WSTĘP DO PRACY SOCJALNEJ

1. Praca socjalna z perspektywy praktyków.

Praca socjalna liczy 111 lat - w 1898r. założono pierwszy kurs dla pracowników socjalnych.

W Polsce pierwsza szkoła kształcąca pracowników socjalnych (wtedy nazywanych pracownikami społecznymi) powstała w 1925r.

2. Źródła wiedzy o racy socjalnej: podstawowe zasoby książek, czasopisma, Internet.

Książki:

• „Biblioteka Pracownika Socjalnego” www.buw.uw.edu.pl

• „Exlibris Pracownika Socjalnego” www.irss.and.pl

Czasopisma:

• „Niebieska Linia” Pismo Ogólnopolskiego Porozumienia Osób, Organizacji i Instytucji Pomagających ofiarom Przemocy w Rodzinie www.pismo.nielieskalinia.pl

• „Opieka Wychowanie Terapia” Pismo metodyczno-teoretyczne poświęcone problemom profilaktyki społecznej i resocjalizacji, red. prof. L. Pytka

• „Pedagogika społeczna” red. prof. T. Pilch

• „Praca Socjalna”

• „Integracja www.integracja.org

• „Problemy Alkoholizmu” Pismo poświęcone alkoholizmowi i innym uzależnieniom, Wydawca: Polska Liga Trzeźwości

• „Problemy rodzinne”

• „Remedium”

• „Świat Problemów”

3. Początki i rozwój pracy socjalnej - dążenie do profesjonalizacji

Teoretycy i początki pracy socjalnej - XIX/XX w. W Londynie zainicjowano 2 nurty pomocy osobom żyjącym w slumsach. Ich działalność była motywowana: złymi warunkami życia, przestępczością i dużą śmiertelnością. Z czasem zostały one przeniesione do Ameryki. Nurty:

1. Działalność Towarzystwa Organizacji Dobroczynności (Charity Organization Socialite)

2. ruch settlements (z ang. siedlisko)

ad.1

• Działalność na rzecz poprawy warunków mieszkaniowych; Londyn, Oktawia Hill i Charles Loch - postanowienie zmian działalności filantropijnej, jako niewystarczającej; założyli Towarzystwa Organizacji Dobroczynności w 1869r. w celu koordynacji i lepszego wykorzystania prywatnej pomocy; Towarzystwo Organizacji Dobroczynności nie rozdawało zasiłków; pracownicy Towarzystwa to początkowo wolontariusze, później zrozumiano, że wolontariat jest niewystarczający

• Friendly visitors - mieli za zadanie pracę w terenie z rodzinami ubogimi rozpoznanie ich problemów i doradztwo w radzeniu sobie z problemami życia codziennego

• Na myśli Oktawii Hill ciążyła idea biedy jako zła, przyczyny upadku moralnego.

• 1877r. w Ameryce pastor Gurteen w Buffalo założył takie towarzystwo

• Mary Richmond może być uznawana za matkę pracy socjalnej, w 1920r. w Ameryce w pierwszym podręczniku pracy socjalnej „Social diagnosis” wprowadziła zagadnienia profesjonalnej pomocy społecznej.

• W tym ruchu zrodził się sprzeciw wobec demoralizującemu rozdawaniu jałmużny ubogim

ad.2

• Zainicjowany w Londynie przez Samuela Barnetta, który w 1873r. objął parafię w najbiedniejszej dzielnicy Londynu, przez 10 lat pracą charytatywną starał się poprawić los swoich parafian, w 1884r. ze studentami zaczął realizować projekt: studenci mieli się na 1 rok osiedlić w jego dzielnicy, a żyjąc w niej poznać i zrozumieć sytuację ludności; Barnett uważał, że studenci Oxfordu, jako przyszła warstwa polityczna powinni głębiej poznać i zrozumieć najbiedniejszych obywateli kraju;

• TOYNBEE HALL - ośrodek społeczny, siedlisko, nazwany imieniem współpracownika Barnetta, który zmarł młodo wypełniając filantropijne obowiązki;

• Idea settlementu była podbudowana wiarą, że to społeczeństwo kształtuje jednostkę;

• Do Ameryki ideę tę przeniosła Jane Adams, w 1889r. otworzyła w Chicago settlement zwany Hull House; cele: organizowanie przedsięwzięć edukacyjnych i filantropijnych, poprawa warunków życia w dzielnicach przemysłowych Chicago, prowadzenie ośrodka;

W obu inicjatywach rozwinęła się tendencja do naukowego podejścia do filantropii, nauka narzędziem rozwiązywania problemów społecznych i kontroli nad światem.

