Farmakologia W 3.12.2005
Leki p/bólowe - cd
Leki opioidowe:
Powinowactwo do receptora opioidowego
Fizjologicznymi ligandami receptorów opioidowych są: enkefaliny, endorfiny i dynorfiny.
Efekt działania:
p/bólowe
ze strony OUN: zmiany nastroju, euforia, zależności psychiczne i fizyczne
układ oddechowy: hamowanie ośrodka oddechowego i odruchu kaszlowego
układ pokarmowy: zahamowanie perystaltyki, skurcze odźwiernika, wzrost napięcia zwieraczy
układ moczowy: upośledzenie opróżniania pęcherza moczowego
zwężenie źrenicy.
Typ działania na receptor opioidowy:
Agonistyczne (morfina, kodeina, petydyna, metadon, tramadol)
Agonistyczno-antagonistyczne (pentazocyna, buprenorfina)
Antagonistyczne (nalokson, naltrekson)
Leki agonistyczne:
Morfina
Działanie ośrodkowe: działanie p/bólowe, depresja ośrodka oddechowego, hamowanie kaszlu, działanie hipotermiczne, spowolnienie myślenia, obniżenie progu pobudliwości, zmniejszenie uczucia lęku, poprawa nastroju, działanie euforyzujące, zwężenie źrenic, pobudzenie ośrodka wymiotnego.
Działanie obwodowe: działanie kurczące mięśnie gładki przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, moczowych, skurcz odźwiernika, zwolnienie perystaltyki, zaparcia, wzrost stężenia histaminy w osoczu.
Początek działania po podaniu iv 2-3 min, im, sc - po 15 min, po podaniu doustnym- 30 min.
Średni czas działania 4-5 godz.
Metabolizowana w wątrobie.
Wydalana z kałem i moczem
Nie ulega kumulacji w organizmie.
Wskazania: silne dolegliwości bólowe o różnej etiologii; zespoły bólowe przebiegające z silnym kaszlem
P/wskazania:
Niewydolność ostra i przewlekła układu oddechowego
Urazy czaszki i OUN
Nadciśnienie śródczaszkowe
Porfiria
Karmienie piersią
Stany spastyczne jelit, dróg żółciowych i moczowych
Zatrucie alkoholem i drgawki
Działanie niepożądane:
Depresja ośrodka oddechowego
Zaburzenia psychiczne
Bradykardia, hipotensja, zawroty głowy
Nudności, wymioty
Nadmierne poty, zaczerwienie twarzy
Odczyny alergiczne, świąd
Zatrucie:
Objawy: śpiączka, bezdech, niewydolność oddechowa, zwężone źrenice, sinica, drgawki, zapaść krążeniowa.
Leczenie: podanie antagonistów receptorów opioidowych - Nalokson 0,4 - 2 mg
Kodeina
Metylowa pochodna morfiny (10x słabsza od Morfiny)
Działanie: p/bólowe, p/kaszlowe, p/biegunkowe
Okres półtrwania: ok. 3 godz.
Wskazania: p/kaszlowo, p/bólowo w mniejszych dolegliwościach, jako lek zapierający w biegunkach.
P/wskazania: astma oskrzelowa, niewydolność oddechowa, przewlekły nieżyt oskrzeli, uzależnienie od opioidów, niewydolność nerek, wątroby, ciąża, dzieci poniżej 1 roku życia.
Leki:
Codeinum phosphoricum
Antidol
Ardinex
Ascodan
Dafalgan
Efferalgan
Petydyna/ Dolargan
Syntetyczna pochodna fenylopiperydny z grupy czystych antagonistów receptorów opioidowych
Działa: cholinolitycznie - zmniejsza napięcie mięśni gładkich, nie zwiększa ciśnienia w drogach żółciowych i układzie moczowym, rozszerza źrenice.
Podana im, sc działa po 15 min.
Efekt p/bólowy trwa około 3-4 godz.
Wskazania: silne bóle o różnej etiologii (pourazowe, pooperacyjne, w przebiegu chorób nowotworowych), w kolce nerkowe, bóle porodowe, nerwobóle, drobne zabiegi chirurgiczne
P/wskazania: stosowanie inhibitorów MAO, niewydolność wątroby, nerek, urazy czaszki, nadciśnienie śródczaszkowe, zaburzenia oddychania.
