WAżNE
Scenariusze działania współczesnych doradców
Alicja Kargulowa
MISTYK
Jego powołaniem jest niesienie ludziom pomocy w pogłębianiu zrozumienia sensu ich życia, budowanego przez nich samych, bazowanie na związku między wewnętrzną istotą a miejscem człowieka w świcie,
Przekonuje wspomaganych, że są panami własnego losu i mogą a nawet powinni dokonywać samodzielnych wyborów,
Korzysta z literatury pięknej, Biblii, mitologii, przypowieści i wierzeń kultury Wschodu,
całe życie ludzkie to ciągłe zmaganie się z trudnościami i człowiek powinien opanować sposoby skutecznego opanowywania rzeczywistości,
kontakt ze wspomaganym ma charakter dialogiczny, nacechowany troską i dbałością, ową dbałość cechuje: odwracalność - konstruowanie równoważnego układu „Ja - Ty”, niezastępowalność - każda osoba jest jedyna w swoim rodzaju, ani doradca nie może się wyręczać nikim w pracy, podobieństwo - wyraża się w szacunku do siebie w dbałości o drugiego,
dąży do autentycznego spotkania, stara się otworzyć radzącego się na wartości wyższe, szersze spojrzenia na świat, niedoraźnie, podejście egzystencjalne
najczęściej jest cichym, cierpliwym i pełnym zrozumienia dla innych słuchaczem, „spowiednikiem”, „zwierciadłem duszy” wnikliwie wsłuchującym się w ludzkie cierpienia, pomocnikiem w usuwaniu wewnętrznych niezgodności wzbudzających uczucie niepokoju sumienia, winy, rozdrażnienia, czy nawet poczucia nieadekwatności życia,
scenariusz mistyka - oparty jest na strategii bardzo głębokiego wspólnego ze wspomaganym wnikania we własne przeżycia, strategii spotkania „Ja - Ty” umożliwiającej całościowe wsparcie duchowe człowieka na jego życiowej drodze,
Spełnienie pomocy - dokona się wtedy, gdy zmieni się sposób życia klienta na bardziej wartościowy, godny, szlachetny, sensowny, bądź gdy nada inne znaczenia zachodzącym w jego życiu zdarzeniom, dokonywanym wyborom, podejmowanym działaniom.
OPTYMISTCZNY PRAKTYK
Stara się koncentrować na dobrych stronach życia,
Nie wnika w głębokie przeżycia jednostki, bardziej dba o jej doraźny komfort psychiczny,
Uważa, że człowiek ma znikomy wpływ na swój los, dlatego trzeba mu oszczędzić jak najwięcej cierpień,
Zazwyczaj podsuwa gotowe rozwiązania problemów, minimalizuje złe przeżycia, okazuje życzliwość, zainteresowanie, współczucie (pomaga znaleźć pracę, zdobyć zasiłek, opieka medyczna)
Stosuje strategie wypierania przeszłości, koncentrowania się na tym co „tu i teraz”, co obecne, widoczne, łatwo uchwytne i pozytywne
Powierzchowny aczkolwiek ciepły, pełen wyrozumiałości stosunek do klienta, spłyca działania doradcze, terapeutyczne, gdyż zamiast wczuć się w przeżycia innych, wolą stosować dziecinne bagatelizowanie, czas goi rany - więc zaprzeczenia, okłamywanie siebie, jeśli prowadzą do pozytywnych efektów są wskazane
Kierują się kryteriami emocjonalnymi, lubią pracować z ludźmi, które bezkrytycznie im ufają i uważają ich za swoich idolów
Taki doradca stara się zapewnić innym uczucie ulgi, uwolnienia od problemów, choćby na jakiś czas
Mało troszczy się o społeczne funkcjonowanie klientów, o ich produktywność w organizacji czy grupie, a bardzie o wzbudzanie w nich poczucia, że są akceptowani, kochani, bezpieczni, że się samorealizują, samospełniają
Spełniają oczekiwania klientów, chroniąc ich indywidualność, umniejsza ich wrażliwość na potrzeby innych, co może prowadzić do osamotnienia
Taka krótkowzroczna pomoc, może być moralnie wątpliwa, ale jest potrzebna na pierwszych etapach pracy z klientem przed dokonywaniem głębszych zmian a także potrzebna w obliczu ciągłej zmienności otoczenia, która wymaga elastyczności, mobilności i życia w napięciu,
Znajduje popyt na „rynku pomocy”
PRAGMATYK
Wnikliwie śledzi, zdecydowanie i precyzyjnie ocenia otaczającą go rzeczywistość, jest przeciwieństwem optymistycznego praktyka
Jego scenariusz działania - to chłodne intelektualne kalkulacje codo szans i ryzyka podejmowanych kroków + poszukiwanie skutecznych strategii
