Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

Często słyszymy pojęcie Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i tak naprawdę nie wiemy co ono oznacza. Czy jest to inna nazwa ZUSu?

Zatem po pierwsze i najważniejsze, często mylnie uważa się, że płacimy składki na ZUS, czy też że ZUS wypłaca nam świadczenia. W rzeczywistości jest jednak tak, że „właścicielem” naszych składek jest tak naprawdę FUS, a ZUS jedynie wykonuje zadania w postaci rozliczania i wypłacania świadczeń. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych nie ma osobowości prawnej, jego dysponent ZUS ma osobowość prawna jako państwowa jednostka organizacyjna.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych należy do największych publicznych funduszy celowych. Celem działania Funduszu jest realizacja zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wypłatę świadczeń finansowanych z FUS gwarantuje państwo.

Podstawowymi źródłami przychodów są:

- składki na ubezpieczenia społeczne,

- dotacje z budżetu państwa

- oraz od 2004 r. refundacja z tytułu przekazania składek do OFE.

Składki , mimo ich stałego podwyższania (w 1998 r. 45% wynagrodzenia), nie wystarczają na pokrycie wydatków na emerytury i renty. W ubiegłych latach podejmowano próby ograniczenia dotacji z budżetu państwa, ale rezultaty nie były zadowalające.

Wpływy składek i należności pochodnych na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

Wyszczególnienie	2006	2007	2008
		w mln zł
Ogółem	81 328,5	89 362,6	82 692,2

Pozaskładkowe dochody FUS

Wyszczególnienie	2006	2007	2008
		w mln zł
Ogółem Dotacja z budżetu państwa a) Pozostałe dochody b) w tym: - refundacja z tytułu przekazania składek do OFE	39 530,6 24 483,4 15 047,2 14 920,4	40 265,5 23 898,0 16 372,5 16 219,3	53 404,3 33 230,0 20 174,3 19 911,5

a) Jest to dotacja przeznaczona miedzy innymi na pokrycie wydatków na świadczenia pieniężne przyznawane w szczególnym trybie przez Prezesa Rady Ministrów i Prezesa ZUS oraz dotacja przeznaczona na uzupełnienie niedoboru środków na wypłaty świadczeń między innymi z tytułu przekroczenia 30-krotności podstawy wymiaru osób płacących składki. W 2006 i 2007 r. były to odrębne pozycje - dotacja celowa i dotacja uzupełniająca.

b) Pozostałe dochody to przykładowo zwroty nienależnie pobranych świadczeń, dobrowolne wpłaty na FUS z tytułu osiągania przychodu przez emeryta bądź rencistę z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.

Struktura dochodów FUS w 2008 r. według rodzajów

Zgodnie z zasadami wprowadzonej z dniem 1 stycznia 1999 r. reformy ubezpieczeń społecznych, dotychczasowa jedna składka na ubezpieczenie społeczne została podzielona w zależności od ryzyka ubezpieczeniowego na odrębne składki na ubezpieczenie: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Tak więc w całym Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rozróżniamy „mniejsze” fundusze, przeznaczone na realizacje poszczególnych celów. I tak w ramach FUS rozróżniamy:

1. Fundusz emerytalny, z którego finansowane są wypłaty emerytur, stanowi 19,52% podstawy wymiaru składki, opłacane są w równych częściach przez pracowników i pracodawców.

2. Fundusz rentowy, z którego są finansowane wypłaty rent z tytułu niezdolności do pracy, rent szkoleniowych, rent rodzinnych, dodatków do rent rodzinnych dla sierot zupełnych, dodatków pielęgnacyjnych itd., 6% podstawy wymiaru składki przy czym ubezpieczony płaci 1,5%, płatnik 4,5%.

3. Fundusz chorobowy, z którego finansowane są świadczenia chorobowe, opłacają pracownicy (wynosi ona 2,45%),

4. Fundusz wypadkowy, z którego finansowane są świadczenia wypadkowe, opłacają pracodawcy i jest ona zróżnicowana w zależności od charakteru pracy

5. Fundusz rezerwowy w celu uzupełnienia niedoborów funduszy

Fundusze ubezpieczeń społecznych oraz podział składki ubezpieczeniowej (w %) w 2008 r.

Wyszczególnienie	Wysokość składki	Podział składki
				pracodawca	pracownik
Fundusz emerytalny Fundusz rentowy Fundusz chorobowy Fundusz wypadkowy	19,52 6 2,45 0,40 - 8,12	9,76 4,50 - 0,40 - 8,12	9,76 1,50 2,45 -
FUS	28,37 - 36,09	14,66 - 22,38	13,71

Cześć składki na ubezpieczenie emerytalne odprowadzana jest do otwartych funduszy emerytalnych, stanowiących drugi, kapitałowy filar ubezpieczeń społecznych z tym, że dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 r. przystąpienie do OFE było obowiązkowe, a dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. - dobrowolne. Za osoby urodzone przed 1stycznia 1949 r. składka na fundusz emerytalny jest w całości odprowadzana do FUS.