Fentanyl / durogesic-plastry
Czysty agonista receptora opioidowego
Silniejszy 100 x od morfiny
Efekt p/bólowy występuje szybko i trwa krótko
Podawany iv działa po 30 sek. , efekt trwa 20-30 min
Wskazania: ostre bóle urazowe, pooperacyjne, w znieczuleniu ogólnym, zwalczanie bólu przewlekłego
P/wskazania: łączenie z inhibitorami MAO
Metadon
Wskazania: leczenie substytucyjne uzależnienia od heroiny i morfiny; zespół abstynencji od alkaloidów opium; jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu silnych bólów okołooperacyjnych
P/wskazania: jak dla innych leków narkotycznych
Tramadol
Wskazania: silne dolegliwości bólowe, neurologiczne, zabiegi diagnostyczne terapeutyczne, bóle wieńcowe
P/wskazania: zatrucie alkoholem lub lekami psychotropowymi, nasennymi; stosowanie inhibitorów MAO
Działanie niepożądane: zawroty głowy, spadki ciśnienia, zmęczenie, oszołomienie, senność, suchość w jamie ustnej, uzależnienie.
Leki agonistyczno-antagonistyczne:
Pentazocyna /Fortral
Wskazania: bóle pooperacyjne, pourazowe, kolka moczowa, żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego
P/wskazania: zaburzenia oddychania, nadciśnienie śródczaszkowe, niewydolność nerek lub wątroby, karmienie piersią, I trymestr ciąży.
Działanie niepożądane: depresja oddechowa, zaburzenia psychomimetyczne, halucynacje, omamy, euforia, senność, nudności, wymioty, przyspieszenie akcji serca.
Leki antagonistyczne:
Nalokson
Wskazania: zatrucie narkotykami, lekami p/bólowymi; w anestezjologii po przeprowadzeniu znieczulenia ogólnego; diagnostyczne
P/wskazania: ciąża, nadwrażliwość na lek
Leki p/reumatyczne
Leki p/ reumatyczne:
Leki I rzutu - NLPZ
Leki II rzutu - modyfikujące procesy zapalne: Sulfasalacyna, sole złota,
D-penicylamina, lewramidazol, metotreksat, pochodne chinoliny
Leki III rzutu - glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne, leki immunomodulujące
Antybiotyki stosowane gdy podłożem stanu zapalnego jest zakażenie bakteryjne
Sulfasalacyna
Działanie p/zapalne zależy od 2 metabolizmów:
Działanie p/zapalne przez hamowanie syntezy prostaglandyn i leukotrien
Drugi jest stosowany w leczeniu zakażenia jelit
Glikokortykosteroidy
Działanie p/zapalne- hamowanie fosfolipazy A2 i obniżenie uwalniania z błon kwasu arachidonowego, stabilizacja błony komórkowej.
Leki stosowane w chorobach układu oddechowego
Podział leków:
Leki wykrztuśne i sekretolityczne
Leki p/kaszlowe
Leki p/astmatyczne
Leki wykrztuśne
Pobudzanie gruczołów oskrzelowych do wydzielania płynnej wydzieliny, którą łatwiej usunąć w odruchu kaszlowym.
Leki o drażniącym mechanizmie działania:
Działanie wykrztuśne działające przez drażnienie nabłonka oskrzeli (olejki eteryczne, pochodne gwajakolu)
Działanie wykrztuśne działające przez drażnienie błony śluzowej żołądka (korzeń wymiotnicy, saponiny)
Solne środki wykrztuśne (wodorowęglan sodowy)
Leki wykrztuśne o drażniącym mechanizmie działania:
Działające bezpośrednio na gruczoły oskrzelowe
olejki eteryczne: sosnowy, eukaliptusowy, tymiankowy, terpentynowy, miętowy
związki kreozotu
Działanie wykrztuśne poprzez drażnienie błony śluzowej żołądka - na drodze odruchowej
Korzeń wymiotnicy
Saponiny
Benzoesan sodowy
Solne środki
Działają bezpośrednio:
Jodek potasu
Działanie niepożądane: obrzęk ślinianek, zaburzenia żołądkowo-jeltowe, uczulenie, wyprysk skórny
Działające pośrednio:
Wodorowęglan sodu
Chlorek amonowy
Leki sekretolityczne (mukolityczne)
Upłynniają wydzielinę oskrzeli przez zmniejszenie zawartości mukoprotein w wydzielinie dróg oddechowych.
