DR PAWEŁ WITKOWSKI
RAWO ADMINISTRACYJNE - materiały dydaktyczne dla studentów
I SEMERTR
Pojęcie administracji publicznej.
Administrację publiczną można określić z punktu widzenia:
- organizacyjnego (podmiotowego),
- funkcjonalnego (przedmiotowego),
- formalnego,
- przez określenie cech.
Do cech administracji publicznej zaliczamy m.in. to, że:
- administracja działa na podstawie przepisów prawa,
- administracja podlega kontroli sądowej,
- administracja działa władczo,
- administracja podejmuje działania z własnej inicjatywy,
- administracja działa bezosobowo,
-administracja działa w sposób ciągły,
- administracja jest zjawiskiem społecznym
- administracja powinna być apolityczna w indywidualnych sprawach.
Ujęcie organizacyjne - Organy administracji publicznej i inne podmioty administrujące m. in.:
Administracja rządowa |
Administracja zdecentralizowana |
Organy Naczelne |
Zakłady publiczne |
Organy centralne |
Samorząd zawodowy, gospodarczy |
Organy terenowe: |
Samorząd terytorialny: |
|
|
|
- jednostki pomocnicze gminy |
Zobacz ustawy m.in.: ustawa o Radzie Ministrów, ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.
Ujęcie funkcjonalne (materialne)
- od strony pozytywnej
- od strony negatywnej
Administracja publiczna w ujęciu formalnym.
Pojęcie prawa administracyjnego
Rodzaje norm prawa administracyjnego
- materialne,
- proceduralne,
- ustrojowe.
Teorie pozwalające rozgraniczyć normy prawa publicznego (administracyjnego) i normy prawa prywatnego.
- teoria podporządkowania
- teoria interesu,
- teoria praw specjalnych (teoria podmiotu).
Dwie sfery działania administracji
- zewnętrzna
- wewnętrzna
Zasady ogólne prawa administracyjnego
- zasada praworządności i legalności (na podstawie i w granicach prawa).
- zasada równości wobec prawa,
- zasada ochrony praw słusznie nabytych,
- zasada prawa do sądu,
- zasada pomocniczości (subsydiarności)
- zasada proporcjonalności działań,
- zasada zrównoważonego rozwoju,
- zasada decentralizacji,
- zasada sprawności działania
Zasady proceduralne.
Pojęcie i elementy stosunku administracyjnoprawnego.
Jest to relacja między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami a jednostką, oparta na normach prawa administracyjnego.
Elementy stosunku adm. - prawnego:
- podmioty,
- przedmiot,
- treść.
Sposoby nawiązania stosunków administracyjnoprawnych:
- na podstawie ustawy,
- na podstawie aktu administracyjnego,
- na podstawie umowy administracyjnej,
- na podstawie ugody administracyjnej,
- na podstawie porozumienia administracyjnego,
- na podstawie działań faktycznych.
Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych
- materialne,
- proceduralne,
- ustrojowe,
- wewnątrzadministracyjne,
- wewnątrz-zakładowe,
- egzekucyjne,
- nadzoru i inne
Źródła prawa administracyjnego.
Pojęcie źródeł prawa.
Źródło prawa a źródło poznania prawa.
- Formalne źródła prawa
- Materialne źródła prawa
Źródła poznania prawa
Formalne źródła poznania prawa
Nieformalne źródła poznania prawa.
Źródła prawa
Źródła prawa krajowego a źródła prawa Unii Europejskiej
Rola prezydenta RP w procesie legislacyjnym
Etapy procesu legislacyjnego
Umowy międzynarodowe jako źródło prawa administracyjnego
Rodzaje rozporządzeń
- rozporządzenia z mocą ustawy,
- rozporządzenia wykonawcze ogólnokrajowe,
- rozporządzenia będące aktami prawa miejscowego.
Delegacja ustawowa do wydania aktu normatywnego i jej elementy
Kontrola legalności rozporządzeń
wewnątrzadministracyjna: kontrola ta realizowana jest na podstawie art. 149 Konstytucji. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra. Zatem to Rada Ministrów realizuje kontrolę wewnątrzadministracyjną rozporządzeń wydanych przez ministrów. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.
sądowa (abstrakcyjna, konkretna) realizowana jest przez Trybunał Konstytucyjny.
Orzeka on w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
5) skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji RP
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".
Konstytucja w art. 190 stanowi, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny - dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania.
W sprawach zgodności aktu normatywnego ogólnokrajowego (np. rozporządzenia) z aktem normatywnym krajowym wyższej rangi, na podstawie art. 191 Konstytucji, do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:
1) Prezydent Rzeczypospolitej, Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Prezes Rady Ministrów, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Prokurator Generalny, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich,
2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2 Konstytucji,
3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,
4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,
5) kościoły i inne związki wyznaniowe,
Również sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.
Orzekając o zgodności aktu normatywnego lub ratyfikowanej umowy międzynarodowej z Konstytucją, Trybunał bada zarówno treść takiego aktu lub umowy, jak też kompetencję oraz dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu lub do zawarcia i ratyfikacji umowy - art. 42 ustawy o trybunale Konstytucyjnym.