Koncentruje się na odkrywaniu mechanizmów zachowania się ludzi wobec zjawisk zakłócających ład społeczny, poszukuje narzędzi profesjonalnych rozwiązań oraz doskonali umiejętności zawiązane z prowadzeniem rozmowy, budowaniem kompromisu, stawianiem diagnozy,
Poradnictwo traktuje jako rodzaj nieformalnego uczenia się sytuacyjnego:
towarzyszącego działaniom w sytuacjach codziennych
dostarczającego wiedzy przydatnej w podobnych sytuacjach życiowych
będącego efektem sposobu myślenia i działania wszystkich uczestników sytuacji
będącego integralną częścią sytuacji, w której się odbywa
wychodzi z założenia, że ludzie nie znoszą na dłuższą metę stanu niepewności i potrzebują pomocy w jej rozwianiu, czego podstawą jest dobrze postawiona diagnoza za pomocą wielostronnego badania: psychologicznego, medycznego, antropometrycznego (skuteczne rozwiązania znane są nauce, nie laikom)
często wykorzystuje modelowe „ekspertyzy”, które ustalają technologiczną normę rozwiązań, podaje wykaz problemów i ich klasyfikację, dokonuje oceny idei, którymi kieruje się wspomagany
uważa, że wyjście z sytuacji problemowej jest obowiązkiem każdego i aby to zrobić dobrze musi skorzystać z pomocy doradcy w dobrym zdefiniowaniu problemu, w przeciwnym razie radzący się będzie oskarżony o brak dobrej woli, odpowiednich kwalifikacji lub ignorancję, problemy powinny być rozwiązywane szybko, natychmiast „instant”
dopuszcza możliwość wykorzystywania najnowszych rozwiązań techniki: nowa generacja komputerów, symulacja rozmowy, generowanie możliwych rozwiązań
NEGOCJATOR
pomaga ludziom układać się z rzeczywistością i osiągać zarówno wewnętrzny, jak i zewnętrzny konsensus przeżyć i zachowań,
podstawą społecznego i osobistego współżycia jest prowadzenie autentycznego dialogu na wszystkich szczeblach i sferach społecznych
prowadzenie dialogu wymaga doskonalenia umiejętności słuchania, odkrywania i komunikowania swoich przeżyć sądów, odsłaniania się, gdzie dialog może być łebskim wnikaniem w problemy a także powierzchownym dyskusją będącą punktem zapalnym do dalszego działania
stara się zdobywać przede wszystkim kwalifikacje tzw. miękkie: interpersonalno - organizacyjno - komunikacyjne.
Jest katalizatorem zmian poglądów ludzi, zamiarów, nastawień
Bardzo uwzględnia niejednoznaczność otaczającego nas świata, dopuszcza przedstawienie innej prawdy, rozwiązań niż wypracowane przez niego
Często kieruje się racjami konwencjonalnymi, ale potrafi analizować stany emocjonalne i korzystać z naukowych osiągnięć
Chętnie pomaga osobom aktywnym życiowo, otwartym na dialog, swoje poglądy przekazuje w sposób perswazyjny, lecz nie narzuca, poddaje wielostronnemu oglądowi sytuację problemową i doszukuje się dobrych i złych stron
Mimo posiadania własnych poglądów i sądów, nie zamyka się w swej wiedzy i dopuszcza możliwość jej modyfikowania
Negocjator nie tylko koncentruje się na osobie wspomaganej co na problemie, cała reszta stanowi tylko kontekst dialogu
EDUKATOR
Jego społecznym powołanie jest uczenie innych radzenia sobie z problemami, które we współczesnej niejasnej rzeczywistości społecznej znacznie się skomplikowały
Niesie pomoc nie tylko jednostkom, ale i grupom, organizacjom a nawet szerokim kręgom społecznym, tworząc wspólne dzieło porządkowania społecznego świata
W odniesieniu do grup stosuje: warsztaty edukacyjne, burzę mózgów, grupowe rozwiązywanie problemów, zespołową analizę projektów, efekt: myślowe i emocjonalne procesy konstrukcyjne, wspomagające porządkowanie i rozwiązywanie problemów
Edukator pracuje z innymi bezpośrednio lub za pośrednictwem różnych mediów: czasopism specjalistycznych, audycje radiowe i telewizyjne, poradniki książkowe, literatura popularna
Ponieważ kontakt ze wspomaganym nie jest zawsze bezpośredni, doradca stosuje często jednoznaczne wskazówki, podaje przepisy działania, wytycza kierunki postępowania
