Andragogika

„Podstawy edukacji dorosłych”- STRESZCZENIE

PODSTAWOWE POJECIA TEORII EDUKACJI DOROSŁYCH

1.Edukacja

Kluczowymi pojeciami andragogiki sa edukacja, wychowanie i edukacja dorosłych.

Łacińskie slowo educare, oznaczające wyprowadzanie z jakiegos stanu gorszego do lepszego, w odniesieniu do człowieka od dawna było rozumiane jako rozwoj, a wiec jego edukacja. W jezyku polskim odpowiednikiem był wyraz „chów” (chowanie), który był stosowany w odniesieniu do zwierzat, ale miał tez uzycie w odniesieniu do człowieka (dobrze chowac kogos, co pierwotnie oznaczalo dobrze odżywiać) W XIX w. slowo edukacja zostalo w Polsce stopniowo wypierane przez przenosne uzywanie nazwy rdzennie polskich pochodzących wlasnie od slowa chów,chowanie, czyli wychowanie.oznaczalo wtedy wprowadzanie rozwijającej się jednostki ze zwierzęcego stanu natury i podnoszenie jej do stanu człowieczeństwa.

Teraz wychowanie jest terminem wieloznacznym. oznacza:

1. całkowity proces rozwojowy jednostki, zwłaszcza młodej, czyniący z niej dojrzalego członka społeczeństwa

2. fragmentaryczny proces rozwojowy, związany glownie z kształtowaniem w psychice człowieka sfery społeczno-moralnej, empatycznej, wolicjonalnej i estetycznej (waskie rozumienie wychowania)

3. osiągnięty w danej fazie rozwojowej poziom tego rozwoju- ktos dobrze lub zle wychowany

4. proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia lub skorygowania całościowego rozwoju jednostki lub jakiegos fragmentu jej osobowości (np. światopoglądu, woli, sprawności)

Wychowanie wiec jest rozumiane jako przygotowanie do dorosłości, rozkładające się na etapy, opdpowiadajace stosownym fazom rozwojowym młodego człowieka.

2. Edukacja dorosłych

To czynny udzial w modyfikowaniu warunkow rozwoju psychicznego jednostki młodocianej i doroslej, wspomaganiem tego rozwoju przez wyzwalanie jej wlasnych sil rozwojowych, ukazywanie nie zawsze przez nia uswiadomionych jej wlasnych możliwości, rozwijanie w bezpośrednim środowisku warunkow wielostronnej, korzystnej aktywności edukacyjnej, a także jest kompensowaniem psychofizycznych deficytow rozwojowych, korygowaniem i usuwaniem zaburzen procesu rozwojowego, a w przypadku stanow patologicznych zmudnym odbudowywaniem poprzez resocjalizacje i psychoterapie zdolności normalnego zaspokajania wszystkich podstawowych potrzeb ludzkich oraz konstruktywnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Oswiata dorosłych, będąc zorganizowanym przez społeczeństwo i najczęściej zinstytucjonalizowanym systemem działań edukacyjnych adresowanych do młodych i dorosłych, stanowi jeden z nurtow w procesach edukacji dorosłych, obok procesow autoedukacyjnych i samorzutnych procesow rozwojowych

Edukacja dorosłych, (inna definicja) to:

• funkcja i przejaw procesow aktywności życiowej, podejmowanie i realizowanie zadan

• proces intencjonalnego, planowego, intensywnego i długotrwałego oddziaływania jednych ludzi na drugich, a także edukacyjnych instytucji specjalnie do tych celow tworzonych

• procesem intencjonalnych i na roznym poziomie zorganizowanych działań autoedukacyjnych rozwijającej się, lub korygującej swój rozwoj jednostki, wykorzystującej zewnętrzne wpływy edukacji i tworzone możliwości bogacenia wlasnej osobowości.

3.Autoedukacja

Wg Floriana Znanieckiego to rozwoj osobowości świadomie kierowanym i kontrolowanym przez sama rozwijajaca się jednostke wedlug mniej lub bardziej uswiadomionego idealu.

Wg Marii Dudzikowej samoksztaltowanie to inicjowanie i realizowanie przez jednostke zadan w celu osiągnięcia we wlasnej osobowości i zachowaniach zmian zgodnych z pozadanymi przez jednostke Standarami

Procesy autoedukacyjne sa możliwe już od osiągnięcia przez jednostke poziomu samowiedzy, kształtowania się ocen samego siebie, nabycia umiejętności i rozwiniecia woli pracy nad soba.

4.Środowisko edukacyjne

Środowisko człowieka dorosłego ulega poszerzeniu, i to zarówno środowisko bezpośrednie z którym obcuje fizycznie, jak i środowisko pośrednie, w relacje z którym wchodzi za pośrednictwem innych grup i osob oraz rozmaitych mediow, np. ksiazka, gazeta, radio, TV, telefon, film, dzielo sztuki, a także swiat wyobrażeń. Do tego poszerzenia przyczynia się wieksza przestrzen zyciowa jak i pelnienie coraz bogatszego zestawu rol społecznych.

Środowisko edukacyjne można ujmowac szeroko jako całokształt elementow zewnętrznych, które wyznaczaja obiektywny układ warunkow, w jakich jednostka funkcjonuje i rozwija się, umieszczając w nim także specjalne instytucje edukacyjne i oddziaływania o charakterze edukacyjnym jako jego komponenty i bardziej czy mniej zorganizowane i celowe wpływy, ukierunkowane wyobrażeniami o społecznie korzystnej osobowości.

Może być tez ujmowane wieziej jako do pewnego stopnia odrębne środowisko, które tworzy społeczeństwo dla ułatwienia, dostarczenia srodkow, wzbudzenia motywow i dania gratyfikacji jednostce, która chce kontynouwac, uefektywnic i bogacic swój rozwoj tak, aby w jego wyniku osiągnąć nie tylko inny status społeczny czy ekonomiczny, ale przede wszystkim inna jakość zycia.

5.Pedagogika dorosłych czy andragogika

Termin pedagogika pochodzi od greckiego paidagogike, czyli prowadzenia chłopca. Natomiast andragogika nawiazuje do greckiego slowa aner, czyli mezczyzna.Wiec oznacza prowadzenie mazczyzny oraz wiedze o tym prowadzeniu.

Pedagogika dorosłych rozwija swoja wiedze na trzech pietrach: formułowania wizji, budowania koncepcji i tworzenia teorii. Jozef Kozielecki teorie rozumie jako system praw dobrze shierarchizowanych i uzasadnionych za pomoca trafnych metod eksperymentalnych. W koncepcjach dominuja natomiast hipotezy, które nie sa w pelni uzasadnione, natomiast wizje zawieraja twierdzenia spekulatywne, niedostatecznie uporządkowane i nieuzasadnione.

6.Potrzeby edukacyjne ludzi dorosłych.

Potrzeby subiektywne- odczucie zkloconego stanu fizycznego czy psychicznego, której funkcja jest dazenie do usuniecia źródła tego zakłócenia czy do utrzymania pozadanego stanu pelnego napiec i ambiwalencji.

Potrzeby obiektywne- sa pewne konieczności rozwoju jednostki istniejące niezależnie od jej świadomości (np. potrzeba higieny osobistej, fizycznej i psychicznej, warunkujaca zdrowie, potrzeba osiągnięcia wiedzy) takie potrzeby sa zazwyczaj uswiadomione społecznie, czyli ich świadomość jest rozpowszechniona w grupie spol. i przybiera postac pewnych standardow, norm.

Określone potrzeby, aktualnie jeszcze nie odczuwane przez konkretna jednostke ludzka, mogą zostac dopiero wzbudzone, a wiec uswiadomione i docenione jako wazne dla niej samej, jak tez dla szerszej całości społecznej, a te, które ukształtowały w świadomości jednostki i ustalily jako jej standardy psychofizyczne, maja szanse już przy jej aktywnym udziale rozwinąć się na wyższym poziomie. Właściwie to idzie glownie o to, aby potrzeby obiektywne zamienic w subiektywne, a na potrzebach niższych nadbudowac wyższe.

Potrzeby niezaspokajanie zahamowuja proces swojego rozwoju, ale tez mogą prowadzic do ich słabnięcia, a w skrajnych przypadkach do zaniku.

Potrzeby edukacyjne, jak inne potrzeby kulturalne i spol., ulegaja rozwojowi w procesie ich zaspokajania i w warunkach, w których występują społeczne i kulturalne stymulatory oraz sytuacje sprzyjające ich wzbudzaniu, ujawnianiu się i sublimacji.