Pierwszą osobą, która zażądała tworzenia szkól kształcących pracowników filantropijnych była Anna Dawes, w 1893r. na Międzynarodowym Kongresie Dobroczynności i Korelacji w Chicago wygłosiła swój referat.

W 1897r. Mary Richmond rozbudowała tą myśl w referacie „The need over training school in apply philanthropy” wygłoszonym na Kongresie.

1898r. - Letnia Szkoła Filantropii - 6 tygodniowy kurs, 28 słuchaczy, w 1904r. te letnie kursy przekształcono w jednoroczną Nowojorską Szkołę Filantropii i Bostońską Szkołę Wieczorową Pracowników Socjalnych.

Praca socjalna - nazwa wymyślona przez Simona Pattena w 1900r., który wpadł na pomysł nazwy podczas dyskusji z M. Richmond

W 1898r. w Amsterdamie założono pierwszą Szkołę Opiekunów Społecznych.

W Ameryce kształcenie pracowników socjalnych odbywało się pod opieką uniwersytetów. W Europie dojście do takiego stanu zajęło dużo więcej czasu.

Podłożem do kształtowania się pracy socjalnej stał się kapitalizm, liberalna demokracja. Życie społeczne w Europie na przełomie XIX/XX wieku znajdowało się w 2 makrosystemach oddziaływań: _1. państwo narodowe _2. kapitalistyczna produkcja. Pęd rozwojowy oparty na nauce, modernizm, dążenie do dobrobytu, rozwój => sprzyjał rozwojowi pracy socjalnej, gdyż nowa sytuacja wymagała od człowieka dostosowania, podporządkowania świata swoim celom, ci którzy sobie nie radzili zagrażali stabilności społeczeństwa; praca socjalna stała się odpowiedzią na zapotrzebowanie stabilizacji życia społecznego.

W latach 30 - 40 - tych praca socjalna zaczęła się rozwijać na wszystkich kontynentach.

W 1928r. na pierwszym zjeździe pracowników socjalnych (ponad 3 tys. osób) powstał Międzynarodowy Komitet Szkół Pracy Socjalnej z inicjatywy A. Lamon. Początkowo przystąpiło do niego 46 szkół. Dane wskazywały że na świecie istnieje 111 takich szkół.

II wojna światowa zahamowała rozwój pracy socjalnej. Pracownicy socjalni w czasie wojny i po niej odegrali dużą role w pomaganiu ludziom w przetrwaniu, szczególnie dzieciom i sierotom, np. I. Sendlerowa (była pielęgniarką, nie ukończyła szkoły dla pracowników socjalnych; znała Radlińską i jej studentów; jej działania inspirowane były etyką pracownika socjalnego)

W powojennych dekadach zaczęto rozwijać pracę socjalną. W 1950r. ONZ przeprowadziło badania rozpowszechnienia szkół pracy socjalnej: 373 szkoły w 46 krajach. W 1974r. Międzynarodowe Stowarzyszenie Szkolenia Pracowników Socjalnych - 459 szkół w 66 krajach. 1995r. - 1700 szkół w ponad 100 krajach.

Innym wskaźnikiem dynamiki rozwoju pracy socjalnej jest powstanie Międzynarodowej Federacji Pracowników Socjalnych (IFSW) w 1956r. 12 krajów. Teraz liczy ona ok. 80 krajów członkowskich.

Praca socjalna istnieje jako zawód (na różnych etapach rozwoju) w 140 krajach.

Dążenie do profesjonalizacji miało miejsce od samego początku.

Profesjonalizacja - założenie działalności o wysokim poziomie jakości; od słowa profesja, która w XIX wieku była rozumiana jako zawody wolne, np. lekarz, prawnik, architekt.

Profesja - zawody pełniące rolę świadczenia dobra publicznego i autonomicznie kontrolowały sposób wykonywania zadań danego zawodu, sami stanowili kontrolę i sądy koleżeńskie oraz kształcili kolejne pokolenia. W końcu XIX wieku niezwykły prestiż tych zawodów, miały wysoki status i były dochodowe.

Działacze filantropijni zaczęli się ubiegać o zdobycie dla siebie statusu profesji. W katach 90 - tych XIX wieku wśród liderów działalności dobroczynnej zaczęły się wyłaniać osoby głoszące potrzebę stworzenia profesji filantropii, np. A. Dawes „Potrzeba szkół kształcących do nowej profesji”, M. Richmond „Profesja i praktyka żebrania”.

