Grupą społeczną jest pewna ilość osób (najmniej 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i oddzielonych od zbiorowości zasadą odrębności.
Grupy formalne to grupy, których struktura, cel i normy są ściśle określone, często zewnętrznie wyznaczone.
Grupy nieformalne powstają na drodze spontanicznych interakcji zachodzących między ludźmi. Podstawę pojawienia się tych grup stanowi wzajemna atrakcyjność osób tworzących taką grupę. Struktur i zasady funkcjonowanie takiej grupy nie są zewnętrznie określone, powstają jako efekt oddziaływania między członkami.
Jeśli za kryterium przyjmiemy rodzaj więzi to wyróżniamy grupy pierwotne i wtórne.
Ze względu na wielkość grupy, grupy dzielą się na małe i duże.
Cel grupy to coś, co przez większość jej członków jest pożądane i do czego grupa zmierza.
Normy to reguły dotyczące zachowania się, obowiązujące wszystkich członków grupy.
Struktura grupy to układ pozycji poszczególnych członków grupy, ustalające między nimi stosunki i zależność. Wyróżniamy:
- str socjometryczna: jest oparta na wzajemnej sympatii członków grupy. Pozycję jednostki wyznacza stopień w jakim dana osoba jest lubiana.
- str władzy: oznacza stosunek, w którym jedna osoba może kontrolować zachowanie drugiej.
- str komunikacji: kształtuje się w związku z potrzebą przekazywania informacji w grupie.
2. Czym jest i od czego zależy poczucie własnej wartości.
Czym jest poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości oznacza kompetencje radzenia sobie w życiu w różnych sprawach, poczucie się godnym szczęścia, ufność w to, że mam prawo być szczęśliwym i odczucie, że osiągnięcie sukcesu, szacunku, miłości i spełnienia jest dla mnie dostępne.
Oznacza również pozytywne myślenie o sobie i wiarę w to, że poradzę sobie w życiu, że jestem wystarczająco przystojnym facetem/atrakcyjną dziewczyną, by spotkać partnera w życiu, w którym się zakocham, z kim będę chodzić i który jeszcze podniesie moje poczucie własnej wartości.
Ludzie, którzy mają prawidłowe poczucie własnej wartości:
* wierzą w swoje wartości i zasady
* nie martwią się zbytecznie o to, co było, jest lub będzie
* wierzą, że potrafią dać sobie radę nawet w obliczu trudności
* czują się równi innym ludziom
* potrafią szczerze cieszyć się pracą i zabawą
* wrażliwi na potrzeby innych.
Od czego zależy?
Na samopoczucie ma wpływ: rodzina, społeczeństwo, porównywanie się do innych, przeszłość, wygląd zewnętrzny, inteligencja, temperament, problemy rodzinne, błędy społeczne, problemy zdrowotne, przyjaciele, kłopoty finansowe.
Około 98% nastolatków ma problemy ze swoim samopoczuciem. Dla części będzie to tylko okres przejściowy, ale pozostałym zaciąży to na całym życiu. Ciekawą rzeczą jest, że to, co złego o sobie myślimy jest zazwyczaj nieprawdą. Jeśli nękały was takie myśli, to wiedzcie, że wasi rówieśnicy myślą podobnie.
Można wyodrębnić dwa rodzaje zachowań ludzi o niskim poczuciu wartości.
Pierwszy: jest wstydliwy, rzadko włącza się do wspólnych działań, nikt nie zwraca na niego uwagi, prawie nigdy nic nie mówi, prawdopodobnie nie czuje się dobrze sam ze sobą.
Drugi: niskie poczucie własnej wartości próbuje zakryć głośnym zachowaniem i wyśmiewaniem innych, będzie starał się podkreślić swoje dobre cechy tylko po to, aby nie czuć się zagrożonym.
Zupełnie inaczej postępuje osoba o wysokim poczuciu własnej wartości. Gdy np. gra na fortepianie, mówi: „Phi... z łatwością mogę ściągnąć cały tłum do filharmonii". Nie ma żadnych obaw o to, aby miała jakieś kłopoty. Jest pewna swojego sukcesu i prawie zawsze przekonana, że wszystko jej się uda. Kiedy się przegląda w lustrze mówi: „Pomyślcie... a kiedyś była ze mnie taka mizerota”. To wcale nie znaczy, że takiej osobie uda się wszystko. Czasami nie udaje się jej nic, ale potrafi to sobie wytłumaczyć: „Być supergwiazdą, to faktycznie bycie osamotnionym”. Stojąc na plaży z deską surfingową powie: „Mam nadzieję, że ta lalunia mnie widzi”. Będzie starała się ściągnąć uwagę wszystkich. Będzie walczyć do końca. Musi sobie poradzić i wie, że sobie poradzi.
Poczucie własnej wartości ma ogromny wpływ na życie. Złe samopoczucie ogranicza zdolność kochania i akceptowania innych, powoduje tolerancję agresywności, używania przemocy w celu zmuszenia kogoś do kochania, udowadnianie swojej wartości seksem. Ma wpływ na dobór partnera, przyszłość naszych dzieci, życie seksualne w małżeństwie.
Jak budować poczucie własnej wartości?
Przede wszystkim należy zapomnieć o przeszłości. Zostawić ją za sobą, a następnie dokonać inwentaryzacji własnych sił, zmienić swój sposób myślenia o sobie, nauczyć się ustępować, gdy trzeba, rozwijać wartości godne pochwały, nigdy nie porównywać się do innych, pomagać innym w walkach, prosić Boga, aby uczynił w waszym życiu coś szczególnego.
Poczucie własnej wartości to wiara we własne możliwości i zdolności, poczucie skuteczności swych działań, poczucie własnej kompetencji, własnej efektywności, posiadania wpływu na bieg rzeczy. Człowiek który ma poczucie własnej wartości, chętnie podejmuje nowe zadania, bo wierzy, że jest zdolny do ich rozwiązania. Stawiane przed nim trudne zadania nie stanowią dla niego zagrożenia, a przeciwnie - wyzwanie. Może sprawdzić się w działaniu, w rozwiązywaniu problemów, które przed nim postawiono. Rozwiązanie zadania rodzi poczucie zadowolenia i satysfakcję z podejmowanej aktywności. Ma poczucie sensu własnych działań i sensu swojego istnienia. Zadowolenie przynosi mu własna aktywność i kontakty z innymi ludźmi.
Jeżeli nie wierzy we własne możliwości i zdolności, z niepokojem podchodzi do nowych zadań idziałań, towarzyszy mu poczucie, że nie rozwiąże ich prawidłowo i efektywnie. Może to rodzić poczucie niezadowolenia, poczucie braku skuteczności własnych działań, poczucie braku sprawstwa. Nie podejmuje własnych nowych aktywności, nie realizuje własnych pomysłów, gdyż porównując się z innymi, ma poczucie, że jest mniej zdolny, mniej atrakcyjny i mniej potrafi. Prawdopodobnie rodzi to u niego niepokój, poczucie niezadowolenia i lęk przed eksploracją i odkrywaniem świata.
Warto zwrócić tutaj uwagę na dynamikę zmiany procesu samooceny, na kształtowanie się wzoru osobowego wraz z rozwojem dziecka. Kiedy dziecko na początku ocenia siebie, porównując się z innymi dziećmi, ważne są dla niego osiągnięcia innych, ich opinie o nim. Istotne miejsce w budowaniu poczucia własnej wartości, w ocenie własnej osoby mają nauczyciele, rodzice, grupa rówieśnicza, telewizja, film, książki, środowisko szkolne. Poczucie własnej wartości jest wtedy mało stabilne, zależne "od stale zmieniającej się zewnętrznej sytuacji i rozbieżności opinii wygłaszanych o jednostce przez różne osoby". W miarę kształtowania się tożsamości osoby poczucie własnej wartości staje się coraz bardziej stabilne, mniej podatne na zmiany pod wpływem zewnętrznej sytuacji, a opiera się na wewnętrznych standardach i wartościach osoby.