7.Środki i formy edukacji

Środki dziela się na srodki do celu i podstawowe. Wg Tadeusza Kotarbińskiego przez środki do celu będziemy rozumieli zdarzenie, a w szczególności jakis czyn, który prowadzi do osiągnięcia celu. Jest to wiec zdarzenie bedace warunkiem wystarczającym do osiągnięcia celu. Srodkami tutaj będą sytuacje edukacyjne, a wiec układy warunkow, które sprzyjaja, pobudzaja, wymuszaja rozwiniecie aktywności prowadzacej do realizacji celow edukacyjnych. Zazwyczaj nie chodzi tu o pojedyncze sytuacje, lecz o cale związki i sploty sytuacji.

Środki podstawowe natomiast to ludzkie, materiałowe, ideowe i naturalne elementy swiata, które uzywane sa w działalności, np. ksiazka, pioro, pomysl, idea.

Formy natomiast sluza do opisu jakiejs trwalej struktury organizacyjnej o pewnych cechach i właściwościach, złożonej z rzeczy, ludzi, srodkow podstawowych, ustalonych sposobow dzialania, np. instytucje, zrzeszenia, placowki, itp. Lub tez opisu jednostek zajęciowych, charakteryzujących się dominującym w ich ramach rodzajem przejawianej aktywności.

8. Najczęściej stosowane srodki

Ksiazki i czytelnictwo, gazety, radio, wyklady, kursy, korzystanie z instytucji poradnictwa oświatowego, studiowanie w szkolach dla dorosłych i uczelniach wyższych, prowadzenie korespondencji, udzial w wystawach, spektaklach, koncertach, wycieczkach krajoznawczych, działalność w stowarzyszeniach oświatowych i kulturalnych. Ogromne możliwości edukacyjne otwiera również rozbudowany przemysl fonograficzny, programy komputerowe, TV, wideo, możliwości rozwijania wlasnej twórczości artystycznej, naukowej i technicznej, czynny udzial w ruchach spol. i polit., dostarczających okazji do wymiany idei, do dyskusji i sporow o wartości i drogi ich osiagania, podejmowanie zadan twórczych w ramach wykonywanego zawodu, udzial w doskonaleniu umiejętności zawodowych i rozwijaniu wiedzy zawodowej.

Glowna bariere w korzystaniu z tych srodkow stanowi kultura danej grupy, w której te wartości edukacyjne sa malo cenione.

DOROSLOSC JAKO KATEGORIA PEDAGOGICZNA

1.Uwarunkowania rozwoju człowieka dorosłego

3 podstawowe perspektywy postrzegania dorosłości jako kategorii ped.

• pierwsza wiaze się z negowaniem możliwości rozwoju człowieka dorosłego, przede wszystkim ogranicza możliwości jego uczenia się

• druga poszerza możliwości uczenia sie poza okresem dzieciectwa i młodości. Dorosłość jednak mimo wszystko postrzegana jako okres w zyciu nie ulegajacy dosc znacznym zmianom

• w tej perspektywie dzieli się dorosłość na fazy czy stadia. Zwraca się uwage na rozwoj roznych sfer osobowości człowieka

Jan Amos Komenski - idea kształcenia przez cale Zycie, zwana kształceniem ustawicznym- wyróżnił on 7 szkol: narodzin, chłopięctwa, wieku dojrzewania, wieku młodzieńczego, szkole mężczyzn, starosci i śmierci.

Batles i Wilisem analizując problem aktywności umysłowej ludzi dorosłych wyróżnili rezerwy aktywne, aktualnie dostępne, i rezerwy ukryte, które można dopiero uruchomic w wyniku odpowiedniego zainwestowania energii i czasu

2.Rozumienie dorosłości w andragogice

Wśród cech charakterystycznych człowieka dorosłego, wyroznia się przede wszystkim zdolność wyzbywania się określonych nastawien, przekonan i oczekiwan wyniesionych z dzieciństwa, zdolność do rozumienia, ustosunkowywania się, podtrzymywania lub zmieniania właściwości otoczenia w którym człowiek zyje.

Najczęściej dorosłość definiowana jest w 3 wymiarach: jako stan społeczny człowieka, jako proces rozwoju psych. I jako proces spol-kulturowy. (źródłem zadan sa role spol., których pelnienie z perspektywy zbiorowości, do której dana jednostka należy jest nieodzownym warunkiem trwania i rozwoju systemu spol-kult)

Ale sa tez inne sposoby definiowania dorosłości:

• perspektywa prakseologiczna- zwraca się tu uwage na określone zadania, role czy funkcje spol. a przede wszystkim gotowość do ich pelnienia. Zauważalny jest w rozwoju osobniczym jednostki. Mowi się o dorosłości szkolnej, seksualnej, zawodowej, obronnej, a głównym kryterium jest wiek.

• perspektywa antropologiczna- zwraca się uwage na konieczność uwolnienia dorosłości od konwencji spol. Dorosłość w tej perspektywie jest calozyciową, dynamiczną wartością wychowawczą. Człowiek nie jest dorosłym lecz nieustannie staje się nim.

• perspektywa recentywistyczna- człowiek jest istota, w której zycie wazne jest teraz, a nie jako srodek do osiagania czegos w przyszłości.

Wielosc wymiarow rozwojowych dorosłości wg Knowles: autonomia, aktywność, obiektywność, erudycja, wysoka sprawność, szeroki zakres odpowiedzialność, szerokie zainteresowania, altruizm, samoakceptacja, zintegrowana tożsamość, koncentracja na zasadach, głębokie związki, oryginalność, tolerancja dla nieokreśloności i racjonalność.

3.Fazy rozwoju człowieka dorosłego

Erikson wyróżnił 8 faz rozwoju, z tym ze ostatnim 3 fazom dorosłości i starosci nadaje inny status psychoanalityczny niż poprzednim, zaliczanym do faz młodości. Faza 6 okreslana jako „droga ku bliskim”- faza twórczości, jako narzędzia kierowania soba, kierowania siebie ku otwartości na innych. Faza 7 to „zwielokrotnienie siebie” - zaczyna tu dominowac potrzeba przekraczania siebie, pomnazania siebie. Czyli tworzenie nowych sensow i przetwarzanie dotychczasowych. Ostatnia faza czyli „starosc” to możliwość najwyższego napiecia energetycznego potencjałów rozwoju. Możliwe jest tu poczucie spójności i pelni dzieki mądrości egzystencjonalnej.

L.Kohlberg wyroznia 6 stadiow rozwoju moralnego i stwierdza, ze charakter moralny nie jest czyms, co już zaistnialo raz na zawsze, ale co rozwija się w sposób sekwencyjny.Zwraca tez uwage na równoległy przebieg rozwoju moralnego do rozwoju inteligencji.

D.L.Levinson wyroznia cztery okresy zycia ludzkiego: przeddojrzalosc (do 17 lat), wczesna dojrzałość ( 17-40), srednia dojrzałość ( 40-59) i pozna dojrzałość (od 60 lat). A każdy z tych okresow poprzedza faza przejsciowa

- Zadania rozwojowe wczesnej dorosłości: zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie do zawodu, podjecie pracy, rozwoj zdolności do intymnych stosunkow emocjonalnych i miłości, znalezienie stalego partnera i zalozenie rodziny, prowadzenie domu, wychowanie dzieci, podjecie obowiązków spol. i obywatelskich, wypracowanie wlasnej filozofii zycia, sformułowanie wizji wlasnej przyszłości, nawiązanie stosunkow z mentorem

• Zadania rozwojowe wieku średniego: podjecie większej odpowiedzioalnosci spol., nadanie zyciu większej pelni i dopomożenie w tym współmałżonkowi, rozwoj zawodowy, kierowanie kariera, osiagniecie zamierzonego standardu zycia, wspomaganie rozwoju i startu życiowego dzieci, opieka nad starzejącymi się rodzicami, pogodzenie się z oznakami nadchodzącej starosci

• Zadania rozwojowe starosci: podjecie nowych rol i zajec związanych z przejsciem na emeryture, wlaczenie się do grupy rówieśników, utrzymanie zainteresowan swiatem, przygotowanie się do roznacych ograniczen fizycznych, przygotowanie się do straty osob bliskich, wypracowanie dojrzalej postawy wobec śmierci

CELE, ZADANIA I FUNKCJE OSWIATY DOROSŁYCH

1.Metodologiczne problemy stanowienia celow oswiaty dorosłych

Perspektywy stanowienia celow oswiaty dorosłych to perspektywa makro i mikrospoleczna oraz w mniejszym stopniu perspektywa messospoleczna. Pierwsza z nich utozsamiana jest ze spojrzeniem na oświatę dorosłych jako czynnik zmian spol. Postrzeganie oswiaty dorosłych z perspektywy makro ma swe historyczne uwarunkowania. Inne cele były w okresie zaborow, inne w czasie II wojny czy tez po 1945 r. Historyczny charakter celow wynikal z określonych potrzeb czy interesow klas, warst spol. , a nawet i osob które prowadzily działalność oswiatowa.

