I. POJĘCIE I KLASYFIKACJA PODATKÓW

1. PODATEK stanowi kategorię ekonomiczną, ale jednocześnie jest pojęciem i instytucją prawnofinansową. Podatek jest to wynikające z ustawy świadczenie pieniężne na rzecz podmiotu prawa publicznego, czyli państwa lub samorządu, jednostronnie przez ten podmiot ustalone, o charakterze ogólnym, zasadniczym, bezzwrotnym, nieodpłatnym i przymusowym.

Definicja podatku zawarta w Ordynacji podatkowej (art.6 OrdPU) nie uwzględnia wprawdzie teoretycznych cech ogólności, zasadniczości i jednostronności ustalenia, którymi obdarza się w doktrynie świadczenia podatkowe. Nie oznacza to jednak , iż Ordynacja podatkowa pozbawiła podatek dotychczasowych cech wypracowanych w teorii prawa podatkowego.

Wszystkie elementy składowe definicji są niezbędne dla określenia podatku i odróżnienia go od innych dochodów publicznych. Zmiana któregokolwiek elementu na inny, np. zmiana cechy nieodpłatności na odpłatność, przy nie zmienionej pozostałej części definicji, powoduje, iż tego rodzaju dochód nie jest już podatkiem, lecz innym, dochodem publicznym (w podanej sytuacji byłaby to opłata).

Podatek pobierany jest w pieniądzu. Aktualne rozwiązania prawne nie przewidują poboru podatku

w naturze (np. zbożu). Taki pobór podatku może się zdarzyć tylko w tych okresach i w tych państwach,

w których nie ma, przynajmniej w minimalnym stopniu, ustabilizowanych warunków finansowych,

a tym samym i stabilności waluty.

Podatki są zawsze pobierane przez podmioty prawa publicznego. W Polsce do 1990r. podmiotem takim było tylko państwo, ale od początku 1991 r. w Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonuje zarówno system władzy i administracji rządowej, jak i samorządowej. Oba piony władzy i administracji dysponują własnymi kompetencjami władczymi, uprawnieniami wykonawczymi i oczywiście własnymi dochodami, z których realizują swoje wydatki. Mają więc prawo uchwalania własnych, odrębnych budżetów,

a podatki stanowią w tych budżetach bardzo istotną, może najistotniejszą pozycję. Od 1991 r. gminy

są także podmiotami prawa publicznego uprawnionymi do pobierania podatków.

Podatek jest świadczeniem ustanowionym jednostronnie przez pobierający je podmiot. Oznacza to,

iż podatek jest ustanawiany i wymierzany w drodze umowy między osobą zobowiązaną do jego zapłacenia a państwem lub samorządem, na rzecz którego jest on pobierany. Pobiera się go na podstawie władczej jednostronnej decyzji podmiotu ustanawiającego podatek, a postępowanie zmierzające

do wymiaru podatku podlega przepisom KPA, a nie KC.

Do cech podatku należy jego ogólność. Jako świadczenie ogólne jest on tak skonstruowany, że zasady ustalania i poboru podatku odnoszą się do każdego podmiotu, który spełnia warunki określone w prawie podatkowym. Nie ustanawia się tym samym żadnych osobowych, indywidualnych warunków dla pobierania podatku od poszczególnych, imiennie wskazanych, podmiotów.

Podatek należy do tzw. publicznych dochodów zasadniczych. Oznacza to, iż podstawowym celem podatku jest cel fiskalny. Sprowadza się on do dostarczenia państwu lub samorządowi środków finansowych umożliwiających prowadzenie działalności i realizacji zadań. Inne funkcje podatku, np. stymulacja, związana z oddziaływaniem np. na preferowane kierunki produkcji lub inne korzystne zjawiska gospodarcze, mają jedynie znaczenie dodatkowe.

Cechą charakterystyczną podatku jest też jego bezzwrotność, w odróżnieniu np. od pożyczki. Oznacza to, iż podatek pobrany zgodnie z prawem nie ulega zwrotowi. W ten sposób podatek staje się rodzajem daniny publicznej na rzecz państwa lub samorządu.

Do cech charakterystycznych podatku- w odróżnieniu od opłaty- należy także jego nieodpłatność.

Ta cecha podatku oznacza, iż podmiot uiszczający podatek nie otrzymuje od państwa czy samorządu żadnego wzajemnego świadczenia, czy to w postaci czynności urzędowej, czy usługi, jak ma to miejsce przy pobieraniu opłat. Nie oznacza to jednak, iż społeczeństwo jako całość nie korzysta z jakiejś ogólnej odpłatności ze strony państwa lub samorządu z tego tytułu, iż płaci podatki. Jest to jednak ekwiwalent na rzecz społeczeństwa jako całości (np. bezpłatne szkolnictwo, uspołeczniona służba zdrowia itp.),

a nie realizacja roszczenia poszczególnych podmiotów z tytułu płacenia podatków określonej wysokości. Bywa zresztą często tak, iż płacący wysokie podatki nie korzystają np. z usług uspołecznionej służby zdrowia, a ci, którzy nie płacą lub uiszczają je w minimalnej wysokości, wykorzystują jednocześnie wszystkie możliwe formy pomocy ze strony państwa lub samorządu.

Podatek jest wreszcie świadczeniem o charakterze przymusowym. Oznacza to, iż w sytuacji, gdy zobowiązany do płacenia podatku nie uiszcza go dobrowolnie, można pobrać świadczenie w sposób przymusowy, czyli w drodze egzekucji administracyjnej.

Wszystkie wymienione i omówione cechy podatku odróżniają go od innych dochodów na rzecz państwa lub innego podmiotu publicznego i są nazywane stałymi elementami podatku.

