CZACHY:typy: 1.)anapsydalny-brak otworów skroniowych( żółwie).2)synapsydalny-jedna para otworów skroniowych nie sięgających kości ciemieniowej, stykające się z łukiem jarzmowym.3) euryapsydalny-jedna para otworów skroniowych,bliższych grzbietowi czaszki,nie stykających się z kośćmi jarzmowymi.4)diapsydalny-2pary otworów skroniowych….1)PŁAZY-czteropodstawna-platybazalna,autostyliczna(aparat szczękowy poł.z mózgoczaszką-zrośnięty bezpośrednio bez dodatkowych połączeń),mało skostniała,ogromne oczodoły,2kłykcie potyliczne(condyli occipitales); z tyłu kości potyliczne(occipitalis)parzyste,najważniejsze-k.potyl.boczne(occipitalis loteralis),1kość okl.słuchowej-k.uszna(proctium)przykrywająca ucho wewnętrzne, okol.węchowa-k.klinowo-sitowa(sphenethmoideum), parzyste k.nosowe(nasale),k.czołowa i ciemieniowa zrośnięte(frontoparietale), parzysty uzębiony lemiesz(vomer), k.skrzydłowa(pterygoideum), k.kwadratowo-jarzmowa(quadratojugale)zakończona chrząstką kwadratową(cartilago quadrata);żuchwa-chrząstka stawowa(cartilago articulare),skostnienie podbrudkowe( mento mandibularis)….2)GADY(żółw)- anapsydalna(silnie rozbudowana okol.skroniowa);wąskopodstawna;nie ma żadnego stawu między podniebieniem a mózgoczaszką;akinetyczna-brak ruchomości,k.kwadratowa obudowana k.skórnymi,zrośnięta z okol.słuchową;zaczątek podniebienia wtórnego-tworzą kieszonke z 2kosci podniebiennych dookoła nozdrzy wewn.;krótka bezzębna żuchwa, 1kłykieć potyliczny z 4 kości(k.potyliczna górna,podstawowa,2boczne…3)PTAKI: skł.się z tych samych kości co czaszka gada,ale są one zrośnięte w jednolitą konstrukcję,cienką,spneumatyzowaną, lekka bo nie ma zębów(więc muszą połykać kamienie),1kłykieć potyliczny. Rozbudowana w cz.policzkowo-skroniowej przez duże oczodoły i mózgoczaszkę. Zanika pomost kostny górny,a dolny jest cienki. Lemiesze drobne,oddzielające wenętrzne owory nosowe.STAW SANECZKOWY powst.w miejscu poł.podstawy czaszki z k.podniebiennymi równolegle połączonymi z k.skrzydłowymi. Silnie wykształcone oczodoły oddzielone tlyko cienką blaszką kostna.kości poch.skórnego wbudowują się w puszkę mózgową(w przeciwieństwie do gadów)bo mają dobrze rozw.mózgowie.w rozwoju zarodkowym czach jest z niekompletnych el.chrzęstnych,potem obrośniętych k.skórnymi(k.łuskowa,skroniowa,ciemieniowa).TRZEWIOCZASZKA w rozw.zarodk.jest na bazie łuków: szczękowego,gnykowego i skrzelowego,potem u dorosłuch modyfikuje się: *w miejscu ł.szczękowego poj.się kości poch.skórnego szczęki górnej i żuchwy. *na chrząstce ł.szczęk.-k.stawowa i czworoboczna. *z ł.gnykowego-słupek(k.ucha środkowego), *z ł.skrzelowych-k.aparatu gnykowego i chrząst.krtani górnej. SZCZĘKA DOLNA-skł.się ze zrosniętych k.parzystych: k.zębowych,nadkątowych,kątowych,stawowych i gnykowych. ŻUCHWA-łączy się ze stawem żuchwowym(tworzonym przez k.czworoboczną czaszki). SZCZĘKA GÓRNA-tworzą k.międzyszczękowe,przez łuk jarzmowy i podniebienny z k.kwadratową(ruchomo poł.z mózgoczaszką,dziób dzięki niej działą jak pinceta)może się troche ruszać wzgl.mózgoczaszki. BRAK podniebienia wtórnego kostnego oddzielającego jamę nosową od j.gębowej…..4)SSAKI: po gadach maja typ czaszki synapsydalny.w czaszcze pojawiają się 4 zespoły kostne zlane z niegdyś oddzielnych kości: *K.POTYLICZNA (os occipitale)-ze srośnięcia supra occipitale,occipitale laterale,basiooccipitale; *K.SKRONIOWA(os temporale) dzieli się na 3 zrosnięte z innych: -pars squamosa(w tym squamosum), -pars tympanica(w tym augulare), -pars petrosa (z niej k.przeduszna i zauszna). *K.KLINOWA (os sphenoidale) dzieli się na: budujące podstawę czaszki [k.podstawno-klinowa(basisphenoideum) i k.przedklinowa (praesphenoideum)]; budujące skrzydła większe k.klinowej [k.sitowo-klinowa(alisphenoideum)]; i bud.skrzydła mniejsze k.klin [k.oczodołowoklinowa(orbitsphenoideum). *K.SITOWA(ethmoidale): ze zrośnięcia k.okol.węchowej:-blaszka pionowa(częśćiowo tworzy przegrodę nosa,-z boku labirynt węchowy, -z tyłu blaszka sitowa(w niej nerwy węchowe). ….PIES:*k.międzyciemieniowe małe (interparietale), *k.ciemieniowa ma grzebień(crista) zwiększający pow.przyczepu mięśni głowy, *ZĘBY:wzór zębowy:(3142/3143) to sposób opisu uzębienia ssaków określający liczbę i typ funkcjonalny zębów w każdej połowie szczęki lub żuchw:I(incisivi)-siekacze;C(canini)-kły;P(praemolares)-przedtrzonowce;M(molares)-trzonowce.mają też łamacze(dentes lacerantes). ŻUCHWA PSA: tworzy ją 1kość zębowa;2 cz.żuchwy:-trzon żuchwy(corpus mandibule) i ramię żuchwy(ramus mandibule); 3 wyrostki w ż.:wyr.drobiasty(proceus coronoideus), wyr.kłykciowy(procesus condylaris), wyr.kontowy(procesus angularis); otwory brudkowe(foramen mentalia); otwór podoczodołowy(foramen infraorbitale)w kości szczękowej po 2str..czaszka synapsydalna-typ budowy czaszki charakteryzujący się jedną parą otworów(dołów)skroniowych, położonych nisko, za oczodołem,obecna u ssaków.; łuk czachy budują:-k.jarzmowa(zygomaticum) i k.skroniowa(temporale)łączą się za pomocą wyrostka jarzmowego k.skroniowej.; nad oczodołem jest wyrostek na k.czołowej-wyr.jarzmowy k.czołowej. KON- silnie wydłużona cz.twarzowa,masywna;wzór zębowy(3133/3133-szczątkowe kły u koni,klacze nie mają ich); DIASTEMA-bezzębna część między zębami policzkowymi a przednimi.;oczodół zamknięty przez wyr.jarzmowy k.czołowej; k.łzowa częsciowo na zewnątrz,obudowana przez 4 kości.; łuk jarzmowy masywny; żuchwa- 1 kość dentale,wyr.dziobiasty i masywne wyr.kłykciowe,a brak wyr.kątowych…ŚWINIA: oczodół otwarty; k.czołowa i nosowa mają liczne komory powietrzne-spneumatyzowane są. ;długie wyr.przypotyliczne; wzór zębowy(3143/3143); masywne wyr.kłykciowe,krótkie dziobiaste, a brak kątowych…BYDŁO: oczodół zamknięty; k.czołowe są spłaszczone i duże,a na nich możdżenie(kostne wyrostki,a na nich rogi);r.potyliczne małe; wzór zębowy(0033/3133); żuchwa masywna, wyr dziobiaste długie,