Coraz czesciej zwraca się uwage na konieczność spojrzenia na cele oswiaty z perspektywy pomocy świadczonej człowiekowi dorosłemu w jego rozwoju, podporządkowanemu dazeniu do optymalizacji wlasnego zycia z punktu widzenia dobra indywidualnego i spol. Nowe spojrzenie mikrospoleczne wynika nie tylko ze zmian, jakie zachodza w teoriach nauk o edukacji, ale i ze względu na zmiane warunkow cywilizacyjnych i kulturowych zycia człowieka.

K Wojciechowski do podstawowych motywow uprawiania oswiaty dorosłych zalicza motywy produkcyjne- wzmożenie produkcji, motywy polityczne- upowszechnienie określonych idei Polit., motywy spol.- walke o zmienienie statusu spol roznych klas i warstw spol.

Z. Kwieciński wyroznia 10 procesow składowych pojecia edukacja, podając m.in. przymioty celow, których one dotycza. Procesy te to: globalizacja, etatyzacja, nacjonalizacja, kolektywizacja, polityzacja, socjalizacja, inkulturacja i personalizacja, wychowanie i jurydyfikacja, kształcenie i humanizacja, hominizacja.

Podstawowe znaczenie celow w edukacji dorosłych polega na wskazaniu co jednostka może we wlasnym rozwoju osiągnąć. Głównymi źródłami , z których wyprowadza się cele edukacji dorosłych sa jakość zycia człowieka oraz doświadczenie życiowe jednostek i grup spol.

2.Poziomy i rodzaje celow i funkcji ed.doroslych

W lit. Pedagogicznej przyjmuje się rozne poziomy celow. Ujmuje się je w perspektywie makro i mikroskali. Mowi się także o celach edukacji dorosłych: ostatecznych i pośrednich zadan czy funkcji. O celach ostatecznych mowi się w relacji do wartości uniwersalnych, ogólnoludzkich. Dla animatorow Wiznym staje się określenie drog osiagania tych celow. Cele ostateczne wedlug K.Denka maja wymiar globalny (we wszystkich krajach) i regionalny ( ograniczenie do regionow lub systemow edukacji narodowej), jak i uniwersalny i swoisty.

Określenia typologii funkcji edukacji dorosłych dokonuje się wiec z roznych perspektyw. Najczęściej stosowanym podzialem jest podzial na funkcje zastepcza ( takie dzialania które wyrównują braki w wykształceniu ludzi dorosłych do poziomu powszechnie obowiązującego i gwarantowanego, np. przez Konstytucje) i wlasciwa ( realizuje się poza obowiazkowa edukacja i dotyczy realizacji wizji lepszego zycia , tzw. Koncepcja na zycie)

H. Muszyński wyroznia następujące funkcje oswiaty dorosłych: kompensacyjna, emancypatoryjna, reorientacyjna, rozwojowa, personalizacyjna, pragmatyzacyjna, socjalizacyjna, kulturacyjna. Cechami chartka. Tych funkcji sa: zapewnienie jednostce niezbędnego zakresu wiedzy pozwalającej realistycznie rozeznac i oceniac wlasne możliwości rozwojowe ( emancypatoryjna) po to, aby jednostka ta mogla nieustannie czynnie rozwijac i przebudowywac wlasne zycie we wszystkich płaszczyznach (reorientacyjna) ku osiaganiu nowych kompetencji na miare wlasnych aspiracji, potrzeb, możliwości (rozwojowa). Wyroznia się tez te, których istota jest dostarczenie osobie doroslej niezbędnych podstaw do rozwiązywania problemow dotyczących wlasnego ja (personalizacyjna), jak i pomocy w zakresie praktycznego opanowywania i wykorzystywania swiata ukształtowanego przez nowoczesna nauke i technike (pragmatyzacyjna), a także otwierające jednostce szeroki dostep do aktywnego uczestnictwa w kulturze (kulturacyjna).

3.Rozwoj oswiaty dorosłych w Polsce od XVIII w. do 1994r., jak również po II wojnie i Niezależny Ruch Oświatowy w Polsce

Tu sa jakies same daty i wydarzenia wiec bez sensu jest przepisywac. Trzeba się spytac czy to tez obowiazuje i najwyżej skserowac. To będą strony 56-70

AKTYWNOŚĆ KULTURALNA I AUTOEDUKACJA

Aktywność kulturalna jednostki, czyli jej uczestnictwo w kulturze symbolicznej i działalność kulturalna jako doniosły czynnik jej stymulacji, ukierunkowania, wspomagania, i tworzenia warunkow dla jej rozwoju zajmuja w ped. Dorosłych wiele miejsca.

Autoedukacja rozumiana jako samokształcenie, samowychowanie, czy tez „autokreacja intencjonalna”.Autoedukacja może być rozpatrywana jako doniosły czynnik aktywności kulturalnej, realizujący się poprzez rozwoj motywow, kompetencji, doświadczeń kulturalnych, ale tez jako składnik aktywności kulturalnej w trakcie której, gdy osiaga ona pozadana charakterystyke pod względem poziomu, wielostronności tresci i formy, zawsze jej towarzysza korzystne procesy rozwoju osobowości.

1.Aktywność kulturalna

Termin aktywność oznacza czynna postawe podmiotu. Aktywność kult. Będzie obejmowala kilka dziedzin kultury: sztuke, literature, nauke, ale wyłącznie w jej funkcjach poznawczych a nie praktycznych, zabawe, obyczaj, światopogląd oraz świadomość regulujaca odnośne zachowania symboliczne człowieka czy calych grup spol. ( językowe, artystyczne, obyczajowe, zabawowe).

Aktywność kult. można poddac analizie typologicznej. Andrzej Tyszka zastosowal dwie pary kryteriow:

1. asceza - relaks

2. codzienność - odświętność

Asceza to cwiczenie, wysiłek tworczy, przezwyciężanie trudności percepcyjnych, nauka rzeczy nowych, koncentracja psychiczna na zadaniach poznawczych.

Relaks to rozrywka, a wiec czynności które nie absorbuja sil, bawia, nie wiaza się z przezwyciężaniem trudności, sa przyjemne.

Codzienność- zwyczajność, spontaniczność, swoboda, łatwość, normalność, cechujących człowieka o silnie rozwiniętych potrzebach kulturalnych i motywach skierowanych na wielostronna realizacje.

Odświętność- nadzwyczajność, szczególność, atrakcja, czy rytualizacja, bedaca epizodami w zyciu lub spełnieniami wymogow kulturowych właściwych grupie, w której jednostka uczestniczy.

Inne kryteria to

1. jedno czy wielozakresowość- odnosi się do dziedzin kultury symbolicznej.

2. Tworczosc i współtwórczość- stanowia miary najwyższego poziomu uczestnictwa kult. Najwyższego, bo w najwyższym stopniu podmiotowego, tzn. aktywności wypływającej z wlasnej woli, zgodnej z ukształtowanymi w jednostce standardami psychicznymi, przy zachowaniu kontroli nad jej przebiegiem i następstwami, oraz przynoszącej nowe wartosci i i wzbogacającej kulture.

3. Selektywność- bardziej lub mniej swiadomy akcent psychiczny, oparty na pozytywnym motywie, kierującym tym wyborem. Wyplywa z poczucia potrzeby, a nie z przypadkowej okazji. Jednak współcześnie w dobie mass mediow i niskiej kultury korzystania z ich dobrodziejstwa, rozpowszechnione jest uczestnictwo nieselektywne, czyli przypadkowe, okazjonalne.