Kontrola konkretna
Kontrola konkretna realizowana jest w ramach rozpoznawania przez Trybunał Konstytucyjny skargi konstytucyjnej. Może być ona wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Skargę Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznawania wniosków o stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów normatywnych z Konstytucją lub ustawami.
Przypadki utraty mocy obowiązującej rozporządzeń
Akty normatywne prawa wewnętrznego (podmioty, przedmiot, obowiązywanie, publikacja)
- zarządzenia ,
- uchwały
Akty prawa miejscowego
Stanowione przez terenowe organy administracji rządowej
Stanowione przez organy samorządu terytorialnego
Stanowione przez organy samorządu terytorialnego
- Stanowione przez organy gminy, powiatu, województwa (samorządu)
- wykonawcze albo porządkowe
Wykonawcze:
- wydawane na podstawie ustaw szczególnych,
- dotyczące spraw statutowych (ustrojowo organizacyjne)
Zgodnie z art. 59 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części. Organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych przepisów. akty te mają charakter wykonawczy.
Akty porządkowe są wydawane przez wojewodów w zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących. Mogą oni na podstawie art. 60 ustawy o wojewodzie i... wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Rozporządzenia porządkowe mogą przewidywać, za naruszenie ich przepisów, kary grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określonych w ustawie - Kodeks wykroczeń. Organy administracji niezespolonej wydają przepisy porządkowe tylko w zakresie określonym innymi ustawami niż ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.
Wojewoda ma obowiązek przekazania rozporządzenia porządkowego (niezwłocznie) Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane.
Tryb nadzoru nad wydawaniem aktów prawa miejscowego przez terenowe organy administracji rządowej określa art. 61 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Zgodnie z nim Prezes Rady Ministrów uchyla, w trybie nadzoru, akty prawa miejscowego, w tym rozporządzenia porządkowe, ustanowione przez wojewodę lub organy niezespolonej administracji rządowej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także może je uchylać z powodu niezgodności z polityką Rady Ministrów lub naruszenia zasad rzetelności i gospodarności.
W trybie rozporządzenia Prezes Rady Ministrów określił, szczegółowo tryb kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ich zgodności z przepisami powszechnie obowiązującymi oraz polityką Rady Ministrów.
Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego oraz wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego określa ustawa z 20 lipca 2000 r o ogłaszaniu aktów normatywnych.
Akty prawa wydawane przez terenowe organy administracji rządowej (oraz samorządu terytorialnego) mogą być też zaskarżone przez każdego, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym przez te organy, w sprawie z zakresu administracji publicznej, może, po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis, lub organu upoważnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru do usunięcia naruszenia, zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.
Akty prawa miejscowego stanowione przez organy jednostek samorządu terytorialnego na przykładzie gminy
Podział aktów:
- akty wykonawcze wydawane na podstawie ustaw szczególnych
- akty wykonawcze dotyczące spraw statutowych tzw. ustrojowo - organizacyjne
- akty porządkowe.
Akty wykonawcze wydawane na podstawie ustaw szczególnych, to np. wydawane na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (podatki od nieruchomości, od środków transportowych, opłata targowa, miejscowa, uzdrowiskowa, od posiadania psów).
Akty wykonawcze dotyczące spraw statutowych tzw. ustrojowo organizacyjne są wydawane na podstawie art.40 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym w zakresie:
1) wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,
2) organizacji urzędów i instytucji gminnych,
3) zasad zarządu mieniem gminy,
4) zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.
Akty porządkowe mogą być wydawane w zakresie nieuregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Wówczas rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy te w przypadku niecierpiącym zwłoki może wydać wójt, w formie zarządzenia. Akty prawa miejscowego ustanawiane przez radę gminy mają formę uchwały.
Jeżeli przepisy wójt wyda zarządzenie porządkowe, to musi być ono przedstawione do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady.
Formy działania administracji publicznej i ich klasyfikacja
Podział form działania administracji publicznej
- czynności prawne
- inne działania
Pojęcie aktu administracyjnego
Rodzaje aktów administracyjnych
Problem prawidłowości aktów administracyjnych
Gradacja wad aktów administracyjnych
Uznanie administracyjne
Klauzule dodatkowe w aktach administracyjnych
Przypadki utraty mocy obowiązującej aktów administracyjnych
II SEMESTR
Nawiązanie do treści wykładowych z I semestru a w szczególności do form działania administracji publicznej.
Ustrojowe prawo administracyjne - przedmiot badań.
Zasady powiązań podmiotów administracji publicznej i ich przejawy w prawnie określonej strukturze administracji publicznej.
|
Centralizacja | Koncentracja
|
---------------------------------------------------------------
|
|
Decentralizacja | Dekoncentracja
Hierarchiczne podporządkowanie w administracji publicznej i przejawy zależności.
Kontrola a nadzór
Struktura administracji publicznej
Pojęcie organu administracji publicznej
- wyodrębnienie jako części aparatu administracyjnego
- działanie w imieniu i na rachunek szeroko rozumianego państwa
- uprawnienie do stosowania środków władczych
- działanie w zakresie przyznanych kompetencji(prawem określony zakres działania, zadania, uprawnienia, obowiązki)
Organ a jego aparat pomocniczy.