Twórczynie pracy socjalnej chciały, aby była ona kojarzona z pomaganiem ludziom biednym, nie kładła na ludziach pomagających stygmatów.

(Bieda w kulturze protestanckiej to skojarzenie z grzechem, lenistwem, praca i oszczędność to wartości, społeczne potępienie biedy. W latach 1829 - 60 do USA przybyło ponad 5 mln emigrantów - niechęć wobec nich społeczeństwa.)

Od początku XIX wieku tworzone były tzw. poorhouses - przytułki dla biedaków, które utrzymywały podopiecznych w minimalnych warunkach przetrwania; („In the shadow of poorhouse"); były one dla biedaków dnem piekła; nadzorcy rekrutowali się z ludzi moralnie nieodpowiedzialnych, skłonnych do agresji, utrzymywali ład za pomocą przemocy fizycznej; skromne fundusze na funkcjonowanie poorhousów były rozkradane przez nadzorców, którzy wykorzystywali swoje pozycje dla osobistych korzyści.

Niechęć do tych którzy zajmowali się biedakami w związku z w/w; twórczynie chciały odciąć zawód pracownika socjalnego od stygmatyzujących określeń; prowadziły działalność prowadzącą przez reformy do zmian, polepszenia sytuacji ludzi, skuteczne pomaganie zmarginalizowanym wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejętności.

W 1915r. pojawiła się przeszkoda - na konferencji poświęconej działalności filantropijnej -> wystąpienie Abrahama Flexnera (autorytetu Ameryce), który w swojej wypowiedzi stwierdził, że paca socjalna nie jest profesją.

Dyskusje czy praca socjalna jest profesją trwają do dziś. W ich toku stawiano w wątpliwość dostosowanie XIX - wiecznej koncepcji profesji do współczesnych wolnych zawodów. Pojawiają się głosy że praca socjalna ma cechy profesji, choć nie w całości odpowiadające modelowi XIX - wiecznemu.

Teorie profesjonalizacji:

• podejście atrybutowe (trait approach) - profesjonalizacja jako termin opisowy, lista cech opisujących profesję, odróżnienie profesji od innych zawodów, twórca listy cech: Flexner;

• podejście kontrolno - władcze (power approach) - dość młode (lata 70-te XX wieku), poziom profesjonalizacji zależy od zakresu władzy posiadanej przez przedstawicieli w monopolowaniu swoich usług, wykluczeniu konkurencji;

Teoretyczne koncepcje profesjonalizacji

atrybutowa	kontrolno - władcza
- własna baza teoretyczna - profesjonalny autorytet uznany przez klientów - społeczna legitymizacja - obowiązujący kodeks etyczny - własna kultura podtrzymywana przez profesjonalne stowarzyszenia	- kontrolowanie kluczowych elementów swojej pracy - władza określania metod własnej pracy - prawo selekcji i szkolenia kandydatów do profesji - wydanie i cofanie licencji - określanie natury swoich usług

Praca socjalna często jest definiowana jako profesja, ale wątpliwości Flexnera są nadal aktualne. Żaden badacz (autorytet międzynarodowy) nie wystąpił po Flexnerze, aby potwierdzić że praca socjalna nie jest profesją.

4. Definiowanie pracy socjalnej.

Praca socjalna pojawia się w danym kraju gdy pojawia się w nim szkoła kształcąca pracowników socjalnych. W Polsce rok 1925 to początek kształtowania się pracy socjalnej. Przy Wolnej Wszechnicy Polskiej (wyższa uczelnia) zorganizowano Studium Pracy Społecznooświatowej (2 letni program kształcenia). Założycielka: H. Radlińska.

Pierwsze pokolenie emancypantek odpowiedzialne było za tworzenie pracy socjalnej, poprzez wejście kobiet z klasy średniej w życie społeczne (kobiety z klas niższych z konieczności weszły w rolę mężczyzn wcześniej).

Wolna Wszechnica Polska to pierwsza w II RP prywatna szkoła wyższa, utworzona przez intelektualistów prowadzących w ukryciu działalność edukacyjną w czasie zaborów. Pierwszy rok kształcenia w 1919r. uczelnia miała 4 wydziały. Podjęła starania oferowania usług edukacyjnych dla biedniejszej młodzieży. Propagowała ideały demokratyczne.