Samoocena opiera się na wiedzy dziecka o sobie. Jeśli dziecko czuje, że jest lubiane w grupie, że jest na istotnym miejscu w strukturze grupy, wtedy prawdopodobnie będzie miało poczucie własnej wartości i poczucie bycia ważnym członkiem społeczności grupowej. Wiąże się to również ze wzrostem motywacji dziecka do podejmowania różnorodnych zadań grupowych. W przeciwnym wypadku, kiedy dziecko odczuwa, iż nie jest lubiane przez swoich rówieśników, a ma poczucie, że w grupie pełni rolę np. kozła ofiarnego, wtedy prawdopodobnie będzie kształtowało się u niego poczucie niższości, co jednocześnie może się wiązać z brakiem chęci i lękiem przed podejmowaniem nowych zadań, nie tylko grupowych.
Wiadomo również, iż grupa rówieśnicza ma istotne znaczenie dla budowania się poczucia własnej wartości dziecka w wieku szkolnym. Tak więc brak akceptacji w grupie może mieć przykre i trudne dla dziecka konsekwencje w procesie kształtowania się poczucia własnej wartości i sensowności podejmowanych działań.
Kolejna grupa informacji, na podstawie której dziecko buduje swój obraz, to informacje dotyczące jego funkcjonowania intelektualnego, jego możliwości, umiejętności i zdolności. Dziecko zdobywa te informacje, obserwując siebie w klasie, wśród rówieśników, porównując swoje osiągnięcia z osiągnięciami i sukcesami innych dzieci. Jednak decydujące znaczenie mają informacje zwrotne płynące od nauczyciela, rodzica, opiekuna.
Czynniki warunkujące kształtowanie samooceny można podzielić na:
statyczne typu fizyczno-somatycznego
dynamiczne typu psychospołecznego.
Do pierwszej grupy zaliczymy typ budowy fizycznej (silnia budowa lub asteniczna), wygląd zewnętrzny (rysy twarzy, kolor skóry, masa), typ układu nerwowego związany z procesami hamowania i pobudzenia, a także aktualne funkcjonowanie organizmu związane z przebytymi chorobami czy nabytymi wadami.
Czynniki psychospołeczne można podzielić na psychiczne (podmiotowe) i społeczne (kontekstowe).
Do czynników psychicznych możemy zaliczyć osobiste doświadczenia, które wiążą się z kształtowaniem poczucia jego własnej wartości.
Do czynników psychicznych zalicza się również bodźce stresowe związane z sytuacjami trudnymi, rodzące stan zagrożenia, co ma związek z poziomem jego samooceny. Sytuacje zagrażające, stanowiące pewnego rodzaju obciążenie prawdopodobnie będą obniżać poziom jego samooceny.
Ważnym czynnikiem podmiotowym w procesie kształtowania się poczucia własnej wartości jest jakość realizacji przez dziecko zadań rozwojowych dotyczących różnych sfer jego funkcjonowania (sfery fizycznej, poznawczej, emocjonalnej, moralnej i społecznej). W każdej z tych sfer dziecko zdobywa nowe kompetencje, doskonali te, które zdobyło we wcześniejszych okresach rozwojowych. Sukcesy odnoszone podczas realizacji różnych zadań życiowych (np. umiejętność czytania, pisania i liczenia, umiejętność współpracy z rówieśnikami, rozwijająca się pracowitość) dają dziecku poczucie sprawstwa. Dzięki niemu dziecko wierzy, że może, że potrafi rozwiązać kolejne zadanie i przejść kolejną trudność w swoim życiu.
Podejmowanie różnych zadań życiowych daje szansę rozwoju nowych kompetencji, doskonalenia tych, które już się wykształciły wcześniej. Dziecko, rozwiązując ważne dla niego zadania życiowe, buduje poczucie własnej wartości, poczucie sprawstwa i chęć poznawania otaczającego świata i podejmowania coraz to nowych, trudniejszych zadań życiowych. Doświadcza tego, że pracowitość, zmaganie się z zadaniami, jakie stawia przed nim życie, wiąże się z radością płynącą z doświadczania własnego sprawstwa, daje możliwość wykorzystywania własnych kompetencji w nauce, zabawie, w spotkaniach z rówieśnikami i rodzicami.
Obraz siebie i ocena własnej sytuacji w otoczeniu.
Obraz siebie można zdefiniować jako „zorganizowany zespół cech, których jednostka nauczyła się na podstawie wcześniejszych i aktualnych doświadczeń uznawać za własne, pełniący funkcję integracyjną struktury osobowości i powtarzalność zespołów schematów zachowań” (Siek 1984, s.276).
Zbudowany jest z trzech podstawowych grup elementów:
element deskryptywny: self - concept - wiedza o sobie samym
element wartościujący: zbiór samoocen - poczucie własnej wartości
element normatywny: ideał własnej osoby (Brzezińska 1973, s. 91-91)
Na wiedzę o sobie samym składa się kilka rodzajów danych dotyczących: tożsamości, wyglądu zewnętrznego, możliwości i zdolności, temperamentu, oceny jednostki przez otoczenie.
Mogą mieć dwojaką formę: niezwerbalizowane poczucie własnego „ja” oraz „ja” świadome. Jednostka ocenia siebie i swoje możliwości z tego punktu widzenia, jakie są jej szanse aby osiągnąć określony cel - zaspokojenie własnych potrzeb lub spełnienie wymagań otoczenia. Rezultatem tego ciągłego oceniania jest pewien wzór własnych cech. Ocenianie dokonuje się poprzez porównywanie swoich właściwości z jakimś wzorcem. Takie wzorce to z jednej strony ideał samego siebie, a z drugiej inni ludzie, grupy społeczne. Można, więc mówić o zewnętrznym i wewnętrznym kryterium zbioru samoocen - poczuciu własnej wartości Poziom samooceny jest wyznaczony przez stopień rozbieżności między elementem oceniającym (jednostka) a wzorcem. Idealny obraz samego siebie, podobnie jak samoocena, ma pochodzenie wewnętrzne (cele, aspiracje), zewnętrzne i społeczne (opinie innych ludzi).
Na formowanie obrazu siebie wpływ mają bodźce działające z własnego ciała (chodzi tu o stan zdrowia i wygląd zewnętrzny), oddziaływania rodzicielskie (rodzice uczą dziecko określonych schematów zachowań adekwatnych do danej sytuacji i w tych warunkach dających komfort psychiczny). Podstawowym źródłem wiedzy o samym sobie, dostarczającym materiału do formowania się obrazu siebie, jest porównywanie siebie i swojej sytuacji z innymi.
Korzystanie z komunikatów otoczenia wymaga własnej aktywności podmiotu ukierunkowanej na podporządkowywanie danych. Dowiadywanie się czegoś o sobie, rozumienie siebie, polega na identyfikowaniu siebie, rozpoznawaniu siebie, odróżnianiu „ja” od „nie - ja”, co pozostaje w ścisłym związku z obecnością innych ludzi stanowiących bliższe lub dalsze otoczenie. Podstawą takiej kategoryzacji jest porównywanie siebie z innymi ludźmi. Wzajemne ocenianie i porównywanie występuje w relacjach: jednostka - jednostka, jednostka w grupach, jednostka poza grupami.
Analizując procesy porównania „ja - inni” wyodrębnić można dwie tendencje: poszukiwanie podobieństw do określonej grupy ludzi oraz poszukiwanie własnej odrębności.
Źródłem poszukiwania podobieństw może być potrzeba przynależności do jakiejś grupy i potrzeba do określenia tożsamości społecznej.
Gdy odnalezione zostaną cechy podobne do członków grupy to poczucie podobieństwa stanowi źródło wzmocnień pozytywnych dla poczucia własnej wartości, podstawę dobrego mniemania o własnej osobie.
Z drugiej strony poszukiwanie swojej tożsamości może przybierać charakter poszukiwania własnej odrębności. W takim przypadku grupą odniesienia jest grupa, której preferowane wartości nie są akceptowane. Ten mechanizm może tłumaczyć przyczyny przyłączania się młodzieży do subkultur. W przypadku ich członków taką grupą odniesienia może być społeczeństwo, wszyscy, którzy uznają ustalone w kulturze normy zachowania i na ogół zgodnie z nimi postępują.