Nasilone działanie przy miejscowym stosowaniu.
Leki mukolityczne:
Pochodne cysteiny - zmniejszają lepkość wydzieliny poprzez rozrywanie wiązań dwusiarczkowych w polipeptydach śluzu
Należą tu acetylocysteina i karbocysteina
Detergenty
Surfaktant
Stosowany bezpośrednio po porodzie u noworodków z prawdopodobieństwem rozwoju zespołu zaburzeń oddychania
Leki p/kaszlowe
Hamują odruch kaszlu, nie likwidują jego przyczyny
W zależności od mechanizmu działania rozróżnia się:
o działaniu ośrodkowym
o działaniu obwodowym
Działanie ośrodkowe:
Hamują ośrodek odksztuszania w rdzeniu przedłużonym. Duża skuteczność - opioidy, nieopioidowe leki mniej skuteczne.
Morfina
Kodeina
Dekstrometorfan
Okseladyna (nie hamuje ośrodka oddechowego, słabo dział; Oxeladin)
Pentoksyweryna (toklase)
Działanie obwodowe:
Benzonatat
Śluzy roślinne
Działanie polega na osłanianiu błony śluzowej. Łagodzą uczucie dyskomfortu (drapanie, pieczenie), działają osłaniająco.
Leki p/astmatyczne
Cele leczenia astmy oskrzelowej:
Opanowanie objawów choroby (duszność)
Zapobieganie zaostrzeniom
utrzymanie wydolności układu oddechowego na poziomie zbliżonym do prawidłowego
Utrzymanie pełnej aktywności życiowej
Unikanie skutków niepożądanego działania leków stosowanych w terapii
Niedopuszczenie do rozwoju nieodwracalnego zwężenia oskrzeli
Zapobieganie nagłym zgonom
Leki rozkurczające mięśnie gładkie oskrzeli
Leki pobudzające receptory beta-adrenergiczne
Leki cholinolityczne
Metyloksantyny
Leki beta-adrenergiczne:
Pobudzają receptory α i β - epinefryna, efedryna
Pobudzają receptory β2 i β1 (nieselektywne) izoprednalina, orcyprednalina (Alupent)
B-adrenomimetyki- nowa generacja leków (selektywne), Salbutamol (Serevent), Bambutrol, Formoterol
Leki cholinolityczne:
Hamują skurcz oskrzeli wywołany acetycholiną - blokowanie receptora muskarynowego
Atropina nie jest stosowana
Bromek ipratropium (Atrovent, Berodual)
Metyloksantyny:
Działają rozkurczająco na mięśnie gładkie oskrzeli, naczynia krwionośne i przewód pokarmowy
Teofilina
Działa przez hamowanie fosfodiediesterazy, co prowadzi do wzrostu cAMP, cGMP w komórkach. Hamuje receptory adenozynowe.
Wchłaniana z przewodu pokarmowego w 90-100%, metabolizowana w wątrobie w 90%
pokarm hamuje wchłanianie
Działanie niepożądane:
Zaburzenia rytmu serca
Bóle wieńcowe
Bóle i zawroty głowy
Wzmożenie perystaltyki
Nasilenie choroby wrzodowej
Refluks żołądkowy
Aminofilina
Aminofilina = Teofilina + Etylenodiamina
Diprofilina
Leki zapobiegające reakcji alergicznej i hamujące alergiczne zapalenia
Kromony
Hamują degranulację mastocytów i nie dochodzą do uwalniania mediatorów reakcji alergicznej
Kromoglikan disodowy
Nedokromil
Ketotifen
Glikokortykosteroidy
Zmniejszają napływ komórek zapalnych do dróg oddechowych. Hamują aktywność fibroblastów, zmniejszają obrzęk błony śluzowej i procesy wytwórcze, hamują rozwój alergicznego zapalenia i nadreaktywność oskrzeli. Podawane do drzewa oskrzelowego.