Praca socjalna jako formalny zawód wtedy nie istniała. Nie wszyscy uczniowie Studium Pracy Społecznooświatowej byli kształceni w kierunku pracy socjalnej, były też inne sekcje. H. Radlińska była inicjatorką całego pomysłu Studium. Wiedzę pozyskaną z kontaktów międzynarodowych wniosła do polski.

Praca socjalna (społeczna) wg H. Radlińskiej - wydobycie, pomnażanie i usprawnianie sił ludzkich oraz organizacja wspólnego działania dla dobra ludzi;

Funkcje pracy socjalnej:

• ratownictwo - działanie nastawione na szybką pomoc (wsparcie) w nagłym kryzysie ludziom, którzy zatracili zdolność samodzielnego zaspakajania potrzeb (interwencja kryzysowa) ;

• pomoc w rozwoju - człowiek podnosi się z kryzysu i potrzebuje później pomocy w rozwoju;

• opieka - osoby nie są w stanie samodzielnie funkcjonować, np. osoby u schyłku życia, osoby niepełnosprawne;

Instytucje w których powinna być prowadzona praca socjalna: ośrodki opieki i poradnie, fabryki, związki robotnicze, instytucje rozrywkowe, wieś, spółdzielczość, biblioteki, kursy, szkoły, świetlice.

Dziedziny pracy socjalnej:

• praca z dziećmi (pomoc matkom)

• praca z młodzieżą

• zakłady pracy

• wieś (próba podniesienia poziomu życia, edukacja, nowe formy pracy i współżycia społecznego)

• pomoc ludziom chorym (zapobieganie nawrotom choroby, ułatwianie rekonwalescencji)

Praca socjalna zaczęła się rozwijać w USA i Wielkiej Brytanii w końcu XIX wieku. Z czasem na gruncie amerykańskim za początek pracy socjalnej uznano utworzenie kursu kształcącego pracowników filantropijnych.

Praca socjalna nie była obecna w większości krajów kontrolowanych przez komunizm radziecki do lat 60-tych XX wieku.

Definicje pracy socjalnej nastawione na działanie praktyczne pracowników socjalnych:

NASW: Praca socjalna jest to profesjonalna działalność polegająca na pomaganiu jednostkom, grupom, społecznościom we wzbogacaniu lub odtwarzaniu ich zdolności społecznego funkcjonowania i tworzeniu warunków społecznych sprzyjających osiąganiu ich celów.

Praktyka socjalnej realizuje się poprzez profesjonalne stosowanie wartości, zasad i technik pracy socjalnej do osiągania jednego lub kilku z poniższych rezultatów:

• pomoc ludziom w zdobyciu usług o charakterze materialnym;

• zapewnienie poradnictwa i psychoterapii dla jednostek, rodzin i grup;

• pomaganie społecznościom lub grupom w uzyskaniu lub polepszeniu usług zdrowotnych i socjalnych;

• uczestniczenie w odpowiednich procesach legislacyjnych.

Rada Europy: Praca socjalna jest specyficzną działalnością profesjonalną, której zadaniem jest ułatwienie wzajemnego przystosowania się jednostek, rodzin, grup i środowiska społecznego, w którym żyją oraz rozwijanie poczucia własnej wartości indywidualnej poprzez wykorzystanie możliwości tkwiących w ludziach, w stosunkach interpersonalnych oraz zasobach udostępnionych przez społeczności ludzkie.

Węgry: Praca socjalna obejmuje profesjonalne działania ukierunkowane na usprawnienie i przywracanie zdolności jednostek, rodzin, grup i społeczności do życia i działania, a jednocześnie na wkład w rozwój złożonych warunków koniecznych do tego życia i działa łania.

Działania te są nakierowane na modyfikowanie i poprawę rozpatrywanego w całej złożoności stosunku między człowiekiem a jego środowiskiem.

Pracownik socjalny dąży do rozwiązywania problemów społecznych przez mobilizację i wykorzystanie wszelkich możliwych środków.

Polska: Praca socjalna jest to działalność zawodowa, skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie poprzez pełnienie odpowiednich ról społecznych oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. (Ustawa o pomocy społecznej, 2004r.)

IFSW: Praca socjalna jest profesją wspierającą zmianę społeczną, rozwiązywanie problemów w stosunkach międzyludzkich oraz dodawanie sił (empowerment) i wyzwolenie ludzi dla wzbogacenia ich dobrostanu. Wykorzystując teorie ludzkich zachowań i systemów społecznych, praca socjalna interweniuje w miejscach, gdzie ludzie wchodzą w interakcje ze swoim środowiskiem. Fundamentalnymi dla pracy socjalnej są zasady praw człowieka i sprawiedliwości społecznej. (IFSW, General Meeting, Ottawa, Canada, July 2000r.)