Podstawowym zadaniem realizowanym z Funduszu są transfery na rzecz ludności obejmujące wypłaty świadczeń długoterminowych (emerytury i renty, stanowiące największą część wydatków) oraz pozostałe świadczenia (zasiłki chorobowe, macierzyńskie, pogrzebowe, jednorazowe odszkodowania powypadkowe itd.). Największe znaczenie wśród tej grupy wydatków mają wydatki na zasiłki chorobowe.

Wydatki na świadczenia pieniężne z FUS w 2008 r. według rodzajów świadczeń

Wyszczególnienie	Razem			W tym bez podlegających refundacji a)
		w tys zł	w odsetkach	w % PKB b)	w tys zł
Ogółem	132 180 820,6	100,0	10,4	131 948 566,8
Emerytury i renty c) Zasiłki z ubezpieczeń społecznych w tym: Zasiłki macierzyńskie d) Zasiłki opiekuńcze d) Zasiłki chorobowe d) Zasiłki pogrzebowe Zasiłki wyrównawcze Świadczenia rehabilitacyjned) Jednorazowe odszkodowania powypadkowe Pozostałe świadczenia	122 288 766,2 9 597 954,5 1 810 728,7 369 903,0 4 905 672,5 1 734 740,3 705,2 776 202,4 289 124,8 4 975,1	92,5 7,3 1,4 0,3 3,7 1,3 0,0 0,6 0,2 0,0	9,6 0,8 0,1 0,0 0,4 0,1 0,0 0,1 0,0 0,0	122 059 404,3 9 595 065,5 1 810 728,7 369 903,0 4 905 672,5 1 731 851,3 705,2 776 202,4 289 124,8 4 972,2

W 2008 r. przeciętna miesięczna liczba emerytur i rent finansowanych z FUS wyniosła 7 414 tys., natomiast przeciętne świadczenie emerytalno-rentowe wyniosło 1 370,81 zł.

Przeciętna miesięczna liczba osób pobierających świadczenia emerytalno - rentowe

Lata	Liczba w tys.	2000 r. = 100	Rok poprzedni= 100
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007	7 156 7 122 7 129 7 175 7 184 7 217 7 303	99,1 98,7 98,8 99,4 99,5 100,0 101,2	99,1 99,5 100,1 100,6 100,1 100,5 101,2
2008	7 414	102,7	101,5

Przeciętna miesięczna wypłata emerytury i renty wypłacanej przez ZUS w latach 2002 - 2008

Lata	Przeciętna wypłata brutto w zł	W % przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce a)	% wzrostu
						nominalnego	realnego b)
2002	999,77	56,4	107,0	105,0
2003	1 051,09	57,5	105,1	104,3
2004	1 096,97	57,6	104,4	100,9
2005	1 127,23	57,0	102,8	100,6
2006	1 214,75	59,0	107,8	106,7
2007	1 251,74	55,0	103,1	100,6
2008	1 370,81	53,2	109,5	105,1

a) w relacji do przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o obligatoryjną składkę na ubezpieczenia społeczne płaconą przez ubezpieczonego;

b) liczony jako stosunek wskaźnika wzrostu nominalnego przeciętnego miesięcznego świadczenia brutto do średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem.

Sytuacja finansowa

W praktyce FUS od wielu lat jest instytucją deficytową i dofinansowywaną z budżetu państwa. W systemie działającym do 1999 roku w oparciu przepisy wywodzące się z PRL niekorzystny trend demograficzny oraz ogólny kryzys ekonomiczny spowodował ryzyko kryzysu emerytalnego. Sytuację finansową FUS miała poprawić reforma emerytalna w 1999 roku, która wprowadziła mieszany system redystrybutywno-kapitałowy (I i II Filar ZUS) oraz szereg mechanizmów bezpieczeństwa takich jak Fundusz Rezerwy Demograficznej. Fundusz miał gromadzić środki na kompensację tzw. "powojennego wyżu demograficznego", który według przewidywań zwiększy liczbę osób pobierających świadczenia o 60%. Fundusz miał być zasilany m.in. zyskami z prywatyzacji^[2] i do 2009 roku miał zgromadzić 20 mld złotych. Wobec faktu, że do 2005 roku udało się zgromadzić zaledwie 1,5 mld złotych realne jest ryzyko, że Fundusz nie spełni swojego zadania.

Według prognoz ZUS w latach 2009-2012 na wypłatę emerytur może zabraknąć 157-265 mld złotych. W 2009 roku FUS po raz kolejny zaciągnął kredyt w banku komercyjnym na wypłatę świadczeń. W budżecie państwa na rok 2009 zaplanowano wydatki na FUS w wysokości 30,9 mld złotych.

---