Rodzaje organów
Organy
- naczelne i inne
- centralne a terenowe
- decydujące a pomocnicze
- monokratyczne a kolegialne
- zawodowe a społeczne..
Kompetencja organu (kompetencja ogólna - zakres działania, kompetencja szczególna - właściwość)
Rodzaje właściwości organów i problem jej przenoszenia oraz przestrzegania.
Władztwo organizacyjne
Zakład administracyjny, tworzenie, władztwo zakładowe, użytkownicy, dobrowolność czy obowiązek, odpłatność czy darme świadczenia.
Fundacje publicznoprawne a fundacje prawa prywatnego
Prezydent RP jako organ administracji państwowej (administracyjnoprawne kompetencje)
- legislacja administracyjna
- akty administracyjne
Rada Ministrów
- zasady funkcjonowania
- organy wewnętrzne
Inne organy centralne
Podziały terytorialne
- pojęcie
- rodzaje
Ustalanie nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych
Podział terenowej administracji publicznej
Terenowa administracja rządowa
- administracja zespolona,
-- przejawy zespolenia
-- funkcje i zadania wojewody
-- kontrola realizowana przez wojewodę,
- administracja niezespolona
Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie:
1) dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień;
2) dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych;
3) dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej;
4) dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych;
5) dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar;
6) dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych;
7) dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej;
8) dyrektorzy urzędów morskich;
9) dyrektorzy urzędów statystycznych;
10) dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej;
11) graniczni i powiatowi lekarze weterynarii;
12) komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej;
13) okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego;
14) państwowi graniczni inspektorzy sanitarni;
15) regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.
Powoływanie i odwoływanie organów niezespolonej administracji rządowej następuje na podstawie ustaw ustrojowych dotyczącychodrębnych ustaw.
Ustanowienie organów niezespolonej administracji rządowej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.
Organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do składania wojewodzie rocznych informacji o swojej działalności w województwie, do końca lutego każdego roku. W przypadku gdy obszar działalności organu przekracza obszar jednego województwa, informację, o której mowa w ust. 1, składa się wszystkim właściwym wojewodom.
Administracja samorządu terytorialnego.
- pojęcie samorządu terytorialnego
- pojęcie gminy, powiatu, samorządu województwa
- rodzaje zadań realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego,
- ustrój i funkcjonowanie organów j.s.t.
Związki i porozumienia komunalne
Nadzór nad samorządem terytorialnym
- przedmiot nadzoru,
- kryterium nadzoru
- środki nadzoru
Przedmiot nadzoru.
Przedmiotem nadzoru jest działalność jednostek samorządu terytorialnego, w tym ich związków publicznoprawnych
Kryterium nadzoru.
Kryterium nadzoru jest legalność czyli czy działania są zgodne z prawem, jednakże analiza wszystkich środków nadzoru daje podstawę do istotnych wątpliwości czy legalność jest jedynym kryterium.
Środki nadzoru.
Różne organy nadzoru mogą stosować różne rodzaje środków nadzoru. Wszystkie jednak mogą wkraczać w działalność gminną tylko w przypadkach określonych ustawami.
Żądanie niezbędnych informacji i danych.
Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania jednostki samorządu terytorialnego, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.
uzgodnienie, opinia, zatwierzenie.
Jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu gminy od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu. Termin ten wynosi jednak 30 dni, jeżeli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie wymagane jest od organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.
Jeżeli organ uzgadniający, opiniujący, zatwierdzający, nie zajmie stanowiska w sprawie, rozstrzygnięcie uważa się za przyjęte w brzmieniu przedłożonym przez jednostkę samorządu terytorialnego, z upływem ww.terminów.
Stwierdzenie nieważności uchwały lub zarządzenia.
Monokratyczny organ jednostki samorządu terytorialnego obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie (regionalnej izbie obrachunkowej) uchwał organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Akty ustanawiające przepisy porządkowe przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia. Uchwała lub zarządzenie organu sprzeczne z prawem są nieważne. O nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały lub zarządzenia. Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub zarządzenia albo w toku tego postępowania, może wstrzymać ich wykonanie. Rozstrzygnięcie nadzorcze powinno zawierać uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
W przypadku nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru nie stwierdza nieważności uchwały lub zarządzenia, ograniczając się do wskazania, iż uchwałę lub zarządzenie wydano z naruszeniem prawa. Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały lub zarządzenia organu wstrzymuje ich wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.
Po upływie 30 dniowego terminu organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały lub zarządzenia organu jednostki samorządu terytorialnego. W tym przypadku organ nadzoru może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego. Nie stwierdza się nieważności uchwały lub zarządzenia organu po upływie jednego roku od dnia ich podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały lub zarządzenia w terminie, albo jeżeli są one aktem prawa miejscowego.
Jeżeli nie stwierdzono nieważności uchwały lub zarządzenia z powodu upływu terminu określonego, a istnieją przesłanki stwierdzenia nieważności, sąd administracyjny orzeka o ich niezgodności z prawem. Uchwała lub zarządzenie tracą moc prawną z dniem orzeczenia o ich niezgodności z prawem.