2. KLASYFIKACJA

1. Podatki dochodowe

• Podatek dochodowy od osób fizycznych;

• Formy uproszczonego opodatkowania dochodów ( tzw. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub karta podatkowa);

• Podatek dochodowy od osób prawnych.

2. Podatki konsumpcyjne

• Podatek od towarów i usług;

• Podatek akcyzowy.

3. Inne podatki

• Podatek od czynności cywilnoprawnych;

• Podatek od spadków i darowizn,

• Podatek rolny,

• Podatek leśny i inne Świadczenia pieniężne wsi;

• Podatek od nieruchomości;

• Podatek od gier;

• Podatek od posiadania psów,

• Podatek od środków transportowych.

II. PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB PRAWNYCH

1. Podmiot podatku:

Podmiotami podatku są osoby prawne, jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej,

z wyjątkiem spółek osobowych prawa handlowego, spółek cywilnych oraz grupy kapitałowe.

Grupa kapitałowa - to, co najmniej 2 spółki prawa handlowego, które mają osobowość prawną oraz pozostają w związkach kapitałowych. Podatkowa grupa kapitałowa jest podatnikiem, jeżeli spełnione są następujące warunki:

• Mogą je tworzyć spółki z o.o. lub spółki akcyjne, które posiadają siedzibę na terytorium RP oraz ich kapitał zakładowy wynosi 1 000 000 złotych. Jedna z tych spółek jest spółką dominującą i posiada 95% udziałów w kapitale zakładowym. Spółki nie mogą mieć udziałów w kapitale innych spółek grupy kapitałowej.

• Spółki nie mogą mieć zaległości we wpłatach podatków;

• Umowa o założeniu grupy kapitałowej musi być zawarta na, co najmniej 3 lata,

w formie aktu notarialnego oraz zarejestrowana w urzędzie skarbowym;

• Spółki tworzące podatkową grupę kapitałową odpowiadają solidarnie.

Jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej jako podatnicy podatku od osób prawnych

to gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, komitety powoływane przez mieszkańców osiedla oraz przedstawicielstwa osób zagranicznych.

Podatnicy posiadający siedzibę na terytorium RP oraz przebywający w Polsce więcej niż 183 dni podlegają opodatkowaniu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągnięcia.

(tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy), a podatnicy, którzy nie mają siedziby na terytorium RP podlegają opodatkowaniu tylko od dochodów osiągniętych na terenie Polski (tzw. ograniczony obowiązek podatkowy).

2. Zwolnienia podmiotowe:

Nie ma ich w podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zwolnione od płacenia podatku są:

• Skarb Państwa,

• NBP,

• Jednostki budżetowe,

• Fundusze celowe utworzone na podstawie odrębnych ustaw, chyba, że przepisy tych ustaw stanowią inaczej,

• Przedsiębiorstwa międzynarodowe i inne jednostki gospodarcze utworzone przez organ administracji państwowej wspólnie z innymi państwami na podstawie porozumienia lub umowy, chyba,

• że porozumienia te lub umowy stanowią inaczej,

• Jednostki samorządu terytorialnego w zakresie dochodów własnych

• Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

• Agencję Budowy i Eksploatacji Autostrad,

• Agencję Rynku Rolnego,

• Fundusze inwestycyjne,

• Fundusze emerytalne utworzone,

• ZUS,

• Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa,

• Polską Organizację Turystyczną.

Zwolnienia podmiotowe nie dotyczą gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, z wyjątkiem gospodarstw pomocniczych tworzonych przy szkołach, zespołach ekonomiczno-administracyjnych szkół, ochotniczych hufcach pracy, jednostkach: wojskowych, Policji, UOP, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej, zakładach dla nieletnich, internatach, zakładach opiekuńczo-wychowawczych, zakładach opieki zdrowotnej, zakładach pomocy społecznej i parkach narodowych, jeżeli środki z tego zwolnienia zostaną przekazane na:

• Zwiększenie środków obrotowych gospodarstw pomocniczych,

• Finansowanie inwestycji jednostki budżetowej w zakresie inwestycji dla gospodarstwa pomocniczego tej jednostki.

3. Przedmiot podatku:

Przedmiotem jest dochód, czyli nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania, osiągnięta

w roku podatkowym. Podatnik może odliczyć od przychodów wszelkie koszty ich uzyskania pod warunkiem, że maja one związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Gdy koszty uzyskania przychodów są wyższe niż suma przychodów, wtedy powstaje strata.

Przychody to przede wszystkim wszelkie otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika pieniądze, wartości pieniężne, wartość otrzymanych świadczeń w naturze oraz innych nieodpłatnych świadczeń. Wartość świadczeń niepieniężnych ustala się według stosowanych w obrocie cen rynkowych. Przychód jest przedmiotem podatku (podobnie jak dochód). Podatek obciąża przychody podatników

nie mających siedziby w Polsce lub zarządu z tytułu:

• Praw autorskich;

• Prawa do projektów wynalazczych, znaków towarowych, zdobniczych;

• Za użytkowanie lub prawo do użytkowania urządzenia przemysłowego;

• Za informacje związane ze zdobytym doświadczeniem w dziedzinie przemysłowej, handlowej

lub naukowej.

W powyższych przypadkach podatek obciążający przychody wynosi 20%. Osoby zagraniczne płacą podatek w formie zryczałtowanej w wysokości 10 - 20 %.

4. Podstawa opodatkowania:

Podstawą opodatkowania jest dochód ustalony według prowadzonej przez podatnika ewidencji podatkowej. Dochód może być ustalony w drodze oszacowania, jeżeli nie można ustalić go na podstawie ksiąg rachunkowych. Metoda szacunkowa ustalania dochodu jest stosowana w stosunku do podatnika, który wykonuje świadczenia dla innego podatnika na warunkach rażąco korzystniejszych i odbiegających od ogólnie stosowanych w danej miejscowości. Dochód stanowiący podstawę opodatkowania może być zmniejszony przez odliczenie wydatków w formie:

• Darowizna na cele określone w ustawie (np. naukowe, kulturalne, sportowe) do wysokości 10 - 15%, w zależności od celu darowizny;

• Kwot, o które została obniżona podstawowa opłata eksploatacyjna za wydobywanie kopalin;

• Kwoty równej funduszowi wynagrodzeń, które przysługują osobom pozbawionym wolności

i zatrudnionym u podatnika innego, niż zakład karny.

