

Oprócz wynagrodzenia za pracę pracownik otrzymuje inne wypłaty z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Należą do nich:

1. Świadczenia wyrównawcze

Stanowią należność z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pracodawcy. Najważniejsze z nich to zwrot kosztów:

1. delegacji i podróży służbowych

2. przeniesienia służbowego

3. dojazdów do pracy o na szkolenia służbowe

4. używania własnych narzędzi

1. Odprawy

1. emerytalna i rentowa w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia

2. pośmiertna w wysokości od jednego do sześciu miesięcznych wynagrodzeń

3. należna pracownikowi zatrudnionemu na podstawie wyboru w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia

4. z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy

1. Wypłaty z zysku

• należy ją odróżnić od udziałów w zysku na mocy posiadanych akcji

• w momencie wypłaty staje się ona składnikiem wynagrodzenia.

Literatura:

Prawo pracy i ubezpieczeń spolecznych-Zbigniew salwa- wydawnictwa prawnicze

PWN Warszawa 1996

Prawo pracy: Wynagrodzenie za pracę

1


AGH Kraków - Wydział Zarządzania - Magdalena Głowacka

---