Odwołanie wójta.
Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt, wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o odwołanie wójta. W przypadku odwołania wójta Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru wójta pełni jego funkcję.
Zawieszenie organów j.s.t.
W razie nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy jednostki samorządu terytorialnego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru na kolejną kadencję. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom gminy i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji gminy. Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów jednostki samorządu terytorialnego .
rozwiązanie zarządu jednostki samorządu terytorialnego.
Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się zarząd j.s.t. wojewoda wzywa radę powiatu (sejmik województwa) do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej - występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu. W razie rozwiązania zarządu, do czasu wyboru nowego zarządu, funkcję zarządu pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.
zarządzenie zastępcze.
Jeżeli właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, wbrew obowiązkowi wynikającemu z przepisów ustaw, np. w w zakresie dotyczącym odpowiednio wygaśnięcia mandatu radnego, obsadzenia mandatu radnego, wygaśnięcia mandatu wójta, odwołania ze stanowiska albo rozwiązania umowy o pracę z zastępcą wójta, sekretarzem gminy, skarbnikiem gminy, kierownikiem jednostki organizacyjnej gminy i osobą zarządzającą lub członkiem organu zarządzającego gminną osobą prawną, nie podejmuje uchwały, nie odwołuje ze stanowiska lub nie rozwiązuje umowy o pracę, wojewoda wzywa organ gminy do podjęcia odpowiedniego aktu w terminie 30 dni. W razie bezskutecznego upływu terminu, wojewoda, po powiadomieniu ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wydaje zarządzenie zastępcze.
Rozwiązanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przez Sejm.
W razie powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać ten organ stanowiący. W przypadku rozwiązania Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru nowych organów pełni ich funkcję.
Inne środki nadzoru określone w ustawach.
Elementy materialnego prawa administracyjnego
- przedmiot materialnego prawa administracyjnego
- rodzaje norm materialnych administracyjnych
- prawo o zgromadzeniach
- prawo o stowarzyszeniach i inne
Dz.U.90.51.297
1999.05.25 zm. Dz.U.1999.41.412 art. 22
2000.02.23 zm. Dz.U.2000.12.136 art. 19
2001.05.31 zm. Dz.U.2001.46.499 art. 237
2004.01.01 zm. Dz.U.2002.153.1271 art. 20
USTAWA
z dnia 5 lipca 1990 r.
Prawo o zgromadzeniach.
(Dz. U. z dnia 1 sierpnia 1990 r.)
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. 1. Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się.
2. Zgromadzeniem jest zgrupowanie co najmniej 15 osób, zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska.
Art. 2. Wolność zgromadzania się podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrony Pomników Zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412).
Art. 3. 1. Prawo organizowania zgromadzeń przysługuje osobom mającym pełną zdolność do czynności prawnych, osobom prawnym, innym organizacjom, a także grupom osób.
2. W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia.
Art. 4. Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń:
1) organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego,
2) odbywanych w ramach działalności Kościoła Katolickiego, innych kościołów oraz związków wyznaniowych.
3) (skreślony).
Rozdział 2
Postępowanie w sprawach zgromadzeń
Art. 5. 1. Postępowanie w sprawach dotyczących zgromadzeń należy do zadań zleconych organów gminy.
2. Organem odwoławczym od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w ust. 1, jest wojewoda.
Art. 6. 1. Zgromadzenia organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób, zwane dalej "zgromadzeniami publicznymi", wymagają uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia.
2. Jeżeli zgromadzenia organizowane są w pobliżu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych i organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, organ gminy zawiadamia właściwego komendanta policji oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
3. Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń publicznych nie wymaga zawiadomienia.
Art. 7. 1. Organizator zgromadzenia publicznego zawiadamia organ gminy w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3 dni, a najwcześniej 30 dni przed datą zgromadzenia.
2. Zawiadomienie powinno zawierać następujące dane:
1) imię, nazwisko, datę urodzenia i adres organizatora oraz nazwę i adres osoby prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie,
2) cel i program oraz język, w którym będą porozumiewać się uczestnicy zgromadzenia,
3) miejsce i datę, godzinę rozpoczęcia, planowany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz projektowaną trasę przejścia, jeżeli przewiduje się zmianę miejsca w czasie trwania zgromadzenia,
4) określenie planowanych przez organizatora środków służących zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia oraz środków, o których dostarczenie zwraca się do organu gminy.
Art. 8. Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli:
1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się niniejszej ustawie lub naruszają przepisy ustaw karnych,
2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.
Art. 9. 1. Decyzja o zakazie zgromadzenia publicznego powinna być doręczona organizatorowi w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie później jednak niż na 24 godziny przed planowanym terminem rozpoczęcia zgromadzenia.
2. Odwołanie wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji.
3. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.
4. Decyzję wydaną w wyniku rozpatrzenia odwołania doręcza się organizatorowi w terminie 3 dni od dnia otrzymania odwołania.
Art. 10. 1. Zgromadzenie publiczne powinno mieć przewodniczącego, który otwiera zgromadzenie, kieruje jego przebiegiem oraz zamyka zgromadzenie.