***Kr.szyjne- mają wyr.poprzeczne rozdwojone,łączą się z rozdwojonymi proksymalnymi cz.żeber; foramen costotransversarium-otwór w którym biegnie pień nerwowy i n.krwionośne. ATLAS-dźwigacz-zmodyfikowany kręg szyjny,jak pierścień u dołu zakończony łukowatym skostnieniem,nie ma trzonu i wyr.stawowych,ale ma pow.stawowe dla kłykci potylicznych. AXIS-obrotnik-zmodyf.kręg szyjny,ma trzon,ma DENS-ząb, wyr.kolczysty górny, 2stawowe i poprzeczne dobrze rozw.***Kręgi piersiowe(verteble thoracales) są masywne,krótkie trzony,ograniczona ruchomość,maja najwyższe wyrostki kolczyste zwrócone dogłowowo. Na trzone jest powierzchnia stawowa dla główki żebra(capitulum costae),na wyrostku poprzecznym powierzchnia dla guzka żebra(tuberculum costae), wyr.stawowe przednie i tylne dobrze rozwinięte,canalis arteriovertebralis-kanał,którym biegną naczynia-między trzonem kręgu,wyr.poprzecznym,a główką i guzkiem.u PTAKÓW-jest duża kość grzbietowa zrośnięta z kr.piersiowymi-NORARIUM. ***Kręgi lędźwiowe-długie i płaskie wyrostki poprzeczne bo mają proksymalną cz.żeber,pochylone lekko w str.głowy, szerokie,niskie wyr.kolczyste. ***Kr.krzyżowe-mają małe wyrostki,na koncu ich brak.*ssaki-2 pierwotne kr.ogonowe-sacrum. *ptaki-PYGOSTYL-trójkątna kość ogonowa ze zrośnięcia kręgów, SYNSACRUM-1duża kość krzyżowa zrośnięta z wszystkich kr.lędźwiowych,częśc.piersiow,2krzyżowych i kilku ogonowych.Kręgi(łącina): procesus articularis anterior-wyr.stawowy przedni; proc.artic. posterios- tylny; momnet-ostatnie kregi ogonowe zmodyfikowane wyrostki kolczyste mają, zredukowane łuki nacyzniowe - tw.szkielet płetwy ogonowej; trzon kręgu-corpus vertebrae; łuk nerwowy-arcus neuralis; łuk na czyniowy-arcus haemalis; processus spinosus superior-wyrostek kolczysty górny; processus spinosus inferior-wyr poprzeczny dolny; processus transversus-wyr poprzeczny….

KOŃCZYNA PRZEDNIA PŁAZA-1)Odcinek nasadowy(stylopodium)-z k.ramieniowej(humerus).. 2)odc.pośredni(zengopodium)- z k.promieniowej(radius) i łokciowej(ulma)-k.przedramienne zrośnięte(autebrachium)…3)odc.wolny(autopodium):*basidium: 1rząd:nadgarstek-carpus-(k.proksymalne;k.przyłokciowa zrośnięta z k.pośrednią i przypromieniową;2 rząd: k.ośrodkowa-centrale(carpalia centralia). 3rząd:*carpalia dystalia(cz.dystalne): przedpierwsza, pierwsza, 2+3+5zrosniete *metapodium:śródręcze-metacarpus:przedpierwsza zred, 1,2,3,4..*acropodium:palce-phalanges digitorium:przedkciuk na silnie zredukowanym śródręczu, 1,2,3,4,…KOŃCZYNA TYLNA:*stylopodium:udowa-femur /*zeugopodium: piszczelowa-tibia, strzałkowa-fibula./*autopodium:basidiopodium:stopa-tarsus:-tarsalia proksymalia(liniale, intermedium, fibula). -tarsalia centralia:(centrale). -tarsalgia dystalia: dystale 1,2+3,4+5../*meta podium: metatarsus(śródstopie):przedpierwsze,1,2,3,4,5. /*acropodium:phalanges digitorium,jednoczłonowy przedpaluch,hallux…KOŃCZYNY PTAKA:przednia:*humerus:masywna k.ramieniowa z grzebieniem do kt.przyczepiają się mięśnie. /*zeugopodium:łokciowa-ulna, promieniowa-radius /*autopodium:wszystkie k.nadgarstka i śródręcza oprócz pierwszego=carpametacarpus,pierw.palec na śródręczu(1-czlonowy)2(2) i 3(1) palec na carpometacarpus; tylna:*stylopodium:femur-k.udowa silna /*zeugopodium: fibula(strzałkowa) słąba, w połowie zrasta się z tibia(piszczelowa). /*autopodium: tibiotarsus=k. proksymalna+piszczelowa=nastopek,pozostałe k.nastopka+k.śródstopia (oprocz pierwszego) =tarsometatarsus, między fibiotarsus, a tarsometatarsus-staw skokowy, na tarsometatarsus osadzone palce 2,3,4,5,palec 1 na śródstopiu. RZEPKA(patella)skostnienie ścięgna-trzeszczka…

KOŃCZYNY PSA: przednia:dobrze rozwinięta k ramieniowa,k.łokciowa i promieniowa skrzyżowane, wyrostek łokciowy-decranum,zagłębienie-foss decrani,modyfikacje odcinka wolnego: 1.carpus:-carpalia proksymalna(3kości):łódeczkowato-księżycowata-scapholunatum,trójgraniasta-triquetrum,grochowata-pisiforma,-carpalia dystalia(4 kości):carpale dystale 1,2,3,4+5-haczykowata-hamatum,zawiązek kości środkowej tylko u zarodka, 2.metacarpus:1,2,3,4,5/3.phalanges:2,3,3,3,3czlonowe…tylna:dobrze rozwinięta k.udowa,podudzia,k,piszczelowa masywna,strzałkowa cienka; *Tarsus-nastopek: t.proksymalia-nastopek:kość skokowa-talus,piętowa-calcaneus,t.centralia:centrale,t.dystalia:1,2,3,4+5..*metatarsus:pierw zred, 2,3,4,5,phalanges:brak pierwszego, 3,3,3,3członowe..KOŃCZYNY PARZYSTOKOPYTNYCH: przednia:duża kość ramieniowa,K przedramienia zrośnięte nieruchomo,wystający wyrostek łokciowy-carpus:c. proksymalna: łudeczkowata-scaphoideum, księżycowata-lunatum, trójgraniasta-triquetrum, grochowata-pisiforme, c. distalia: 1,2,3,4+5-hamatum../*metacarpus: brak pierwsz, 2,3,4,5-palce trójczłonowe.kopyta(racice)-homologiczny do pazura wytwór naskórka…ŚWINIA/DZIK:duża k.udowa, piszczelowa gruba,strzałkowa cienka,tarsus:skokowa-talus, piętowa-calcanaus,ośrodkowa-centrale-1,2,3,4+5,matatarsus-śródstopek:Pierwszej brak,2 i5 zred,3i4 najdłuższe,Palce 3czlonowe…KOŃ:kończyna mezaksoniczna,3 palec najsilniejszy, Brak 1 i 5 palca, 2 i 4 zred,śródręcze trzecie najsilniejsze,Śródręcze 2 i 4 zred-kosteczka rylcowata: nadgarstek:c. proksymalna:łódeczkowata, księżyco, trórjgra, grochowata:c.dystalia: brak carpale dystale, 2,3,4+5-haczykowata:śródręcze:silne3, brak 1i5, 2 i 4 zred do kości rylcowatych:Nastopek-tarsus:Skokowa, piętowa:osrodkowa:1+2,3,4+5…SSAKI SKACZĄCE:wydłużony śródstopek:Zred 1 i 5 palec..SSAKI LATAJĄCE:długa k ramieniowa i promieniowa: zred łokciowa; z nadgarstka zostaje tylko jedn k.rzędu proksymalnego:błona lotna na członach palców od2 -5:kciuk skrócony,wolny, opatrzony w pazur 
S.PŁYWAJĄCE:kończyny przednie-w formie wioseł:kończyn tylnych brak:K ramienia i przedramienia skrócone i spłaszczone;hyperfalangia-nadliczbowośc członów środkowych palcow dzieki czemu tworza szkielet płetw