PODSTAWA OPODATKOWANIA MA CHARAKTER MALEJĄCY I W 2002r. WYNOSI 28%.

5. Koszty uzyskania przychodu:

Są to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów. Zwykle są to wydatki lub nakłady związane

z przychodami. Kosztami uzyskania przychodów nie są wydatki na nabycie lub wytworzenie środków trwałych, wydatki na spłatę kredytów i pożyczek, kary i inne opłaty związane z sankcjami. Kosztem uzyskania przychodów jest amortyzacja środków trwałych.

6. Zwolnienia i ulgi:

Zwolnienia przedmiotowe określa art. 17 ustawy i należą do nich m.in.:

• Dochody z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego;

• Dochody na cele statutowe (działalność naukowa, naukowo- techniczna, oświatowa, kulturowa,

w zakresie kultury fizycznej i sportu, ochrony środowiska);

• Dochody spółek kościelnych osób prawnych;

• Dochody związków zawodowych, organizacji pracodawców i partii politycznych;

• Dochody z tytułu prowadzenia szkół;

• Dochody z tytułu udziału w spółce będącej osobą prawną, mającą siedzibę na terytorium RP;

• Odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa administracyjnego i cywilnego;

• Dochody ze składek członkowskich organizacji politycznych, społecznych i zawodowych;

• Kwota podatku zapłaconego za granicą;

7. Tryb i warunki płatności:

Podatek od osób prawnych jest płacony w formie miesięcznych zaliczek, których wysokość jest równa różnicy pomiędzy podatkiem należnym od dochodu od początku a sumą zaliczek zapłaconych za poprzednie miesiące. Zaliczki są płacone do 20 dnia miesiąca za miesiąc ubiegły. Ostateczne rozliczenie podatku następuje w zeznaniu rocznym, które należy złożyć do końca trzeciego miesiąca roku następującego po danym roku podatkowym i w tym też terminie należy wpłacić podatek. Zryczałtowany podatek oraz podatek obciążający przychody jest pobierany przez płatników, którzy są obowiązania do jego obliczenia, pobrania i przekazania na rachunek właściwego urzędu skarbowego w terminie do 7 dnia miesiąca po miesiącu, w którym pobrano podatek. Płatnikami podatku zryczałtowanego są osoby prawne, jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

III. PODATEK OD OSÓB FIZYCZNYCH

1. Informacje ogólne

Podatek od osób fizycznych reguluje ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. (Dz.U. z 2000r. nr. 14, poz. 176

ze zm.). Podmiotami podlegającymi przepisom tej ustawy są wszystkie osoby fizyczne. Zasady opodatkowania dochodów i niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ulegają ciągłym zmianom. Powoduje to, że każdego roku podatnik musi wnikliwie analizować przepisy, aby prawidłowo rozliczyć swoje dochody.

2. Nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy

Nieograniczony obowiązek podatkowy polega na tym, że osoba posiadająca miejsce zamieszkania

na terytorium RP, niezależnie od obywatelstwa, jest opodatkowana od całości swych dochodów,

bez względu na źródło.

Ograniczony obowiązek podatkowy polega na tym, że osoba fizyczna nie mieszkająca na terytorium RP, podlega opodatkowaniu tylko od dochodów uzyskanych na obszarze państwa w którym mieszka. Warunkiem tutaj stosunek służbowy lub stosunek pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia oraz od innych dochodów uzyskiwanych w Polsce.

Rozliczanie podatków przez współmałżonków i osób samotnie wychowujących dzieci

Małżonkowie podlegają odrębnemu obowiązkowi podatkowemu od uzyskanych dochodów. W myśl ustawy mogą oni rozliczać się wspólnie, składając jedno zeznanie podatkowe. Na wniosek złożony

we wspólnym zeznaniu rocznym mogą oni być opodatkowani od sumy dochodów łącznie. Jest to jednak uwarunkowane wspólnotą majątkową i bycie małżeństwem przez cały rok podatkowy. Wyliczony w ten sposób podatek dotyczy obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku, obliczonego od połowy łącznych dochodów. Małżonkowie swoje zeznanie podatkowe powinny złożyć we właściwym swojemu miejscu zamieszkania urzędzie skarbowym do 30 kwietnia roku następującym po rozliczanym. Niespełnienie tego obowiązku lub opóźnienie zależne od nich, powoduje określone sankcje, przewidziane ustawą.

Osoby samotnie wychowujące dzieci również mogą rozliczać się łącznie. Daje to możliwość zapłacenia niższego podatku niż w przypadku rozliczania indywidualnego. Osoby samotnie wychowujące dzieci rozliczają podatek gdy:

• wychowują osoby małoletnie;

• wychowują osoby do 25 roku życia, ale pod warunkiem pobierania nauki w szkołach i które nie uzyskują własnych dochodów;

• pobierają zasiłek pielęgnacyjny.

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest:

• panną lub kawalerem

• osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,

• wdową lub wdowcem,

• rozwódką lub rozwodnikiem

• osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Osoby samotnie wychowujące dzieci muszą posiadać ten status przez cały rok podatkowy. W przypadku jego zmiany, zasady wynikające z rozliczania podatków przez osoby samotnie wychowujące dzieci nie obowiązują.