2. Typologia aktywności kulturalnej

a) uczestnictwo percepcyjnie i ekspresyjnie intensywne, wielostronne i współtwórcze- najwyższy poziom, tworzy najwięcej okazji nie tylko do bogatych przezyc, rozwijania wlasnych kompetencji intelektualnych i emocjonalnych, ale tez stwarza warunki do bogatej aktywności autoedukacyjnej.

b) uczestnictwo percepcyjnie i ekspresyjnie intensywne, ale z ograniczeniem wielostronnym, czy wrecz jednokierunkowe- ten typ uczestnictwa ma również wielkie znaczenie tworcze. Niekiedy koncentracja na określonej dziedzinie prowadzi bowiem do znawstwa i rozwiniecia wybitnych zdolności twórczych. Ma tez znaczenie dla procesow autoedukacyjnych, jakie jednostka uruchamia w związku z zaangazowana aktywnością kulturalna.

c) aktywność intensywna, niekiedy dosc wszechstronna, ale wyłącznie percepcyjna- jego reprezentanci na ogol duzo oglądają , suchaja, sporo czytaja, ale pozycji mniej ambitnych.Jezdza tez na wycieczki, ale glownie dla rozrywki i wypoczynku. W tym typie uczestnictwa nie ma miejsca na ogol na procesy autoedukacyjne, uchodza oni w środowisku za ludzi kulturalnych.

d) aktywność rozrywkowo-rekreacyjna - w kulturze massmedialnej ma ona wieksza szanse na masowość spol., ale w tym typie bardziej wysublimowane przejawy aktywności sa okazjonalne. Kultura symboliczna postrzegana jako rozrywka

e) uczestnictwo ubogie, w skrajnych przypadkach nawet absencja kulturalna- jednostki wyizolowane ze swiata spol. lub społecznie patologiczne, żywiące się treściami zdegradowanych subkultur.

3.Wlasciwosci autoedukacji

Jej podstawa jest orientacja jednostki na kształtowanie swej biografii poprzez uruchamianie działań i wykorzystywanie sytuacji, także sytuacji kulturalnych, kształceniowych i wychowawczych, zgodnie z perspektywistyczna wizja swojej osoby.

U podloza każdego procesu autoedukacyjnego lezy samowiedza, samoocena i antycypacja (przewidywanie czegos możliwego do osiągnięcia) Jest to najczęściej rezultat :ja realnego” z „ja idealnym” i poszukiwania wzoru osobowego, jest to zatem wewnętrzny akt psychiczny.

Także wybor drog i srodkow oraz tempa nadanego czynnościom autoedukacyjnym należy wyłącznie do podmiotu tego procesu. Wreszcie podmiot tych procesow poddaje samodzielnej kontroli zarówno ten proces, jak tez jego efekty, co otwiera nowy rozdzial samowiedzy i samooceny, na podlozu której możliwe sa rozmaite modyfikacje wlasnego postepowania.

Najwazniejsza się dzis wydaje funkcja wszelkich funkcji edukacyjnych , która polega na stymulowaniu (pobudzaniu) i tworzeniu warunkow dla rozwijania przez jednostki aktywności autoedukacyjnej.

UPOWSZECHNIANIE KULTURY, ANIMACJA I EDUKACJA KULTURALNA

1.Edukacyjne aspekty upowszechniania kultury

Wspolne dla roznych rozumień upowszechniania kultury wydaja się następujące zalozenia:

1. w skali powszechnej uczestnictwo w wyższych poziomach zycia kulturalnego jest nieosiągalne bez powszechnej edukacji kult., bez specjalnych zabiegow udostępniających, ułatwiających i propagujących trudniejsze i bardziej złożone formy kultury.

2. Kazda kultura narodowa lub tez innej wielkiej grupy spol. jest wielorako zroznicowana: klasowo, regionalnie, itp. Jednak osiaga ona spójność i swoja tożsamość na podlozu jedynego, ogolnego wspolnego zasobu kultury, będącego wyrazem swoistych losow tej grupy i jej najważniejszym dorobkiem.

3. Upowszechnianie kultury wykorzystuje srodki kulturowe i formy należące do zasobu kultury swiatowej, respektowanego jako zbior szczytowych osiągnięć o znaczeniu ponadnarodowym, godne tym samym ochrony, pielęgnacji i powszechnego przyswojenia w praktyce aktywności kulturalnej.

W koncepcjach upowszechniania kultury można wyraznie odróżnić trzy orientacje:

a) orientacja prozelityczna- najbardziej rozpowszechniona w upowszechnianiu kultury. W jej ramach upowszechnianie kultury jest rozumiane jako ruch spol. czy działalność zinstytucjonalizowana, nastawiona na pozyskiwanie zwolennikow dla określonego układu wartości kultury, określonego stylu uczestnictwa kulturalnego, czy nawet orientacji i pewnego sposobu zycia . Ta działalność upowszechnieniowa ma służyć pozyskiwaniu ludzi dla określonej idei .

b) upowszechnianie uczestnictwa kulturalnego- skoncentrowana wokół problematyki upowszechniania uczestnictwa w kulturze symbolicznej (aktywności kulturalnej), respektuje w pelni prawo jednostki, a nawet zmierza do jego ugruntowania, do posiadania wlasnych wartości i dokonywania samodzielnych wyborow. Zaklada jednak wspomaganie, tworzenie warunkow i stymulowanie procesow sublimacji i bogacenia aktywności kulturalnej jednostki oraz działalności kulturalnej malych grup spol. Chodzi wiec tu o towarzyszenie w wyborach, ich ulatwianie, rozbudowywanie alternatyw uczestnictwa, zbliżających jednostke i grupe do bardziej wysublimowanych i bogatszych tresci oraz form kontaktow kulturalnych.

c) upowszechnianie aktywności twórczej- przedmiotem staje się tu twórczość jako najwyzsza postac aktywności kult. I podmiotowości jednostki w zyciu kult. Tworcza natura człowieka nie musi się ograniczac do swej przedmiotowej postaci: tworzenia lub współtworzenia dziel, nowych idei, wzorow dzialania, itp. Może przybierac postac podmiotowa, np. refleksyjnego i krytycznego odbierania przekazow symbolicznych, kreowania wlasnych przezyc, może być udzialem w procesie twórczym. Tak rozumiane upowszechnianie kultury Kazimierz Korniłowicz już w latach 20-stych nazwal pomoca w tworzeniu.

2.Animacja spol-kult jako nurt i metoda aktywizacji kulturalnej

„Punktem wyjscia” w procesie animacji nie jest jak w upowszechnianiu kultury jedyny, wspolny i ogolny zasob kultury narodu czy innej wielkiej grupy spol., ale wartości mikro- i mezostruktur spol. Wiec animacja jest przede wszystkim procesem wspomagania dynamicznego wrastania jednostki i malych grup spol. w kulture grupy lokalnej czy regionalnej, z bardziej czy mniej widoczna aspiracja do sublimacji tej kultury. A celem jest realne urzeczywistnienie tych wartości, które jednostka lub mala grupa spol. uznaje z a wlasne i wyznaczające jej tożsamość spol-kult. Ponadto inny stosunek spol. laczy animatora z uczestnikami tego procesu. Nie jest to bowiem stosunek oparty na hierarchicznym podporządkowaniu, ale na przodownictwie. Animacja jest tez bardziej zorientowana na grupe spol., anizeli na jednostke. Jej efektem ma być aktywizacja kult. I oswiatowa zbioru osob, które ze soba współdziałają i na siebie bezpośrednio oddzialywuja. Jak wynika z tej charakterystyki animacja nie realizuje wszystkich waznych zadan działalności kult. , jest natomiast jedna z ważniejszych strategii działalności spol-kult. Jest to strategia dzialania profesjonalnych animatorow jak również animatorow nieprofesjonalnych, np. nieformalni inicjatorzy roznych działań oświatowych, kulturalnych w grupach tworzących się spontanicznie.

3. Edukacja kulturalna w dziele edukacji ogolnej i aktywizacji kulturalnej

Głównym przedmiotem edukacji kult. sa kompetencje kult. jednostki, jako uczestnika kultury symbolicznej. Edukacja ta jest skoncentrowana na kształtowaniu i rozwijaniu tych kompetencji, bez których nie jest możliwa partycypacja w wyższych poziomach kultury. Natomiast głównym mechanizmem, który rozstrzyga o powodzeniu kształtowania i rozwoju kompetencji kult. jednostki jest mechanizm jej autentycznej aktywności kult. jednak poddanej ciągłej sublimacji.