Działanie niepożądane:
zakażenie grzybicze
chrypka
kaszel
alergia kontaktowa
wpływ na metabolizm kości i wzrost
Podawane do drzewa oskrzelowego:
Budesonid
Beklometazon
Flutikazon
Podawane doustnie:
Prednizon
Podawane pozajelitowo:
Hydrocortizon
Leki p/leukotrienowe
Hamują syntezę leukotrienów LTC4, LTD4, LTE4 lub blokują receptor leukotrienowy.
Monteluksast
Zafirlukast
Leki wspomagające leczenie stanów skurczowych oskrzeli
Gimnastyka oddechowa
Leki p/histaminowe blokujące receptor H
Postępowanie w ostrym napadzie duszności:
Glikokortykosteroidy dożylnie (0,1-0,2 g Hydrokortyzonu, 0,02 g Prednizolonu co 4-6h)
Β- adrenomimetyki (Salbutamol 5ug/min)
Teofilina (4-5 mg/kg mc)
Bromek ipratropium - w postaci nebulizacji
Nawodnienie i leki mukolityczne
potas
antybiotyki
tlenoterapia
Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego
Leki stosowane w zaburzeniach motoryki przewodu pokarmowego
Leki p/biegunkowe
Wyrównanie zaburzeń wodnych i elektrolitowych
Doustne sole nawadniające
Leki zapierające
Zmniejszają perystaltykę jelit
Środki ściągające
Środki adsorbujące
Leki p/bakteryjne
Doustne środki nawadniające:
Zawierające elektrolity: Na+, K+, Cl-, HCO3-
Zapobiegające kwasicy i zaburzeniom elektrolitowym
Zmniejszające wydzielanie żołądkowo-jelitowe
Gastrolit
Saltoral
Leki zmniejszające perystaltykę jelit:
Morfina, opioidy
Zwalniające pasaż jelitowy - utrudniają wydalanie bakterii i ich toksyn
Loperamid
W niewielkim stopniu wchłaniany z przewodu pokarmowego
Działanie niepożądane: suchość w jamie ustnej, nudności, wymioty, zmęczenie, senność, zawroty głowy
P/wskazania: rzuty zapalne jelita grubego i odbytnicy, niedrożność jelit, I trymestr ciąży, dzieci do 2 roku życia.
Loperamid, Imodium
Difenoksylat
Częściowo wchłania się z przewodu pokarmowego, przenika do OUN - wywołuje typowe jak na opioidy działanie ośrodkowe.
Działanie niepożądane: suchość w jamie ustnej, nudności, zaburzenia snu, uzależnienia, depresja oddechowa
Interakcja z lekami p/depresyjnymi
P/wskazania: niedrożność przewodu pokarmowego, biegunka poantybiotykowa, ciąża, karmienie piersią, dzieci do 6 roku życia
Reasec (z atropina)
Środki ściągające:
Ścinając białka i śluz tworzą na powierzchni błony śluzowej nieprzepuszczalną warstwę ochronną- zmniejszony wysięk zapalny.
Tanninum albuminatum
Środki adsorbujące:
Wiążą i pochłaniają bakterie i toksyny bakteryjne, wydzieliny zapalne.
Zmniejszają zawartość wody w stolcach.
Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego
Węgiel leczniczy
Smekta
Leki przeczyszczające
Nasilają czynność motoryczną jelit, ułatwiają wydalanie mas kałowych.
Działanie niepożądane:
Porażenie i stany zapalne błony śluzowej
Wzdęcia i bóle brzucha
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej
Upośledzenie wchłaniania pokarmów, witamin i leków
Zanik naturalnych odruchów defekacyjnych
P/wskazania:
Niedrożność przewodu pokarmowego
Stany zapalne jamy brzusznej lub miednicy mniejszej
Bóle brzucha o nieustalonej przyczynie
Ciąża
Karmienie piersią
Środki zwiększające objętość mas kałowych:
Otręby pszenne i żytnie
Pieczywo razowe
Kasze i niektóre warzywa
Agar
Środki półsyntetyczne
Środki osmotyczne:
Są to związki nieorganiczne i półsyntetyczne nie wchłaniające się z przewodu pokarmowego. Poprzez zwiększenie ciśnienia osmotycznego treści jelitowej zatrzymują wodę w świetle jelita.
