Akredytywa jest instrumentem ułatwiającym bezgotówkowe rozliczenie międzynarodowych transakcji handlowych. Akredytywa jest to pisemne zobowiązanie banku importera do wypłacenia wskazanemu beneficjentowi (eksporterowi) określonej kwoty pieniężnej w ustalonym terminie, pod warunkiem dostarczenia do banku pośredniczącego przez beneficjenta dokumentów, które odpowiadają wymogom akredytywy.

Akredytywa otwierana jest przez bank na zlecenie importera. Importer zleca otworzenie akredytywy w celu zapewnienia zapłaty eksporterowi za dostawę dóbr bądź usług. Płatność za wysłanie dóbr lub wykonanie usług jest wypłacana eksporterowi z chwilą okazania przez niego bankowi odpowiednich dokumentów transportowych stwierdzających wywiązanie się z kontraktu handlowego. Prezentacja dokumentów w banku jest istotnym wymogiem zawartym w umowie akredytywy. Ważna jest także konieczność okazania dokumentów w ustalonym terminie, który jest zarazem terminem ważności akredytywy.

Strony uczestniczące w operacji akredytywy:

• importer (zleceniodawca akredytywy) - zleca bankowi otwarcie akredytywy na rzecz eksportera wraz z propozycją sposobu zabezpieczenia przez bank należności z akredytywy. Zleceniodawca ma prawo do dochodzenia od swojego banku pokrycia strat wynikłych z ewentualnych zaniechań banku.

Jednocześnie aplikant jest zobowiązany, na żądanie banku, zapewnić pokrycie kwot wypłaconych beneficjentowi oraz zapłacić ewentualne koszty i prowizje

• bank importera (bank otwierający akredytywę)- działa na zlecenie klienta, wystawia dokument akredytywy, bada zgodność formalną oraz merytoryczną dostarczonych przez eksportera dokumentów z zapisami zlecenia, po czym płaci uzgodnioną sumę.

• bank eksportera (bank pośredniczący)- w transakcji akredytywy może spełniać różne role:

• Awizowanie akredytywy - bank eksportera jest jedynie pośrednikiem w korespondencji pomiędzy eksporterem a bankiem importera i nie podejmuje on żadnych zobowiązań.

• Negocjowanie dokumentów - do obowiązków banku pośredniczącego należy sprawdzenie zgodności dokumentów dostarczonych przez eksportera, jednak dalej działa on w imieniu banku importera.

• Negocjowanie akredytywy- bank eksportera występuje , jako nabywca weksli/trat zgodnie z prawem wekslowym. W zależności od rodzaju weksla bankowi eksportera może przysługiwać prawo regresu.

• Potwierdzenie akredytywy -godzi się na potwierdzenie akredytywy, podejmując własne samodzielne zobowiązanie na tych samych warunkach jak bank otwierający i ma w stosunku do eksportera takie same obowiązki, jak gdyby ją sam otworzył. Dokonuje płatności na rzecz eksportera we własnym imieniu, niezależnie od rozliczeń z bankiem importera.

• eksporter (sprzedawca, beneficjent akredytywy) -eksporter nie ma żadnych zobowiązań z tytułu akredytywy, ma za to prawo żądać zapłaty, jeśli dopełnił warunków akredytywy czyli zaprezentował dokumenty zgodne z warunkami akredytywy w terminie jej ważności

Dokument akredytywy zawiera w swej treści

• nazwę i adres zleceniodawcy (importera)

• nazwę i adres beneficjenta (eksportera)

• określenie rodzaju akredytywy

• kwotę i walutę akredytywy

• zestawienie dokumentów, jakie powinien przedłożyć beneficjent

• sprecyzowanie podstawowych elementów rozliczanej transakcji

• termin i miejsce, w którym upływa termin ważności akredytywy

Akredytywa, jako dokument, powinna zawierać w swej treści oprócz elementów wskazanych powyżej:

• numer i datę otwarcia akredytywy

• określenie sposobu realizacji akredytywy

• wskazanie kto ponosi koszty akredytywy

zalety rozliczania w postaci akredytywy

Dla eksportera:

• Zabezpieczenie przed ryzykiem odstąpienia importera od transakcji

• Płatność zabezpieczona zobowiązaniem banku

• Duży wybór rodzajów i bogactwo typów pozwala na elastyczne stosowanie w zależności od potrzeb

• Jednolite procedury na całym świecie

Dla importera:

• Zabezpieczenie przed ryzykiem nieuzasadnionej wypłaty należności eksporterowi

• Duży wybór rodzajów i bogactwo typów pozwala na elastyczne stosowanie w zależności od potrzeb

• Jednolite procedury na całym świecie

wady rozliczania w postaci akredytywy

Dla eksportera:

• Konieczność prezentacji zgodnych z warunkami akredytywy dokumentów

• Wymagana duża wiedza teoretyczna i praktyczna u eksportera

• Duży koszt

Dla importera:

• Nie zabezpiecza przed niewykonaniem transakcji

• Ponoszenie kosztów finansowych w związku z koniecznością zabezpieczenia akredytywy

• Duży koszt

podstawowe formy akredytywy

• akredytywa dokumentowa

• Stanowi pisemne zobowiązanie banku do zapłaty beneficjentowi określonej kwoty pieniężnej na podstawie dokumentów określonych w jej treści. Do najczęściej występujących w akredytywie dokumentów należą m.in. faktura handlowa, dokument transportowy, ubezpieczeniowy, świadectwo pochodzenia towaru, certyfikaty i atesty potwierdzające jakość i ilość towaru będącego przedmiotem transakcji handlowej.

• akredytywa pieniężna

• Ma formę dokumentu, w którym wystawiający ją bank upoważnia inne banki do dokonywania wypłat na rzecz beneficjenta akredytywy do wysokości kwoty i w granicach terminu określonego w akredytywie. W rozliczeniach przy użyciu akredytywy pieniężnej kwotę wypłaty określa sam beneficjent w granicach kwoty podanej w akredytywie. Beneficjent może podjąć środki z akredytywy bądź jednorazowo w całości, bądź w dowolnych kwotach częściowych, w zależności od potrzeb. Akredytywy pieniężne wystawiane są w zasadzie na okres 3-12 miesięcy. Występuje rzadko.

Akredytywy występują w wielu odmianach, zależnych przede wszystkim od charakteru relacji łączących importera i eksportera, a ich klasyfikacja wynika, między innymi, z kryteriów przedstawionych poniżej.

Charakter zobowiązania otwierającego

• akredytywa odwołalna. Bank otwierający akredytywę zastrzega sobie prawo odwołania lub zmiany swego zobowiązania bez zgody beneficjenta, ale tylko do momentu honorowania dokumentów przez bank pośredniczący.

• akredytywa nieodwołalna. Akredytywa nie może być zamieniona lub anulowana bez zgody wszystkich zainteresowanych stron

sposób płatności

• akredytywa gotówkowa. Bank otwierający akredytywę zobowiązuje się do zapłaty natychmiast po prezentacji dokumentów, zaprezentowanych w terminie jej ważności

• akredytywa z odroczonym terminem płatności. Bank otwierający zobowiązuje się do zapłaty w terminie odroczonym, wskazanym w akredytywie (np. 90 dni od daty wysyłki, 30 dni od daty wystawienia faktury) pod warunkiem przedłożenia dokumentów zgodnych z warunkami akredytywy w terminie jej ważności.

• akredytywa akceptacyjna. Bank otwierający akredytywę upoważnia beneficjenta do ciągnienia na siebie traty terminowej. Zobowiązanie w ramach akredytywy ogranicza się do akceptowania traty.

• akredytywa negocjacyjna. Bank otwierający udzielił bankowi pośredniczącemu upoważnienia do negocjowania dokumentów (zbadania ich zgodności z akredytywą zapłaty beneficjentowi za dokumenty oraz określonego postępowania z tratami.