Kompetencja kulturalna i kulturowa roznia się tylko zakresowo. Ta pierwsza obejmuje zdolności jednostki do wymiany z calym środowiskiem człowieka, w tym z jego środowiskiem kulturowym, a ta druga obejmuje jego zdolność do wymiany kultury symbolicznej ze środowiskiem, umozliwiajaca mu podmiotowe w niej dzialanie.

Kompetencja kulturowa jednostki jest funkcja całokształtu jej edukacji, natomiast kompetencja kulturalna jest funkcja tych zabiegow edukacyjnych, które znajduja swoje miejsce w tym nurcie edukacji, który nazywamy edukacja kulturalna.

W edukacji kulturalnej kategoria uczestnictwa kulturalnego ma dwojakie zastosowanie: jako srodek tej edukacji oraz jako kryterium efektywności zabiegow edukacyjnych, którym jest zakres i poziom realizowanego przez jednostke uczestnictwa kulturalnego.

Osobowość pelni tu doniosla role czynnika subiektywnego, bez którego jakiekolwiek uczestnictwo w komunikacji symbolicznej jest niemożliwe. Ponadto jest czynnikiem rozstrzygającym o charakterze tego uczestnictwa.

Edukacja kulturalna ma ułatwić jednostce przekroczenie piętrzących się przed nią licznych barier w dostępie do w pelni wartościowych i satysfakcjonujących kontaktow kulturalnych, a tym bariery subkultury, właściwej do środowiska wrastania w kulture społecznie najbliższych grup (spontanicznej socjalizacji).

Edukacja kulturalna jest procesem, w który zaangażowane sa liczne instytucje i grupy społeczne. Nade wszystko szkola, ale tylko gdy rozwija autentyczna aktywność kulturalna uczniow. I nie tylko chodzi o szkole dla młodzieży ale rozne szkoly dla dorosłych. Oprocz szkol sa tez instytucje kulturalne, np. domy kultury, kluby kultury, zrzeszenia amatorskie, stowarzyszenia kulturalne, pracownie, sekcje, zespoly tworcze. Liczne instytucje kultury np. teatry, muzea, filharmonie, galerie, uczestnicza w edukacji kulturalnej pośrednio i nieintencjonalnie, ale również wszechstronnie, poprzez tresc i jakość wlasnej działalności twórczej, reprodukcyjnej, ekspozycyjnej.

Również mass media odgrywaja duza role w edukacji kulturalnej, ale ich rola bywa niejednoznacznie pozytywna; sa one wielka potencjalna sila edukacyjna, a będą rzeczywista jeśli będziemy umieli z niej korzystac, czyli kiedy nie będzie to tylko konsumpcja, banalna rozrywka, czy zabijanie czasu.

Wielka rola w edukacji kulturalnej powszechnie nie doceniana przypada grupom koleżeńskim oraz rodzinie. Dokonuje się tu wymiany opinii, ale tez ustalenia ocen i wzorow zachowania , orientacji na wartości.

4. Wielosc nurtow i strategii

Upowszechnianie kultury, animacja kulturalna i edukacja kulturalna stoja we współczesnych społeczeństwach przed dylematem: jak pogodzic wymog wspomagania ludzi w ich dazeniu do zespolenia się ze społeczeństwem i pełnowartościowej obecności w jego kulturze? Kolejny dylemat to koncepcja „urabiania” osobowości wedlug wzorow czerpanych z istniejącej kultury, do koncepcji „wyzwalania” wszystkich jej cennych predyspozycji i skłonności oraz wspomagania w formowaniu jej wlasnej indywidualności i osobowej tożsamości. Ten sam dylemat jest ujety tez w perspektywie pokoleniowej (dorośli-mlodziez)

To, co w tej sytuacji edukacja kulturalna może zrobic, to zamiast klasc akcent na przekaz i utrwalanie w osobowości jednostki rozmaitych składników bezmiernego dziedzictwa kulturalnego, położyć akcent na zachęcanie i wdrazanie do czerpania inspiracji, tresci i srodkow w procesie wlasnej eksploracji swiata i wlasnej twórczości z wielu możliwych źródeł- dawnej, odziedziczonej kultury, kultury aktualnej i pierwiastkow kultury potencjalnej, antycypowanej.

KSZTAŁCENIE DOROSŁYCH- POJĘCIE I PODSTAWOWE FUNKCJE

1.Kształcenie dorosłych- definicja, związek z oświatą dorosłych

Kształcenie dorosłych to ogół czynności i procesów umożliwiającym ludziom dorosłym uzyskanie orientacji w otaczającej ich rzeczywistości przyrodniczej i społecznej. Jest to więc wyposażenie ich w określone wiadomości, umiejętności i nawyki, w określone zdolności poznawcze, w umiejętności samodzielnego, późniejszego zdobywania wiedzy i wreszcie tez w naukowe podejście do otaczającej rzeczywistości.

Z punktu widzenia pedagogiki dorosłych to kształcenie osób, które ukończyły lub przerwały przed laty naukę szkolną, a następnie podjęły ją na nowo, kontynuując jednocześnie pracę zawodową, przerywając ją na pewien czas, lub też z niej rezygnując przez stan zdrowia lub wiek.

Oświata dorosłych to całokształt zorganizowanych procesów formalnych, niezależnie od treści, poziomu nauczania i wieku osób, które przedłużają lub uzupełniają wykształcenie zdobyte w szkołach, kolegiach, uniwersytetach lub w toku praktyki zawodowej, a dzięki którym osoby uznawane przez społeczeństwo za dorosłych rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, doskonalą kwalifikacje techniczne lub zawodowe oraz które wywołują zmiany w ich postawach i w zachowaniu, z perspektywy pełnego rozwoju osobistego, jak i uczestnictwa w niezależnym i zrównoważonym postępie społecznym, ekonomicznym i kulturalnym. (A. Cieślak)

2. Funkcje kształcenia dorosłych

a) funkcja kompensacyjna ( uzupełniająca)- wyrównuje braki w podstawowym wykształceniu szkolnym ludzi dorosłych, np. kursy dla analfabetów, szkoła podstawowa lub ponadpodstawowa dla dorosłych

b) funkcja kształcenia, dokształcania, doskonalenia zawodowego- kształcenie zawodowe to nauka określonego zawodu od podstaw, dokształcanie to uzupełnianie wiedzy i umiejętności wymaganych od pracownika na określonym stanowisku, a doskonalenie dotyczy osób, które posiadają już kwalifikacje średnie lub wyższe, jednak potrzebna jest aktualizacja i modernizacja wiedzy i umiejętności zawodowych.

c) funkcja zaspokojenia niektórych potrzeb wolnoczasowych osób dorosłych- potrzeby związane z aktywnością poznawczą, pozazawodową osób pracujących, a także z różnymi zainteresowaniami osób starszych

GŁÓWNE STRATEGIE KSZTAŁCENIA DOROSŁYCH

Strategia kształcenia to konkretny zbiór reguł, określających jednoznacznie, w konkretnej sytuacji, która powstała w trakcie kształcenia, wybór określonego działania przez uczestników danego procesu kształcenia, w tym wypadku kształcenia dorosłych.

1.strategia klasowo-lekcyjna

Bezpośrednie nauczanie zbiorowe, podział uczniów na klasy, a czasu uczenia się na jednogodzinne (najczęściej 45-minutowe) lekcje, oraz sprawdzanie postępów uczniów i promowanie ich z klasy do klasy.

2.strategia kursów dokształcających

Zaliczane czasem do strategii powyższej kursy dokształcające są jednak dość szczególną formą dokształcenia i doskonalenia zawodowego o bardzo różnym czasie trwania (od kilku dni czy tygodni do roku, rzadko do kilku lat). Rozróżnia się kursy różnych kategorii, w zależności od kierunku kształcenia, poziomu i celu kursu, lub kto jest organizatorem. Są np. kursy państwowe I, II i III stopnia ze specjalnym świadectwem końcowym, np. kursy na prawko, języków obcych. Przy innym sposobie kwalifikacji wyróżnia się kursy: przysposobienia zawodowego, doskonalenia zawodowego, kwalifikacyjne, politechniczne, dla potrzeb własnych, ogólnokształcące

3.strategia kształcenia zdalnego

To kształcenie kierowane z dala, pośrednio przez nauczyciela i za pomocą takich środków jak korespondencja, podręczniki, poradniki, emisje radiowe i telewizyjne, filmy, płyty, kasety, systemy telewizji kablowej, telefony, telefaksy, itp. Uczeń posiada tutaj maksimum swobody, a kontakt z nauczycielem jest rzadki. Kierownicza rola nauczyciela dotyczy tu przede wszystkim celów, treści i warunków przebiegu procesu dydaktycznego oraz form organizacyjnych. Podstawowe formy pracy szkoły korespondencyjnej w klasycznej jej postaci to: okresowe przesyłanie materiałów do nauki, wyznaczanie tematów prac kontrolnych i przesyłanie prac poprawionych i ocenionych, konsultacje- porady indywidualne lub zbiorowe, pisemne, telefoniczne, nagrane na taśmę, lub w spotkaniach bezpośrednich, kolokwia i egzaminy.