ŻEBRA(costae)- 3typy- *prawdziwe(costae verae)-bezpośrednio łączą się z mostkiem.*Rzekome(costae spuriae)-łączą się z mostkiem za pomocą żeber prawdziwych. Ż.pr.i rzekome są dwuczłonowe:-cz.kostna(pars vertebralis costae)cz.przykręgowa żebra, cz.chrzęstna(pars sternalis costae)-cz.przymostkowa żebra, *ż.wolne(costae fluctuantes)-nie są połączone z mostkiem.U ptaków są wyrostki haczykowate(procesus uncinatus)-łączące kości mostka,wzamacniają klatkę przed silnymi ruchami skrzydeł. MOSTEK(sternum):-rękojesć(manubrum), -wyrostek mieczykowaty(procesus xiphoideus) -członowany trzon(corpus sternae). U ptaków grzebien dodatkowo….OBRĘCZ BARKOWA:płaza: łopatki-scapulae, k.krucza-coracoideum,przedkrucza-precoracorideum, obojczyk-clavicula,chrząstka barkowa,chrząstka nadkrucza,nadmostek,mostek.; ptaka: masowne parzyste k.przedkrucze-zawieszają obręcz barkową na mostku, obojczyki(2) zrastaą się częścią dystalną tworząc widełki(furcula),które są połączone więzadłami z mostkiem; łopatki(scapulae) delikatne,szablaste,równoległe do kręgosłupa,zestawione z k.kruczymi; ssaki:brak k.kruczych i przedkruczych,łopatka-scapula, obojczyki-claviculae(nie mają torbacze,kopytne),grzebień łopatki na zew. wyrostek szczytowy-acronion(silnie zred.u tych które nie mają obojczyków). OBRĘCZ MIEDNICZA:kość biodrowa-ilium, kulszowa-ischium,łonowa-pubic; ptaka:miednica otwarta, kostne biodrowa kulszowa i łonowa,okienko kulszowo-łonowe,otwór biodrowo-kulszowy,wolne k.łonowe,k.biodrowa zrośnięta z kręgosłupem; płazy:k.biodr,łon,kulsz;V-kształtna;acctebulum-panewka stawu biodrowego(tu łaczą się 3części); ssaki: k.biodrowa rozrasta się w kierunku dogłowowym,a kulszowa w doogonowym,k. łonowa zrośnięta po str.brzusznej, otwór zasłoniony-foramen obturatum;m.zamknięta: *połączenie pierwotne(spojenie łonowo-kulszowe;torbacze,drapieżne,kopytne), *poł.wtórne(el.kości łonowych tylko się zrastają;naczelne); m.otwarta-brak zrośnięcia od str.brzusznej(kretowate);

______________________________________________________________________________________________________

CZACHY:typy: 1.)anapsydalny-brak otworów skroniowych( żółwie).2)synapsydalny-jedna para otworów skroniowych nie sięgających kości ciemieniowej, stykające się z łukiem jarzmowym.3) euryapsydalny-jedna para otworów skroniowych,bliższych grzbietowi czaszki,nie stykających się z kośćmi jarzmowymi.4)diapsydalny-2pary otworów skroniowych….1)PŁAZY-czteropodstawna-platybazalna,autostyliczna(aparat szczękowy poł.z mózgoczaszką-zrośnięty bezpośrednio bez dodatkowych połączeń),mało skostniała,ogromne oczodoły,2kłykcie potyliczne(condyli occipitales); z tyłu kości potyliczne(occipitalis)parzyste,najważniejsze-k.potyl.boczne(occipitalis loteralis),1kość okl.słuchowej-k.uszna(proctium)przykrywająca ucho wewnętrzne, okol.węchowa-k.klinowo-sitowa(sphenethmoideum), parzyste k.nosowe(nasale),k.czołowa i ciemieniowa zrośnięte(frontoparietale), parzysty uzębiony lemiesz(vomer), k.skrzydłowa(pterygoideum), k.kwadratowo-jarzmowa(quadratojugale)zakończona chrząstką kwadratową(cartilago quadrata);żuchwa-chrząstka stawowa(cartilago articulare),skostnienie podbrudkowe( mento mandibularis)….2)GADY(żółw)- anapsydalna(silnie rozbudowana okol.skroniowa);wąskopodstawna;nie ma żadnego stawu między podniebieniem a mózgoczaszką;akinetyczna-brak ruchomości,k.kwadratowa obudowana k.skórnymi,zrośnięta z okol.słuchową;zaczątek podniebienia wtórnego-tworzą kieszonke z 2kosci podniebiennych dookoła nozdrzy wewn.;krótka bezzębna żuchwa, 1kłykieć potyliczny z 4 kości(k.potyliczna górna,podstawowa,2boczne…3)PTAKI: skł.się z tych samych kości co czaszka gada,ale są one zrośnięte w jednolitą konstrukcję,cienką,spneumatyzowaną, lekka bo nie ma zębów(więc muszą połykać kamienie),1kłykieć potyliczny. Rozbudowana w cz.policzkowo-skroniowej przez duże oczodoły i mózgoczaszkę. Zanika pomost kostny górny,a dolny jest cienki. Lemiesze drobne,oddzielające wenętrzne owory nosowe.STAW SANECZKOWY powst.w miejscu poł.podstawy czaszki z k.podniebiennymi równolegle połączonymi z k.skrzydłowymi. Silnie wykształcone oczodoły oddzielone tlyko cienką blaszką kostna.kości poch.skórnego wbudowują się w puszkę mózgową(w przeciwieństwie do gadów)bo mają dobrze rozw.mózgowie.w rozwoju zarodkowym czach jest z niekompletnych el.chrzęstnych,potem obrośniętych k.skórnymi(k.łuskowa,skroniowa,ciemieniowa).TRZEWIOCZASZKA w rozw.zarodk.jest na bazie łuków:szczękowego,gnykowego i skrzelowego,potem u dorosłuch modyfikuje się: *w miejscu ł.szczękowego poj.się kości poch.skórnego szczęki górnej i żuchwy. *na chrząstce ł.szczęk.-k.stawowa i czworoboczna. *z ł.gnykowego-słupek(k.ucha środkowego), *z ł.skrzelowych-k.aparatu gnykowego i chrząst.krtani górnej. SZCZĘKA DOLNA-skł.się ze zrosniętych k.parzystych: k.zębowych,nadkątowych,kątowych,stawowych i gnykowych. ŻUCHWA-łączy się ze stawem żuchwowym(tworzonym przez k.czworoboczną czaszki). SZCZĘKA GÓRNA-tworzą k.międzyszczękowe,przez łuk jarzmowy i podniebienny z k.kwadratową(ruchomo poł.z mózgoczaszką,dziób dzięki niej działą jak pinceta)może się troche ruszać wzgl.mózgoczaszki. BRAK podniebienia wtórnego kostnego oddzielającego jamę nosową od j.gębowej…..4)SSAKI: po gadach maja typ czaszki synapsydalny.w czaszcze pojawiają się 4 zespoły kostne zlane z niegdyś oddzielnych kości: *K.POTYLICZNA (os occipitale)-ze srośnięcia supra occipitale,occipitale laterale,basiooccipitale; *K.SKRONIOWA(os temporale) dzieli się na 3 zrosnięte z innych: -pars squamosa(w tym squamosum), -pars tympanica(w tym augulare), -pars petrosa (z niej k.przeduszna i zauszna). *K.KLINOWA (os sphenoidale) dzieli się na: budujące podstawę czaszki [k.podstawno-klinowa(basisphenoideum) i k.przedklinowa (praesphenoideum)]; budujące skrzydła większe k.klinowej [k.sitowo-klinowa(alisphenoideum)]; i bud.skrzydła mniejsze k.klin [k.oczodołowoklinowa(orbitsphenoideum). *K.SITOWA(ethmoidale): ze zrośnięcia k.okol.węchowej:-blaszka pionowa(częśćiowo tworzy przegrodę nosa,-z boku labirynt węchowy, -z tyłu blaszka sitowa(w niej nerwy węchowe). ….PIES:*k.międzyciemieniowe małe (interparietale), *k.ciemieniowa ma grzebień(crista) zwiększający pow.przyczepu mięśni głowy, *ZĘBY:wzór zębowy:(3142/3143) to sposób opisu uzębienia ssaków określający liczbę i typ funkcjonalny zębów w każdej połowie szczęki lub żuchw:I(incisivi)-siekacze;C(canini)-kły;P(praemolares)-przedtrzonowce;M(molares)-trzonowce.mają też łamacze(dentes lacerantes). ŻUCHWA PSA: tworzy ją 1kość zębowa;2 cz.żuchwy:-trzon żuchwy(corpus mandibule) i ramię żuchwy(ramus mandibule); 3 wyrostki w ż.:wyr.drobiasty(proceus coronoideus), wyr.kłykciowy(procesus condylaris), wyr.kontowy(procesus angularis); otwory brudkowe(foramen mentalia); otwór podoc

