Wprowadzenie do nauk prawnych
Na czym polega uzasadnienie tetyczne, a na czym uzasadnienie aksjologiczne normy prawnej?
Uzasadnienie tetyczne - norma ma uzasadnienie tetyczne jeżeli została ustanowiona przez podmiot, który ma władzę ażeby wyegzekwować od adresata zachowanie zgodne z tą normą. Podmiot ten dysponuje środkami przymusu, lub posiada odpowiedni autorytet (grzywna).
Uzasadnienie aksjologiczne - aksjologia to nauka o wartościach. Następuje tu odwołanie do wartości. Norma obowiązuje, gdyż w świetle przyjmowanych przez kogoś ocen czyny nakazane są dobre, a czyny zakazane złe. Przestrzegamy norm, jeżeli uważamy, że zachowanie zgodnie z normą jest dobre według ocen naszych bądź osób będących dla nas autorytetem (wzorem może być matka, ojciec, papież).
Ideałem było by gdyby wszystkie normy obowiązywały z punktu widzenia uzasadnienia tetycznego jak i aksjologicznego. Wtedy ludzie rzadziej łamaliby prawo.
Jaka jest różnica miedzy prawem stanowionym, prawem natury i prawem zwyczajowym?
Prawo stanowione jest przez organy ustawodawcze, polega na stosowaniu i egzekwowaniu przestrzegania norm prawnych i przepisów. Na jego podstawie orzekają instytucje prawne, które mogą nałożyć odpowiednie sankcje podmiotom prawa.
Prawo natury (boskie lub przyrodzone) jest dane każdemu człowiekowi, jest to: godność, wolność, wolność wyznania czy wolność słowa, może z niego korzystać bądź nie, nie wiążą się z nim żadne sankcje czy obowiązki.
Prawo zwyczajowe jest oparte na ogólnie uznanych i przyjmowanych normach moralnych, zwyczajowych etycznych, nie odgrywa właściwie żadnej roli, czasami jest uznawane przez organy sądowe, jednakże nie w Polsce.
Różnica pomiędzy tymi prawami polega na tym, że prawu stanowionemu należy się podporządkować, w przeciwnym razie można narazić się na pewne dolegliwości zagwarantowane w tym właśnie prawie, natomiast prawo natury i prawo zwyczajowe nie niesie ze sobą żadnych dolegliwości, może tylko niekiedy uszczerbek na honorze.
Na czym polega istota stosunku prawnego i jakie są elementy tego stosunku?
Przez stosunek prawny rozumie się stosunek społeczny uregulowany przepisami prawa, wystąpienie faktu prawnego powoduje skutek w postaci powstania, modyfikacji albo ustania stosunku prawnego.
Stosunek prawny składa się z trzech elementów:
a. podmiotu stosunku prawnego - są to osoby fizyczne i prawne oraz organizacje osób prawnych,
b. przedmiotu stosunku prawnego - określone zachowanie się podmiotu, określony obiekt majątkowy, rzecz,
c. treści stosunku prawnego - określone prawa i obowiązki podmiotów stosunku prawnego.
Jakie relacje zachodzą miedzy systemem prawa, gałęzią prawa a instytucją prawną?
System prawa jest to całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie w określonym czasie. System prawa zakłada, ze normy prawne nie są sprzeczne ze sobą, są natomiast spójne i uzupełniają się.
Gałąź prawa - jest to zespół przepisów, które regulują jednorodne w swym charakterze stosunki społeczne.
Instytucja prawna -jest to pewien zbiór przepisów regulujących określone zagadnienia prawne,
(przedsiębiorstwo, spółdzielnia, spółka, rodzina, pełnomocnik).
Jak wynika z powyższego, system prawa obejmuje całokształt przepisów, w których to nastąpił podział na poszczególne gałęzie prawa (Prawo Karne, Prawo Cywilne, Prawo Pracy), natomiast instytucja prawna to ostatni szczebel tego podziału, zawiera się w poszczególnych gałęziach prawa, są to najmniejsze jednostki w tym podziale.
Według jakich kryteriów system prawa dzielony jest na gałęzie prawa?
System prawa dzielony jest według dwóch kryteriów:
1. Podstawowe (przedmiotowe) - ze względu na podobieństwa stosunków prawnych, np. sprawy majątkowe, stosunki pracy, prawo budowlane,
2. Pomocnicze (metoda regulacji) - są trzy metody regulacji:
a. Cywilistyczna - polega na tym, że podmioty prawa uznawane są za równorzędne w stosunku do siebie, nie ma władzy zwierzchniej, np. Urząd Skarbowy zleca pracę rzemieślnikowi, nie ma on przewagi, oba są równorzędne.
b. Administracyjna - polega na tym, że organ Państwa może jednostronnie, nawet wbrew woli podmiotu prawa, konkretyzować jego obowiązki, Organ
administracji ma przewagę.
c. Karnistyczna - wyróżnia ją szczególny rodzaj sankcji, np. pozbawieniewolności, pozbawienie pracy.