4.strategia samokształcenia

Samokształcenie to sposób osiągania wykształcenia poprzez działalność, której cele, warunki, treści i środki ustala sam podmiot. W pełni poprawnym procesie samokształcenia występują wszystkie te same elementy, co w procesie uczenia się bezpośredniego i nauczania, łącznie z zabiegami kontroli, oceny i ewentualnej korekty występującymi tu jako samokontrola, samoocena i autokorekta. Samokształcenie może być całkowicie samodzielne, może też być ( i tak jest najczęściej) wspomagane i kierowane z zewnątrz (samokształcenie kierowane), ale osoba poddaje się dobrowolnie temu kierownictwu, np. nauka domowa ucznia.

5. strategia kół oświatowych

Zasadniczą formą jest tutaj koło albo zespół. Uczestników łączy jakiś wspólny cel oświatowo-wychowawczy lub społeczny. Cel ten jest realizowany przez studiowanie lub kształcenie się lub przez inną czynność, wymagającą od uczestników grupy wspólnej pracy umysłowej. Członkowie grupy stykają się z sobą bezpośrednio, grupa jest liczebnie ograniczona. Członkowie grupy dobierają się świadomie i indywidualnie pod kątem widzenia uznanego celu. Grupa ta opiera swą działalność na aktywności wszystkich jej członków. Koło jest grupą zorganizowaną, a więc posiada wybranego przez siebie przewodniczącego, wspierający go zespół (zarząd, prezydium, aktyw) a także plan i podział pracy.

Koła oświatowe mogą różnić się ze sobą ze względu na treść (koła literackie, historyczne, przyrodnicze, myśliwskie, wędkarskie, miłośników starej broni, itd.) i ze względu na metodę pracy (koła wspólnego czytania, koła referatowe, dyskusyjne, eksperymentujące, samokształceniowe, lub łączące wiele metod)

6.strategia kształcenia za pomocą żywego słowa

Kształcenie swobodne, w trakcie którego nie sprawdza się umiejętności i wiadomości nabywanych przez słuchaczy, nie przeprowadza egzaminów i nie wydaje świadectw, chyba że w formie pamiątki a nie nabycia uprawnień. Druga cecha tej strategii to bezpośredniość oddziaływania nauczyciela na uczniów lub słuchaczy. Trzecia cecha to swoboda w układaniu przez organizatora konkretnego programu działania, możliwość dostosowania go do zainteresowań uczestników. Np. uniwersytety otwarte czy kursy bez egzaminów.

7.starategia kształcenia za pomocą słowa drukowanego

Występuje tu najbardziej luźny związek między podmiotem a przedmiotem oddziaływania, którym jest książka lub czasopismo o wybranej tematyce. Z autorem uczeń spotyka się bardzo rzadko a obcuje tylko z jego dziełem. Ważne są tu wiec tylko zainteresowania ucznia no i sprawności czytelnicze, czyli sprawnego czytania i rozumienia tekstu. Instytucje wspierające ta strategię to biblioteka, czytelnia czy kluby.

8.startegia doradcza

Udzielanie przez specjalistę danej dziedziny fachowej porady osobom tej porady potrzebującym. Doradca powinien posiadać wiedzę merytoryczną jak i przygotowanie z zakresu teorii i praktyki działań negocjacyjnych. Doradztwo może mieć charakter indywidualny, grupowy, środowiskowy. Np. doradztwo rolnicze, na terenie zakładu pracy, edukacyjne czy doradztwo pracy.

9.strategie mieszane

Uniwersytety Trzeciego Wieku np. - wykorzystywana jest więcej niż jedna strategia, np. wykłady, koła zainteresowań, konwersatoria, a przy tym są to instytucje otwarte.

PROCES KSZTAŁCENIA DOROSŁYCH I JEGO GŁÓWNE SKŁADNIKI

1.pojęcie procesu kształcenia

Każdy proces kształcenia dorosłych, a więc konkretny proces kształcenia dorosłych, albo zamiennie proces nauczania-uczenia się osób dorosłych, jest to zespół zdarzeń, w rezultacie których dochodzi u podmiotu tego procesu -ucznia-do określonych zmian w jego szeroko rozumianej wiedzy. Każdy proces zmierza do realizacji wcześniej zamierzonych celów.

2.Cele kształcenia

Są to świadomie założone skutki, które zamierza osiągnąć kierujący danym procesem kształcenia, wobec jego podmiotu- ucznia, lub też inaczej mówiąc sensowne, świadome, z góry oczekiwane, planowe, a zarazem konkretne efekty danego procesu kształcenia. Cele układają się w 3 obszary

• obszar pierwszy to cele, które nazwiemy merytorycznymi, wiążą się bowiem z problematyką merytoryczną konkretnego procesu kształcenia realizowanego w ramach określonego kursu, studium czy innej formy dokształcania. + sprawności myślowe: umiejętność analizy, syntezy, porównania, itd.

• drugi obszar celów kształcenia, w ramach którego rozwijać należy umiejętność analizy, syntezy, uogólniania, itp. , a ponadto wdrażać go do samodzielnych i poprawnych analiz własnych doświadczeń, wyrabiać umiejętności ich sprawdzania i weryfikacji.

• trzeci obszar to wyrabianie w uczniach dorosłych, i nie tylko dorosłych, umiejętności samodzielnego uczenia się, samodzielnego zdobywania wiedzy. Czyli umiejętności posługiwania się słownikami, encyklopediami i zaznajamianie słuchaczy z różnymi technikami samokształcenia.

3.Dorosły jako uczeń

Dorosły rozporządza bardziej zdolnością uwagi dowolnej, niż mimowolnej. Ma większy zakres uwagi, umiejętność bardziej obiektywnego spostrzegania, bardziej rozwinięty krytycyzm i ostrożność w wyrażaniu sadów, umiejętność odróżniania cech trwałych, ważnych i typowych, ma bardziej ukierunkowana i twórcza wyobraźnie, lepszą pamięć bezpośrednią i logiczną , wieksze zdolności myslenia abstrakcyjnego, wieksza umiejętność kierowania wlasnym mysleniem, wiekszy zasob wiadomości i doświadczenia, dokładniej pracujący umysl, umiejętność prowadzenia dłuższego toku rozumowania, wieksza zdolność panowania nad wlasnymi emocjami i wiekszy stopień racjonalności wlasnego postepowania w porównaniu z uczniem w wieku np. 7 - 15 roku zycia.

Nauczanie dorosłych jest o tyle łatwiejsze, iż są to na ogol ludzie samodzielni, zdyscyplinowani, myślący powaznie, bardziej odporni na trudności, bardziej zrównoważeni; ale tez o tyle trudniejsze gdyz wymaga bardziej indywidualnych metod nauczania, niż stosowane w praktyce kształcenia systematycznego.

4.Tresci kształcenia i zasady ich organizacji

Treści kształcenia to uporządkowany zbior wiadomości o niezależnym od ucznia, czyli zobiektyzowanym znaczeniu. Ten zbior wiadomości powinien być tworzony zawsze z mysla o tym, czy i na ile sluzy on realizacji wyznaczonych uprzednio celow.

Wiele koncepcji doboru tresci kształcenia:

• encyklopedyzm- przekazanie uczącym jak największego zasobu wiadomości z roznych dziedzin nauki.

• formalizm dydaktyczny- tresc kształcenia uważają jedynie za srodek sluzacy rozwijaniu zdolności i zainteresowan poznawczych i uszlachetnianiu tych zainteresowan. W nauczaniu szkolnym głównym kryterium doboru przedmiotow nauczania powinna być wartość ksztalcaca danego przedmiotu, szczególnie silnie reprezentowana przez matme i jezyki klasyczne

• utylitaryzm dydaktyczny- istotnym czynnikiem w zakresie korelacji tresci kształcenia wybranej grupy przedmiotow powinna być indywidualna i spoleczna działalność ucznia. Wybrane zasady budowy programow nauczania- zasada podejścia problemowego do tresci kształcenia , realizacja wymaga od uczniow wysilku zespolowego; zasada kształtowania umiejętności praktycznych w toku rozwiązywania określonych problemow; zasada aktywizowania uczących się, podkreslajaca nieodzowność samodzielnego zdobywania przez nich wiadomości wszedzie tam gdzie jest to możliwe.