zodołowy(foramen infraorbitale)w kości szczękowej po 2str..czaszka synapsydalna-typ budowy czaszki charakteryzujący się jedną parą otworów(dołów)skroniowych, położonych nisko, za oczodołem,obecna u ssaków.; łuk czachy budują:-k.jarzmowa(zygomaticum) i k.skroniowa(temporale)łączą się za pomocą wyrostka jarzmowego k.skroniowej.; nad oczodołem jest wyrostek na k.czołowej-wyr.jarzmowy k.czołowej.

KON- silnie wydłużona cz.twarzowa,masywna;wzór zębowy(3133/3133-szczątkowe kły u koni,klacze nie mają ich); DIASTEMA-bezzębna część między zębami policzkowymi a przednimi.;oczodół zamknięty przez wyr.jarzmowy k.czołowej; k.łzowa częsciowo na zewnątrz,obudowana przez 4 kości.; łuk jarzmowy masywny; żuchwa- 1 kość dentale,wyr.dziobiasty i masywne wyr.kłykciowe,a brak wyr.kątowych.

ŚWINIA: oczodół otwarty; k.czołowa i nosowa mają liczne komory powietrzne-spneumatyzowane są. ;długie wyr.przypotyliczne; wzór zębowy(3143/3143); masywne wyr.kłykciowe,krótkie dziobiaste, a brak kątowych.

BYDŁO: oczodół zamknięty; k.czołowe są spłaszczone i duże,a na nich możdżenie(kostne wyrostki,a na nich rogi);r.potyliczne małe; wzór zębowy(0033/3133); żuchwa masywna, wyr dziobiaste długie,

***Kr.szyjne- mają wyr.poprzeczne rozdwojone,łączą się z rozdwojonymi proksymalnymi cz.żeber; foramen costotransversarium-otwór w którym biegnie pień nerwowy i n.krwionośne. ATLAS-dźwigacz-zmodyfikowany kręg szyjny,jak pierścień u dołu zakończony łukowatym skostnieniem,nie ma trzonu i wyr.stawowych,ale ma pow.stawowe dla kłykci potylicznych. AXIS-obrotnik-zmodyf.kręg szyjny,ma trzon,ma DENS-ząb, wyr.kolczysty górny, 2stawowe i poprzeczne dobrze rozw.***Kręgi piersiowe(verteble thoracales) są masywne,krótkie trzony,ograniczona ruchomość,maja najwyższe wyrostki kolczyste zwrócone dogłowowo. Na trzone jest powierzchnia stawowa dla główki żebra(capitulum costae),na wyrostku poprzecznym powierzchnia dla guzka żebra(tuberculum costae), wyr.stawowe przednie i tylne dobrze rozwinięte,canalis arteriovertebralis-kanał,którym biegną naczynia-między trzonem kręgu,wyr.poprzecznym,a główką i guzkiem.u PTAKÓW-jest duża kość grzbietowa zrośnięta z kr.piersiowymi-NORARIUM. ***Kręgi lędźwiowe-długie i płaskie wyrostki poprzeczne bo mają proksymalną cz.żeber,pochylone lekko w str.głowy, szerokie,niskie wyr.kolczyste. ***Kr.krzyżowe-mają małe wyrostki,na koncu ich brak.*ssaki-2 pierwotne kr.ogonowe-sacrum. *ptaki-PYGOSTYL-trójkątna kość ogonowa ze zrośnięcia kręgów, SYNSACRUM-1duża kość krzyżowa zrośnięta z wszystkich kr.lędźwiowych,częśc.piersiow,2krzyżowych i kilku ogonowych.

Kręgi(łącina): procesus articularis anterior-wyr.stawowy przedni; proc.artic. posterios- tylny; momnet-ostatnie kregi ogonowe zmodyfikowane wyrostki kolczyste mają, zredukowane łuki nacyzniowe - tw.szkielet płetwy ogonowej; trzon kręgu-corpus vertebrae; łuk nerwowy-arcus neuralis; łuk na czyniowy-arcus haemalis; processus spinosus superior-wyrostek kolczysty górny; processus spinosus inferior-wyr poprzeczny dolny; processus transversus-wyr poprzeczny….