Cechy wspólne definicji:

1. Istoty pracy socjalnej upatruje się w sposobach poszukiwania przez jednostkę zaspokojenia swych potrzeb środowiskowych oraz w reakcjach środowiska na te potrzeby.

2. Rola pracownika socjalnego wkraczającego w relacje pomiędzy jednostką a środowiskiem może być spełniana, jak następuje:

1. przez redukowanie lub rozwiązywanie problemów, które narosły w dysfunkcjonalnych interakcjach jednostka - środowisko,

2. przez zapobieganie zagrożeniom wynikającym z dysfunkcjonalnych relacji jednostka - środowisko,

3. przez zasilanie ludzkiego potencjału tak, by możliwe było twórcze i satysfakcjonujące życie jednostki w jej środowisku.

3. Poprawianie warunków lub rozwiązywanie problemów w relacji jednostka - środowisko może być realizowane za pomocą różnych środków, takich jak:

1. wzbogacanie zdolności do rozwiązywania problemów i korzystania z własnych zasobów rozwojowych,

2. przez pomaganie ludziom w radzeniu sobie z problemami środowiskowymi i rozwijanie ich twórczego potencjału poprawiając jakość ich kontaktów z osobami im bliskimi (rodzina, przyjaciele, sąsiedzi, towarzysze pracy),

3. promując odpowiedzialne, efektywne i humanitarne działania w systemach dostarczających ludziom środków i usług,

4. włączając ludzi w systemy, które dostarczają im środków, usług i szans rozwojowych.

Podsumowanie:

• Główne idee definicji pracy socjalnej ogniskują się na interakcjach jednostki ze środowiskiem.

• Ostateczną miarą sukcesu działań jest dobro jednostki. Dobro to ma 2 składniki: to co jednostka pobiera ze środowiska i to czym wzbogaca środowisko.

• Środowisko - konkretny byt, szeroko rozumiany; od najbliższego otoczenia (rodzina) przez szersze układy (np. praca) do układów najobszerniejszych (państwo, a coraz częściej świat).

• Dążenie do tworzenia interakcji jednostka - środowisko, przynoszących optimum pożytku jednostce.

5. Naukowe podstawy pracy socjalnej.

B. Malinowski - działał an przełomie XIX/XX wieku w rejonach wspólnot pierwotnych; stwierdził że człowiek zawsze dążył do dominacji i wyjaśniania świata. Człowiek starał się opisywać świat. Opisy te uszczegóławiały lub uogólniały świat. Opisy najpierw plastyczne i słowne, później pismo, druk itd.

Nasza cywilizacja zaczynała się w rejonie Morza Śródziemnego. Już wtedy ludzie umieli syntetyzować i analizować świat.

Adam Mahrburg - filozof, który w swoich wykładach podał definicje nauki („Co to jest nauka” - skrypt wydany przez jego studentów w 1897r.)

Nauka powiadamia, objaśnia i przewiduje.

Współczesne definicje są zbieżne z definicją Mahrburga.

Teoria - system logicznie i rzeczowo uporządkowanych twierdzeń, spełniających przyjęte w danej nauce kryteria, na podstawie tych twierdzeń można przewidywać występowanie zjawisk.

„Nauka” jest pojęciem używanym potocznie, w środowisku badawczym zastępowana jest terminem „teorii”.

Teoria pracy socjalnej wg IFSW:

Praca socjalna opiera swoją metodologię na usystematyzowanej, doświadczalnej wiedzy wywiedzionej z badań i ewaluacji praktyki, w tym na lokalnej wiedzy specyficznej dla miejscowych okoliczności.

Praca socjalna uznaje złożoność interakcji pomiędzy ludzkim i ich środowiskiem oraz ludzkie możliwości zarówno podlegania wielorakim oddziaływaniom, w tym czynnikom biopsychospołecznym, jak i zmieniania ich.

Profesja pracy socjalnej wykorzystuj teorie ludzkiego rozwoju i zachowania oraz systemów społecznych do analizy złożonych sytuacji i ułatwiania indywidualnych, organizacyjnych, społecznych i kulturowych zmian.

Garvin i Seabury twierdzili, że potrzebna jest wiedza teoretyczna (składa się z twierdzeń teoretycznych i opisowych, zbiorów informacji uogólnień dotyczących zachowań ludzkich w różnych sytuacjach) i proceduralna (umiejętności; wyuczone zdolności, techniki; wiedza jak coś zrobić, zdobyć cel).