• egzemplaryzm- konieczna jest redukcja materialu nauczania. Uczen powinien poznawac tyle, ile jest bezwzględnie konieczne, aby mogl wytworzyc sobie obraz danego zbioru zagadnien , jego istote, nie wiecej. Nauczyciel powinien mieć swobode wyboru określonych tematow spośród wielu innych zawartych w programie.

• strukturalizm funkcjonalny- programy nauczania sa przepełnione materialem. Należy budowac programy odzwierciedlające system wiedzy poszczególnych dyscyplin jak i całokształtu nauk. Łączenie teorii z praktyka, aby opanowac zasadnicze fakty, pojecia i prawa, których dokładne rozumienie daje możność zyskania umiejętności korzystania z nich w praktyce życiowej.

• materializm funkcjonalny- nie tylko wiedza ale tez umiejętności posługiwania się nią w procesie przekształcania rzeczywistości. Takich możliwości nie daje encyklopedyzm, utylitaryzm, czy formalizm dydaktyczny. W materiale nauczania poszczególnych przedmiotow należy eksponowac idee przewodnie, np. idee ewolucji w biologii

• teoria problemowo-kompleksowa - wykształcenie ogolne stanowi konieczny składnik wykształcenia zawodowego, ale jego tresc nie może być wyznaczana ze względu na potrzeby przyszłej pracy zawodowej lub studiow, ponieważ stanowi ona zarazem podstawe pozazawodowego zycia ludzi. Przedmiotem działalności poznawczej uczniow będą problemy, których rozwiązanie wymaga posługiwania się wiedza z roznych przedmiotow.

• teoria programowania dydaktycznego (teoria strukturyzacji operatywnej) - jak uczyc w sposób optymalny a nie czego uczyc na określonym szczeblu kształcenia. Staranna analiza tresci kształcenia, a wiec składających się na ta tresc wiadomości oraz zachodzących miedzy nimi związków.

5.zasady nauczania dorosłych

Są ustalone na podstawie wieloletnich analiz i ocen przebiegu roznych procesow nauczania-uczenia się, normy postepowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajomic uczniow z podstawami usystematyzowanej wiedzy, rozwijac ich zainteresowania i zdolności poznawcze, wpajac im umiejętności pojmowania swiata oraz wdrazac do samokształcenia.

• zasada poglądowości- najpowszechniejsza, zaleca w procesie poznawania rzeczywistości bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk, a nie zastepowanie ich opisami słownymi.

• zasada przystępności ( stopniowania trudności) - respektowanie w procesie nauczania-uczenia się rozwojowych możliwości uczących się. Reguly postepowania: w nauczaniu należy przechodzic od tego co jest dla ucznia bliskie do tego, co dalsze; co jest dla ucznia łatwiejsze do tego co trudniejsze; co jest znane do tego co nieznane i nowe; należy uwzględnić roznice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniow.

• zasada swiadomego i aktywnego udzialu uczniow w procesie nauczania-uczenia się - ciagle aktywizowanie ucznia poprzez wprowadzanie go w rozne sytuacje problemowe i namawianie do ich samodzielnego, pod opieka nauczyciela, rozwiązywanie. Reguly postepowania: poznanie indywidualnych zainteresowan uczniow i rozwijac je; nauczyciel powinien stawiac uczniow w sytuacjach wymagających od nich dostrzegania i wyjaśniania niezgodności miedzy obserwowanymi faktami a posiadana wiedza; nauczyciel powinien stwarzac warunki sprzyjające wdrazaniu uczniow do zespolowych form pracy

• zasada systematyczności- decyduje o skuteczności swiadomych poczynan ludzi .Reguły: nauczyciel powinien znac stan wiedzy wyjściowej uczących się i systematycznie do tej wiedzy nawiązywać; ustalac tzw.merytoryczny srodek ciężkości każdego tematu zajec; zaznajamiac z nowym materialem po uprzednim podzieleniu tematu na punkty i podpunkty omawiane kolejno; wprowadzac streszczenia i systematyczne powtorzenia; należy zwracac uwage na sposób i forme wypowiedzi uczniow; od najmłodszych lat wdrazac do pracy samodzielnej

• zasada trwałości wiedzy- stosowanie licznych zabiegow dydaktycznych. Najlepiej zapamietuje się tresci o cechach: prosta struktura mysli, która ulatwia zrozumienie tresci; konkretyzm latwiej zapamiętać niż abstrakcje; tresci odwołujące się do doświadczeń i praktycznej działalności uczniow; wielokrotne powtarzanie głównych tez; stosowanie systematycznej kontroli wynikow

• zasada operatywności wiedzy uczących się- nauczanie wielostronne, również przez odkrywanie, przezywanie i dzialanie praktyczne

• zasada wiazania praktyki z teoria- przygotowanie uczących do racjonalnego posługiwania się wiedza teoretyczna w roznych sytuacjach praktycznych

• zasada kształtowania umiejętności uczenia się- podstawa wdrazania uczniow do samodzielnego zdobywania wiedzy. Umiejętności swiadomego, samodzielnego planowania pracy umysłowej i doskonalenia podstawowych metod nabywania info

• zasada wykorzystywania doświadczeń osob dorosłych- nawiązanie do indywidualnych doświadczeń innych uczących się osob, a nie tylko do wiedzy nauczyciela. Dorośli bowiem maja bogate doświadczenia, czasem tez negatywne, które trudno wykorzenic, np. bledy ort.

• zasada indywidualizacji zespołowości- indywidualne możliwości uczących się dorosłych, podkresla tez znaczenie zespołowości w nauce.

• zasada ustawiczności kształcenia- zachowanie ciągłości i systematyczności w procesie uczenia się w celu aktualizowania zdobywanej wiedzy, podnoszenia kwalifikacji, nadazania za rozwojem nauki i techniki.

6.Metody kształcenia dorosłych

Droga, sposób postepowania. Metody oparte na slowie (wyklad, pogadanka, dyskusja), oparte na oglądzie, czyli inaczej mowiac pokazie, obserwacji i pomiarze oraz oparte na dzialaniu praktycznym (metody laboratoryjne i zajec praktycznych).

Dwa podstawowe toki realizacji kształcenia: tok podający ( aktywność nauczyciela i bierność ucznia) i tok poszukujący (aktywność ucznia i wspieranie nauczyciela w aktywności). Tak samo rozdzielimy metody. Metode poszukujaca można poszerzyc o nauczanie wielostronne ( i tu wymienione 4 drogi nauczania: przez przyswajanie wiadomości, odkrywanie, dzialanie praktyczne, przezywanie) Każdej z drog odpowiada konkretny zespol metod naucznia-uczenia się: metody podające, poszukujące, działań praktycznych i tzw. ekspresyjne, zmierzające do osiagania celow przez wywolanie pozadanych stanow emocjonalnych uczącego się i jego przezyc)

Klasyczna metoda podajaca jest wyklad ( systematyczne rozwiniecie jakiegos tematu ukazujące całość danego zagadnienia w jego powiązaniu z zagadnieniami pokrewnymi), opowiadanie i opis ( słowne przedstawienie przez nauczyciela rzeczy, faktow czy zdarzen. Czasem wzbogacone ilustracja audiowizualna), metoda pokazu ( ukazywanie sposobow wzorowego wykonywania określonych czynności, najczęściej manualnych, oraz odpowiedniego postepowania i zachowania się w danych sytuacjach. Rozwiniety pokaz sklada się z 5 faz: demonstracja całego układu czynności; pozniej eksponacja kolejnych, z krotkimi przerwami, etapow danej czynności; uwydatnienie najbardziej skomplikowanych i nie uchwytnych dla oka czynności, demonstracja powinna być w zwolnionym tempie, z odpowiednim komentarzem prowadzacego; eksponacja całego układu czynności najpierw w zwolnionym tempie, nastepnie w normalnym; prosba o wykonanie danej czynności przez któregoś z uczestnikow pokazu ),