Wskazania: zatrucia pokarmowe
P/wskazania: odwodnienie, porażenie perystaltyki, przeszkody mechaniczne
Siarczan magnezu (sól gorzka)
Siarczan sodu (sól glauberska)
Fosforan sodu
Laktuloza
Środki zmiękczające kał:
Laxal
Laxopal
Środki poślizgowe:
Olej parafinowy
Środki przeczyszczające drażniące jelita:
Glikozydy antrachinowe: kora kruszyny, liście senesu, sok aloesu
Bisakodyl- pobudza podśluzówkę
Leki wpływające na funkcje wydzielnicze przewodu pokarmowego
2500 ml kwaśnego soku żołądkowego; zawiera kwas solny, pepsynę, czynnik wewnętrzny (Castle'a), śluz.
Leki pobudzające wydzielanie żołądkowe:
Kwas solny- pobudza wydzielanie soku żołądkowego
Gorycze (Tinctura amara) pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i żółci
Leki hamujące wydzielanie żołądkowe:
Blokowanie receptorów histaminowych H2
Blokowanie receptorów muskarynowych lub gastrynowych
Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego
Antagoniści receptora H2:
Działają wybiórczo, konkurencyjni i odwracalni antagoniści receptora H2. Znoszą wydzielanie kwasu solnego nasilone przez histaminę, nie hamują jej kurczliwego wpływu na mięśnie gładkie. Hamują wydzielanie i aktywność pepsyny, nie wpływają na wydzielanie soku trawiennego i żółci. Wchłaniane z przewodu pokarmowego.
Wskazania: choroba wrzodowa żołądki dwunastnicy, zespół Zollingera- Ellisona, nowotwory trzustki, refluks.
Działanie niepożądane: przenika do OUN (zaburzenia świadomości, omamy, halucynacje, śpiączka); zaburzenia hormonalne, zaburzenie rytmu serca.
Antagoniści receptora H2:
Cymetydyna, Ranitydyna, Nizatydyna, Femotydyna.
Inhibitory pompy protonowej:
Hamowanie aktywności H+/K+- ATP-azy (pompy protonowej), odpowiedzialnej za aktywny transport jonów wodorowych z komórek okładzinowych do światła żołądka.
Omeprazol, Pantoprazol, Lansoprazol
Leki wzmacniające barierę śluzówkową
Prostaglandyny - działają cytoprotekcyjnie na błonę śluzową żołądka i dwunastnicy
Mizoprostol (Cytotec)
Leki osłaniające
Sukralfat - jest nie rozpuszczalnym w wodzie połączeniem wodorotlenku glinu i siarczanu sacharozy
Dicytrynian tripotasowo- bizmutawy
Leki neutralizujące kwas solny
Chemiczne zobojętnianie kwasu solnego (słabo zasadowe sole, tlenki lub wodorotlenki metali)
Są lekami wspomagającymi
Zmniejszają dolegliwości pacjenta
Neutralizują się dłużej niż 1godz.
Działanie niepożądane: zaburzenia w oddawaniu stolca, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, kamica dróg moczowych, zaburzenia OUN, nefrotoksyczność.