2. Przewodniczącym jest organizator zgromadzenia, chyba że powierzy on swoje obowiązki innej osobie albo uczestnicy zgromadzenia za jego zgodą wybiorą innego przewodniczącego.
3. Przewodniczący odpowiada za zgodny z przepisami prawa przebieg zgromadzenia i podejmuje w tym celu przewidziane w ustawie środki.
4. Przewodniczący ma prawo zażądać opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W razie niepodporządkowania się żądaniu, przewodniczący może zwrócić się o pomoc do policji lub straży miejskiej.
5. Jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się zarządzeniom przewodniczącego wydanym w wykonaniu jego obowiązków lub gdy przebieg zgromadzenia sprzeciwia się niniejszej ustawie albo narusza przepisy ustaw karnych, przewodniczący rozwiązuje zgromadzenie.
6. Z chwilą rozwiązania lub zamknięcia zgromadzenia jego uczestnicy są obowiązani bez nieuzasadnionej zwłoki opuścić miejsce, w którym odbywało się zgromadzenie.
Art. 11. 1. Organ gminy może delegować na zgromadzenie swoich przedstawicieli.
2. Organ gminy na wniosek organizatora zapewnia w miarę potrzeby i możliwości ochronę policyjną w trybie przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179), służącą stosownemu przebiegowi zgromadzenia, oraz może delegować na zgromadzenie swojego przedstawiciela.
3. Delegowani przedstawiciele organu gminy, przybywając na zgromadzenie, są obowiązani okazać swoje upoważnienia przewodniczącemu zgromadzenia.
Art. 12. 1. Zgromadzenie może być rozwiązane przez przedstawiciela organu gminy, jeżeli jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach lub gdy narusza przepisy niniejszej ustawy albo przepisy ustaw karnych, a przewodniczący, uprzedzony o konieczności rozwiązania zgromadzenia, wzbrania się to uczynić.
2. Rozwiązanie zgromadzenia na podstawie ust. 1 następuje przez wydanie decyzji ustnej, poprzedzonej trzykrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej przewodniczącemu w obecności zgromadzonych, której nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Decyzję tę doręcza się organizatorowi na piśmie w terminie 24 godzin od jej podjęcia.
3. Organizatorowi oraz uczestnikowi zgromadzenia przysługuje prawo odwołania się od decyzji w sprawie rozwiązania zgromadzenia w terminie 3 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia; przepis art. 9 ust. 4 stosuje się odpowiednio.
Art. 13. Skargi na decyzje w sprawach zgromadzeń wnosi się bezpośrednio do sądu administracyjnego w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji, a sąd wyznacza rozprawę nie później niż w terminie 7 dni od dnia wniesienia do niego skargi, chyba że zachodzą przeszkody formalne.
Rozdział 3
Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 14. W Kodeksie wykroczeń w art. 52 § 1 otrzymuje brzmienie:
"§ 1. Kto:
1) przeszkadza lub usiłuje przeszkodzić w organizowaniu lub w przebiegu nie zakazanego zgromadzenia,
2) zwołuje zgromadzenie bez wymaganego zawiadomienia albo przewodniczy takiemu zgromadzeniu lub zgromadzeniu zakazanemu,
3) przewodniczy zgromadzeniu po rozwiązaniu go przez przewodniczącego lub przedstawiciela organu gminy,
4) bezprawnie zajmuje lub wzbrania się opuścić miejsce, którym inna osoba lub organizacja prawnie rozporządza jako zwołujący lub przewodniczący zgromadzenia,
5) bierze udział w zgromadzeniu posiadając przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia
- podlega karze aresztu do dwóch tygodni, karze ograniczenia wolności do dwóch miesięcy albo karze grzywny."
Art. 15. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 29, poz. 154) wprowadza się następujące zmiany:
1) tytuł ustawy otrzymuje brzmienie:
"o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej",
2) w art. 15 ust. 2 otrzymuje brzmienie:
"2. Publiczne sprawowanie kultu nie wymaga zawiadomienia, jeżeli odbywa się:
1) w kościołach, kaplicach, budynkach kościelnych i na gruntach kościelnych oraz w innych pomieszczeniach służących katechizacji lub organizacjom kościelnym,
2) w innych miejscach, z wyłączeniem dróg i placów publicznych oraz pomieszczeń użyteczności publicznej; publiczne sprawowanie kultu na drogach, placach publicznych oraz w pomieszczeniach użyteczności publicznej podlega uzgodnieniu z właściwym organem sprawującym zarząd lub upoważnionym do dysponowania nimi.",
3) w art. 34 w ust. 5 wyrazy "w budynkach państwowych" zastępuje się wyrazami "w pomieszczeniach użyteczności publicznej".
Art. 16. W ustawie z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (Dz. U. Nr 29, poz. 155) w art. 29 w ust. 1 wyrazy "w budynkach państwowych" zastępuje się wyrazami w pomieszczeniach użyteczności publicznej".
Art. 17. W sprawach uregulowanych ustawą, nie zakończonych przed dniem jej wejścia w życie, stosuje się przepisy niniejszej ustawy.