Przykłady wiedzy teoretycznej:

1) Młodzież ujawnia bardziej ambiwalentny stosunek do autorytetów niż dzieci.

2)Frustracja bardzo często prowadzi do agresji.

Przykłady wiedzy proceduralnej:

1) Pracownik socjalny może pomóc młodzieży w redukowaniu ambiwalencji w stosunku do autorytetu, wspierając jej usiłowania zmierzające do ustalenia ograniczeń obowiązujących grupie.

2) Pracownik socjalny, widząc że agresja klienta wynika z frustracji, szuka sposobów wiodących do opanowania frustracji przez zaspokojenie potrzeb klienta i konstruktywne skierowanie agresji na źródło frustracji.

Polska paca socjalna wywodzi się z refleksji syntetyzowanej pod mianem pedagogiki społecznej.

Teoretyczne podstawy pracy socjalnej (wg A. Kamińskiego)

Pedagogika społeczna w Polsce	Teoria pracy socjalnej na świecie
środowisko powstania
działacze społeczni dążący do pobudzenia sił ludzkich w warstwach społecznie upośledzonych i pozbawionych dostępu do kultury	pracownicy instytucji dobroczynnych powoływanych do opieki nad osobami niezaradnymi życiowo, zagrożonymi wykolejeniem, z zaburzeniami w zachowaniu i rozwoju
cele działania
pobudzenie upośledzonych, „ciemnych”, biernych do przeobrażenia się w świadomych członków narodu pragnących odmienić swój los i los narodu	pomaganie osobom słabym i niezaradnym oraz dewiantom poprzez doprowadzenie ich do stanu normalności i samodzielności
metoda działania
metoda aktywizacji jednostek i za ich pośrednictwem polepszanie sytuacji oraz warunków życiowych w ich środowisku	trzy podstawowe metody pomocy: 1. indywidualnych przypadków, 2. socjalnej pracy grupowej, 3. socjalnego organizowania pomocy sąsiedzkiej
podstawa teoretyczna
założenia o sprzężeniu zwrotnym między jednostką a środowiskiem pozostającymi ze sobą w dialektycznym związku	brak wspólnej podstawy teoretycznej, trzy metody oparte odpowiednio na: 1. psychologii głębi, 2. psychologii społecznej lub psychoterapii grupowej, 3. socjologii
konsekwencje rozwojowe
po rozszerzeniu zakresu zainteresowań na pracę socjalną okazało się, że podstawa teoretyczna służy integracji metod pracy socjalnej - jednostka, grupa i środowisko są bowiem od siebie zależni	specjalizacja zawodowa odpowiadająca 3 metodom pracy oraz przekształcenie pacy socjalnej w namiastkową psychiatrię czy psychoterapię

Pedagogika społeczna jest obecna od początku rozwoju pracy socjalnej, ale nie rości sobie ona praw do monopolu podstaw teoretycznych. W kształt pracy socjalnej weszła też socjologia. Na rozwój pracy socjalnej wpływają zarówno nauki społeczne jak i psychologia.

Pedagogika społeczna ma 2 tożsamości:

1. kierunek nauk pedagogicznych opisujący proces wychowawczy jako wynik wzajemnej zależności między jednostką ludzką a jej środowiskiem społecznym, dostarcza wiedzy teoretycznej (co jest? dlaczego tak jest? itp.)

• Istnieje sprzężenie zwrotne jednostka - środowisko

• W procesie wychowania sprawcą sukcesów/trudności wychowawczych jest obiektywnie istnieją środowisko społeczne (nie ma jednego ideału wychowania)

• Proces wychowawczy zależy głównie od właściwego organizowania środowiska

2. wiedza proceduralna (jak?), stara się odpowiadać co powinno być zrobione dla określonych wartości, zmian społecznych w procesach wychowawczych, poszukuje sposobów osiągania celów będących konsekwencją wartości aksjologicznych, pedagogika społeczna związana jest z wartościami demokratycznymi, pluralizmu, równości, itp.

Wypracowanie zasady skutecznego działania:

• zasada profilaktyki w dziedzinie środowiskowych zagrożeń pomyślnego rozwoju (zmierzającego do celu);

• zasada kompensacji braków środowiskowych (braków emocjonalnych, materialnych, kulturalnych) np. powierzanie opieki i wychowania dziecka rodzinie zastępczej jeżeli w życiu dziecka zabrakło rodziców biologicznych.