W sytuacji, kiedy własna odrębność, indywidualność, niepowtarzalność stanowi dla danej osoby ważny warunek poczucia własnej wartości, wiąże się to z negatywnym wartościowaniem jako byciem przeciętnym, podobnym do wielu ludzi.
Przez porównania społeczne kształtuje się nie tylko wiedza o sobie samym i globalna samoocena (poczucie własnej wartości), ale także idealny obraz samego siebie. Porównanie siebie z innymi osobami daje możliwość uświadomienia i oceny posiadanych cech, ale także pozwala na kształtowanie wyobrażenia o tym jacy chcielibyśmy być, wzorców osobowych. Wzorzec osobowy to idealny obraz osobowości, który jednostka pragnie naśladować.
Również ważnym elementem rozwoju osobowości, jest rozwój i kształtowanie się zainteresowań. Nazywamy tak względnie trwałe dążenia do poznawania otaczającego nas świata. Przybierają one postać ukierunkowanej aktywności poznawczej o określonym nasileniu i przejawiają się w selektywnym stosunku do otaczających nas zjawisk. Rozwój zainteresowań zależy od płci, zdolności, środowiska społecznego, oddziaływań szkoły i gromady.
Elementem sprzyjającym rozwojowi jest pojawienie się przyjaźni. W późnym dzieciństwie jest to związek oparty już na wzajemnym zaufaniu i udzielaniu sobie pomocy. Przyjacielem staje się ze względu na to, jakim się jest a nie co się ma. Przyjaźń nie zależy też już tylko od wspólnych zabaw czy też cech zewnętrznych, ważnym elementem mogą być np. wspólne zainteresowania lub podobieństwa cech osobowości.
ASERTYWNOŚĆ i zachowanie asertywne
uległość Inwazyjność
Agresywaność
Zdolność do odmawiania.Asertywność to postawa albo pojedyńcze zachowanie polegające na realizowaniu swoich praw z jednoczesnym poszanowaniem praw innych.
Zachowanie a postawa.
Pojedyńcze zachowanie jest czymś krótkotrwałym, postawa jest czymś złożonym i długotrwałym.
Zachowanie asertywne
Postawa asertywna. Prawa- realizowanie i poszanowanie praw, prawo do bycia sobą, do własnego ja, do wyrażania własnych poglądów, do dysponowania własnym czasem, prawo do ubierania się jak lubię, do własnych przekonań, do wyznania, do odpoczynku, szacunku, rozrywki. Asertywność jest sztuką nabytą, zależy od doświadczeń. Dobre stosunki mam gdy szanuję innych.
Uległość - święty spokój
Agresywność - mam co chcę
Może być asertywna odmowa, ja mam prawo odmówić ale inni też mają prawo odmówić. Są takie sytuacje gdy nie mam na coś ochoty i wtedy mówię nie. Odmawiam i wcale nie muszę tłumaczyć dlaczego.
Mam parwo odmówić!
Trzeba tylko rozpoznać dobrze czego chcemy. Odmowa jest zwięzła, stanowcza bez poczucia winy, że odmówiłam. Lecz to musi być moje nie.
Asertywna prośba:
Masz prawo prosić o spełnienie swoich potrzeb. Ważniejsze jest jak to powiem, a nie co powiem, ktoś ma prawo odmówić. Musimy również dopuścić, że inni mają prawo też odmówić.
Asertywne wyrażanie opinii:
Mamy prawo mieć własne poglądy. Chodzi o to aby mieć prawo do wyrażania własnego poglądu ze świadomością, że inni mogą się ze mną nie zgadzać. Budowa asertywnego wyrażania opinii:
Ja uważam....
lub
Ja nie zgadzam się z twoją opinią.
Nie jest asertyne:
Mylisz się....Nie masz racji.....
Asertywne przyjmowanie krytyki:
mam prawo aby krytykę przyjąć lub się z nią nie zgodzić.
Jesteś impulsywna (sprawdzam co ja myślę na ten temat) np.:
Tak zgadzam się
lub
Ja uważam inaczej
Asertywne przyjmowanie pochwał:
Trzeba umieć przyjmować pochwały:
Jest mi miło, cieszę się
Ładnie wyglądasz; Nie!/Żle
Ładny kostium; Stary/ Źle
Należy przyjmować umiejętnie pochwały.
Samoświadomość:
wiedza o swoich reakcjach, temperamencie
(melancholik, flegmatyk, choleryk, sangwinik).
Choleryk: impulsywny
melancholik: depresja, przygnębienie, pesymista
flegmatyk: siła spokoju, powolność
sangwinik: ma w równowadze i pobudzanie i hamowanie.
Choleryk - szybkość
Flegmatyk - spokój
Melancholik - refleksja, analiza
Sangwinik - równowaga
Wiedza o swoich potrzebach.
Motywowanie:
motywowanie karą
motywowanie nagrodą
Co daje samowiedza:
można siebie kontrolować
nie pozwala być spontanicznym
lęk, że się zachowam tak a nie inaczej, każdy ma prawo, żeby się nie poznawać.
Samowiedza ma swoje wady i zalety. Skąd ta wiedza o sobie - inni są dla nas lustrem.Samowiedza w ciągu życia się zmienia.
Empatia - rozpoznawalność uczuć
Warto wiedzieć dlaczego coś robię.
Krytyka nas wyniszcza!
Prawo polaryzacji; jeśli ktoś kontroluje innych za bardzo to wtedy inni nie robią nic, kontrolujący robi za innych, brak zaufania.
REGUŁA WZAJEMNOŚCI
Przed laty pewien amerykański naukowiec przeprowadził proste doświadczenie do grupy zupełnie nie znanych osób wysłał, opatrzone adresem zwrotnym, kartki z życzeniami Bożonarodzeniowymi. Reakcja przeszła najśmielsze oczekiwania. Mnóstwo, zupełnie nie znających go, ludzi odwzajemniło się świątecznymi powinszowaniami. Nieliczni tylko zadali sobie trud wyjaśnienia dlaczego nie znany człowiek przysłał im pocztówkę.
Przedstawiony przykład to jedna z najważniejszych reguł społecznych reguła wzajemności. Zasada ta wymaga, abyśmy zawsze starali się odwdzięczyć osobie, która wyświadczyła nam dobro. Zastosowanie tej reguły w działalności charytatywnej przedstawia prof. Robert Cialdini w książce Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, gdzie pisze: (...) zanim jakiś członek sekty zwrócił się do przechodnia o datek, inny członek sekty bezinteresownie" go obdarowywał zwykle książką Bhagvad Gita, miesięcznikiem stowarzyszenia wyznawców Kriszny, czy wreszcie, w najbardziej ekonomicznej wersji kwiatem. Bogu ducha winien przechodzień, któremu znienacka przypięto do ubrania czy wciśnięto do ręki kwiat, w żadnym wypadku nie mógł go oddać z powrotem. Nie, nie. Proszę go zatrzymać to nasz prezent dla pana" kategorycznie stwierdzał członek sekty. Dopiero wtedy, kiedy sprawa przyjęcia prezentu" była już załatwiona, a przechodzień na dobre siedział w pułapce zobowiązania, następowała prośba o datek na rzecz sekty. Ta taktyka z dobroczyńcy żebrak", stosowana w szczególności na lotniskach, okazała się niesłychanym hitem Stowarzyszenia Hare Kriszna, przynosząc mu ogromne sumy pieniędzy 4.
Reguła wzajemności nie jest zastrzeżona w urzędzie patentowym. Nagminnie wykorzystują ją politycy zbierający podpisy na listach poparcia lub głosy podczas wyborów. Darmowe długopisy, zapalniczki, czapeczki, podkoszulki, przysłowiowe piwo i kiełbaski to nieodłączny element demokratycznej procedury przedelekcyjnej.