KOŃCZYNA PRZEDNIA PŁAZA-1)Odcinek nasadowy(stylopodium)-z k.ramieniowej(humerus).. 2)odc.pośredni(zengopodium)-z k.promieniowej(radius) i łokciowej(ulma)-k.przedramienne zrośnięte(autebrachium)…3)odc.wolny(autopodium):*basidium: 1rząd:nadgarstek-carpus-(k.proksymalne;k.przyłokciowa zrośnięta z k.pośrednią i przypromieniową;2 rząd: k.ośrodkowa-centrale(carpalia centralia). 3rząd:*carpalia dystalia(cz.dystalne): przedpierwsza, pierwsza, 2+3+5zrosniete *metapodium:śródręcze-metacarpus:przedpierwsza zred, 1,2,3,4..*acropodium:palce-phalanges digitorium:przedkciuk na silnie zredukowanym śródręczu, 1,2,3,4,…KOŃCZYNA TYLNA:*stylopodium:udowa-femur /*zeugopodium: piszczelowa-tibia, strzałkowa-fibula./*autopodium:basidiopodium:stopa-tarsus:-tarsalia proksymalia(liniale, intermedium, fibula). -tarsalia centralia:(centrale). -tarsalgia dystalia: dystale 1,2+3,4+5../*meta podium: metatarsus(śródstopie):przedpierwsze,1,2,3,4,5. /*acropodium:phalanges digitorium,jednoczłonowy przedpaluch,hallux…KOŃCZYNY PTAKA:przednia:*humerus:masywna k.ramieniowa z grzebieniem do kt.przyczepiają się mięśnie. /*zeugopodium:łokciowa-ulna, promieniowa-radius /*autopodium:wszystkie k.nadgarstka i śródręcza oprócz pierwszego=carpametacarpus,pierw.palec na śródręczu(1-czlonowy)2(2) i 3(1) palec na carpometacarpus; tylna:*stylopodium:femur-k.udowa silna /*zeugopodium: fibula(strzałkowa) słąba, w połowie zrasta się z tibia(piszczelowa). /*autopodium: tibiotarsus=k. proksymalna+piszczelowa=nastopek,pozostałe k.nastopka+k.śródstopia (oprocz pierwszego) =tarsometatarsus, między fibiotarsus, a tarsometatarsus-staw skokowy, na tarsometatarsus osadzone palce 2,3,4,5,palec 1 na śródstopiu. RZEPKA(patella)skostnienie ścięgna-trzeszczka…KOŃCZYNY PSA: przednia:dobrze rozwinięta k ramieniowa,k.łokciowa i promieniowa skrzyżowane, wyrostek łokciowy-decranum,zagłębienie-foss decrani,modyfikacje odcinka wolnego: 1.carpus:-carpalia proksymalna(3kości):łódeczkowato-księżycowata-scapholunatum,trójgraniasta-triquetrum,grochowata-pisiforma,-carpalia dystalia(4 kości):carpale dystale 1,2,3,4+5-haczykowata-hamatum,zawiązek kości środkowej tylko u zarodka, 2.metacarpus:1,2,3,4,5/3.phalanges:2,3,3,3,3czlonowe…tylna:dobrze rozwinięta k.udowa,podudzia,k,piszczelowa masywna,strzałkowa cienka; *Tarsus-nastopek: t.proksymalia-nastopek:kość skokowa-talus,piętowa-calcaneus,t.centralia:centrale,t.dystalia:1,2,3,4+5..*metatarsus:pierw zred, 2,3,4,5,phalanges:brak pierwszego, 3,3,3,3członowe..KOŃCZYNY PARZYSTOKOPYTNYCH: przednia:duża kość ramieniowa,K przedramienia zrośnięte nieruchomo,wystający wyrostek łokciowy-carpus:c. proksymalna: łudeczkowata-scaphoideum, księżycowata-lunatum, trójgraniasta-triquetrum, grochowata-pisiforme, c. distalia: 1,2,3,4+5-hamatum../*metacarpus: brak pierwsz, 2,3,4,5-palce trójczłonowe.kopyta(racice)-homologiczny do pazura wytwór naskórka…ŚWINIA/DZIK:duża k.udowa, piszczelowa gruba,strzałkowa cienka,tarsus:skokowa-talus, piętowa-calcanaus,ośrodkowa-centrale-1,2,3,4+5,matatarsus-śródstopek:Pierwszej brak,2 i5 zred,3i4 najdłuższe,Palce 3czlonowe…KOŃ:kończyna mezaksoniczna,3 palec najsilniejszy, Brak 1 i 5 palca, 2 i 4 zred,śródręcze trzecie najsilniejsze,Śródręcze 2 i 4 zred-kosteczka rylcowata: nadgarstek:c. proksymalna:łódeczkowata, księżyco, trórjgra, grochowata:c.dystalia: brak carpale dystale, 2,3,4+5-haczykowata:śródręcze:silne3, brak 1i5, 2 i 4 zred do kości rylcowatych:Nastopek-tarsus:Skokowa, piętowa:osrodkowa:1+2,3,4+5…SSAKI SKACZĄCE:wydłużony śródstopek:Zred 1 i 5 palec
SSAKI LATAJĄCE:długa k ramieniowa i promieniowa: zred łokciowa; z nadgarstka zostaje tylko jedn k.rzędu proksymalnego:błona lotna na członach palców od2 -5:kciuk skrócony,wolny, opatrzony w pazur 
S.PŁYWAJĄCE:kończyny przednie-w formie wioseł:kończyn tylnych brak:K ramienia i przedramienia skrócone i spłaszczone;hyperfalangia-nadliczbowośc członów środkowych palcow dzieki czemu tworza szkielet płetw

ŻEBRA(costae)- 3typy- *prawdziwe(costae verae)-bezpośrednio łączą się z mostkiem.*Rzekome(costae spuriae)-łączą się z mostkiem za pomocą żeber prawdziwych. Ż.pr.i rzekome są dwuczłonowe:-cz.kostna(pars vertebralis costae)cz.przykręgowa żebra, cz.chrzęstna(pars sternalis costae)-cz.przymostkowa żebra, *ż.wolne(costae fluctuantes)-nie są połączone z mostkiem.U ptaków są wyrostki haczykowate(procesus uncinatus)-łączące kości mostka,wzamacniają klatkę przed silnymi ruchami skrzydeł. MOSTEK(sternum):-rękojesć(manubrum), -wyrostek mieczykowaty(procesus xiphoideus) -członowany trzon(corpus sternae). U ptaków grzebien dodatkowo.

OBRĘCZ BARKOWA:płaza: łopatki-scapulae, k.krucza-coracoideum,przedkrucza-precoracorideum, obojczyk-clavicula,chrząstka barkowa,chrząstka nadkrucza,nadmostek,mostek.; ptaka: masowne parzyste k.przedkrucze-zawieszają obręcz barkową na mostku, obojczyki(2) zrastaą się częścią dystalną tworząc widełki(furcula),które są połączone więzadłami z mostkiem; łopatki(scapulae) delikatne,szablaste,równoległe do kręgosłupa,zestawione z k.kruczymi; ssaki:brak k.kruczych i przedkruczych,łopatka-scapula, obojczyki-claviculae(nie mają torbacze,kopytne),grzebień łopatki na zew. wyrostek szczytowy-acronion(silnie zred.u tych które nie mają obojczyków). OBRĘCZ MIEDNICZA:kość biodrowa-ilium, kulszowa-ischium,łonowa-pubic; ptaka:miednica otwarta, kostne biodrowa kulszowa i łonowa,okienko kulszowo-łonowe,otwór biodrowo-kulszowy,wolne k.łonowe,k.biodrowa zrośnięta z kręgosłupem; płazy:k.biodr,łon,kulsz;V-kształtna;acctebulum-panewka stawu biodrowego(tu łaczą się 3części); ssaki: k.biodrowa rozrasta się w kierunku dogłowowym,a kulszowa w doogonowym,k. łonowa zrośnięta po str.brzusznej, otwór zasłoniony-foramen obturatum;m.zamknięta: *połączenie pierwotne(spojenie łonowo-kulszowe;torbacze,drapieżne,kopytne), *poł.wtórne(el.kości łonowych tylko się zrastają;naczelne); m.otwarta-brak zrośnięcia od str.brzusznej(kretowate);