Naukowe podstawy pracy socjalnej w obrębie nauk społecznych:

• wiedza teoretyczna -> bierze się z teorii naukowych opisujących funkcjonowanie człowieka w społeczeństwie, mechanizmy kierujące zachowaniem człowieka;

• wiedza proceduralna -> tzw. modele praktyki, czyli uogólnione propozycje opisujące postępowanie w pewnych typowych sytuacjach, prezentują dyrektywy (co robić w danej sytuacji), np. teoria interwencji kryzysowej - kryzys wytrąca człowieka z dość dobrego funkcjonowania, co przynosi określone skutki, powstał model co wtedy zrobić;

model praktyki - wg Reid i Epstew „jest to swoisty zespół wskazówek, który mówi jak powinien być prowadzony dany rodzaj terapii, zwykle stanowi co ma robić praktyk lub co zwyczajowo robią praktycy w danych warunkach”

6. Relacje między pracą socjalną a polityką społeczną.

Polityka społeczna -> do końca XIX wieku władze państwowe (rządy) ograniczały się do narzucania lokalnym samorządom surowej strategii, opierającej się na tym że biedacy sami są sobie winni, zaganianie ich do pracy, pomoc jedynie ze strony społeczeństwa obywatelskiego, które z czasem przestało nadążać z rozwiązywaniem problemów, dostrzeżono potrzebę współpracy wielu podmiotów życia społecznego (ukierunkowaną strategicznie).

Polityka społeczna wg Rajkiewicza - sfera działalności państwa oraz innych ciał publicznych i społecznych i sił społecznych, która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich.

Polityka społeczna wg A. Kurzynowskiego - działalność państw, samorządów i organizacji pozarządowych zmierzająca do kształtowania ogólnej sytuacji życiowej.

Efektem polityki społecznej jest zabezpieczenie społeczne obywateli przed niemożliwością zaspokojenia podstawowych potrzeb. Zabezpieczenia:

• ubezpieczenia społeczne (człowiek zapewnia je sobie sam opłacając składki dostosowane do poziomu ryzyka i możliwości finansowych, świadczenia różnią się ze względu na wysokość wkładu poszczególnych jednostek);

• świadczenia zaopatrzeniowe (związane są z przynależnością do grupy ryzyka, wynikają z ustawodawstwa a nie składek czy wkładu pracy, np. becikowe);

• świadczenia opiekuńcze (mają charakter uznaniowy [fakultatywny], nie ma wyznaczonych kategorii obywateli, przyznawane na podstawie kryteriów wyznaczonych przez państwo, indywidualne rozpatrywanie przypałów).

Wpływ polityki społecznej na pracę socjalną:

a) na poziomie makro - funkcje pracy socjalnej, polityka społeczna podstawą o regulacji zabezpieczeń społecznych, zawód pracy socjalnej nabrał cech współczesnych w II połowie XX wieku.

Ukształtowały się zróżnicowane modele państwa opiekuńczego.

* Juha Hämäläinen

	Funkcje
modele	polityki społecznej	pracy socjalnej
środkowoeuropejski	integracja społeczna i tworzenie ludziom szans indywidualnego rozwoju - ład kreowany przez solidarystyczne społeczeństwo obywatelskie wspierane na zasadzie subsydiarności przez państwo	pomoc ludziom w organizowaniu różnego rodzaju samopomocy dla wytworzenia warunków integracji i rozwoju, jest ekspresją solidarnego, opiekuńczego społeczeństwa
angloamerykański	ograniczenie i rozwiązywanie problemów ludzi najuboższych zgodnie z zasadą indywidualnego samostanowienia	pomoc ludziom w rozwiązywaniu ich codziennych problemów środkami poradnictwa i terapii, sanowi zespół różnych metod rozwiązywania problemów, opartych na kanonie praw człowieka
nordycki	bezpieczeństwo socjalne wszystkich obywateli zapewnione przez wszechobejmujące państwowe ubezpieczenia i pomoc społeczną	pomoc ludziom w korzystaniu z należnych im skomplikowanych systemów zasiłków i usług socjalnych instrumentem polityki społecznej w zakresie utrzymania bezpieczeństwa socjalnego i ograniczenia nierówności społecznej

b) poziom mikro - działalność pracownika socjalnego za pomocą środków stwarzanych przez politykę społeczną, rozwiązywanie problemów w środowisku lokalnym; zły rozwój ma wpływ na dysfunkcyjność rodziny.