3. Zakres podatku

Opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody, uzyskane ze wszystkich źródeł. Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z kilku źródeł na raz, przedmiotem jego opodatkowania jest suma tych dochodów. Przychodem w rozumieniu ustawy są otrzymane lub pozostawione do dyspozycji podatnika pieniądze w danym roku podatkowym.

Dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekraczają sumę przychodów, wynikająca z tego różnica jest stratą. Kosztami uzyskania przychodu z poszczególnych źródeł są wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów.

W świetle ustawy o podatku dochodowym wyróżnia się liczne zwolnienia. Między innymi, wolne

od podatku są:

• renty inwalidów wojennych i wojskowych;

• odszkodowania w ubezpieczeniach majątkowych i osobowych;

• odsetki od papierów wartościowych, ale emitowanych tylko przez Skarb Państwa lub gminy;

• zasiłki pogrzebowe, rodzinne, pielęgnacyjne, wychowawcze i porodowe;

• dodatek energetyczny dla kombatantów;

• stypendia naukowe;

• dochody ze sprzedaży świadectw NFI.

4. Progi podatkowe

Podatek dochodowy pobiera się od podstawy jego obliczania. Podstawę obliczenia podatku stanowi dochód, który jest różnicą pomiędzy przychodem a kosztami jego uzyskania. Od ustalonej podstawy opodatkowania oblicza się podatek dochodowy według następującej skali podanej w ustawie:

Próg podatkowy Wysokość podatku

ponad do

<37.024 PLN74.048 PLN 37.024 PLN74.048 PLN600.000 PLN 19% podstawy obliczenia minus kwota 530 zł 08 gr6.504 zł 48 gr. + 30% nadwyżki ponad 37.024 zł17.611 zł 68 gr. + 40% nadwyżki ponad 74.048 zł

600.000 PLN > 227 992 zł 48 gr. + 50% nadwyżki ponad 600.000 zł

Powyższa skala jest progresywna. Poszczególne stawki wynoszą odpowiednio: 19%, 30%, 40% i 50%. Wraz ze wzrostem dochodu, czyli podstawy opodatkowania, po jej przekroczeniu, wzrasta stawka podatku.

5. Odliczenia od podatku

Odliczeniem jest możliwość obniżenia należnego podatku o następujące wartości i elementy:

• składka na ubezpieczenie zdrowotne - obniżenie o 7,75% podstawy jej wymiaru;

• wpłata na rzecz organizacji pożytku publicznego - obniżenie o 1%;

• wydatki na własne potrzeby mieszkaniowe, wydatki przeznaczone na remont i modernizację - odliczenie o 19% poniesionych wydatków.

Jeżeli podatnik chce skorzystać z odliczeń, musi złożyć indywidualne roczne zeznanie podatkowe,

w którym dokona stosownych odliczeń. Muszą one być jednak właściwie udokumentowane, w określony sposób potwierdzające ich poniesienie.

6. Odliczenia od dochodu

Każdego roku ustawodawca wprowadza odliczenia od podstawy opodatkowania, czyli od dochodu.

Z roku na rok są one co raz bardziej ograniczane. Podatnik planujący skorzystać z tych odliczeń powinien zasięgnąć kompetentnej opinii w ich zakresie. Musi on wiedzieć:

• jakie są limity odliczeń;

• jaki jest sposób ich udokumentowania.

W roku 2005 ustawodawca określił następujące wytyczne dotyczące odliczeń od podstawy opodatkowania:

• spłata odsetek od komercyjnych kredytów mieszkaniowych.

• na cele kultu religijnego - do 6% kwoty dochodu;

• korzystanie z Internetu - kwota 760 złotych;

• wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną

• lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne;

darowizny na rzecz organizacji pozarządowych i innych prowadzących działalność pożytku publicznego - do 6% wartości dochodu.

IV. PODATEK AKCYZOWY

1. Podmiot podatku:

Podatnikami są importerzy i producenci wyrobów akcyzowych bez względu na ich strukturę organizacyjno- prawną. Zapłacenie podatku akcyzowego przez importerów i producentów nie zwalnia ich od płacenia podatku VAT. Płacą go oni na ogólnych zasadach. Podatek akcyzowy wliczony przez podatnika w cenę wyrobu i dopiero później staje się przedmiotem obrotu. Sprzedaż wyrobu jest opodatkowana podatkiem VAT.

2. Przedmiot podatku.

Przedmiotem opodatkowania są:

1. Sprzedaż;

2. Eksport;

3. Import;

4. Zamiana;

5. Darowizna;

6. Przekazanie wyrobów akcyzowych.

Powyższe czynności dotyczą tylko wyrobów akcyzowych.

Do wyrobów akcyzowych należą:

• Produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne;

• Broń palna myśliwska i broń gazowa;

• Specjalistyczne wyposażenie obiektów, w których prowadzi się działalność rozrywkową

(np. automaty hazardowe);

• Samochody osobowe;

• Jachty pełnomorskie, łodzie żaglowe, łodzie z silnikiem, i łodzie przystosowane do silników

(z wyjątkiem łodzi rybackich, roboczych i ratowniczych);

• Sprzęt elektroniczny wysokiej klasy i kamery wideo;

• Sól;

• Środki upiększające i wyroby perfumeryjne;

• Karty do gry (bez kart dla dzieci);

• Wyroby przemysłu winiarskiego, wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego (z wyłączeniem drożdży);

• Piwo;

• Wyroby tytoniowe;

• Pozostałe wyroby alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napoje alkoholowe,

które są mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu nie przekracza 0,5%;

• Gaz wykorzystywany do napędu samochodów i napełniania butli turystycznych o masie 0,5 kg.