Edukator kieruje się na ogół kryteriami racjonalnymi, ale docenia również sferę emocjonalną, uważa, że człowiek może nauczyć się rozwiązywania swoich problemów lub gdy jest to niemożliwe nauczyć się z nimi żyć - samodzielne dochodzenie do wiedzy klientów
Tego typu poradnictwo skłania jednostki do dystansowania się wobec siebie, umiejętności krytycznego i refleksyjnego spojrzenia na swoją osobę, podejmowania edukacji ustawicznej, gdzie źródłami wiedzy może być każda sytuacja społeczna, interakcja z innymi ludźmi
Doradca kieruje się przekonaniem, że w sytuacji społecznego nieładu lepsze własne rozumienie wydarzeń oraz znajomość rozumienia ich przez innych pozwalają łatwiej radzić sobie z codziennymi problemami
ŁĄCZNIK
Stara się z ogólnego nieładu wyodrębnić swoisty mikroświat ludzi współżyjących ze sobą w środowisku zamieszkania, stara się wzmocnić lokalny kapitał społeczny
Pełni bardzo ważną funkcję środowiskową: zespala ze sobą jednostki i organizacje (Pedagogika społeczna H. Radlińska, integrowanie środowiska poprzez pracę kulturalną)
mogą to być łącznicy lokalni (mieszkający w danym środowisku) lub z zewnątrz, zajmujący stanowisko ze względu na posiadane kwalifikacje, profesjonalni i n nieprofesjonalni - pracownicy socjalni, kierownicy biur karier, kierownicy instytucji kultury itp.
łącznik pracuje na ogół w terenie, prowadzi w środowisku wywiady niestandaryzowane a oparte na partnerskim dialogu, bez dystansu, z pełnym zaangażowaniem
udzielając pomocy opierają się na rozwiniętej sieci osobistych stosunków a nie na formalnych zaleceniach, gdyż są mocno zakorzenieni w środowisku
często są członkami różnych organizacji i stowarzyszeń, wzmacniają lokalne więzi społeczne
może być doradca łącznik, który stara się o stworzenie pozytywnego wizerunku danego zakładu pracy w środowisku stosując tzw. outplacement, który polega na udzielaniu pomocy zwolnionym pracownikom w jak najszybszym znalezieniu nowej pracy oraz obejmuje takie działania jak: analiza rynku pracy w regionie, szkolenie zwolnionych, wsparcie po utracie pracy, pomoc w podjęciu decyzji zawodowej.
W swoim działaniu przypomina trochę optymistycznego praktyka, który stara się trochę zatuszować braki i negatywne strony życia klientów, pocieszać ich oraz budzić i podtrzymywać w nich wiarę, że będzie lepiej
CYNIK
Doskonale zdaje sobie sprawę ze zgubnych dla większości ludzi skutków panującego nieładu społecznego i stara się tę wiedzę wykorzystać
Jest przykładem osoby, która na wolnym rynku poradnictwa chce osiągnąć polityczne, społeczne lub ekonomiczne zyski z wiedzy (nauka, badania, media) definiujące i interpretujące współczesne zagrożenia
Doradca zdaje sobie sprawę, iż ludzie często znajdują się w sytuacji niepewności i bezradności, muszą korzystać z wyspecjalizowanej pomocy doradców
Doradca „łowiąc klienta” udowadnia niezbędność swojej pomocy, stosuje najnowocześniejsze metody i narzędzia - profesjonalizm: testy, aparatura, wzory, stara się udokumentować swoje kompetencje licznymi dyplomami, certyfikatami
Podejmując działanie poradnicze dba przede wszystkim o zachowanie swojego dobrego wizerunku, dlatego nie waha się ubezwłasnowolnić klienta
Może być dualistyczny: pomagać pracodawcy usprawniać produkcję (zwolnienia) i jednocześnie bezrobotnym, w momencie zatrudnienia w zakładzie pracy
Uważa że świat za szybko się zmienia i trudno przewidywać, dlatego chwyta życie na gorąco, jego podejście do pełnionych zadań jest nasycone sceptycyzmem, brakiem wiary w możliwość dokonywania większych lub głębszych pozytywnych zmian, zwątpieniem w istnienie sensownego sprawstwa, przeświadczeniem o możliwości przeprowadzania jedynie powierzchownej, doraźnej pomocy
Scenariusz cynika może mieć dwojakie źródła i następstwa:
jest wyrazem frustracji doradców zdających sobie sprawę z własnej bezsilności wobec przyczyn ludzkich problemów - cynik anomijny
jest wyrazem „chwytania okazji” w celu osobistego zaistnienia w życiu społecznym, ekonomicznym, politycznym, zdobycia osobistej satysfakcji z posiadania przewagi nad słabszym klientem, który potrzebuje rady - cynik gracz