Definiowanie pracy socjalnej wg D. Pierce'a:

Diagram 1

Diagram 2

Diagram 3

Diagram 4

Diagram 5

Diagram 6

7. Praca socjalna jako instrument pomocy społecznej.

Art.2.1 Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa mającą na celu możliwość przezwyciężenia przez rodziny trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać za pomocą własnych uprawnień, zasobów i możliwości.

Zadania pomocy społecznej:

Art.15³ Pomoc społeczna polega w szczególności na:

1. przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,

2. pracy socjalnej,

3. prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,

4. analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,

5. realizacja zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,

6. rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Usługi pomocy społecznej:

1. wykonawcy - pracownicy socjalni (stanowią elitę ze względu na poziom wykonywanych zadań), terapeuci, opiekunki domowe, itd.

2. adresaci - osoby starsze, osoby upośledzone, dzieci, rodziny, bezrobotni, bezdomni, mniejszości etniczne, itd.

3. miejsce - miejsce zamieszkania jednostki (np. osoby starsze), opieka stacjonarna (placówki długoterminowego pobytu; ze względu na negatywny wpływ placówek zamkniętych na osobowość podopiecznych ta forma w Europie Zach. i USA jest ograniczana na rzecz pomocy domowej)

Usługi pomocy społecznej w odróżnieniu od innych usług publicznych są zindywidualizowane ze względu na potrzeby odbiorców tych usług. Nie jest tak jak na przykład w edukacji publicznej, gdzie dzieli się ludzi na kategorie i wyznacza wspólne cele i sposoby działania dla danej bardzo szerokiej kategorii.

Cele usług:

• osiąganie zmian w relacjach interpersonalnych

• społeczna kontrola

• społeczne wsparcie

• ochrona praw obywatelskich jednostek słabych

zasiłek - pomoc materialna w sytuacji niewydolności rodziny, element wspierający inne elementy pomocy niematerialnej, za ich pomocą pracownik socjalny może rozwiązać jakiś konkretny problem, np. zakup leku, remont mieszkania poprawiający warunki życia rodziny;

Stosowanie zasiłku jako wyłącznego wsparcia budzi wątpliwości. W pracy socjalnej należy dążyć do jak najszybszego usamodzielnienia klienta, a regularne zasiłki uzależniają go do pomocy.

Współcześnie pojawiają się napięcia spowodowane spadkiem możliwości państwa opiekuńczego, a co za tym idzie także pomocy społecznej.

Rozpowszechnił się menadżerski styl metod zarządzania instytucjami pomocy społecznej.

menadżeryzm - zarządzanie technikami biznesowymi przy wykorzystaniu pomiaru skuteczności opartego na wskaźnikach ilościowych;

Kurczące się budżety na utrzymanie państwa opiekuńczego doprowadził do szukania sposobu na realizację zobowiązań zaciągniętych wobec obywateli. Stwierdzono że lepszym sposobem na to może być lepsze zarządzanie (fascynacja biznesowymi rozwiązaniami). Pojawił się konflikt między menadżeryzmem a ustabilizowanymi standardami pracy socjalnej (stawiającymi nie na ilość, ale na jakość). Wielo problemowa rodzina wymaga dużo czasu czego nie uwzględnia podejście menadżerskie.

Nowa Zelandia => państwo opiekuńcze miało kłopoty; poczynienie oszczędności na pracy socjalnej i próba podniesienia jej efektywności; w tym celu narzucono wskaźniki ilościowe: w ciągu 3 miesięcy terenowy ośrodek pomocy społecznej powinien osiągnąć pozytywne efekty pracy w 75% interwencji, jeżeli pracownikom się uda dostaną premię; wywołał to bunt pracowników: gdy jakaś rodzina zgłaszała się do ośrodka kilkakrotnie pracownicy w dokumentacji każde zgłoszenie oznaczali jako nowy przypadek.

Współcześnie szuka się dróg zwieszania efektywności pracy socjalnej, sposobu jak mniejszymi nakładami z środków publicznych osiągnąć lepsze rezultaty.

Wspólnym punktem wszystkich dróg jest idea empowermentu - koncepcja aktywizowania jednostek i społeczności do rozwiązywania własnych problemów. To na tej drodze można spodziewać się lepszych efektów za mniejsze pieniądze. Idea ta wiąże się z zasadą subsydiarności, państwo dostarcza wsparcia.

Nie trzeba ich znać na pamięć. Trzeba się tylko orientować o co w nich mniej więcej chodzi.

Te diagramy tworzą ciąg, przedstawiają kolejne etapy.

Ustawa o pomocy społecznej, z dn. 12 marca 2004

10

---