Na czym polega istota aktu normatywnego, przepisu prawa oraz normy prawnej?
Aktem normatywnym nazywamy taki akt państwa, który zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące, jest ięc prawem powszechnie obowiązującym. Akty normatywne pochodzą od organów pełniących konstytucyjną władzę ustawodawczą, takim aktem jest ustawa. Dodatkowo również aktami normatywnymi są: zarządzenia i rozporządzenia, które są aktami prawnymi wykonawczymi do ustaw.
Przepis prawa jest elementarną częścią ustawy lub innego akty normatywnego. Przepisem jest, zatem: paragraf, ustęp czy punkt,jest więc to tylko jednostka redakcyjna tekstu prawnego.
Rodzaje przepisów prawnych:
przepisy końcowe,
definicje legalne,
klauzule generalne,
przepisy uchylające (derogacyjne),
przepisy przejściowe.
Norma prawna jest to reguła postępowania ustanowiona przez właściwy organ państwa i skierowana do odpowiednich adresatów.
Aby uzyskać odpowiednią normę prawną, należy sięgnąć do wielu nieraz przepisów prawa. Wniosek nasuwa się taki, że wiele przepisów składa się nieraz na jedną normę prawną, a wiele norm prawnych zawiera się w poszczególnych aktach normatywnych.
Jaka jest relacja między ustawą a aktem wykonawczym?
Ustawa jest aktem normatywnym, uchwalanym przez Sejm i zatwierdzanym przez Senat, wymagany jest pod nim podpis Prezydenta. Ustawa, jak każdy akt normatywny, jest aktem ogólnym. Może ona zmieniać lub uchylać wszystkie akty normatywne. Sprawy ważniejszej wagi państwowej mogą być regulowane wyłącznie ustawami.
Do aktów wykonawczych zaliczyć możemy:
Rozporządzenie
Uchwała
Zarządzenie
Rozporządzenie jest aktem normatywnym Prezydenta, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej, a mianowicie: Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, poszczególnych (lub kilku) ministrów i równorzędnych kierowników urzędów centralnych. Rozporządzenia mogą być wydawane wyłącznie na podstawie upoważnienia wynikającego z przepisu ustawy, stanowią bardziej szczegółowe rozwinięcie przepisów zawartych w ustawach.
-2-
Aby rozporządzenie było ważne, musi być:
wyraźnie w konkretnej ustawie sformułowana delegacja ustawowa do wydania rozporządzenia.
zgodność treści rozporządzenia z przepisami ustawy i utrzymanie jej w granicach udzielonego upoważnienia.
Uchwała jest ujawnionym wyrazem woli kolegialnych organów władzy (Sejmu i Senatu) i administracji państwowej (Rady Ministrów, kolegialnych organów Rady Ministrów) oraz organów samorządu terytorialnego. Uchwała w
odróżnieniu od rozporządzenia dotyczy tylko pewnych zagadnień zawartych w ustawie. Do jej ważności jest również niezbędna delegacja ustawowa, na którą w chwili jej podejmowania i ogłaszania winna się powoływać.
Zarządzenie jest aktem normatywnym, wydawanym przez Prezydenta i ministrów oraz kierowników urzędów centralnych na podstawie ustaw i w celu ich wykonania. Zarządzenie różni się tym od Rozporządzenia, że posiada mniejszy zakres treści niż rozporządzenie 9 nie rozwija przepisów ustawy). Zarządzenie na niższych szczeblach wydawane są przez terenowe organy administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego.
Relacja pomiędzy Ustawą a aktem wykonawczym (rozporządzenie, zarządzenie, uchwała) jest taka, że akty wykonawcze są powołane do życia w wyniku odpowiedniego upoważnienia zawartego w konkretnej ustawie, są w nich ujęte bardziej szczegółowe instrukcje dla poszczególnych organów co do stosowania norm zawartych w ustawach.
Jaka jest różnica pomiędzy aktem wykonawczym a aktem samoistnym organu administracji państwowej?
Do aktów wykonawczych zaliczamy:
Rozporządzenie,
Zarządzenie,
Umowa Międzynarodowa Ratyfikowana,
Instrukcje,
Regulaminy,
Statuty.
Są to akty powszechnie obowiązujące dla organów administracji państwowej bezpośrednio podległych danemu Ministrowi, Radzie Ministrów, Prezydentowi, kierownikowi centralnego urzędu. Wszystkie instytucje na terenie całego kraju podległe służbowo, muszą się zastosować bezwzględnie do tych aktów wykonawczych.
Natomiast akty samoistne organów administracji państwowej są ustanawiane przez samorządy terytorialne i mają moc obowiązywania tylko na terenie danego samorządu terytorialnego. Do aktów samoistnych możemy zaliczyć:
Zarządzenia,
Zarządzenia porządkowe,
Obwieszczenia,
Uchwały.
Jaki jest stosunek normy prawnej do przepisu prawa?