3. Podstawa opodatkowania.

Podstawą opodatkowania jest:

• U producentów - obrót wyrobami akcyzowymi;

• U importerów - wartość celna wyrobów akcyzowych powiększona o cło obliczone według stawki podstawowej oraz w przypadku, gdy towary zostały zwolnione od cła lub cło zostało zawieszone, albo też, gdy zastosowano preferencyjną stawkę celną;

• Ilość wyrobów akcyzowych, jeżeli stawki podatku zostały ustalone kwotowo.

• W przypadku braku uregulowań odnośnie podstawy opodatkowania stosuje się przepisy o podatku

o VAT.

4. Stawki podatku.

Stawki akcyzy mogą mieć charakter:

• Kwotowy (np. 107 zł/ 1000 szt. Papierosów);

• Procentowy 9np. sól zwykła 17,6%);

• Różnicowy (między urzędową cena zbytu a cena nabycia wyrobu akcyzowego.

Stawki akcyzy w wynoszą odpowiednio u podatników i u importera:

• 95% i 1900% - dla wyrobów przemysłu spirytusowego i drożdżowego oraz wyrobów tytoniowych;

• 80% i 400% - dla paliw do silników;

• 70% i 230% - dla wyrobów winiarskich, piwa oraz pozostałych napojów alkoholowych;

• 40% i 65% - dla samochodów osobowych;

• 25% i 40% - dla pozostałych wyrobów;

• 35% i 55% - dla paliw gazowych do silników.

4. Ulgi i zwolnienia.

Sprzedaż towarów akcyzowych na eksport nie podlega podatkowi akcyzowemu. Podatnik eksportujący wyroby akcyzowe, które nabył po cenach zawierających akcyzę, jest uprawniony do zwiększenia naliczonego podatku od towarów i usług o kwotę akcyzy. Tak samo jest traktowana akcyza zapłacona przez podatnika w urzędzie celnym w momencie sprowadzenia wyrobu z zagranicy akcyza zwiększa naliczony podatek od towarów i usług tylko w wypadku eksportu wyrobu akcyzowego. Regułą jest,

że podatku akcyzowego nie odlicza się oraz nie zwraca podatnikom. Zwolnienia maja generalnie charakter zwolnień przedmiotowych i obejmują:

• Opakowania z tworzyw sztucznych dla środków farmaceutycznych i materiałów medycznych;

• Odzież futrzaną i inne wyroby futrzarskie wytworzone ze skór zwierząt szlachetnych wyprawionych, zakupionych po cenach zawierających podatek akcyzowy lub, od których ten podatek został pobrany przez urząd celny;

• Opakowania z tworzyw sztucznych produkowane przez zakłady pracy chronionej;

• Rozlew wódek gatunkowych i wyrobów winiarskich zakupionych po cenach zawierających podatek akcyzowy lub, od których ten podatek został pobrany przez urząd celny;

• Wyroby akcyzowe sprzedawane do wolnych obszarów celnych w portach lotniczych morskich, itp.

5. Tryb i warunki płatności.

Podatnicy uiszczają podatek od wyrobów akcyzowych wytwarzanych w kraju za okresy miesięczne

w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek zapłaty podatku, na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

V. KARTA PODATKOWA

Uregulowana w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym

od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U.98.144.930).

Ustawa ta mieści w sobie trzy konstrukcje podatkowe:

• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych;

• Kartę podatkową;

• Podatek od osób duchownych.

1. Karta podatkowa:

• Ma zastosowanie tylko do osób fizycznych;

• Stosowana jest w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej pozarolniczej (działy specjalne w rolnictwie nie mogą być objęte kartą podatkową ale będą one opodatkowane podatkiem PIT);

• Jest to możliwość z której potencjalny podatnik może ale nie musi skorzystać;

• Jest to płatność zamiast podatku dochodowego na zasadach ogólnych od określonych rodzajów działalności (jeżeli podatnik prowadzi jeszcze inną działalność gospodarczą lub jest zatrudniony także

w innym miejscu to płaci również podatek dochodowy na zasadach ogólnych);

• Karta podatkowa to podatek dochodowy na zasadach uproszczonych (jest to tylko forma podatku dochodowego);

• Jest to preferencja i uproszczenie, bo podatnik, który jest tą formą objęty (art. 24):

• nie prowadzi ksiąg przychodów i rozchodów

• nie wpłaca zaliczek na podatek dochodowy,

• nie wypełnia deklaracji o wysokości uzyskanego dochodu ,

• nie składa zeznań.

Wszystkie powyższe czynności podatnik musiałby wykonywać gdyby był objęty podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych.

Jeżeli podatnik nie prowadzi księgi przychodów i rozchodów, to nie ma on kosztów więc opodatkowaniu podlega nie jego dochód, ale jego przychód.

2. Podmiot:

Maksymalnie wąski zakres podmiotowy. Zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić tylko osoby fizyczne spełniające określone warunki.

Podatnicy prowadzący określoną w ustawie działalność (art. 23), podlegają opodatkowaniu w formie karty podatkowej, jeżeli:

• złożą wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie do urzędu skarbowego,

• we wniosku, zgłoszą prowadzenie działalności wymienionej w jednej z 11 części tabeli,

• przy prowadzeniu działalności nie korzystają z usług osób nie zatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstw i zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne,

• nie prowadzą, poza jednym z rodzajów działalności wymienionej w art. 23, innej pozarolniczej działalności gospodarczej,

• małżonek podatnika nie prowadzi działalności w tym samym zakresie,

• nie wytwarzają wyrobów opodatkowanych podatkiem akcyzowym.

Wniosek o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej podatnik składa właściwemu urzędowi skarbowemu w deklaracji według ustalonego wzoru, w terminie do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rok podatkowy, od którego ma być zastosowana karta, a jeżeli podatnik rozpoczyna działalność w ciągu roku podatkowego - przed rozpoczęciem działalności. Jeżeli do końca każdego roku podatkowego objętego opodatkowaniem w formie karty podatkowej podatnik nie zgłosił likwidacji działalności, uważa się, że prowadzi nadal działalność opodatkowaną w tej formie. Podatnik może w terminie do końca roku podatkowego zrzec się zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej, poczynając od roku następnego (art. 29).