Związki glinu, związki magnezu, preparaty złożone
Leki żółciotwórcze i żółciopędne
Leki żółciotwórcze:
Kwas dehydrocholowy i deoksycholowy
Osalmid
Hydroksymetylonikotynamid / Cholamid
Hymekromon /Cholestil
Olejki eteryczne
Leki żółciopędne:
Leki cholinergiczne
Osmotyczne leki przeczyszczające
Niektóre produkty pokarmowe: oliwa, żółtko jaja, czekolada, śmietana
Leki p/wymiotne
1. Metoklopramid
Blokuje receptory dopaminergiczne D2 i serotoninergiczne 5-HT3
Pobudza czynność skurczową górnego odcinka przewodu pokarmowego
Przyspiesza opróżnianie żołądka
Jest skuteczny w wymiotach różnego pochodzenia
2. Neuroleptyki
3. Leki cholinolityczne (Skopolamina)
4. Antagoniści receptora H1 (Dimenhydrynat /Aviomarin)
5. Antagoniści receptora serotoniowego 5-HT3 (Ondasetron /Atossa)
6. Kannabinoidy (Nabilon)
Leki wpływające na układ krwiotwórczy
Krew i preparaty krwiopochodne
Wskazania do stosowania krwi i jej preparatów:
Nagła utrata krwi około 20%
Pogorszenie zdolności przenoszenia tlenu przez krew do tkanek na skutek niedokrwistości
Niedobory osoczowych czynników krzepnięcia
Ciężkie niedobory białek osocza
Małopłytkowość z objawami skazy i granulocytoza z ciężkimi zakażeniami
Przetoczenie wymienne
Krążenie pozaustrojowe
Przeszczepianie szpiku
Krew pełna:
Preparaty komórkowe:
Koncentrat krwinek czerwonych KKCz
Koncentrat krwinek czerwony przemywanych KKP
KKP otrzymywany metodą aferezy od jednego dawcy
Koncentrat granulocytarny
2. Preparaty osocza
Alubuminy
Immunoglobuliny
Koncentrat czynnika VIII
Koncentrat czynnika IX (kompleks czynnika IX, II, VII, X i inne białka) oraz nowszy koncentrat czynnika IX (zawiera czynnik II, VII, X, IX)
Krioprecypitat -stężony preparat niektórych białek osocza(czynnik VIII, koncentrat czynnika VIII, fibrynogen, czynnik XIII, fibronektyna)
Świeżo mrożone osocze - FFP
Środki krwiozastępcze
Dekstran, pochodne hydroksyetylenowej skrobi oraz roztwory elektrolitów i glukozy.
Roztwór 6% i 10% - Dekstran 40
Roztwór 6% -Dekstran 70
Wskazania do Dekstranu 70:
Ostra hipowolemia
Profilaktyka wstrząsu
Zapobieganie powikłaniom zakrzepowo-ztorowym
Leczenie wczesnej zakrzepicy
Operacje naczyniowe
Ostra hemoliza wewnątrznaczyniowa
Wskazania do dekstranu 40:
Późne okresy wstrząsu
Przeszczepy narządowe
Krążenie pozaustrojowe
Chirurgia naczyniowa
Zawał mięśnia sercowego
P/wskazania: nadwrażliwość, skaza krwotoczna, ciężka niewydolność krążenia i nerek.
Leki stosowane w niedokrwistościach:
1. Leki w niedokrwistości z braku żelaza:
Preparaty: Ferrum, Ferrlecit, Ferro- Gradument, Resoferon, Sorbifer durules, Hemofer F prolongatum
2. Leki w niedokrwistości megaloblastycznej
Vitaminum B12
Kwas foliowy
Leki stosowane w niedokrwistości:
Rekombinowany czynnik pobudzający wzrost komórek układu erytroblastycznego.
Leki wpływające na czynność układu krwiotwórczego szpiku
Hematopoetyczny czynnik wzrostu CSF wytworzony w szpiku przez komórki zrębu (fibroblasty, makrofagi, komórki siateczki, komórki endoterialne) i komórki krwi (limfocyty T i B, monocyty).
Czynnik wzrostu
Rekombinowane preparaty ludzkich czynników wzrostu
Wskazania: niektóre niedokrwistości, granulocytopenia, małopłytkowość, osłonowo w chemioterapii, w procedurach przeszczepowych szpiku.