Norma prawna jest to reguła postępowania ustanowiona przez właściwy organ państwa i
skierowana do odpowiedniego adresata.
Norma prawna musi spełniać odpowiednie warunki:
musi być ustanowiona przez organ, któremu przysługuje prawodawstwo,
musi być ustalona zgodnie z obowiązującą procedurą i we właściwym trybie,
określa adresatów w sposób generalny, nie jednostkowy, wskazuje pewną
kategorię adresatów,
określa powinności adresata w sposób abstrakcyjny, a nie konkretny
W budowie normy prawnej wyróżnia się trzy elementy:
Hipoteza - określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do konkretnego podmiotu (osoby).
Dyspozycja - ustala jak winien zachować się podmiot w sytuacji określonej w hipotezie.
Sankcja - jest ujemnym skutkiem, jaki staje się udziałem osoby, której zachowanie się nie jest zgodne z dyspozycją normy.
Normy prawne wyrażane są w przepisach prawnych. Przepis prawny jest to część aktu prawnego (np. ustawy) wyodrębniona przez dawcę jako: artykuł ustawy, paragraf, punkt, litera. Każda taka jednostka jest cm. Przepis prawny jest pojęciem szerszym niż norma prawna. Są, bowiem w aktach ustawodawczych takie sformułowania (zdania), które w swojej istocie są normami prawnymi. Jeżeli zawierają w swojej treści obowiązujące reguły postępowania skierowane do określonych adresatów - wtedy przepis prawny i norma prawna są pojęciami równoważnymi. Jednakże w przepisach prawnych są też zawarte zdania wyodrębnione w artykuły, paragrafy czy w inną formę, które nie zawierają żadnych reguł postępowania określonych podmiotów prawa i jako takie me są normami prawnymi. Nie zawsze też właściwe normie prawnej elementy zawarte są w jednym przepisie. Są przepisy prawne, które zawierają hipotezę i dyspozycję a sankcja znajduje się w innych przepisach prawnych (prawo cywilne, handlowe b tez przepisy zawierające w swojej treści tylko dyspozycję i sankcję (prawo).
Relacja normy prawnej do przepisu prawnego jest taka, że norma zawarta jest w przepisie a nie odwrotnie. Nie cała norma mieści się w przepisie, a przepis nie zawsze jest normą.
Co rozumie się przez źródło prawa?
Przez źródło prawa należy rozumieć prawotwórczą decyzję organu państwa w następstwie, której powstaje norma prawna. Wszystkie akty prawne obowiązujące na terytorium danego państwa są źródłem prawa. Do aktów prawnych zaliczamy:
Konstytucje
Ustawy
Umowa Międzynarodowa,,
Rozporządzenie,
Zarządzenie,
Akty prawa miejscowego.
Konstytucja jest najważniejszym źródłem prawa, przepisy zawarte w niej są stosowane bezpośrednio.
Wszystkie akty prawne muszą być zgodne z Konstytucja wykonywać jej założenia.
Jakie są zbiory źródeł prawa?
Do zbiorów źródeł prawa zaliczyć możemy:
Konstytucje,
Ustawy,
Kodeksy (cywilny, karny, administracyjny, handlowy).
Wszystkie źródła prawa są obowiązujące z tym, że jedne ogólnie dla wszystkich obywateli naszego Państwa i na całym jego terytorium (Konstytucja, Ustawy), a inne bardziej szczegółowo obowiązują tylko niektóre działy administracji państwowej (Rozporządzenia, Zarządzenia), bądź tylko obowiązują na terenie ściśle określonym i odnoszą się do obywateli tego właśnie terytorium (Zarządzenia terenowych organów administracji państwowej i organy samorządu terytorialnego).
Co znaczy zwrot: ”norma prawna obowiązuje"?
Zwrot „norma prawna obowiązuje” może znaczyć mniej więcej tyle, co „norma prawna znajduje odpowiednie uzasadnienie".
Wyróżniamy dwa rodzaje uzasadnienia normy prawnej:
norma prawna może obowiązywać z uzasadnienia tetycznego, dzieje się? tak wtedy, gdy norma ta przestrzegana jest, dlatego, ze została ustanowiona przez kompetentny do tego Organ i nie została jeszcze
-3-
uchylona. O organie, który ją ustanowił wiemy zaś, ze ma nad nami pewną władzę, tzn. może zastosować pewną sankcję, jeżeli nie będziemy przestrzegali tej normy.
norma prawna może obowiązywać z uzasadnienia aksjologicznego, znaczy to mniej więcej tyle, ze przestrzegamy ja. dlatego, ponieważ uznajemy, że zachowanie przez nią nakazane lub zakazane jest rozsądne. Ocena tego zachowania może być naszą oceną lub tez podmiotu, który uznajemy za autorytet, (np. zakaz palenia na stacji benzynowej).