Handel nie pozostaje w tyle. W każdym większym supermarkecie można natknąć się na młode dziewczyny ofiarujące coś za darmo głównie, niestety, cukierki, kawę lub płyn do mycia naczyń. Oryginalnością wykazał się jeden z otwartych funduszy emerytalnych. 8 marca tego roku, pod pretekstem obchodów dawnego Święta Kobiet, młodzi, elegancko ubrani mężczyźni wręczali kwiaty przechodzącym ulicą kobietom. Nie każdej oczywiście. Wybierali te obiecujące" tzn. w wieku do 40 lat i w miarę zamożnie ubrane. W zamian prosili o udostępnienie adresu i zgodę na wizytę agenta ubezpieczeniowego.
Popularne porzekadło mówi, że nie ma nic za darmo. Na szczęście nie jest do końca prawdziwe, nie brakuje ludzi gotowych bezinteresownie nieść pomoc, ale ci nie wystają na ulicach wciskając pseudo prezenty.
Techniki negocjacyjne. POWRÓT
"Techniki negocjacyjne to sposoby werbalizowania żądań, czynienie ustępstw, kamuflowania nadmiernej chęci szybkiego osiągnięcia porozumienia, stosowania oporu przed zabiegami oponenta do przechylenia korzyści negocjacyjnej na swoją stronę, stosowania presji psychologicznej majacej osłabić sprawność negocjacyjną drugiej strony i inne temu podobne zabiegi i chwyty" (M.Stalmaszczyk)
--------------------------------------------------------------------------------
Sztuka ustępowania
"W negocjacjach handlowych, sposób ustępowania bywa wazniejszy niż samo ustępswo. W zależności od sposobu, ustępstwo może ci ułatwić albo utrudnić przeprowadzaną transakcję" (G.Karrass)
Zasady ustępowania w negocjacjach:
Ustępstwa powinny być niewielkie - człowiek bardziej postrzega sam fakt ustępstwa niż jego wielkość. Małe ustepstwo zachęca do wzajemności - duże do zachłanności.
Ustępstwa powinny być stopniowo malejące - zmniejszajace się ustępstwa skłaniają drugą stroną do wczesniejszego podpisania porozumienia, uważa ona bowiem ,że zbliżamy się do granic swoich możliwości.
Ustępować należy powoli i niełatwo - szybkie ustępstwo nie daje satysfakcji naszemu partnerowi, bardziej cenimy to o co musimy walczyć.
Nie każde ustępstwo partnera musi być odwzajemnione - ustępstwa odwzajemnione nie zawsze są konieczne, a równe ustępstwa nie zawsze są sprawiedliwe.
Unikaj zasady "dzielenia różnicy na pół" - matematyczne dzielenie ofert na pół często bywa niekorzystne dla obu stron.
Należy ostrożnie traktować "absurdalną propozycję" drugiej strony - absurdalne propozycja często stosowana jest w celu zbadania naszej determinacji i naszego stanowiska. Nie należy poddać sie emocjom lecz wyjaśnić absurdalność propozycji.
Nie idź pierwszy na ustępstwa w ważnych sprawach - ustępstwo jako pierwszy w sprawach ważnych jest traktowana jako słabość negocjatora. Wzamian warto wyprzedzić partnera w ustępstwach dotyczących spraw nieistotnych.
Należy wystrzegać się eskalacji ustępstw pod koniec negocjacji - często wykorzystywana technika zwiększania żądań pozornie zakończonych już negocjacji.
Inne ważne zasady dotyczące ustępstw:
nie należy okazywać zadowolenia z pierwszego ustępstwa uczynionego przez oponenta
należy upewnić się, że druga strona rozumie i właściwie ocenia wartość uzyskanego ustępstwa
należy pamiętać o udzielonych ustępstwach i od czasu do czasu przypomnieć o nich oponentowi
należy dobrze zrozumieć wszystkie wymagania drugiej strony, zanim zacznie się czynić jakiekolwiek ustępstwa
nie należy zakładać, że oponent zrozumie korzyści z uzyskanych ustępstw.
--------------------------------------------------------------------------------
Mierz wysoko
Wysokie żądania negocjatora bardzo korzystnie wpływają na osiagane przez niego rezultaty. Zbyt wysokie niczym nie uzasadnione żądania mogą zirytować partnera , a przez to utrudnić rozmowy.
Najprawdopodobniej najlepszą strategią jest wysuwanie takich żądań, które partner uzna za spore (budzi to bowiem respekt- i po prostu jest korzysne), ale nie przesadne (co mogłoby powodować irytację i stanowić przyczynę poszukiwania innego partnera negocjacji). (P.J.Dąbrowski)
--------------------------------------------------------------------------------
Nie zgadzaj się na pierwszą propozycję
Pierwsza propozycję odrzucamy gdyż, z reguły jest ona zbyt wygórowana i partner przygotowany jest na ustępstwa. Po drugie nasza akceptacja dla pierwszej oferty traktowana jest jako nasza słabość.
--------------------------------------------------------------------------------
Technika "dobry - zły facet"
Z jednej strony występuje dwóch negocjatorów z których: pierwszy rozpoczyna negocjacje stawiając wygórowane żądania, tworząc nieprzychylną stresującą sytuację (czasami obrażając drugą stronę) a drugi negocjator przejmuje inicjatywę, zachowując się bardzo grzecznie stosuje technikę małych ustępstw - pozornie korzystną dla obu stron. W rzeczywistości jest ona korzystna jedynie dla strony "dobrego i złego faceta"
--------------------------------------------------------------------------------
Technika sytuacji hipotetycznej "co by było, gdyby.."
Technika polegajaca na zadawaniu hipotetycznych pytań - co by było , gdyby...Pytania te mają na celu zbadanie sytuacji i mozliwości przeciwnika negocjacji.
Przykładowe pytanie: co by było gdybyśmy zrezygnowali z gwarancji ?
--------------------------------------------------------------------------------
Technika ograniczonych kompetencji
W technice tej można zdobyć przewagę odmawiając zaakceptowania propozycji ze względu na ograniczone kompetencje (pełnomocnictwo).
--------------------------------------------------------------------------------
Techniki zwiazane z wykorzystaniem czasu
Przykładowe techniki zwiazane z czasem:
celowo przedłużamy rozmowy w sytuacji, gdy partnerowi zależy na najszybszym zakończeniu
celowo unikamy podjęcia decyzji aż do momentu w którym prawdopodobnie nastąpi korzystna zmiana układu sił
technika terminów ostatecznych lub nieprzekraczalnych - określanie przez jedną ze stron ostatecznego czasu zakończenia rozmów ze względu na "ważny" powód ( ma na celu zmuszenie drugiej strony do wczesniejszego ustąpienia bądź rozpoczęcia rozmów)
Stosowane techniki zwiazane z czasem:
szczególowe analizowanie drobiazgów
oczekiwanie na dalsze instrukcje
"choroby dyplomatyczne"
prowokowanie rozbieżności i utarczek słownych
zmiana składu delegacji
podnoszenie starych problemów, długo załatwianych reklamacji itp.
naleganie na pełne tłumaczenie tekstów
żądanie zmiany miejsca prowadzenia negocjacji
późniejsze rozpoczynanie
wcześniejsze kończenie
odwoływanie spotkań (M.Stelmaszczyk)
Inne techniki zwiazane z czasem:
Celowe opóźnianie rozpoczynania negocjacji - druga strona czeka niokreślony czas (dni, miesiące) na rozpoczęcie negocjacji.
Wykorzystujemy korzystne dla siebie pory prowadzenia negocjacji zwiazane z aktywnością dobową człowieka ("skowronki" - lepiej pracujące rano czy "nocne Marki" - lepiej pracujacy wieczorem)
Przedłużanie negocjacji w systuacji gdy przeciwnikiem jest człowiek starszy i widzimy jego zmęczenie.
--------------------------------------------------------------------------------
Technika wskazania ewentualnych konsekwencji
Technika polegajaca na uświadomienu drugiej stronie konsekwencji braku porozumienia lub pokazanie jakie konsekwencje negatywne będzie miało przyjęcie danego porozumienia dla obydwu stron.