Wedlug mnie tu się zaczynaja metody poszukujące i pierwsza z nich jest pogadanka (dialog nauczyciela z uczniami, ciag logicznie ułożonych pytan przez nauczyciela i odpowiedzi uczniow doprowadzaja uczących się do przyswojenia wiedzy), metoda dyskusji (wspolna praca intelektualna grupy nad rozwiązaniem interesujących te grupe problemow. Do rozwiązania dochodza przez wymienianie poglądów, pomysłów, propozycji), dyskusja panelowa (wymiana poglądów wokół z gory określonego problemu przez celowo dobrany zespol specjalistow), konsultacja (udzielanie przez nauczyciela indywidualnych lub zbiorowych porad, gdy uczniowie napotykaja trudności w zrozumieniu zagadnien); metoda instruktażu ( wystepuje na drodze uczenia się przez dzialanie praktyczne, stosowana szczególnie w praktycznej nauce zawodu lub doskonaleniu zawodowym); metody laboratoryjne (występują w dwoch odmianach: tradycyjna- należy do metod podających i praktycznych, wykonywanie przez uczniow w pracowniach eksperymentow mających na celu sprawdzenie słuszności tez, oraz metoda problemowa- samodzielne rozwiązywanie przez uczniow w pracowniach określonych problemow, często przez nich samych sformułowanych); metoda ćwiczeń praktycznych (wyrabianie w uczniach przez wykonywanie roznych ćwiczeń, umiejętności praktycznych i zawodowych, można wyroznic następujące etapy kształtowania- uswiadomienie uczniom nazwy i znaczenia danej umiejętności, sformułowanie regul dzialania, wzorcowy pokaz nauczyciela, czynności uczniow kontrolowane przez nauczyciela, cwiczenia uczniow)

Nowe metody- silnie aktywizujące i wywołujące pozadane przezycia emocjonalne, zwane grami dydaktycznymi to: inscenizacja (odgrywanie przez uczących się określonych rol na podstawie przygotowanej uprzednio sytuacji problemowej ), metoda sytuacyjna (obiektem analiz i ocen jest tez konkretna sytuacja, ale prezentuje się ja uczestnikom w jej kształcie opracowanym przez prowadzacego, a nie powstałym w rezultacie konkretnej inscenizacji), metoda przypadku (rozpatrzenie przez niewielka grupe uczestnikow opisu konkretnego zdarzenia przez uczestnikow), burza mozgow (In. Fabryka pomysłów, lub metoda odroczonego wartościowania- zespolowe, tworcze myslenie), mikronauczanie (wymaga sprawnego układu telewizyjnego skladajacego się z kamery, monitora i magnetowidu, podzielenie jednostki metodycznej na 3 krotkie odcinki, w pierwszym rozwiazuje sie problem pod okiem kamery wideo, pozniej zaznajamia się z nagraniem wideo i wlasnymi zachowaniami, a w trzeciej analizuje te zachowania i ocenia. mikronauczanie ma charakter tzw. treningu umiejętności spol., czyli takie umiejętności jak porozumiewania się i współpracy, dawania i otrzymywania polecen, podtrzymywania wiezi z innymi, itd.); metoda nauczania programowego (metoda uczenia-nauczania się za pomoca odpowiednio przygotowanych tekstow, teoretyczna zasade stanowia następujące zasady golne: zasada malych krokow; zasada natychmiastowego potwierdzania odpowiedzi przez ucznia; zasada indywidualizacji tempa uczenia się; zasada stopniowania trudności)

7.Środki dydaktyczne

Podstawowym składnikiem każdego srodka dydaktycznego jest komunikat w nim zawarty, związany z treściami określonego programu nauczania. Sam komunikat jest porcja informacji.

Zewnętrzne srodki dydaktyczne sa to obiekty wzięte wprost z rzeczywistości lub tez roznego rodzaju zastępniki tych obiektow. Dzielimy je na srodki modelowe, audiowizualne oraz maszyny dydaktyczne, np. komputery z oprogramowaniem.

Szczególnego rodzaju srodkiem dydaktycznym jest slowo nauczyciela, a także podręczniki i inne ksiazki szkolne. Ząda się od współczesnych podręczników pelnienia trzech funkcji:

• motywacyjnej (po co? )- pozytywny stosunek do danej dyscypliny wiedzy, budzenie i rozwijanie zainteresowan związanych z dana dziedzina

• informacyjnej (co?) - wzbogacanie wiedzy

• sprawnościowej (jak?)- opanowanie umiejętności i nawykow , związanych z dana dyscyplina naukowa jak i sztuka samodzielnego uczenia się

8.Kontrola i ocena

Kontrola jest uwazana za ostateczny sprawdzian rezultatow pracy ucznia, sluzy ustaleniu osiągnięć i pozwala na sformułowanie konkretnych ocen przebiegu procesu.

Inne funkcje kontroli:

• poznawcza- uzyskiwanie przez nauczyciela info o stanie procesu nauczania w danej chwili lub w określonym czasie.( zwana tez przez nauczyciela funkcja autokontrolna)

• dydaktyczna i metodyczna- dobrze zaprojektowany układ kontroli. Po wykonaniu zabiegu kontrolnego organizator nauczania rozklad bledow i poprawnych wynikow dla calej grupy, nastepnie szczegolowa analiza bledow

• selekcyjna- określenie roznic w stanie wiedzy z danego zakresu poszczególnych osob uczących się

• wychowawcza- kontrola obiektywna, sprawiedliwa i w miare rygorystyczna- kontrola zbyt liberalna

• aktywizujaca- oceny rezultatow nauczania można uważać za forme warunkowego wzmocnienia, prowadzi do uruchamiania motywującej funkcji kontroli

• motywujaca- uczacy musi zrozumiec ze oceny nie sa celem samym w sobie, lecz jedynie srodkiem pomocnym w kształtowaniu motywacji.

Często konieczna jest tzw. kontrola biezaca, która pelni kazda funkcje z wyzej wymienionych. Wazna jest tez kontrola koncowa, oraz dystansowa (proba ponownego sprawdznia u uczniow wybranego obszaru wiedzy po pewnym czasie)

9.Nauczyciel dorosłych

Od nauczyciela dorosłych oprocz umiejętności, które posiada każdy inny nauczyciel, wymaga się również kompetencji komunikacyjnych (określony poziom sprawności we wzajemnym przekazywaniu sobie roznych informacji przez osoby wchodzące ze soba w rozne interakcje)

11 kanałów przekazywania informacji: komunikacja werbalna; gestykulacja; wyraz mimiczny twarzy; dotyku i kontaktu fizycznego; wygladu fizycznego ciala; dźwięków paralingwistycznych, np.westchnienia, pomruki, placz, smiech; kanał wokalny, barwa glosy, rytm, szybkość mowienia; sposobu i wymiany spojrzen; dystansu fiz. Miedzy rozmowcami; pozycji ciala w trakcie rozmowy; organizacji środowiska w skali osobistej-wyposazenie wnetrz, i publicznej- komunikowanie się przez architekture.

Komunikaty przekazywane kanalem werbalnym pelnia 6 funkcji

• funkcja odniesienia- okresla stosunki zachodzace miedzy komunikatem a przedmiotem do którego się ten komunikat odnosi. Przedmiot to to wszystko do czego Sue ten komunikat odnosi, a wiec wybrany obiekt, zjawisko, proces. Informacja musi być obiektywna, a wiec prawdziwa.

• funkcja emotywna- okresla stosunki zachodzące pomiedzy komunikatem a nadawca tego komunikatu.

• funkcja fatyczna- ma na celu potwierdzenie, podtrzymanie lub przerwanie łączności. Np. wplatanie w tok przekazu przez nauczyciela zwrotow: proszę uważać, czy mnie słyszycie, co ja powiedziałem i pilnego obserwowania jak zachowaja się wtedy uczniowie.

• funkcja matajezykowa- komunikat dociera do odbiorcy bez zniekształceń i zgodnie z intencjami nadawcy, jeśli odbiorca jest w stanie ta tresc w pelni zrozumiec!chodzi o jezyk!!

• funkcja estetyczna- w jaki sposób przekazuje się komunikat . Bledem jest np. mowienie z oczami wbitymi w ziemie, sufit, prymitywny jezyk, brak dbałości o forme przekazu, niestaranność wygladu zewnętrznego komunikatu: zdjęcia, obrazu filmowego, arogancja w zachowaniu się nadawcy komunikatu, itd.

Ciekawostka: wedlug niektórych specjalistow tylko 7% informacji czerpiemy ze slow, 38% z tonu glosu, 55% z mowy ciala

---