Byłoby idealnie, gdyby wszystkie normy prawne wchodzące w skład systemu prawnego, obowiązywały zarówno z uzasadnienia tetycznego jak i z uzasadnienia aksjologicznego. Prawo byłoby wtedy bardziej przestrzegane i szanowane.
Na czym polega zasada lex retro non agit?
Zasada lex retro non agit oznacza dokładnie: prawo nie działa wstecz. Zasada ta ma znaczenie bardzo istotne dla podmiotów prawa, które straciłyby finansowo bądź na statusie prawnym w momencie wejścia w życie nowych ustaw.
Wedle zasady tej, skutki zdarzeń prawnych, jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy, określa się wedle dawnej ustawy, ale tylko do czasu wejścia w życie nowej ustawy. Zasada lex retro non agit nie może być stosowana na polu prawa karnego, a więc nie można karać kogoś za czyn popełniony przed wejściem nowej ustawy.
Jakie jest znaczenie prawa intertemporalnego?
Stosowanie przepisu w czasie powstaje wtedy, gdy stare przepisy zostały zmienione nowymi przepisami. Może powstać wątpliwość, kiedy należy stosować stare, a kiedy nowe przepisy, i które kiedy obowiązują?
Np. Obowiązuje stara ustawa i zawarto umowę sprzedaży, a ta umowa nie została wykonana w całości w czasie obowiązywania starej ustawy. Wtedy powstaje pytanie, którą ustawę zastosować do tego przypadku?
- należy zastosować starą ustawę.
Np. Pod rządem starej ustawy zawarto umowę najmu i ustalono czynsz. Wchodzi w życie nowa ustawa podnosząca wysokość czynszu - wtedy obowiązuje nowa ustawa.
Na czym polega vacatio legis?
Vacatio iegis jest to czas od uchwalenia danej ustawy, przepisu, do momentu ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, Monitorze Rządowym, bądź w dzienniku urzędowym niektórych ministerstw, które przeznaczone są do publikowania instrukcji i innych aktów prawnych wydawanych przez te organy. O ile sama ustawa nie stanowi inaczej okresu ten wynosi 14 dni.
Jakie jest znaczenie klauzul derogacyjnych?
Klauzule derogacyjne (nazywane również przepisami uchylającymi) mają istotne znaczenie, jeśli chodzi o czas obowiązywania konkretnych ustaw czy przepisów. Określają one bardzo dokładnie datę, z jaką przestaje obowiązywać dany przepis. Zawsze należy sprawdzić czy na końcu danej ustawy lub przepisu nie ma zamieszczonej klauzuli derogacyjnej, najczęściej można je spotkać w Kodeksie Handlowym.
W jakich przypadkach mogą być stosowane normy prawne, które utraciły moc obowiązującą?
Zapewne w takich, kiedy wykroczenie lub przestępstwo zostało dokonane przed wejściem w życie nowej normy prawnej. W takim przypadku sąd opierać się będzie musiał na przepisach, które już utraciły moc prawną, ale są adekwatne do czasu popełnionego osądzanego czynu. Mogą być jeszcze w użyciu przez jakiś czas. Określają to tzw. Przepisy przejściowe.
Jakie są warunki wejścia w życie norm prawnych rangi ustawowej?
Jednym z ważniejszych warunków wejścia w życie takich norm jest zaistnienie vacatio legis oraz to, że przepisy muszą być ogłoszone żeby były obowiązujące. Pozostałe warunki to:
zgodność z Konstytucją
uchwalenie na drodze legislacyjnej przez Sejm
zatwierdzenie przez Senat
złożenie podpisu przez Prezydenta
ogłoszenie w Monitorze Polskim lub Dzienniku Ustaw
Na czym polega polityka tworzenia prawa?
Polityka tworzenia prawa to inaczej taki wpływ będących u władzy opcji by tworzone prawo najbardziej im odpowiadało.
Jakie są warunki racjonalnego tworzenia prawa?
Żeby tworzenie prawa było racjonalne należy upewnić się czy w przyszłości to prawo będzie skuteczne. Organ stanowiący prawo musi ustalić czy istnieje problem nadający się do prawnej regulacji. Trzeba zbadać dotychczasowy stan prawny, aby nie wydać sprzecznych z poprzednim stanem aktów. Czasem wystarczy znowelizować stare prawo.
Na czym polega technika redagowania tekstów prawnych?
Przy redagowaniu tekstu prawnego należy dokładnie określić cel nowej normy, przy pisaniu projektu powinno się dokonać z osobami kompetentnymi w danej dziedzinie. Ważne jest by projekt aktu prawnego przygotowały osoby potrafiące pisać teksty prawne.
Jakie są dyrektywy techniki prawodawczej?
Dyrektywy techniki prawodawczej nakazują by język był zrozumiały dla każdego w miarę możliwości. Należy używać języka potocznego, tym samym zwrotom ma odpowiadać ta sama treść. Jeżeli w tekście słowo ma inne znaczenie niż powszechnie obowiązujące, to należy je zaznaczyć (jest to tak zwana definicja legalna). Wszystko to służy polepszeniu zrozumienia tekstu u przeciętnych odbiorców.