--------------------------------------------------------------------------------
Technika wskazania przeciwnego przykładu
Człowiek z reguły dąży do potwierdzenia przekonań własnych i ignoruje informacje niezgodne z podjetymi przez niego przekonaniami. Taki sposób myślenia ogranicza negocjatorów. Osłabienie takiego sposobu myślenia jest mozliwe poprzez wskazanie drugiej stronie przykładu niezgodnego z jej przekonaniami.
13. Omów technikę ustępstw malejących.
Z negocjacjami możesz się spotkać niemal na każdym kroku. Dotyczą one bowiem sytuacji codziennych, takich jak sprzedaż lub zakup rzeczy i to zarówno drobnych, np. artykułów spożywczych na targu, jak i większych, np. auta na giełdzie samochodowej.
Czym są negocjacje?
Negocjacje (z łac. "negotio", czyli sklep; "negociare", czyli handluję, pertraktuję, prowadzę negocjacje, pertraktacje, rozmowy handlowe) to komunikowanie się w celu osiągnięcia porozumienia w sytuacji, gdy przeciwne strony związane są pewnymi interesami, z których jedne są wspólne, a inne przeciwne. Polegają na składaniu przez zainteresowane strony wzajemnych propozycji, a problem zostaje rozwiązany wtedy, kiedy strony osiągną zgodę. Negocjacje mogą być dwu- lub wielostronne, a wypracowane porozumienie umożliwia stronom w nich uczestniczącym realizację własnych interesów (korzyści) oraz interesów wspólnych w stopniu wyższym, aniżeli w działaniach samodzielnych, bez porozumienia.
Style prowadzenia negocjacji
Negocjować można w różny sposób. Styl negocjacji (inaczej strategia prowadzenia negocjacji) wynika z predyspozycji stron lub też ich własnego wyboru.
Ustępstwa w negocjacjach
Specjaliści od prowadzenia negocjacji twierdzą, że nie warto zgadzać się na pierwszą przedstawioną propozycję. Zazwyczaj jest ona zbyt wygórowana, a druga strona negocjacji jest przecież przygotowana na ustępstwa. Nasza akceptacja dla pierwszej oferty może zostać potraktowana jako słabość.
Podczas negocjacji nie należy okazywać zadowolenia z pierwszego ustępstwa drugiej strony. Musimy się także upewnić, że rozumie ona i właściwie ocenia wartość naszego ustępstwa. Należy też pamiętać, że jego brak może spowodować zerwanie negocjacji, stratę czasu i znaczące pogorszenie kontaktów interpersonalnych.
Umiejętne ustępowanie jest bardzo ważne w prowadzeniu negocjacji. Eksperci w tej dziedzinie radzą, aby ustępstwa były:
* niewielkie (takie ustępstwa zachęcają drugą stronę do wzajemności),
* stopniowo malejące (ustępstwa, które stopniowo się zmniejszają mogą skłonić drugą stroną negocjacji do wcześniejszego kompromisu),
* wolne i niełatwe (wiadomo bowiem, że zbyt szybkie ustępstwo może nie dać satysfakcji przeciwnej stronie negocjacji; coś, co wymaga pewnej walki, jest bardziej cenione),
* odwzajemnione (pamiętaj jednak, że ustępstwa odwzajemnione nie zawsze są konieczne, a równe ustępstwa nie zawsze są sprawiedliwe).
Techniki negocjacyjne
W negocjacjach można wykorzystywać wiele rodzajów technik. Zdaniem specjalistów jest ich nawet kilkaset. Przez techniki negocjacyjne rozumiemy sposoby formułowania żądań, czynienia ustępstw, sztukę ukrywania chęci na osiągnięcie szybkiego porozumienia, obronę przed przechyleniem korzyści negocjacyjnej na drugą stronę.
Najczęściej stosowane techniki związane są z wykorzystaniem czasu, odgrywaniem pewnych ról podczas negocjacji, sprawdzaniem skłonności drugiej strony do czynienia ustępstw, pokazaniem skutków zawartego porozumienia oraz podważaniem przekonań drugiej strony.
Przez motywację należy rozumieć w szczególności proces, który wywołuje, ukierunkowuje i podtrzymuje określone zachowania ludzi spośród innych, alternatywnych form zachowania, w celu osiągnięcia określonych celów. Proces ten zachodzi, gdy spełnione są dwa warunki:
Osiągnięcie celu musi być postrzegane przez człowieka jako użyteczne.
Prawdopodobieństwo realizacji celu przez jednostkę musi być wyższe od zera.
W definicji mówi się również o dążeniu do celów. Cele mogą być tutaj dwojakiego rodzaju:
materialne, jak np. płaca, oraz
niematerialne, np. satysfakcja.
Celem pracownika może być uzyskanie nagrody, np. uznania (traktowane jako tzw. nagroda wewnętrzna, która wynika z doświadczenia pracownika), czy też podwyżki płacy (tzw. nagroda zewnętrzna, która przyznawana jest z zewnątrz, czyli zależy od czynników niezależnych od pracownika). Podstawowy model motywacji można przedstawić wg następującego schematu:
Rozpoznanie celów jednostki jest więc podstawowym punktem wyjścia dla zbadania procesu motywacji. Należy przy tym pamiętać, że powinno się dążyć do stworzenia takich warunków pracownikom, aby ich cele oraz cele organizacji były zgodne. W dalszej kolejności należy poddać analizie hierarchię celów jednostki oraz siłę procesu motywacyjnego związanego z każdym z wyodrębnionych celów.
Ze względu na fakt, że w rzeczywistości mamy do czynienia z wieloma motywami, posługujemy się pojęciem systemu motywacji. Przez system motywacji należy rozumieć zespół wzajemnie powiązanych motywów ludzkiego działania.
Teorie motywacji można prezentować w różnych ujęciach:
Istotą jest odpowiedź na pytanie, co motywuje, a więc zrozumienie wewnętrznych czynników człowieka, które wywołują jego określone zachowanie.
Teorie motywacji można prezentować w różnych ujęciach:
1. Teoria motywacji w ujęciu tradycyjnym (Taylor).
2. Teorie motywacji w ujęciu przedmiotowym:
a. Teorie treści - istotą jest odpowiedź na pytanie, co motywuje, a więc zrozumienie wewnętrznych czynników człowieka, które wywołują jego określone zachowanie.
Wyróżnić można tutaj następujące teorie:
- teorię potrzeb Maslowa
- Herzberga
- Alderfera
- McGregora
- teorię osiągnięć.
b. Teorie procesu - próbują one odpowiedzieć na pytanie jak motywować.
Wyróżnić można tutaj następujące teorie:
- oczekiwań
- sprawiedliwości
- popędu.
14. Teorie motywacji
Motywowanie - powodowanie, ukierunkowanie i utrzymanie zachowań ludzi.
Istnieje wiele teorii motywacji. Różnią się one przede wszystkim zaleceniami, co powinien robić kierownik, aby uzyskać, większą efektywność
W różnych etapach rozwoju wiedzy o zarządzaniu przyjmowano różne modele i teorie motywacji
Teorie motywacji:
- Teorie treści,
- Teorie od strony procesu
- Teorie wzmocnienia
1. Teorie treści
Skupiają się na zrozumieniu czynników wewnętrznych powodujących postępowanie człowieka w określony sposób. Pytania, na które usiłuje się uzyskać odpowiedz dotyczą potrzeb, jakie odczuwają ludzie oraz czynników, które mają wpływ na ich działanie. Do teorii treści zalicza się koncepcje A.Maslowa, C. Alderfera, F Herzberga
Abraham Maslow zaproponowaną przez siebie strukturę potrzeb człowieka ułożył hierarchicznie. Założenia modelu:
- Ludzi skłania do pracy jeden typ potrzeb,
- Bodźcem działania jest każda następna potrzeba,
- Ostatnia potrzeba nigdy nie może być zaspokojona.