Urząd skarbowy, uwzględniając wniosek o zastosowanie karty podatkowej, wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok podatkowy. Jeżeli działalność jest prowadzona w formie spółki, w decyzji tej wymienia się wszystkich jej wspólników.

Jeżeli urząd skarbowy stwierdzi brak warunków do zastosowania opodatkowania w formie karty podatkowej, wydaje decyzję odmowną. W tym przypadku podatnik jest obowiązany płacić:

• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli spełnia warunki określone lub

• podatek dochodowy na ogólnych zasadach.

3. Przedmiot:

Przedmiotem opodatkowania w formie karty podatkowej jest prowadzenie działalności gospodarczej określonej w ustawie (np. udzielanie korepetycji, sprzedaż posiłków w domu, usługi parkingowe, handel obwoźny). Zamysłem ustawodawcy jest to, że podatnik osiąga w związku z prowadzeniem tej działalności przychód. Przedmiotem tego podatku jest tu więc jakby szacunkowy przychód.

4. Podstawa opodatkowania:

Podstawa opodatkowania zależy od:

• rodzaju działalności;

• wielkości miejscowości;

• liczby zatrudnionych pracowników (czasami można zatrudnić więcej z określonych w ustawie powodów np. z powodu bezrobocia strukturalnego).

5. Stawki podatkowe:

• Miesięczne (jak w VAT i akcyzie w kraju);

• Kwotowe (zmienne i niezmienne) - np. jeżeli podatnik zatrudnia więcej pracowników to stawka maleje.

Ustawodawca wprowadza instytucję zmiany stawki w granicach 50 % stawki ustawowej, gdy jest ona „oczywiście nieodpowiednia”. Władnym do zmiany wysokości stawki jest organ podatkowy (urząd skarbowy). Ale z kolei jeżeli przychód jest zdecydowanie wyższy niż zadeklarowany organ może podatek podwyższyć.

6. Obowiązek podatkowy:

Podatek dochodowy płacony w formie karty podatkowej zamyka się w miesiącu. Nie wpłacamy żadnych zaliczek.

7. Warunki płatności:

Organ oblicza podatnikowi wysokość zobowiązania na rozpoczęcie działalności. Urząd skarbowy, uwzględniając wniosek o zastosowanie karty podatkowej, wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej, odrębnie na każdy rok podatkowy (art. 30). Jeżeli podatnik zmieni rodzaj działalności lub ilość zatrudnianych pracowników to powinien zawiadomić o tej zmianie urząd skarbowy, który z kolei powinien zmienić decyzję ustalającą wysokość podatku.

Jeżeli podatnik stwierdza, że obciążenie podatkowe w tej formie opodatkowania jest dla niego zbyt uciążliwe to może on zrzec się opodatkowania w tej formie. Pozostaje mu wtedy opłacanie podatku dochodowego na zasadach ogólnych lub w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jeżeli spełnia określone ustawą warunki.

8. Wyłączenia, zwolnienia, ulgi:

Opodatkowanie w formie karty podatkowej stanowi w samo w sobie preferencje dla podatnika.

Jeżeli chodzi o ulgi to istnieje możliwość obniżenia stawki o 20 % ze względu na wiek podatnika (preferencja dla podatników którzy ukończyli 60 lat), jego lekki stopień niepełnosprawności lub o 10 % ze względu na rodzaj zatrudnianych przez niego pracowników (obniżenie podatku wynosi 10 %

za każdego pracownika, wobec którego orzeczono lekki stopień niepełnosprawności).

Podatnik może stracić możliwość opłacania podatku dochodowego w formie karty podatkowej na mocy decyzji urzędu skarbowego gdy:

• poda we wniosku o zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej dane niezgodne

ze stanem faktycznym, powodujące nieuzasadnione zastosowanie opodatkowania w formie karty podatkowej bądź ustalenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej w kwocie niższej od należnej;

• prowadzi nierzetelnie (niezgodnie ze stanem faktycznym) ewidencję zatrudnienia bądź, mimo obowiązku, nie prowadzi tej ewidencji, a stwierdzony stan zatrudnienia jest wyższy od zgłoszonego urzędowi skarbowemu;

• nie zawiadomi urzędu skarbowego w terminie, o zmianach powodujących utratę warunków

do opodatkowania w formie karty podatkowej albo mających wpływ na podwyższenie wysokości podatku dochodowego w formie karty podatkowej, bądź w zawiadomieniu poda dane w tym zakresie niezgodne ze stanem faktycznym;

• w rachunku lub fakturze stwierdzających sprzedaż wyrobu, towaru lub wykonanie usługi poda dane istotnie niezgodne ze stanem faktycznym.

W przypadku takiej decyzji podatnicy:

• są obowiązani płacić podatek dochodowy na ogólnych zasadach za cały rok podatkowy,

• obowiązek założenia właściwych ksiąg powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego

po miesiącu, w którym została doręczona decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji ustalającej wysokość podatku dochodowego w formie karty podatkowej;

• kwoty wpłacone z tytułu karty podatkowej zalicza się na podatek dochodowy określony na ogólnych zasadach za dany rok podatkowy.

VI. ZRYCZAŁTOWANY PODATEK

Podatek ten uregulowany jest w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Wbrew nazwie nie jest

to forma opodatkowania zryczałtowanego, ale forma uproszczonego opodatkowania dochodów osób fizycznych, gdzie istotą uproszczenia jest przyjęcie jako podstawy opodatkowania nie dochodu,

ale przychodu. Ta forma opodatkowania zastępuje opodatkowanie na zasadach ogólnych.