Jaka jest różnica między tetycznym a aksjologicznym uzasadnieniem normy prawnej?
Uzasadnienie tetyczne jest to inaczej uzasadnienie formalne normy prawnej, np. istnieje potrzeba zlikwidowania luk prawnych w ustawie, zaś uzasadnienie aksjologiczne to inaczej uzasadnienie społeczne np. społeczeństwo może się domagać ochrony prawnej właściwości prywatnej.
Na czym polega wykładnia prawa?
Polega na odkodowaniu znaczenia normy prawnej z treści przepisów. Zwykle jest tak, że do uzyskania jednej normy potrzebna jest wykładnia kilku przepisów prawnych.
Co podlega wykładni norma prawna czy przepis prawa?
Wykładni prawa podlegają przepisy prawne. Proces wykładni przepisów polega na interpretacji przepisów prawa, w wyniku ich odkodowania otrzymujemy normę prawną jest ona efektem wykładni prawa.
Kto dokonuje wykładni prawa?
Wykładni prawa dokonują różnorodne podmioty stosujące i korzystające z przepisów prawnych. Wykładnia zależy od organu, który jej dokonuje, organ, który dokonuje wykładni wybiera jej wariant.
Jaka jest moc prawna wykładni prawa?
Jeżeli wykładni dokonuje Trybunał Konstytucyjny to wykładnia ma moc powszechnie obowiązującą w innych przypadkach wykładnia prawa nie ma mocy powszechnie obowiązującej.
Czym różni się wykładnia prawa od stanowienia prawa?
Wykładnia prawa jest tworzona na podstawie aktów
-4-
prawnych. Stanowienie prawa to tworzenie innych aktów prawnych. Stanowienie prawa nie może być utożsamiane z interpretacją z wykładni stosowania prawa, która w pewnym momencie się kończy i później można ją zmienić w trybie nowelizacji.
Kto dokonuje wykładni powszechnie obowiązującej?
Wykładni powszechnie obowiązującej dokonuje Trybunał Konstytucyjny, oparta ona jest o Konstytucję i wobec tego źródła prawa wszystkie inne są jej podlegle.
Na czym polega wykładnia językowa?
Wykładnia językowa polega na odkodowaniu znaczenia normy prawnej z przepisów prawnych na podstawie reguł języka, w którym przepisy zostały sporządzone (reguły gramatyki, ortografii, interpunkcji).
Błędem byłoby stworzenie takiej normy prawnej, która w swej wymowie sprawiłby odczucie, że niektóre wyrazy lub zwroty można by uznać za zbędne. Jeżeli jednak ustawodawca nadal jakiemuś zwrotowi jakieś specyficzne znaczenie, to musimy posługiwać się nim konsekwentnie.
Na czym polega wykładnia systemowa?
Polega ona na odkodowaniu znaczenia normy prawnej w kontekście innych norm prawnych, które wchodzą w skład pewnej instytucji prawnej, galęzi prawa albo całego systemu prawnego.
np. jeżeli w danej galęzi prawa obowiązuje jakaś zasada, to w przypadku sprzeczności musimy tak zmodyfikować norm?, by nie naruszała ona zasady.
np. prawo karne nakazuje, aby wszelkie wątpliwości rozstrzygać zawsze na korzyść oskarżonego.
W prawie podatkowym nie wolno zmieniać reguł obowiązujących w danym roku podatkowym, a odstępstwo musi być na korzyść podatnika.
W prawie cywilnym - ,,zasada domniemania wiary" albo ,,ochrony tych osób, które dokonały
czynności odpłatnej w dobrej wierze".
Na czym polega wykładnia funkcjonalna?
Wykładnia ta (zwana również: celowościową, teleologiczną) dąży do określonego celu. Polega ona na ustaleniu znaczenia normy prawnej z punktu widzenia jej celu oraz ocen i norm moralnych, które przypisujemy prawodawcy.
Na samym początku należy założyć, ze pracodawca jest racjonalny i dąży do osiągnięcia określonego celu, posiada odpowiednią wiedzę zarówno z zakresu języka prawa, prawa oraz logiki, ale również cechuje go spójny system wartości.
Dokonując wykładni funkcjonalnej musimy się odwołać do:
celu który przypisujemy ustawodawcy,
ocen i norm moralnych, o których wiemy, że ustawodawca ich przestrzega.
Normie prawnej należy nadąć takie znaczenie, które będzie możliwie najbliższe celom i ocenom moralnym prawodawcy.
Na czym polega wykładnia statyczna?
Wykładnia statyczna polega na tym, że dawnemu staremu przepisowi prawa nadaje się takie znaczenie, jakie nadał danemu przepisowi ówczesny dawny prawodawca. Zwana jest także wykładnią historyczną - patrzymy z perspektywy historycznej na dany przepis.