Teoria ERG
Propozycja C. Alderfera dotyczy odmiennego spojrzenia na hierarchię potrzeb. Potrzeby ludzkie ułożone są w trzech nakładających się na siebie kategoriach potrzeb: egzystencji, kontaktów społecznych oraz wzrostu. Według tej teorii ludzi skłaniają do działania niezaspokojone potrzeby. Jest ich więcej niż jedna.. Teoria ta obejmuje dodatkowo elementy frustracji i regresji.
Koncepcja Herzberga
Dwuczynnikowa teoria Herzberga zakłada istnienie dwóch niezależnych zestawów czynników wpływających na zadowolenie, lub na niezadowolenie, ludzi z pracy. Proces motywowania składa się z dwóch etapów. Pierwszy etap to właściwe ukształtowanie czynników higienicznych. Do czynników higienicznych zalicza się czynniki zewnętrzne, czynniki środowiska pracy. Zalicza się do nich między innymi warunki pracy, politykę personalną i administracyjną stosunki interpersonalne a także wynagrodzenie Osiągnięcie odpowiedniego poziomu czynników higieny sprawia, że pracownicy nie czują niezadowolenia.. Żeby wyzwolić zadowolenie( satysfakcje) nie wystarczy poprzestać na tym etapie. Należy spowodować możliwość odczucia czynników motywujących(motywatorów) takich min. jak doskonalenie osobowości, przeżywanie sukcesu, poczucie odpowiedzialności.
2.Teorie od strony procesu
Spojrzenie od strony procesu stara się wyjaśnić, dlaczego ludzie w swoim działaniu wybierają pewne zachowania chcąc zaspokoić swoje potrzeby Popularnymi podejściami od strony procesu są:.
- Teoria oczekiwań
- Teoria sprawiedliwości
a.) Teoria oczekiwań.
Teoria ta oparta na modelu oczekiwanej wartości V.Vrooma zakłada, że zachowanie określone jest przez połączenie sił tkwiących w jednostce i otoczeniu. Ludzie mają różne pragnienia, potrzeby i cele. Dokonują, więc wyboru z pośród alternatyw kierując się możliwym prawdopodobieństwem osiągnięcia pożądanego rezultatu. Podstawowe pytania, na które musi sobie odpowiedzieć człowiek, przed wyborem takiego a nie innego zachowania dotyczą konieczności poniesienia wysiłku, oraz oceny ewentualnie otrzymanego w zamian rezultatu.
b.) Teoria sprawiedliwości.
Sprawiedliwość to indywidualnie postrzegane traktowanie danej osoby w porównaniu z innymi oparte na zasadzie równości. Proces porównania wygląda następują
wyniki(my) / wyniki(inni) = nakłady(my) / nakłady(inni)
Wyniki pracy to między innymi wynagrodzenie, stosunki społeczne, uznanie, awanse, nagrody. Uzyskanie tych wyników wymaga odpowiednich umiejętności, wiedzy, wysiłku, czasu, są to nakłady, jakie każdy wnosi do procesu pracy.
Określanie proporcji między wynikami a nakładami oraz porównanie ma charakter subiektywny. Konsekwencje wyniku porównania mogą też być różne.
3. Teorie wzmocnienia
Teorie te dotyczą modyfikacji zachowa szukając odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób poprzednie działania wpływają na zachowania się w przyszłości w cyklicznym procesie uczenia się. Ludzie postępują tak jak postępują, ponieważ nauczyli się w przeszłości, że pewne zachowania wiążą się z pewnymi przyjemnymi efektami a inne odwrotnie.
Ludzie wolą efekty przyjemne, unikają natomiast zachowań o przykrych konsekwencjach.
Rodzaje wzmocnień modyfikujących zachowania.
a.) Pozytywne wzmocnienie - zachęca do poprzedniego zachowania, Wyróżnia się
- Wzmocnienie pierwotne,
- Wzmocnienie wtórne.
b.) Uczenie unikania - wzmacnia zachowanie unikania niemiłych konsekwencji. Efekty można osiągnąć drogą formalną np. czytelny regulamin organizacyjny i jego egzekwowanie, lub nieformalnie poprzez krytykę kolegów.
c.) Wygaszanie - osłabienie zachowań niepożądanych poprzez niedopuszczania do niepożądanych następstw.
d.) Kary - Obwarowanie niepożądanego zachowania poprzez obwarowanie ich negatywnym wynikiem lub niemiłym następstwem.
15. Scharakteryzuj hierarchiczną teorię potrzeb motywacji.
Przez motywację należy rozumieć w szczególności proces, który wywołuje, ukierunkowuje i podtrzymuje określone zachowania ludzi spośród innych, alternatywnych form zachowania, w celu osiągnięcia określonych celów. Proces ten zachodzi, gdy spełnione są dwa warunki:
Osiągnięcie celu musi być postrzegane przez człowieka jako użyteczne.
Prawdopodobieństwo realizacji celu przez jednostkę musi być wyższe od zera.
W definicji mówi się również o dążeniu do celów. Cele mogą być tutaj dwojakiego rodzaju:
materialne, jak np. płaca, oraz
niematerialne, np. satysfakcja.
Celem pracownika może być uzyskanie nagrody, np. uznania (traktowane jako tzw. nagroda wewnętrzna, która wynika z doświadczenia pracownika), czy też podwyżki płacy (tzw. nagroda zewnętrzna, która przyznawana jest z zewnątrz, czyli zależy od czynników niezależnych od pracownika).
Rozpoznanie celów jednostki jest, więc podstawowym punktem wyjścia dla zbadania procesu motywacji. Należy przy tym pamiętać, że powinno się dążyć do stworzenia takich warunków pracownikom, aby ich cele oraz cele organizacji były zgodne. W dalszej kolejności należy poddać analizie hierarchię celów jednostki oraz siłę procesu motywacyjnego związanego z każdym z wyodrębnionych celów.
Ze względu na fakt, że w rzeczywistości mamy do czynienia z wieloma motywami, posługujemy się pojęciem systemu motywacji. Przez system motywacji należy rozumieć zespół wzajemnie powiązanych motywów ludzkiego działania.
Teorie motywacji można prezentować w różnych ujęciach:
Istotą jest odpowiedź na pytanie co motywuje, a więc zrozumienie wewnętrznych czynników człowieka, które wywołują jego określone zachowanie.
Różne teorie próbują odpowiedzieć na pytanie jak motywować.
Wyróżnić można tutaj następujące teorie:
oczekiwań
sprawiedliwości
popędu.
16. Jakie warunki powinny spełniać kary i nagrody żeby były efektywne?
Nagroda ma stanowić bodziec wzmacniający postępowanie pozytywne, ma zachęcać do solidnej pracy i nauki.
Tak zrozumiane wyróżnienie spełnia następujące funkcje:
umacnia w wiarę we własną wartość
realizuje potrzebę uznania i sukcesu zachęca do podejmowania coraz trudniejszych zadań
dostarcza dodatnich uczuć: radości i dobrego samopoczucia
wzmacnia więzi uczuciowe z osobami nagradzającymi
działa pozytywnie na tych, którzy są świadkami nagradzania.
Musimy wiedzieć kiedy i jak nagradzać?
Zasada pierwsza: "Kiepsko płaci ten, kto płaci z góry lub nigdy"
To stare powiedzenie niesie z sobą cenna wskazówką - należy nagradzać w miarę postępów w pracy lub natychmiast po jej wykonaniu.
Zasada druga: Zachowaj umiar w nagradzaniu.
Nagradzając kogoś musimy być pewni, ze nasza nagroda wpłynie na niego pozytywnie. Zbyt częste wyróżnianie tej samej osoby może nie tylko osłabiać siłę nagrody, ale również wpłynąć na negatywne nastawienia reszty grupy do wyróżnionej jednostki.
Zasada trzecia: Wybierz odpowiedni rodzaj nagrody.