CZACHY:typy: 1.)anapsydalny-brak otworów skroniowych( żółwie).2)synapsydalny-jedna para otworów skroniowych nie sięgających kości ciemieniowej, stykające się z łukiem jarzmowym.3) euryapsydalny-jedna para otworów skroniowych,bliższych grzbietowi czaszki,nie stykających się z kośćmi jarzmowymi.4)diapsydalny-2pary otworów skroniowych….1)PŁAZY-czteropodstawna-platybazalna,autostyliczna(aparat szczękowy poł.z mózgoczaszką-zrośnięty bezpośrednio bez dodatkowych połączeń),mało skostniała,ogromne oczodoły,2kłykcie potyliczne(condyli occipitales); z tyłu kości potyliczne(occipitalis)parzyste,najważniejsze-k.potyl.boczne(occipitalis loteralis),1kość okl.słuchowej-k.uszna(proctium)przykrywająca ucho wewnętrzne, okol.węchowa-k.klinowo-sitowa(sphenethmoideum), parzyste k.nosowe(nasale),k.czołowa i ciemieniowa zrośnięte(frontoparietale), parzysty uzębiony lemiesz(vomer), k.skrzydłowa(pterygoideum), k.kwadratowo-jarzmowa(quadratojugale)zakończona chrząstką kwadratową(cartilago quadrata);żuchwa-chrząstka stawowa(cartilago articulare),skostnienie podbrudkowe( mento mandibularis)….2)GADY(żółw)- anapsydalna(silnie rozbudowana okol.skroniowa);wąskopodstawna;nie ma żadnego stawu między podniebieniem a mózgoczaszką;akinetyczna-brak ruchomości,k.kwadratowa obudowana k.skórnymi,zrośnięta z okol.słuchową;zaczątek podniebienia wtórnego-tworzą kieszonke z 2kosci podniebiennych dookoła nozdrzy wewn.;krótka bezzębna żuchwa, 1kłykieć potyliczny z 4 kości(k.potyliczna górna,podstawowa,2boczne…3)PTAKI: skł.się z tych samych kości co czaszka gada,ale są one zrośnięte w jednolitą konstrukcję,cienką,spneumatyzowaną, lekka bo nie ma zębów(więc muszą połykać kamienie),1kłykieć potyliczny. Rozbudowana w cz.policzkowo-skroniowej przez duże oczodoły i mózgoczaszkę. Zanika pomost kostny górny,a dolny jest cienki. Lemiesze drobne,oddzielające wenętrzne owory nosowe.STAW SANECZKOWY powst.w miejscu poł.podstawy czaszki z k.podniebiennymi równolegle połączonymi z k.skrzydłowymi. Silnie wykształcone oczodoły oddzielone tlyko cienką blaszką kostna.kości poch.skórnego wbudowują się w puszkę mózgową(w przeciwieństwie do gadów)bo mają dobrze rozw.mózgowie.w rozwoju zarodkowym czach jest z niekompletnych el.chrzęstnych,potem obrośniętych k.skórnymi(k.łuskowa,skroniowa,ciemieniowa).TRZEWIOCZASZKA w rozw.zarodk.jest na bazie łuków:szczękowego,gnykowego i skrzelowego,potem u dorosłuch modyfikuje się: *w miejscu ł.szczękowego poj.się kości poch.skórnego szczęki górnej i żuchwy. *na chrząstce ł.szczęk.-k.stawowa i czworoboczna. *z ł.gnykowego-słupek(k.ucha środkowego), *z ł.skrzelowych-k.aparatu gnykowego i chrząst.krtani górnej. SZCZĘKA DOLNA-skł.się ze zrosniętych k.parzystych: k.zębowych,nadkątowych,kątowych,stawowych i gnykowych. ŻUCHWA-łączy się ze stawem żuchwowym(tworzonym przez k.czworoboczną czaszki). SZCZĘKA GÓRNA-tworzą k.międzyszczękowe,przez łuk jarzmowy i podniebienny z k.kwadratową(ruchomo poł.z mózgoczaszką,dziób dzięki niej działą jak pinceta)może się troche ruszać wzgl.mózgoczaszki. BRAK podniebienia wtórnego kostnego oddzielającego jamę nosową od j.gębowej…..4)SSAKI: po gadach maja typ czaszki synapsydalny.w czaszcze pojawiają się 4 zespoły kostne zlane z niegdyś oddzielnych kości: *K.POTYLICZNA (os occipitale)-ze srośnięcia supra occipitale,occipitale laterale,basiooccipitale; *K.SKRONIOWA(os temporale) dzieli się na 3 zrosnięte z innych: -pars squamosa(w tym squamosum), -pars tympanica(w tym augulare), -pars petrosa (z niej k.przeduszna i zauszna). *K.KLINOWA (os sphenoidale) dzieli się na: budujące podstawę czaszki [k.podstawno-klinowa(basisphenoideum) i k.przedklinowa (praesphenoideum)]; budujące skrzydła większe k.klinowej [k.sitowo-klinowa(alisphenoideum)]; i bud.skrzydła mniejsze k.klin [k.oczodołowoklinowa(orbitsphenoideum). *K.SITOWA(ethmoidale): ze zrośnięcia k.okol.węchowej:-blaszka pionowa(częśćiowo tworzy przegrodę nosa,-z boku labirynt węchowy, -z tyłu blaszka sitowa(w niej nerwy węchowe). ….PIES:*k.międzyciemieniowe małe (interparietale), *k.ciemieniowa ma grzebień(crista) zwiększający pow.przyczepu mięśni głowy, *ZĘBY:wzór zębowy:(3142/3143) to sposób opisu uzębienia ssaków określający liczbę i typ funkcjonalny zębów w każdej połowie szczęki lub żuchw:I(incisivi)-siekacze;C(canini)-kły;P(praemolares)-przedtrzonowce;M(molares)-trzonowce.mają też łamacze(dentes lacerantes). ŻUCHWA PSA: tworzy ją 1kość zębowa;2 cz.żuchwy:-trzon żuchwy(corpus mandibule) i ramię żuchwy(ramus mandibule); 3 wyrostki w ż.:wyr.drobiasty(proceus coronoideus), wyr.kłykciowy(procesus condylaris), wyr.kontowy(procesus angularis); otwory brudkowe(foramen mentalia); otwór podoc

zodołowy(foramen infraorbitale)w kości szczękowej po 2str..czaszka synapsydalna-typ budowy czaszki charakteryzujący się jedną parą otworów(dołów)skroniowych, położonych nisko, za oczodołem,obecna u ssaków.; łuk czachy budują:-k.jarzmowa(zygomaticum) i k.skroniowa(temporale)łączą się za pomocą wyrostka jarzmowego k.skroniowej.; nad oczodołem jest wyrostek na k.czołowej-wyr.jarzmowy k.czołowej.