Rola klienta

• akredytywa importowa. Klient banku pełni w danej transakcji rolę importera i zleca swojemu bankowi otwarcie akredytywy.

• akredytywa eksportowa. Klient banku pełni w danej transakcji rolę eksportera, na którego rzecz została otwarta i ewentualnie potwierdzona akredytywa

rola banku pośredniczącego

• akredytywa niepotwierdzona- awizowana. Rola banku pośredniczącego ogranicza się jedynie do zawiadomienia beneficjenta o otwarciu na jego rzecz akredytywy i przekazaniu mu jej treści. Bank awizujący nie ma obowiązku sprawdzenia zgodności prezentowanych dokumentów z warunkami akredytywy.

• akredytywa niepotwierdzona- negocjowana. Jest to akredytywa, w której bank pośredniczący otrzymuje zlecenie awizowania akredytywy oraz zlecenie zapłaty za dokumenty prezentowane mu przez beneficjenta. Bank pośredniczący jest upoważniony do negocjowania dokumentów.

• akredytywa potwierdzona. Bank pośredniczący, oprócz czynności awizowania akredytywy, podejmuje swoje własne zobowiązanie na warunkach identycznych z warunkami akredytywy

uprawnienia beneficjenta akredytywy

• akredytywa nieprzenośna. Tylko określony beneficjent może realizować uprawnienia wynikające z akredytywy.

• akredytywa przenośna. Beneficjent pierwotny ma prawo przenieść swoje uprawnienia z akredytywy, w całości lub częściowo, na rzecz innej jednej osoby (akredytywa przenośna- niepodzielna), względnie innych osób- beneficjentów wtórnych (akredytywa przenośna- podzielna). Akredytywa przenośna jest stosowana przez duże przedsiębiorstwa skupujące towar za pośrednictwem swoich oddziałów lub przedstawicielstw lub eksporterów, którzy pośredniczą między nabywcą, a właściwym dostawcą lub producentem towaru

względy techniczno- finansowe

• akredytywa pokryta z góry. Bank otwierający przekazuje, z chwilą otwarcia akredytywy, do banku pośredniczącego całą sumę potrzebną na pokrycie wypłaty. Ten sposób rozliczania występuje bardzo rzadko, gdyż jest- w pewnym sensie- zaprzeczeniem istoty akredytywy.

• akredytywa pokryta z dołu. Bank pośredniczący dokonuje wypłaty beneficjentowi akredytywy, a następnie wzywa bank otwierający do pokrycia wyłożonych przez siebie kwot.

• akredytywa rembursowa. Jest to forma pośrednia między akredytywą pokrytą z góry a pokrytą z dołu. Remburs stanowi polecenie wydane przez bank otwierający akredytywę innemu bankowi (rembursującemu), aby dokonał w jego imieniu wskazanemu upoważnieniu rembursowym i w określonym terminie

specjalne formy akredytywy

• Akredytywa standby (zabezpieczająca). Ma charakter gwarancji bankowej. W swej istocie nie powinna służyć rozliczeniu.

• akredytywa rewolwingowa (odnawialna). Ten typ akredytywy ma zastosowanie przy sukcesywnych, powtarzalnych dostawach jednolitego towaru w ciągu dłuższego czasu.

• akredytywa typu back-to-back. W tym typie rozliczeń wpływy z akredytywy eksportowej zabezpieczają płatności dla otwartej akredytywy importowej. Jest raczej rzadko stosowana przez banki polskie.

• akredytywa zaliczkowa. Zawiera specjalną klauzulę, która upoważnia bank awizujący lub potwierdzający akredytywę do wypłaty beneficjentowi zaliczki jeszcze przed prezentacją dokumentów.

Występują dwa rodzaje akredytyw zaliczkowych:

• z czerwoną klauzulą (bez zabezpieczenia rzeczowego wypłaconej zaliczki

• z zieloną klauzulą (występuje zabezpieczenie rzeczowe wypłaconej zaliczki np. w postaci cesji kwitu składowego,