Generalnie rzecz biorąc atrakcyjność nagrody powinna być dostosowana do stopnia trudności zachowania, które zamierzały wzmocnić. Ale nie zawsze duża nagroda jest dobra. Przy wykonaniu ważnych zadań, wymagających dużej koncentracji i skupienia, zbyt duża nagroda skupia na sobie uwaga. Przeczucie nagrody zmniejsza w rezultacie efektywność.
Zasada czwarta: Różnicuj nagrody
Musimy pamięta, że określone nagrody powszednieją i wtedy szybko tracą swoją wartość "Dobra nagroda ma zawsze odcień czegoś nieoczekiwanego., niezwykłego - nie może być powszednim składnikiem codziennej rzeczywistości". Zapobiega temu różnicowanie nagród.
Zasada piąta: Nie nagradzaj postaw utrwalonych.
Zachowania stymulowane przez nagrody z czasem utrwalają się i wchodzą przysłowiowo "w krew". Jeśli zauważysz, że to, co nagradzasz zaczyna wychodzić w nawyk, ogranicz siłę i częstotliwość nagrody. Z czasem z niej zrezygnuj. Nie musisz przecież wzmacniać tych zachowań, które i tak istnieją, przy których wystarczająca rolę zaczyna odgrywać motywacja wewnętrzna.
Kara natomiast ma dwie funkcje:
eliminacji-stosowana po lub w czasie wykonywania czynności niewłaściwej
intensyfikacji-wynika z faktu, iż kara podwyższa poziom pobudzenia jednostki, w pewnych warunkach może polepszać jej funkcjonowanie.
Znasz już podstawowe zasady nagradzania. Podobne zasady dotyczą kary.
Kara, podobnie jak nagroda, powinna być adekwatna do stopnia przewinienia i związana z nim. Osoba ukarana powinna wiedzieć za co ją ukarano, jakie są lub mogą być jej złego zachowania. Ona musi zrozumieć swój błąd. Często wystarczającą karą jest poważna rozmowa w cztery oczy lub kara wybrana samodzielnie przez osobę, która zawiniła. Taka rozmowa na temat popełnionego błędu i jego skutków może przynieść najlepszy efekt.
Trzeba pamiętać, że tam gdzie jest silna motywacja do działania, gdzie często nadarza się sposobność do nagradzania i wiele osób jest nagrodzonych brak nagrody może być odebrany jako kara.
Jeśli kiedyś dojdzie do drastycznej, lub niebezpiecznej sytuacji w której będziesz używać ostatecznego narzędzia, jakim jest kara, zrób to w sposób zdecydowany i konsekwentny. Nie tłumacz się z tego, że karzesz bo taki jest zwyczaj, bo ktoś Ci tak kazał, bo tak wypada. Takie tłumaczenie nie łagodzi kary, lecz pozbawia ja sensu i zamiast budować twój autorytet - niszczy go. Tak więc stosuj karu śmiało, ale tylko w ostateczności. Wtedy, kiedy masz pewności co do sensu i konieczności. Zawsze pamiętaj, że "lepiej zachęcić, gorzej ganić najgorzej karać".
Każda firma aby mogła funkcjonować musi posiadać własny system normatywny, który wskazuje poszczególnym grupom pracowniczym jak powinni postępować, jakiego zachowania powinni się wystrzegać, jakie nagrody lub kary mogą ich spotkać za stosowanie się lub niestosowanie się do wskazanych przez zakład wzorców zachowania.
Słownik języka polskiego podaje następujące definicje:
kara «środek represyjny stosowany względem osób, które popełniły przestępstwo lub w jakikolwiek sposób naruszyły normy prawne lub obyczajowe; środek wychowawczy mający na celu hamowanie wykroczeń»
nagroda «wyróżnienie moralne lub materialne za położone zasługi, osiągnięte wyniki itp.; suma pieniężna, dyplom, odznaczenie, wartościowy przedmiot itp., będące formą uznania lub wyróżnienia za dobre wyniki, osiągnięcia, zwycięstwo w konkursie, w zawodach itp.»[2]
System nagród i kar, który obowiązuje w danej firmie steruje zachowaniami pracowników, ma za zadanie motywować pracowników do pożądanych przez pracodawców zachowań. Wyróżnienia moralne, nagrody materialne oraz cały zestaw kar stanowią bardzo ważny element w kształtowaniu załogi. Są wykorzystywane do motywowania pracowników oraz do kształtowania ich zdolności do realizacji zadań przedsiębiorstwa.
Bardzo ważne jest, aby nagroda przyznana była w odpowiednim momencie i była wyważona pod względem wymiaru. Utrwala wtedy nagrodzone zachowania i skłania do powtarzania ich w przyszłości.
Nagroda działa bodźcowo na nagradzanego. Często pozytywnie wpływa na otoczenie, na grupę. Ma to miejsce tylko wtedy, gdy w otoczeniu nagradzanego i jego otoczenia przyznanie nagrody jest cenione jako zasłużone i sprawiedliwe.
Kary również stosowane są do kreowania określonych wzorów osobowych. Działanie kary jest bardziej skomplikowane niż działanie nagrody. Nagroda przyznana za faktyczne osiągnięcie doprowadza do utrwalania pozytywnego zachowania. Kara natomiast nie likwiduje skłonności do negatywnego zachowania, lecz powstrzymuje pracownika od niepożądanego zachowania na pewien czas. Surowość kary wzmaga się w miarę rozszerzania się zakresu jej publicznego charakteru. Nikt z nas nie lubi być karany. Dlatego też łatwiej jest znieść karę otrzymaną „w cztery oczy”, niż przy świadkach zwłaszcza pochodzących z tej samej zbiorowości.
Wychowawcze działanie kary polega na wewnętrznym przeżyciu jej ukaranego. Im bardziej ktoś reaguje na karę, tym większy ona ma wpływ na dalsze jego zachowanie.
Aby kara miała znaczenie wychowawcze, musi uświadomić sprawcy winę, wywołać przykre uczucie, kojarzące się z nagannym zachowaniem. Kara uświadamia sprawcy, że granicę jego wolności postępowania stanowi dobro zakładu pracy. Służy ona przywróceniu zachwianego porządku, powinna wywołać poprawę.
Chcąc osiągnąć zamierzony cel, należy stosować kary ze szczególną ostrożnością, ponieważ towarzyszą im negatywne reakcje zmniejszające ich skuteczność. Należy podejść do każdego pracownika indywidualnie, aby osiągnąć jak największy skutek.
Stereotyp - jest rodzajem postawy wobec rzeczywistości społecznej, w której element poznawczy jest specyficznie zdeformowany. Najczęściej są budowane w odniesieniu do grup społecznych i etnicznych, klasowych, zawodowych, lub związanych z określoną płcią. Stereotypy są przekazywane jednostce przez społeczeństwo we wczesnym okresie życia.
19. Wymień i omów rodzaje sytuacji trudnych.
Jeśli człowiek znajduje się w sytuacji, która mobilizuje go do realizacji możliwych i osiągalnych do wykonania zadań, to określa się ją jako korzystną, jeśli natomiast przekracza ona możliwości jednostki z reguły traktuje się ją jako niekorzystną, trudną, a nawet destrukcyjną.
Tomaszewski wyraża opinię, że z sytuacją trudną mamy do czynienia wówczas, gdy zakłócona zostaje wewnętrzna równowaga przeciętnej, „normalnej” sytuacji, uniemożliwiająca przebieg podstawowej aktywności i realizację zadania. Wyróżnia on pięć głównych rodzajów sytuacji trudnych:
deprywację - (brak, pozbawienie czegoś, co jest potrzebne do normalnego funkcjonowania człowieka, np. brak snu, zdrowia, zaspokojenia podstawowych potrzeb, strata, izolacja, poczucie osamotnienia itp.),
przeciążenie - (brak wypoczynku, nadmiar obowiązków, wyczerpanie organizmu),
utrudnienie - (pojawienie się elementów zbędnych, przeszkadzających, np. hałas, szum informacyjny, zakazy, zewnętrzny nacisk społeczny),
konflikt - (wpływ sił przeciwstawnych - sprzecznych wartości, wyborów, motywacji itp.),
zagrożenie - (gdy występuje rzeczywiste lub oczekiwane naruszenie wartości szczególnie cenionej przez osobę, np. zdrowia, życia, statusu społecznego, własności prywatnej, poglądów, samooceny itp.).