Na czym polega wykładnia dynamiczna?
Wykładnia dynamiczna polega na tym, że staremu przepisowi prawa nadaje się nową treść, nowe znaczenie. Jest to takie znaczenie, jakie według wszelkiego prawdopodobieństwa nadałby temu przepisowi współczesny prawodawca.
W jakich przypadkach nie wolno dokonywać wykładni rozszerzającej?
Przyjmuje się niebudzącą wątpliwości zasadę, że przepisów o charakterze wyjątkowym nie wolno interpretować rozszerzająco. Dotyczy to przepisów prawa karnego, gdyż prawo karne ze swej natury ma charakter ograniczający. Nie należy rozszerzająco interpretować takich ograniczeń jak ograniczenie biernego czy czynnego prawa wyborczego. Nie mogą być rozszerzająco interpretowane przepisy podatkowe, dewizowe, celne i wszystkie tego rodzaju przepisy, które mają ze swej natury
charakter wyjątkowy z jednej strony, a z drugiej strony wprowadzają daleko idące ograniczenia na obywateli.
Jaki jest zakres mocy wiążącej wykładni sądowej?
Z wyjątkiem orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego wykładnia sądowa nie jest obowiązująca dla innych spraw. Dla sadu pierwszej instancji moc wiążącą ma wykładnia sądu odwoławczego w konkretnej sprawie. Jeżeli sąd odwoławczy uchyla wyrok pierwszej instancji i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, to wykładnia sądu odwoławczego ma dla sądu pierwszej instancji moc wiążącą.
Na czym polega stosowanie reguł instrumentalnego nakazu i zakazu?
Reguła instrumentalnego nakazu - jeśli jakaś norma nakazuje adresatom spowodowanie jakiegoś stanu rzeczy, to należy uznać także normę nakazującą adresatowi uczynić wszystko, co niezbędne do zaistnienia tego faktu. - jeżeli nakazane jest osiągnięcie jakiegoś celu, to nakazywane jest również dokonanie jakiejś innej czynności, która jest niezbędna do osiągnięcia tego celu.
Reguła instrumentalnego zakazu -jeżeli jakaś norma zakazuje spowodowanie jakiegoś stanu rzeczy, to należy także uznać norm? zakazująca. takie poczynania, które nie
pozwalałyby zaistnieć temu faktowi.
- jeżeli nakazane jest osiągnięcie jakiegoś celu, to jednocześnie należy wnioskować, że zakazane są wszelkie czynności, które nieuchronnie prowadzą do nie osiągnięcia tego celu.
Na czym polega stosowanie analogii?
Stosowanie analogii polega na tym, ze zakłada się, iż prawodawca reguluje w przepisach
sytuacje podobne do siebie. Czyli, gdy jakiś przepis reguluje prawną kwestię, to także odnosi
się to do podobnych kwestii.
W różnych gałęziach prawa różnie się do tego podchodzi. W prawie podatkowym prawo jest
interpretowane bardzo dokładnie, nie można stosować analogii. Nie stosuje się także analogii
w prawie karnym. Analogia znajduje szersze zastosowanie w prawie cywilnym.
Jakie są reguły usuwania sprzeczności w prawie?
Do usuwania sprzeczności w stosowaniu prawa służą reguły kolizyjne.
Wyróżnia się trzy rodzaje reguł kolizyjnych:
reguła hierarchii - oparta jest na założeniu, że normy wyższej rangi nie mogą być wyłączone normami niższej rangi, lecz odwrotnie.
reguła chronologii - oparta jest na założeniu, ze akt prawny wydany później uchyla akt prawny wydany wcześniej. Akt wydany później nie może być aktem niższej rangi. Akt prawny późniejszy nie może być aktem ogólnym w stosunku do aktu wcześniejszego, musi mice charakter szczegółowy.
reguła treści - oparta jest na założeniu, że akt czy norma prawna szczególna uchyla normę ogólną bez względu na czas wydania norm, jednakże z uwzględnieniem hierarchii norm „lex specialis de rogat legi generali”.
Na czym polega stosowanie prawa?
Stosowanie prawa polega na wyznaczaniu prawnych konsekwencji z danego stanu faktycznego. Stosowanie prawa polega na specyficznych formach działania
organów państwowych, przede wszystkim organów wymiaru sprawiedliwości oraz organów administracji. Etapy stosowania prawa:
ustalenie stanu faktycznego kwalifikacji prawa,
wnioskowanie i wydawanie orzeczenia lub decyzji
Do kogo należy stosowanie prawa?
Stosują prawo: sądy, trybunały oraz organy administracji. Stosowanie prawa należy do organów państwa oraz organów, którym przysługuje kompetencja do stosowania prawa, np. samorząd terytorialny, policjant, itp. Stosowanie prawa sprowadza się do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy w sposób, który wiąże konkretne osoby.
Jaka jest różnica pomiędzy stosowaniem, realizacją i przestrzeganiem prawa?