KON- silnie wydłużona cz.twarzowa,masywna;wzór zębowy(3133/3133-szczątkowe kły u koni,klacze nie mają ich); DIASTEMA-bezzębna część między zębami policzkowymi a przednimi.;oczodół zamknięty przez wyr.jarzmowy k.czołowej; k.łzowa częsciowo na zewnątrz,obudowana przez 4 kości.; łuk jarzmowy masywny; żuchwa- 1 kość dentale,wyr.dziobiasty i masywne wyr.kłykciowe,a brak wyr.kątowych.

ŚWINIA: oczodół otwarty; k.czołowa i nosowa mają liczne komory powietrzne-spneumatyzowane są. ;długie wyr.przypotyliczne; wzór zębowy(3143/3143); masywne wyr.kłykciowe,krótkie dziobiaste, a brak kątowych.

BYDŁO: oczodół zamknięty; k.czołowe są spłaszczone i duże,a na nich możdżenie(kostne wyrostki,a na nich rogi);r.potyliczne małe; wzór zębowy(0033/3133); żuchwa masywna, wyr dziobiaste długie,

***Kr.szyjne- mają wyr.poprzeczne rozdwojone,łączą się z rozdwojonymi proksymalnymi cz.żeber; foramen costotransversarium-otwór w którym biegnie pień nerwowy i n.krwionośne. ATLAS-dźwigacz-zmodyfikowany kręg szyjny,jak pierścień u dołu zakończony łukowatym skostnieniem,nie ma trzonu i wyr.stawowych,ale ma pow.stawowe dla kłykci potylicznych. AXIS-obrotnik-zmodyf.kręg szyjny,ma trzon,ma DENS-ząb, wyr.kolczysty górny, 2stawowe i poprzeczne dobrze rozw.***Kręgi piersiowe(verteble thoracales) są masywne,krótkie trzony,ograniczona ruchomość,maja najwyższe wyrostki kolczyste zwrócone dogłowowo. Na trzone jest powierzchnia stawowa dla główki żebra(capitulum costae),na wyrostku poprzecznym powierzchnia dla guzka żebra(tuberculum costae), wyr.stawowe przednie i tylne dobrze rozwinięte,canalis arteriovertebralis-kanał,którym biegną naczynia-między trzonem kręgu,wyr.poprzecznym,a główką i guzkiem.u PTAKÓW-jest duża kość grzbietowa zrośnięta z kr.piersiowymi-NORARIUM. ***Kręgi lędźwiowe-długie i płaskie wyrostki poprzeczne bo mają proksymalną cz.żeber,pochylone lekko w str.głowy, szerokie,niskie wyr.kolczyste. ***Kr.krzyżowe-mają małe wyrostki,na koncu ich brak.*ssaki-2 pierwotne kr.ogonowe-sacrum. *ptaki-PYGOSTYL-trójkątna kość ogonowa ze zrośnięcia kręgów, SYNSACRUM-1duża kość krzyżowa zrośnięta z wszystkich kr.lędźwiowych,częśc.piersiow,2krzyżowych i kilku ogonowych.

Kręgi(łącina): procesus articularis anterior-wyr.stawowy przedni; proc.artic. posterios- tylny; momnet-ostatnie kregi ogonowe zmodyfikowane wyrostki kolczyste mają, zredukowane łuki nacyzniowe - tw.szkielet płetwy ogonowej; trzon kręgu-corpus vertebrae; łuk nerwowy-arcus neuralis; łuk na czyniowy-arcus haemalis; processus spinosus superior-wyrostek kolczysty górny; processus spinosus inferior-wyr poprzeczny dolny; processus transversus-wyr poprzeczny….

KOŃCZYNA PRZEDNIA PŁAZA-1)Odcinek nasadowy(stylopodium)-z k.ramieniowej(humerus).. 2)odc.pośredni(zengopodium)-z k.promieniowej(radius) i łokciowej(ulma)-k.przedramienne zrośnięte(autebrachium)…3)odc.wolny(autopodium):*basidium: 1rząd:nadgarstek-carpus-(k.proksymalne;k.przyłokciowa zrośnięta z k.pośrednią i przypromieniową;2 rząd: k.ośrodkowa-centrale(carpalia centralia). 3rząd:*carpalia dystalia(cz.dystalne): przedpierwsza, pierwsza, 2+3+5zrosniete *metapodium:śródręcze-metacarpus:przedpierwsza zred, 1,2,3,4..*acropodium:palce-phalanges digitorium:przedkciuk na silnie zredukowanym śródręczu, 1,2,3,4,…KOŃCZYNA TYLNA:*stylopodium:udowa-femur /*zeugopodium: piszczelowa-tibia, strzałkowa-fibula./*autopodium:basidiopodium:stopa-tarsus:-tarsalia proksymalia(liniale, intermedium, fibula). -tarsalia centralia:(centrale). -tarsalgia dystalia: dystale 1,2+3,4+5../*meta podium: metatarsus(śródstopie):przedpierwsze,1,2,3,4,5. /*acropodium:phalanges digitorium,jednoczłonowy przedpaluch,hallux…KOŃCZYNY PTAKA:przednia:*humerus:masywna k.ramieniowa z grzebieniem do kt.przyczepiają się mięśnie. /*zeugopodium:łokciowa-ulna, promieniowa-radius /*autopodium:wszystkie k.nadgarstka i śródręcza oprócz pierwszego=carpametacarpus,pierw.palec na śródręczu(1-czlonowy)2(2) i 3(1) palec na carpometacarpus; tylna:*stylopodium:femur-k.udowa silna /*zeugopodium: fibula(strzałkowa) słąba, w połowie zrasta się z tibia(piszczelowa). /*autopodium: tibiotarsus=k. proksymalna+piszczelowa=nastopek,pozostałe k.nastopka+k.śródstopia (oprocz pierwszego) =tarsometatarsus, między fibiotarsus, a tarsometatarsus-staw skokowy, na tarsometatarsus osadzone palce 2,3,4,5,palec 1 na śródstopiu. RZEPKA(patella)skostnienie ścięgna-trzeszczka…KOŃCZYNY PSA: przednia:dobrze rozwinięta k ramieniowa,k.łokciowa i promieniowa skrzyżowane, wyrostek łokciowy-decranum,zagłębienie-foss decrani,modyfikacje odcinka wolnego: 1.carpus:-carpalia proksymalna(3kości):łódeczkowato-księżycowata-scapholunatum,trójgraniasta-triquetrum,grochowata-pisiforma,-carpalia dystalia(4 kości):carpale dystale 1,2,3,4+5-haczykowata-hamatum,zawiązek kości środkowej tylko u zarodka, 2.metacarpus:1,2,3,4,5/3.phalanges:2,3,3,3,3czlonowe…tylna:dobrze rozwinięta k.udowa,podudzia,k,piszczelowa masywna,strzałkowa cienka; *Tarsus-nastopek: t.proksymalia-nastopek:kość skokowa-talus,piętowa-calcaneus,t.centralia:centrale,t.dystalia:1,2,3,4+5..*metatarsus:pierw zred, 2,3,4,5,phalanges:brak pierwszego, 3,3,3,3członowe..KOŃCZYNY PARZYSTOKOPYTNYCH: przednia:duża kość ramieniowa,K przedramienia zrośnięte nieruchomo,wystający wyrostek łokciowy-carpus:c. proksymalna: łudeczkowata-scaphoideum, księżycowata-lunatum, trójgraniasta-triquetrum, grochowata-pisiforme, c. distalia: 1,2,3,4+5-hamatum../*metacarpus: brak pierwsz, 2,3,4,5-palce trójczłonowe.kopyta(racice)-homologiczny do pazura wytwór naskórka…ŚWINIA/DZIK:duża k.udowa, piszczelowa gruba,strzałkowa cienka,tarsus:skokowa-talus, piętowa-calcanaus,ośrodkowa-centrale-1,2,3,4+5,matatarsus-śródstopek:Pierwszej brak,2 i5 zred,3i4 najdłuższe,Palce 3czlonowe…KOŃ:kończyna mezaksoniczna,3 palec najsilniejszy, Brak 1 i 5 palca, 2 i 4 zred,śródręcze trzecie najsilniejsze,Śródręcze 2 i 4 zred-kosteczka rylcowata: nadgarstek:c. proksymalna:łódeczkowata, księżyco, trórjgra, grochowata:c.dystalia: brak carpale dystale, 2,3,4+5-haczykowata:śródręcze:silne3, brak 1i5, 2 i 4 zred do kości rylcowatych:Nastopek-tarsus:Skokowa, piętowa:osrodkowa:1+2,3,4+5…SSAKI SKACZĄCE:wydłużony śródstopek:Zred 1 i 5 palec
SSAKI LATAJĄCE:długa k ramieniowa i promieniowa: zred łokciowa; z nadgarstka zostaje tylko jedn k.rzędu proksymalnego:błona lotna na członach palców od2 -5:kciuk skrócony,wolny, opatrzony w pazur 
S.PŁYWAJĄCE:kończyny przednie-w formie wioseł:kończyn tylnych brak:K ramienia i przedramienia skrócone i spłaszczone;hyperfalangia-nadliczbowośc członów środkowych palcow dzieki czemu tworza szkielet płetw