A. Lewicki uważa, że sytuacja staje się dla człowieka trudna w dwóch typach przypadków:
Gdy posiada on zbyt małą ilość informacji do poradzenia sobie z nią i wówczas utożsamia ją z sytuacją problemową.
Gdy powstają trudności natury emocjonalnej, wzbudzające stan silnego, "trudnego do
zniesienia" napięcia emocjonalnego i tę sytuację utożsamia ze stanem stresu
psychicznego.
Czynniki wpływające na powstawanie sytuacji trudnych nazywa Lewicki stresorami. Zalicza do nich:
deprywację (stan braku),
frustrację (przeszkody uniemożliwiające lub utrudniające rozwiązanie sytuacji trudnej),
tzw. sytuacje bolesne i drażniące (np. strata kogoś lub czegoś, "denerwujące", wzbudzające irytację otoczenie, niekorzystne stosunki interpersonalne, subiektywnie odczuwany brak kompetencji uniemożliwiający uruchomienie mechanizmów radzenia sobie).
W tej grupie czynników wyróżnia autor również zagrożenia (rzeczywiste lub wyobrażone, zagrożenie autorytetu, dobrego imienia, zdrowia, życia miłości, dóbr itp.) oraz konflikty stawiające człowieka wobec konieczności wyboru zawierającego wewnętrzną sprzeczność.
Wyłonione do tej pory cechy charakterystyczne sytuacji trudnej obejmują:
Niski poziom informacji na temat charakterystyki sytuacji i możliwości jej rozwiązania.
Naruszenie wewnętrznej równowagi w organizmie człowieka, w otoczeniu lub relacji człowieka z otoczeniem i/lub z innymi ludźmi.
Wzmożony, odczuwany subiektywnie jako nieprzyjemny, niekorzystny dla człowieka stan napięcia nerwowego.
Konsekwencje tak rozumianej sytuacji trudnej mogą mieć różnorodny charakter. Człowiek rozwiązuje trudną sytuację w sposób konstruktywny, twórczy lub mniej konstruktywny, a często jego zachowanie przybiera charakter destrukcyjny.
Lewicki podaje szeroki wachlarz skutków przeżywanych sytuacji trudnych dla zachowania człowieka. Są to:
Napięcie emocjonalne, wywołujące zmiany w narządach wewnętrznych, wzmożone napięcie mięśni oraz negatywne przeżycia psychiczne, takie jak lęk, złość, frustracja, depresja.
Dezorganizacja zachowania, gdyż silne pobudzenie kory zaburza np. orientację w otoczeniu, obniża samokontrolę, pogarsza wyniki działań, działa hamująco, wzbudza agresję, powoduje regresję lub fiksację. Mogą pojawić się symptomy chorobowe o charakterze psychosomatycznym (np. wrzody, nadciśnienie, napadowe bóle głowy itp.) lub nawroty minionej choroby (np. powłóczenie nogą czy niedowład ręki itp.).
Różne typy mechanizmów obronnych Lewicki dzieli na trzy podstawowe grupy:
tzw. uniwersalne i popularne sposoby umożliwiające odreagowanie (np. boksowanie poduszki, kontrolowany oddech, ćwiczenia uspokajające, bieganie, krzyki) oraz używanie środków chemicznych, takich jak krople lub tabletki "na uspokojenie", alkohol, narkotyki, nikotyna, kawa itp.
techniki zastępczego zaspokajania potrzeb, a w tym:
identyfikacja, np. matka, która nie zrealizowała się jako muzyk nakłania dziecko do uczęszczania na lekcje gry na skrzypcach wbrew chęciom dziecka, ale dzięki temu zaspokaja własne potrzeby,
fantazjowanie (ktoś może marzyć o tym, że jest obdarzony niezwykłą mocą, która wszystko za niego załatwi i wszystkiemu zaradzi),
przemieszczenie przedmiotu potrzeby, które jej jednak w pełni nie zaspokaja, np. ktoś może całować zdjęcie ukochanej osoby, kiedy jest ona dla niego nieosiągalna. Jeśli obiekt zastępczy ma wysoką wartość w opinii społecznej, to mówi się o mechanizmie sublimacji - np. dziecko o niskiej sprawności ruchowej osiąga wybitne wyniki w olimpiadzie matematycznej.
manipulowanie przykrą, trudną sytuacją tak, żeby "przestała boleć", ale bez usunięcia prawdziwego źródła, rzeczywistej przyczyny trudności. W tej grupie wyróżnione są podstawowe mechanizmy obronne, takie jak:
wyparcie i zaprzeczanie, a także obronność percepcyjna. Umożliwiają one "niedostrzeganie" lub "zapominanie" rzeczywistego znaczenia zdarzeń i sytuacji trudnych powodujących dyskomfort,
reakcja upozorowana (np. nieuzasadniona, przesadna uprzejmość w stosunku do nielubianej osoby),
kompensacja, np. ktoś udaje, że posiada zalety, których faktycznie nie posiada i nie stara się ich zdobyć, natomiast chełpi się nimi, zachowuje w sposób wyzywający, żeby zwrócić uwagę otoczenia,
ekspiacja - obrona przed niechęcią czy wrogością w stosunku do innych osób. "Krzywdy" wyrządzone w myśli (obraza, życzenie śmierci) nadrabiane są poprzez "nadskakiwanie" i pozorne pomaganie,
projekcja - przypisywanie innym nieakceptowanych u siebie cech (szukanie "kozła ofiarnego"),
racjonalizacja - zniekształca faktyczny stan rzeczy w celu samousprawiedliwienia się poprzez manipulowanie czasem, przyczynowością i faktami,
wewnętrzna izolacja - unikanie konfrontacji z własnymi przekonaniami wobec działań nieakceptowanych i niezgodnych z nimi. Ma na celu zmniejszenie dysonansu poznawczego.
Rozważania dotyczące zachowania się człowieka w sytuacjach trudnych mogą dotyczyć kilku poziomów. Najczęściej zwraca się uwagę na poziom psychologiczny, fizjologiczny i społeczny.
Poziom psychologiczny, to poziom indywidualnego spostrzegania i oceny zdarzeń oraz nadawania im subiektywnych znaczeń. To wpływa z kolei na reakcje emocjonalne warunkujące przyszłe zachowania. Jest to zgodne z punktem widzenia psychologii poznawczej przyjmującej, że emocje są wynikiem lub reakcją na rzeczywiste, wyobrażone albo przewidywalne transakcje z otoczeniem, w których pośredniczą procesy poznawcze.
Stan mobilizacji do działania (lub jego brak) wywiera także wpływ na organizm na poziomie fizjologicznym. Dążąc do odzyskania komfortu psychicznego konieczne jest uwolnienie chronicznego napięcia, które pozostaje "w postaci nieuświadomionej postawy ciała lub ułożenia mięśni". Chroniczne napięcia naruszają stan zdrowia poprzez obniżenie poziomu energii, blokowania ruchliwości i zaburzenia optymalnej ekspresji. Wzory napięć odzwierciedlają trudne, traumatyczne przeżycia, których człowiek doświadcza w swoich życiu.
Poziom społeczny natomiast to poziom najistotniejszych i potencjalnie najbardziej patogennych transakcji międzyludzkich. Na tej płaszczyźnie bowiem szczególnie wyraźnie zaznaczają się obserwowalne efekty niekorzystnych sposobów rozwiązywania sytuacji trudnych w postaci konfliktów interpersonalnych, wzajemnego ranienia się, niezrozumienia, nietolerancji itp.
Ilustracją społecznego poziomu odniesienia jest teren szkoły. Można tu zaobserwować wiele sytuacji trudnych w relacjach nauczyciele-uczniowie, nauczyciele-nauczyciele i uczniowie-uczniowie.