Art. 18. Traci moc ustawa z dnia 29 marca 1962 r. o zgromadzeniach (Dz. U. Nr 20, poz. 89, z 1971 r. Nr 12, poz. 115, z 1982 r. Nr 14, poz. 113, z 1985 r. Nr 36, poz. 167 oraz z 1989 r. Nr 20, poz. 104 i Nr 29, poz. 154).
Art. 19. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Dz.U.01.79.855
2003.06.29 zm. Dz.U.2003.96.874 art. 5
2004.05.01 zm. Dz.U.2004.102.1055 art. 2
2007.07.28 zm. Dz.U.2007.112.766 art. 3
USTAWA
z dnia 7 kwietnia 1989 r.
Prawo o stowarzyszeniach.
(tekst jednolity)
W celu stworzenia warunków do pełnej realizacji gwarantowanej przepisami Konstytucji wolności zrzeszania się zgodnie z Powszechną Deklaracją Praw Człowieka i Międzynarodowym Paktem Praw Obywatelskich i Politycznych, umożliwienia obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestniczenia w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań, a także uwzględniając tradycje i powszechnie uznawany dorobek ruchu stowarzyszeniowego, stanowi się, co następuje:
Rozdział 1
Przepisy ogólne
Art. 1. 1. Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami Konstytucji oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach.
2. Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach może podlegać ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo ochrony praw i wolności innych osób.
3. Stowarzyszenia mają prawo wypowiadania się w sprawach publicznych.
Art. 2. 1. Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych.
2. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.
3. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.
Art. 3. 1. Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych.
2. Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych.
3. Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.
Art. 4. 1. Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.
2. Cudzoziemcy niemający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.
Art. 5. 1. Stowarzyszenia międzynarodowe mogą być tworzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej według zasad określonych w ustawie.
2. Stowarzyszenia mogą należeć do organizacji międzynarodowych na warunkach określonych w ich statutach, jeżeli nie narusza to zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną.
Art. 6. 1. Tworzenie stowarzyszeń przyjmujących zasadę bezwzględnego posłuszeństwa ich członków wobec władz stowarzyszenia jest zakazane.
2. Nikogo nie wolno zmuszać do udziału w stowarzyszeniu lub ograniczać jego prawa do wystąpienia ze stowarzyszenia. Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim.
Art. 7. 1. Przepisom ustawy nie podlegają:
1) organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną,
2) kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
3) organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków,
4) komitety wyborcze utworzone w związku z wyborami do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do Parlamentu Europejskiego lub wyborami do organów samorządu terytorialnego,
5) partie polityczne.
2. Do organizacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, w sprawach nieuregulowanych odrębnie stosuje się przepisy ustawy.
Art. 8. 1. Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis ustawy nie stanowi inaczej.
2.-4. (skreślone).
5. Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do:
1) wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego,
2) starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad innymi niż wymienione w pkt 1 stowarzyszeniami
- zwanych dalej "organami nadzorującymi".
6. Przepisy ustawy nie naruszają uprawnień prokuratora wynikających z innych ustaw.
Rozdział 2
Tworzenie stowarzyszeń
Art. 9. Osoby w liczbie co najmniej piętnastu, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski.
Art. 10. 1. Statut stowarzyszenia określa w szczególności:
1) nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji,
2) teren działania i siedzibę stowarzyszenia,
3) cele i sposoby ich realizacji,
4) sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,
5) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
6) sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,
7) sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,
8) zasady dokonywania zmian statutu,
9) sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
2. Stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek.
3. Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.
Art. 11. 1. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. W sprawach, w których statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia, podejmowanie uchwał należy do walnego zebrania członków.
2. Statut może przewidywać zamiast walnego zebrania członków zebranie delegatów lub zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy określoną w statucie wielkość. W takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji.
3. Stowarzyszenie jest obowiązane posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej.
Art. 12. Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.
Art. 13. 1. Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia sąd rejestrowy rozpoznaje niezwłocznie, a rozstrzygnięcie powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku.
2. Sąd rejestrowy doręcza organowi nadzorującemu odpis wniosku o rejestrację wraz z załącznikami wymienionymi w art. 12. Organ ten ma prawo wypowiedzieć się w sprawie wniosku w terminie 14 dni licząc od dnia jego doręczenia, a także przystąpić, za zgodą sądu, do postępowania jako zainteresowany.
Art. 14. Sąd rejestrowy odmawia zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w ustawie.
Art. 15. 1. Sąd rejestrowy przed wydaniem postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia, jeżeli uzna za niezbędne dokonanie dodatkowych ustaleń, wyznacza w tym celu posiedzenie wyjaśniające.
2. Na posiedzenie wyjaśniające sąd rejestrowy wzywa uczestników postępowania.
Art. 16. Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą.
Art. 17. 1. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.
1a. Terenowa jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 10 ust. 2, może uzyskać osobowość prawną, jeżeli statut stowarzyszenia to przewiduje.
2. (skreślony).
3. O wpisaniu stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego sąd rejestrowy zawiadamia założycieli oraz organ nadzorujący, przesyłając jednocześnie temu organowi statut.
4. Postępowanie w sprawach o wpis stowarzyszenia do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych.
Art. 18. (skreślony).
Art. 19. (skreślony).