ŻEBRA(costae)- 3typy- *prawdziwe(costae verae)-bezpośrednio łączą się z mostkiem.*Rzekome(costae spuriae)-łączą się z mostkiem za pomocą żeber prawdziwych. Ż.pr.i rzekome są dwuczłonowe:-cz.kostna(pars vertebralis costae)cz.przykręgowa żebra, cz.chrzęstna(pars sternalis costae)-cz.przymostkowa żebra, *ż.wolne(costae fluctuantes)-nie są połączone z mostkiem.U ptaków są wyrostki haczykowate(procesus uncinatus)-łączące kości mostka,wzamacniają klatkę przed silnymi ruchami skrzydeł. MOSTEK(sternum):-rękojesć(manubrum), -wyrostek mieczykowaty(procesus xiphoideus) -członowany trzon(corpus sternae). U ptaków grzebien dodatkowo.

OBRĘCZ BARKOWA:płaza: łopatki-scapulae, k.krucza-coracoideum,przedkrucza-precoracorideum, obojczyk-clavicula,chrząstka barkowa,chrząstka nadkrucza,nadmostek,mostek.; ptaka: masowne parzyste k.przedkrucze-zawieszają obręcz barkową na mostku, obojczyki(2) zrastaą się częścią dystalną tworząc widełki(furcula),które są połączone więzadłami z mostkiem; łopatki(scapulae) delikatne,szablaste,równoległe do kręgosłupa,zestawione z k.kruczymi; ssaki:brak k.kruczych i przedkruczych,łopatka-scapula, obojczyki-claviculae(nie mają torbacze,kopytne),grzebień łopatki na zew. wyrostek szczytowy-acronion(silnie zred.u tych które nie mają obojczyków). OBRĘCZ MIEDNICZA:kość biodrowa-ilium, kulszowa-ischium,łonowa-pubic; ptaka:miednica otwarta, kostne biodrowa kulszowa i łonowa,okienko kulszowo-łonowe,otwór biodrowo-kulszowy,wolne k.łonowe,k.biodrowa zrośnięta z kręgosłupem; płazy:k.biodr,łon,kulsz;V-kształtna;acctebulum-panewka stawu biodrowego(tu łaczą się 3części); ssaki: k.biodrowa rozrasta się w kierunku dogłowowym,a kulszowa w doogonowym,k. łonowa zrośnięta po str.brzusznej, otwór zasłoniony-foramen obturatum;m.zamknięta: *połączenie pierwotne(spojenie łonowo-kulszowe;torbacze,drapieżne,kopytne), *poł.wtórne(el.kości łonowych tylko się zrastają;naczelne); m.otwarta-brak zrośnięcia od str.brzusznej(kretowate);

Pytania:

1. świnkowa czacha do opisania

2. budowa klatki piersiowej ptaków
3. porówna budowę kręgu piersiowego i lędźwiowego u ssaka
4. budowa kończyny tylnej i przedniej u ptaka
5. wyjaśnij: pygostyl, synsacrum, wzór zębowy, łuk naczyniowy, łuk nerwowy, atlas, axis pygostyl,tibia,synsacrum,łopatka,otwór wielki, łuk jarzmowy, regio thoracelis, axis, kończyna prostetyczna, żebra dolne i górne, pterygoideum, okolica piersiowa kręgosłupa, hamatum, pygostyl, łuk naczyniowy, tibiatarsus, femur lub furcula , czaszka tropibazalna, proc. Xiphoideus.

6. cechy charakterystyczne czaszki żółwia
7. elementy kostne obecne u gadów weszły e skł. kości skroniowej i potylicznej ssaków
Kończyny przednia i tylna płazów.
2. Obręcz barkowa ptaków.
4. Typy czaszek ssaczych i podać przykłady zwierząt u których występuja.
5. Kończyny ssaków na przykładzie psa.( łacina )
6. Szkielet osiowy ssaka
1. do podpisania kręgi
2. budowa klatki piersiowej u ssaka
3. modyfikacje odnóży u ssaków kopytnych
4. cechy charakterystyczne czaszki żaby
6. opisac kończynę przednią i tylną świnki
7. czaszka krówki
porównać kręg lędźwiowy z piersiowym u ptaka,
modyfikacje kości skroniowej albo potylicznej,
kończyna dolna i górna u żaby.

2. Jakie kości gadów zostały w potylicy ssaków?
3. klatka piersiowa psa
4. Przednia kończyna ptaka.
5. Przednia kończyna konia i krowy

czaszka krowy 
2.jakie kosci gdzie weszly w sklad k. klinowej ssakow (odp: w czaszce)
3.opis i modyfikacje kregow szyjnych 
4.opisz miednice ptaka 
5.konczyna tylnia zaby 
6.atlas, zebra wolne .luk nerwowy, zebra gorne, zebra dolne,

tułów ryby, kończyne przednią albo tylnia psa
opisac czaszke konia

.budowa obrecz barkowa ssaka 
2.jakie kosci gdzie weszly w skalad k. potylicznejssakow 
3.opis szkieletu osiowego ssaka
4.modyfikacje konczyn u nieparzystokopytnych
5.konczyna tylna swini
6.luk jazmowy atlas

kosc gada czy tam plaza i z jakich kosci powstala
ze zrosniecia jakis 4 kosci trzebbaylo wymienic
jakies definicje:
rzepka 
opisac obrecz konczymy dolnej ptaka
kompleksy w czaszce które pochodzą od gadów

 Kończyna tylna świni
2. Szkielet osiowy ryby
3. Cechy czaszki konia
4. Jakieś pojęcia do wyjasnienia, m.in. czaszka wąsko i szerokopodstawna
5. Uzębienie ssaków

---