Przestrzega prawo ten, kto prawo zna i jest świadomy tego co robi. Realizuje prawo ten kto prawa nie zna, ale się do niego stosuje, bo np. nie kradnie. Stosowanie prawa jest to świadome korzystanie z uprawnień przez osobę lub organ, a na podstawie swoich kompetencji rozstrzyganie konkretnych spraw w stosunku do konkretnych osób.
Na jakiej podstawie ustalane są fakty podlegające ocenie prawnej?
Fakty ustala się na podstawie dowodów. Dowodem w sprawie może być każdy środek, który potwierdza istnienie bądź nieistnienie faktu.
Dowody można podzielić na:
Bezpośrednie,
Pośrednie
Rzeczowe
Osobowe
Na czy polega domniemanie faktyczne?
Domniemanie faktyczne - polega na tym, ze sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek można wysnuć na podstawie innych faktów, które zostały już udowodnione, np. czy niedobór w magazynie jest wynikiem działania pracownika magazynu czy też z innych okoliczności.
Na czym polega domniemanie prawne?
Domniemanie prawne - domniemanie zawsze jest wyznaczone normą prawną norma taka nakazuje powiązać ze sobą dwa fakty:
Domniemania podstawę
Wniosek domniemania
Rozumowanie w tym przypadku przebiega następująco:, jeżeli w toku postępowania dowodowego ustali się, że miały miejsce fakty określone w podstawie domniemania, to sąd musi już bez dalszego dowodu przyjąć zaistnienie faktu określonego we wniosku domniemania.
Domniemania prawne dzielą się na:
Wzruszalne - domniemuje się ciągłość posiadania. Art. 85 KRiO -,,domniemuje się, że ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka nie dłużej niż 300 dni i nie krócej niż 181 dni przed urodzeniem się dziecka".
Niewzruszalne - nie mogą być obalone przeciwdowodem, są one bardzo rzadkie.
Domniemania wprowadzone są do systemu prawnego zazwyczaj wówczas, gdy ustalenie jakiegoś stanu faktycznego w określonym typie spraw jest bardzo trudne, a doświadczenie życiowe i prawdopodobieństwo nakazują twierdzić, że występuje określona domniemaniem zależność pomiędzy faktami.
Jaki jest rozkład ciężaru dowodu?
Rozkład ciężaru dowodu jest to ustalenie, na kim spoczywa obowiązek udowodnienia faktu. Obowiązek udowodnienia faktu spoczywa na tej stronie, która z faktu tego wywodzi określone skutki prawne. Wskazuje, która ze stron postępowania ma udowodnić określoną okoliczność np. powód sprzedał pozwanemu towar a pozwany mu nie zapłacił.
Na czym polega subsumpcja?
Subsumpcja to inaczej podciągnięcie stanu faktycznego pod odpowiednią normę prawną - wyciągnięcie wniosku.
Subsumpcja polega na stwierdzeniu, ze udowodniony fakt jest jednym z przypadków, do którego się odnosi norma prawna.
Jakie są rodzaje sankcji prawnych?
Sankcja nieważności polega na tym, że jeżeli ktoś ma zamiar dokonać czynności konwencjonalnej to musi to zrobić zgodnie z zasadami reguły sensu. Jeżeli tego nie dokona to nie osiągnie skutku w postaci dokonania danej czynności.
Czynność konwencjonalna składa się z danych elementów:
czynność psychofizyczna (podniesienie ręki w trakcie licytacji, postawienie znaku X na karcie do głosowania)
reguła sensu, która nakazuje dana czynność psychofizyczną traktować inaczej (należy czynność psychofizyczną wykonać w taki sposób, aby miała sens) oddanie głosu na wyborach - połączenie czynności psychofizycznej z regułą sensu
Sankcja egzekucji polega na przymusowym doprowadzeniu do takiego stanu, który by istniał gdyby adresat nie złamał normy.
Sankcja karna jest to niezbędny element normy (przymusowe dokonanie czynności, które adresat miał wykonać a nie wykonał)
Na czym polega skutecznością prawa?
Przepisy prawa muszą osiągnąć cel, dla którego zostały wprowadzone. W dziedzinie skuteczności prawa zderzają się ze sobą dwa stanowiska. Przedstawiciele jednego są za tym, że prawo jest najskuteczniejszym systemem norm bo na straży przestrzegania prawa stoi państwo. Natomiast przedstawiciele drugiego poglądu są zdania, że skuteczność prawa jest względna, gdyż jedni przestrzegają go a inni nie.
Jaki jest związek pomiędzy świadomością prawa a skutecznością prawa?
Przez świadomość prawną rozumie się znajomość prawa przez obywateli i akceptacja prawa jako systemu norm. Obywatel musi być świadomy, że za naruszenie prawa grozi sankcja. Prawo jest nieskuteczne, gdy jednostka nie obawia się żadnych sankcji za łamanie prawa.
Co znaczą terminy: „sankcja skupiona” i „sankcja rozsiana”?