Art. 20. 1. Zarząd terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia jest obowiązany, w terminie 14 dni od chwili jej powołania, zawiadomić o tym organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę tej jednostki, podając skład zarządu i adres siedziby jednostki, oraz doręczyć statut stowarzyszenia.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie zmian w składzie zarządu i adresie siedziby terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia oraz w statucie stowarzyszenia.
Art. 21. Zarząd stowarzyszenia ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić sąd rejestrowy o zmianie statutu. W sprawie wpisania do rejestru zmiany statutu stowarzyszenia stosuje się odpowiednio zasady i tryb przewidziane dla rejestracji stowarzyszenia.
Art. 22. 1. Stowarzyszenia w liczbie co najmniej trzech mogą założyć związek stowarzyszeń. Założycielami i członkami związku mogą być także inne osoby prawne, z tym że osoby prawne mające cele zarobkowe mogą być członkami wspierającymi.
2. Do związków, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy.
Art. 23. (skreślony).
Art. 24. (skreślony).
Rozdział 3
Nadzór nad stowarzyszeniami
Art. 25. Organ nadzorujący ma prawo:
1) żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów),
2) (skreślony),
3) żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.
Art. 26. W razie niezastosowania się stowarzyszenia do wymagań określonych w art. 25, sąd na wniosek organu nadzorującego może nałożyć grzywnę w wysokości jednorazowo nie wyższej niż 5.000 zł. Od grzywny można zwolnić, jeżeli po jej wymierzeniu stowarzyszenie niezwłocznie zastosuje się do wymagań organu nadzorującego. Stowarzyszenie, w terminie 7 dni, może wystąpić do sądu o zwolnienie od grzywny.
Art. 27. Organem nadzorującym terenową jednostkę organizacyjną stowarzyszenia jest organ określony w art. 8 ust. 5, właściwy ze względu na siedzibę tej jednostki.
Art. 28. W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu w sprawach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o zastosowanie środka określonego w art. 29.
Art. 29. 1. Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może:
1) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,
2) uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia,
3) rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem.
2. Sąd rozpoznając wniosek, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, może na wniosek lub z własnej inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu stowarzyszenia, wyznaczając przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia.
3. Rozpoznając wniosek o rozwiązanie stowarzyszenia, sąd może zobowiązać władze stowarzyszenia do usunięcia nieprawidłowości w określonym terminie i zawiesić postępowanie. W razie bezskutecznego upływu terminu, sąd, na wniosek organu nadzorującego lub z własnej inicjatywy, podejmie zawieszone postępowanie.
Art. 30. 1. Jeżeli stowarzyszenie nie posiada zarządu zdolnego do działań prawnych, sąd, na wniosek organu nadzorującego lub z własnej inicjatywy, ustanawia dla niego kuratora.
2. Kurator jest obowiązany do zwołania w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy walnego zebrania członków (zebrania delegatów) stowarzyszenia w celu wyboru zarządu. Do czasu wyboru zarządu, kurator reprezentuje stowarzyszenie w sprawach majątkowych wymagających bieżącego załatwienia.
3. Wynagrodzenie kuratora pokrywa się z majątku stowarzyszenia.
Art. 31. Na wniosek organu nadzorującego sąd wydaje postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia, w razie gdy:
1) liczba członków stowarzyszenia zmniejszyła się poniżej liczby członków wymaganych do jego założenia,
2) stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż rok.
Art. 32. Wnioski, o których mowa w art. 29 ust. 1 i art. 31, sąd rozpoznaje na rozprawie w postępowaniu nieprocesowym - rejestrowym.
Rozdział 4
Majątek stowarzyszenia
Art. 33. 1. Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej.
2. Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.
Art. 34. Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.
Art. 35. Stowarzyszenie może otrzymywać dotację według zasad określonych w odrębnych przepisach.
Rozdział 5
Likwidacja stowarzyszeń
Art. 36. 1. W razie rozwiązania się stowarzyszenia na podstawie własnej uchwały, likwidatorami stowarzyszenia są członkowie jego zarządu, jeżeli statut lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu, uchwała ostatniego walnego zebrania członków (zebrania delegatów) tego stowarzyszenia nie stanowi inaczej.
2. W razie rozwiązania stowarzyszenia przez sąd, zarządza on jego likwidację, wyznaczając likwidatora.
Art. 37. 1. Obowiązkiem likwidatora jest przeprowadzenie likwidacji w możliwie najkrótszym czasie, w sposób zabezpieczający majątek likwidowanego stowarzyszenia przed nieuzasadnionym uszczupleniem.
2. Likwidator w szczególności powinien:
1) zawiadomić sąd o wszczęciu likwidacji i wyznaczeniu likwidatora, z podaniem swego nazwiska, imienia i miejsca zamieszkania, jeżeli nie zachodzą warunki określone w art. 36 ust. 2,
2) dokonywać czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji, podając do publicznej wiadomości o wszczęciu postępowania likwidacyjnego,
3) po zakończeniu likwidacji zgłosić sądowi wniosek o wykreślenie stowarzyszenia z Krajowego Rejestru Sądowego.