Założeniem takiego opodatkowania jest uzyskanie w przeciętnych warunkach gospodarowania - takiego obciążenia dochodu, jakie wystąpiłoby w wypadku opodatkowania podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych. Dochód nie jest jednak elementem konstrukcji omawianego tu podatku, lecz jedynie czynnikiem branym pod uwagę przy kalkulacji wysokości stawek podatkowych, stosowanych

do przychodu jako podstawy opodatkowania.

Przychodów (dochodów) opodatkowanych w formie tzw. ryczałtu nie łączy się z przychodami z innych źródeł, podlegającymi opodatkowaniu na podstawie ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatnicy płacący tzw. ryczałt nie mają obowiązku prowadzenia ksiąg podatkowych.

Zakres podmiotowy zryczałtowanego podatku dochodowego obejmuje oso­by fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych uzyskujące przychody z prowa­dzonej działalności gospodarczej, jeżeli:

1) w roku poprzedzającym rok podatkowy:

- uzyskali przychody z działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nie przekraczającej 426 400zł,

- uzyskali przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spół­ki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekro­czyła kwoty 426 400zł

2) rozpoczną wykonywanie działalności w roku podatkowym i nie korzystają

z opodatkowania w formie karty podatkowej - bez względu na wysokość

przychodów.

Podatkiem w formie ryczałtu nie mogą być objęci następujący podatnicy:

• podatnicy, który płacą podatek w formie karty podatkowej

• korzystają z okresowego zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie odrębnych przepisów

• wytwarzają wyroby opodatkowane akcyzą

• osiągają w całości lub w części przychody z prowadzenia aptek

• wykonują usługi notarialne, adwokackie lub inne usługi prawnicze

• wykonują wolny zawód w zespole adwokackim

• świadczą usługi w zakresie w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych, ksiąg

przychodów i rozchodów oraz innych usług w zakresie rachunkowości

• prowadzą działalność w zakresie kupna i sprzedaży dewiz (prowadzą kantory)

• wykonują usługi w zakresie doradztwa, wykonywania ekspertyz.

Stawki w zryczałtowanym podatku dochodowym od przychodów ewidencjonowanych wynoszą:

- dla działalności usługowej - 8,5% przychodów

- dla działalności wytwórczej, usługowej - 5,5% przychodów

- dla działalności handlowej albo gastronomicznej, o ile nie jest prowadzona sprzedaż napojów alkoholowych powyżej 1,5 % alkoholu, lub działalności rybaków 3%

Podatek pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania. W przy­padku gdy działalność jest wykonywana w formie spółki, przy­chody opodatkowuje się osobno u każdego wspólnika w sto­sunku

do jego udziału w zyskach, określonego w umowie. W razie braku dowodu przeciwnego przyjmuje się,

że udziały wspólników w przychodach są równe.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki

na powszechne ubez­pieczenie zdrowotne podatnika, zapłaconej w roku podatkowym, zgodnie z przepisami o powszechnym ubezpieczeniu zdrowot­nym, o ile nie została odliczona od podatku dochodowego.

Podatnicy i spółki, których wspólnicy są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, są obowiązani - z wyjątkami określonymi w ustawie -

prowadzić ewidencję przychodów odrębnie za każdy rok podatkowy, wykaz środków trwałych

oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz posiadać i przechowywać dowody za- zakupu towarów.

W razie nieprowadzenia lub prowadzenia ewidencji bez zachowania warunków do uznania jej za dowód w postępo­waniu podatkowym, organ podatkowy określi wartość nie za­ewidencjonowanego przychodu,

w tym również w drodze osza­cowania, i ustali od tej kwoty ryczałt od przychodów ewiden­cjonowanych w wysokości 20%.

Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne nie mają­ce osobowości prawnej oraz osoby fizyczne będące przedsiębiorcami, na których rzecz jest wykonywana działalność pod­legająca opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ze sprze­daży ewidencjonowanej, są obowiązane do obliczania i pobo­ru ryczałtu

od przychodów ewidencjonowanych przy każdo­razowej wypłacie należności.

Podatnicy są obowiązani za każdy miesiąc obliczać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

i wpłacać go w terminie do dnia 20 następnego miesiąca, a za miesiąc grudzień dnia w terminie złożenia zeznania - na rachunek urzędu skarbowego właściwego według swego miejsca zamieszkania.

Podatnicy są obowiązani złożyć w urzędzie skarbowym właściwym według swego miejsca zamieszkania informację według ustalonego wzoru o wysokości uzyskanego przychodu i wysokości dokonanych odliczeń za I półrocze roku po­datkowego - w terminie do dnia 31 lipca każdego roku, a następnie - zeznanie według ustalonego wzoru o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należ­nego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych - w termi­nie do dnia 31 stycznia następnego roku.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wyni­kający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok po­datkowy, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w któ­rej ustali inną wysokość podatku. W razie niezłożenia zezna­nia o wysokości osiągniętego przychodu, dokonanych odli­czeniach i kwocie należnego ryczałtu od przychodów ewi­dencjonowanych, urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość zobowiązania w formie ryczałtu od przychodów ewi­dencjonowanych.

W razie utraty warunków do opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, podatnik jest obowiązany, poczynając od dnia, w którym nastąpiła utrata tych warun­ków, zaprowadzić właściwe księgi i opłacać podatek docho­dowy na ogólnych zasadach.

VII. PODATEK VAT

1. Podatek od wartości dodanej (value added tax - vat)

Podatek od wartości dodanej jest uszlachetnioną wersją podatku obrotowego. Koncepcje tego podatku sformułował Carl von Siemens w 1919 r. Pod nazwą uszlachetnionego podatku obrotowego. W praktyce próbowali go wprowadzić Amerykanie w, 1950 r., lecz była to próba nieudana. Dopiero Francuzi

w latach 1954-1955 podjęli udana próbę przekształcenia ówczesnego podatku od produkcji w podatek

od wartości dodanej.