O sankcji skupionej mówimy wtedy, kiedy organy państwa stanowiące prawo określają sankcję prawną i stosują sankcję wobec obywateli.
O sankcji rozsianej mówimy wtedy, kiedy środowisko np. zawodowe czy lokalne wywiera określony wpływ na podmiot, który zachowuje się niekonwencjonalnie, nagannie, niezgodnie z zasadami obowiązującymi w danym środowisku.
Jaki jest wpływ komunikatywności prawa na jego skuteczność?
Prawo może być skuteczne tylko wtedy, kiedy obywatele potrafią je zrozumieć. Tworząc prawo należy pamiętać o jak największej komunikatywności. Prawo powinno być pisane językiem potocznym, tak aby każdy mógł zrozumieć jago przesłanie.
Jaki jest związek pomiędzy skutecznością prawa a jego zgodnością z normami
prawnymi?
Prawo nie jest jedynym systemem norm, które regulują postępowanie ludzi. Obok prawa są także systemy pozaprawne, np. system norm moralnych, obyczajowych, religijnych. Prawo powinno być tworzone w taki sposób, aby nie było wyraźnych kolizji pomiędzy systemami norm. Ludzie muszą wiedzieć, że przepisy
anie prawa polega na wyznaczaniu prawnych konsekwencji z danego stanu faktycznego. Stosowanie prawa polega na specyficznych formach działania
prawne są tworzone po to, aby ułatwić im życie.
Jaki wpływ na skuteczność prawa wywierają organy stosujące prawo?
Na skuteczność prawa wywierają wpływ organy stanowiące prawo. Od organów stanowiących prawo pośrednio zależy czy prawo będzie skuteczne czy nie. Prawo musi być uzasadnione aksjologicznie, musi być pisane zrozumiałym językiem, itd.
Co znaczy termin „państwo prawne"?
Zgodnie z definicją państwo prawne jest to państwo, w którym organy państwa w swych działaniach przestrzegają prawa działają na jego postawie i w jego granicach. W państwie prawnym muszą istnieć odpowiednie instytucje, które stoją na straży i spełniają rolę egzekutora prawa.
Na czym polega praworządność?
Praworządność rozumiana jest dwojako: szeroko i wąsko.
Przy szerokim rozumieniu zakłada się, że wszystkie organy państwa, wszystkie organizacje społeczne, wszyscy obywatele przestrzegają prawa. Można, zatem mówić o państwie praworządnym wtedy tylko, kiedy wszyscy przestrzegają prawa.
Natomiast przy wąskim rozumieniu praworządności prawa mają przestrzegać przede wszystkim organy państwa, które tworzą i stosują prawo. Praworządność odnoszona jest do sfery tworzenia prawa i planowania prawa.
Jaka jest różnica pomiędzy praworządnością formalną a praworządnością materialną?
Praworządność formalna jest to stosowanie prawa zgodnie z obowiązującymi regułami w oderwaniu od wartości i celów społecznych, którym działania organów mogą służyć. Praworządność materialna jest przeciwieństwem formalnej. Jest to stosowanie przepisów prawnych jako mających służyć przede wszystkim dobru człowieka.
Na czym polega praworządność w sferze tworzenia prawa?
Praworządność w sferze tworzenia prawa polega na tym, ze organy państwa i samorządu terytorialnego mogą, wydawać normy prawne tylko w granicach przysługujących tym organom kompetencji prawotwórczych. Organy prawotwórcze nie mogą wydawać norm prawnych sprzecznych z normami wyższego rzędu. Normy wydawane przez te organy muszą być wydawane z zachowaniem określonej procedury legislacyjnej. Muszą też mieć aksjologiczne uzasadnienie.
Na czym polega praworządność w sferze stosowania prawa?
Praworządność w sferze stosowania prawa polega na tym, ze:
Organy orzekające, tzn. stosujące prawo muszą dziać w granicach przysługujących im kompetencji decyzyjnych, a orzeczenia i decyzje organów stosujących prawo muszą mieć uzasadnienie prawne, tzn. muszą, być zgodne z przepisami prawa materialnego.
orzeczenia i decyzje organów stosujących prawo musza, być wydane z zachowaniem obowiązującej procedury,
Przy stosowaniu prawa organy orzekające powinny przestrzegać nie tylko litery, ale i ducha prawa, tzn. powinny być kształtowane w taki sposób by w najwyższym stopniu ochraniały wartości, dla ochrony których zostały ustanowione normy prawne.
Jakie organy stoją na straży praworządności w RP?
Praworządność w państwie zależy w znacznym stopniu od tego, w jakim zakresie funkcje gwarancyjne spełniają organy przestrzegania prawa. Do gwarantów praworządności zalicza się:
Trybunał Konstytucyjny,
Trybunał Stanu,
Sądy wszystkich instancji,
Prokuratura,
Organy Kontroli Państwowej,
Najwyższa Izba Kontroli,
Organy Ochrony Prawnej.