3. Jeżeli likwidacja nie zostanie zakończona w ciągu roku od dnia jej zarządzenia, likwidatorzy przedstawiają przyczyny opóźnienia sądowi, który w razie uznania opóźnienia za usprawiedliwione przedłuża termin likwidacji lub zarządza zmianę likwidatorów.
Art. 38. Majątek zlikwidowanego stowarzyszenia przeznacza się na cel określony w statucie lub w uchwale walnego zebrania członków (zebrania delegatów) o likwidacji stowarzyszenia. W razie braku postanowienia statutu lub uchwały w tej sprawie, sąd orzeka o przeznaczeniu majątku na określony cel społeczny.
Art. 39. Koszty likwidacji pokrywa się z majątku likwidowanego stowarzyszenia.
Rozdział 6
Stowarzyszenia zwykłe
Art. 40. 1. Uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nie posiadające osobowości prawnej.
2. Osoby w liczbie co najmniej trzech, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.
3. O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy, ze względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia, organ nadzorujący, podając dane, o których mowa w ust. 2.
Art. 41. 1. Sąd rejestrowy, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może zakazać założenia stowarzyszenia zwykłego, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w art. 16. Art. 14 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia zwykłego nie zakazano jego działalności, może ono rozpocząć działalność.
Art. 42. 1. Stowarzyszenie zwykłe nie może:
1) powoływać terenowych jednostek organizacyjnych,
2) łączyć się w związki stowarzyszeń,
3) zrzeszać osób prawnych,
4) prowadzić działalności gospodarczej,
5) przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej.
2. Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.
Art. 43. W sprawach nieuregulowanych odmiennie w tym rozdziale do stowarzyszenia zwykłego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy, z tym że:
1) nie stosuje się przepisów art. 9-13, art. 14 ust. 1, art. 17, art. 20, art. 22-24, art. 27, art. 30 i art. 31 pkt 2,
2) ilekroć w ustawie jest mowa o statucie, należy przez to rozumieć regulamin stowarzyszenia zwykłego.
Rozdział 7
Przepisy szczególne, zmiana przepisów obowiązujących oraz przepisy przejściowe i końcowe
Art. 44. 1. Ograniczenia we wstępowaniu żołnierzy w czynnej służbie wojskowej i junaków odbywających zasadniczą służbę w obronie cywilnej oraz funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa i Milicji Obywatelskiej do stowarzyszeń, a także uczestniczeniu w ich działalności, określają odrębne ustawy.
2. Działalność stowarzyszeń na terenach i w obiektach znajdujących się w zarządzie lub użytkowaniu organów wojskowych albo resortu spraw wewnętrznych wymaga zezwolenia, odpowiednio, Ministra Obrony Narodowej lub Ministra Spraw Wewnętrznych albo organów przez nich określonych.
Art. 45. Osoby pragnące założyć stowarzyszenie prowadzące działalność bezpośrednio związaną z obronnością albo bezpieczeństwem państwa lub ochroną porządku publicznego są obowiązane uzgodnić zakres tej działalności, odpowiednio, z Ministrem Obrony Narodowej lub Ministrem Spraw Wewnętrznych albo organami przez nich określonymi.
Art. 49. W ustawie z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. Nr 16, poz. 134, z 1972 r. Nr 53, poz. 341 i 342, z 1974 r. Nr 24, poz. 142 i Nr 47, poz. 282, z 1979 r. Nr 15, poz. 97 oraz z 1983 r. Nr 16, poz. 78) art. 33 otrzymuje brzmienie:
"Art. 33. Żołnierz zawodowy może należeć do organizacji lub stowarzyszeń krajowych działających poza wojskiem, a także do organizacji lub stowarzyszeń zagranicznych lub międzynarodowych, za zezwoleniem Ministra Obrony Narodowej lub organów wojskowych przez niego określonych."
Art. 56. Tracą moc:
1) rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1932 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 94, poz. 808, z 1946 r. Nr 4, poz. 30, z 1949 r. Nr 41, poz. 293 i Nr 45, poz. 335, z 1950 r. Nr 44, poz. 401 i Nr 53, poz. 489, z 1964 r. Nr 41, poz. 276 oraz z 1985 r. Nr 36, poz. 167), z zastrzeżeniem art. 51 niniejszej ustawy,
2) dekret z dnia 5 sierpnia 1949 r. o zmianie niektórych przepisów prawa o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 45, poz. 335), z wyjątkiem art. 2 ust. 2 lit. a) i c).
Art. 57. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.
Podstawowa literatura będąca inspiracją opracowania materiału dydaktycznego:
1. E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna. TNOiK. Toruń 2009.
2. M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne. LexisNexis. Warszawa 2009.
3. Z. Leoński, Materialne prawo administracyjne, C.H. Beck, Warszawa 2009.
4. Red.: A. Wróbel, Z. Niewiadomski, R. Hauser, M. Matczak, M. Jaśkowska, R. Hauser, A.Wróbel, Z. Niewiadomski, Z. Łuniewska:, System prawa administracyjnego. Tom I. Instytucje prawa administracyjnego. C.H. BECK Warszawa 2009.
Źródło tekstów jednolitych ustaw system informacji prawniczej LEX.