Granulocytopoetyczne czynniki wzrostu:
Interleukin 3 (czynnik CSF)
G-CSF - Filgrastim
GM-CSF - Molgramostin
Trombopoetyna
Interleukin 2
Interferazy alfa, beta i gamma
Leki wpływające na krzepnięcie krwi
Hemostaza- utrzymanie zamkniętego obiegu krwi i proces krzepnięcia
Ściany naczyń krwionośnych
Osoczowe czynniki krzepnięcia
Elementy morfotyczne krwi
Hemostaza
Ściana naczyń
Płytki
Osoczowe czynniki krzepnięcia
Proces krzepnięcia:
Aktywacja czynnika X
Przemiana protrombiny w trombinę
Przekształcenie fibrynogenu w fibrynę
Proces aktywacji czynnika X przebiega dwoma torami:
w układzie zewnątrzpochodnym (tkankowym) i wewnątrzpochodnym (osoczowym)
Czynniki krzepnięcia:
Fibrynogen
Protombina
Jony wapnia
Proakcelryna
Prokonwertyna
Globulina przeciwhemofilowa A
Czynnik Christmasa
Czynnik Stuarta-Prowera
Czynnik Rosenthalta
Czynnik Hagemana
Czynnik stabilizujący włóknik
Czynnik Fletchera
Czynnik Fitzgeralda
Naturalne inhibitory krzepnięcia:
Antytrombina III
Białko C
Białko S
Kofaktor heparynowy II
α1 antytrpsyna
α2 makroglobulina
Układ krzepnięcia
W procesie krzepnięcia krwi po uszkodzeniu naczyń naczelną rolę pełni układ zewnątrzpochodny.
Zakrzep wewnętrzny - tętniczy - główną rolę odgrywają płytki krwi; żylny- osoczowe czynnik krzepnięcia, wewnątrzsercowy- oba razem.
Przyczyny powstania zakrzepów wewnątrznaczyniowych:
Wzrost poziomu fibrynogenu w osoczu
Wzrost poziomu czynnika V i VI
Wrodzony lub nabyty niedobór AT III oraz białek C i S
Zmiany miażdżycowe w naczyniach
Palenie tytoniu
Leki stosowane w terapii chorób zakrzepowo - zatorowych
Leki hamujące krzepnięcie krwi
1. Heparyna
Zwiększa aktywność At III (unieczynnienie tromibny, czynnika Xa, IXa, XIa, XIIa)
Zastosowanie: stany zakrzepowo-zatorowe; zakrzepy żylne, zatory płuc, nerek, śledziony.
Heparyna niefrakcjonowana
Heparyna drobnocząsteczkowa
2. Leki p/zakrzepowe
doustne antywitaminy K, hamują aktywność biologiczną witaminy K,
zredukowana witamina K jest kofaktorem reakcji karboksylacji reszt czynników krzepnięcia II, VII, IX, X.
Zastosowanie: kontynuacja leczenia heparyną, zapobiegawczo po operacjach, po leczeniu trombolitycznym, po wszczepianiu sztucznych zastawek.
P/wskazania: skaza krwotoczna, choroba wrzodowa, niewydolność wątroby i nerek
Kontrola czasu protrombinowego
Warfarin (Coumadin), Fenprokumon
3. Leki defibrynujące
Zawierają enzymy rozkładające fibrynogen
4. Lek p/płytkowe
Kwas acetylosalicylowy- hamowanie cytooksygenaz, zmniejszenie płytek prostaglandyny i tromboksanu A2
Dazoksyben
Tiklopidyna
Klopidogrel
Witamina E
P/ciała płytkowe blokujące receptory płytkowe
Leki trawiące fibrynę (fibrynolityczne, trombolityczne)
1. Leki fibryynolityczne I generacji
Streptokinaza
Urokinaza
2. Leki fibrynolityczne II generacji - Leki trombolityczne
Aktywują tylko plazminogen w skrzepie, aktywują fibrynomiolizę miejscowo
Alteplaza (rekombinowany tkankowy aktywator plazminogenu).
Leki stosowane w leczeniu skazy krwotocznej
Przyczyny krwawienia:
Brak lub niedobór jednego lub więcej czynników krzepnięcia
Niedobór witaminy K
Przedawkowanie leków fibrynolitycznych
Kruchość i łamliwość naczyń
Trombocytopenia
1. Leki działające miejscowo:
Epinefryna
Woda utleniona
Środki o działaniu ściągającym
Trombina
Gąbki fibrynowe
2. Leki stosowane w skazach małopłytkowych:
Glikokortykosteroidy
Leki immunosupresyjne
Immunoglobuliny
3. Leki stosowane w skazach wywołanych niedoborem osoczowych czynników krzepnięcia
Desmopresyna
Leki antyfibrynolityuczne
4. Leki stosowane w skazach fibrynolitycznych:
Zwiększają aktywację układu fibrynolitycznego
Kwas E-aminokapronowy
Kwas traneksamowy