Podatek od wartości dodanej jest wszechfazowym podatkiem od obrotu netto i podatkiem typu konsumpcyjnego. Oznacza to, że każda faza obrotu od producenta do konsumenta została opodatkowana. Opodatkowania można dokonać za pomocą jednej stawki podatkowej lub zróżnicowanych stawek. Stawki zróżnicowane mogą być stosowane w zależności od faz obrotu lub rodzaju towaru i usługi.

2. Podmiot opodatkowania

Podatnikami podatku od wartości dodanej są zarówno osoby fizyczne, jak i prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, jeśli wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu. Podstawowym warunkiem opodatkowania działalności jest zamiar świadczenia rzeczy lub usług w sposób częstotliwy lub jednorazowy. Zatem podatnikami VAT mogą być osoby świdczące rzeczy lub usługi jednorazowo i nie prowadzące działalności gospodarczej. Podatnikami są podmioty wykonujące działalność na cudzy rachunek, np. czynności maklerskie, agencyjne, zlecenia, pośrednictwa, komisu itp.

Podatek ten dotyczy również podmiotów zagranicznych wykonujących na terenie Polski działalność opodatkowaną.

3. Przedmiot opodatkowania

Przedmiotem podatku są następujące rodzaje czynności:

• sprzedaż towarów i usług na terenie Polski;

• eksport i import towarów i usług;

• przekazanie przez podatnika towarów i świadczenie usług na potrzeby reprezentacji i reklamy;

• przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby osobiste podatnika, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów zarządzających osób prawnych, członków stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez niego pracowników oraz byłych pracowników;

• zamiana towarów i usług oraz zamiana towaru na usługę i na odwrót;

• darowizna towarów oraz świadczenie usług bez pobrania należności.

4. Czynności nie podlegające opodatkowaniu

Opodatkowaniu nie podlegają następujące rodzaje czynności:

• sprzedaż przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części;

• działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnie podlegających opodatkowaniu podatkiem od gier na podstawie osobnej ustawy;

• czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;

5. Podstawa opodatkowania

Podstawą opodatkowania vat-em jest obrót, który stanowi kwota należna z tytułu sprzedaży towarów

lub usług, zmniejszona o kwotę podatku.

Obliczenie podatku należnego przedstawia się następująco:

• VAT = sprzedaż netto x stawka podatku

• Zaś sprzedaż netto + VAT = sprzedaż brutto.

Wobec pewnych kategorii czynności, jak maklerskie, agencyjne, zlecenia itp., podstawę opodatkowania stanowią:

• dla zleceniodawcy lub komitenta - kwota należna z tytułu sprzedaży lub umowy komisu, zmniejszona o kwotę podatku;

• dla zleceniobiorcy, agenta i komisanta - kwota prowizji lub innych wynagrodzeń za wykonanie usługi, zmniejszona o kwotę podatku.

• Ponadto podatnikowi przysługuje prawo obniżenia obrotu o:

• kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (upustów, uznanych reklamacji i skont);

• wartość zwróconych towarów oraz zwróconych zadatków uprzednio opodatkowanych, których wartość wyniosła, co najmniej 50% ceny);

• kwot wynikających z dokonanych korekt rachunków.

6. Zakres zwolnień podatkowych

W podatku VAT stosowane są zarówno zwolnienia podmiotowe, jak i przedmiotowe.

1. Zwolnienia podmiotowe:

• podmioty, które w poprzednim roku podatkowym uzyskały ze sprzedaży towarów i usług kwotę niższą niż 1,2 mld zł;

• zakłady pracy chronionej;

• podmioty, które płacą podatek dochodowy w formie zryczałtowanej;

Wadą zwolnień od podatku Vat jest to, że podatnik nie może otrzymywać zwrotu podatku naliczonego

od zakupionych towarów i usług i wówczas Vat stanowi koszt działalności podatnika.

2. Zwolnienia przedmiotowe:

• sprzedaż, import, darowizna, przekazanie towarów, świadczenie usług bez pobierania należności zwolnionych od podatku;

• świadczenie usług zwolnionych od podatku;

• eksport towarów i usług;

• import towarów zwolnionych od cła;

• odsprzedaż oraz darowizna „towarów używanych”;

• świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło itp.

7. Stawka podatkowa

Zasadnicza stawka podatkowa wynosi 22%. Ponadto stosuje się stawki 7% i 0%. Ta ostatnia jest stosowana wobec eksportu towarów i usług, które są opodatkowane w kraju ich przeznaczenia. Ustawa

o VAT-cie określa te rodzaje towarów, od których podatek wynosi 7%. Należą tu m.in. towary związane z gospodarką rolna i leśną, z ochrona zdrowia, niektóre towary spożywcze i towary dla dzieci, wydawnictwa, instrumenty muzyczne oraz niektóre usługi transportowe, telekomunikacyjne i turystyczne. Okresowo może być stosowana stawka 7% wobec innych rodzajów towarów lub usług

(jak paliwa, nośniki energii, usługi budowlane itp.).

VIII. CŁO

Cło - jest opłatą pobieraną przez państwo według określonych stawek za przejście towaru przez granicę obszaru celnego, czyli granicę celną. Obszar celny pokrywa się najczęściej z terytorium państwa,

ale może również obejmować kilka państw, jeżeli zawarły one unię celną, np. Szwajcaria i Lichtenstein, kraje UE. Polskim obszarem celnym jest terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a granicą, celną - jej granica państwa. Za granicę państwa uważa się również odpowiednio oznaczoną linię odgraniczającą wolny obszar celny lub skład celny od pozostałej części obszaru celnego.

Pobrane od towaru cło podwyższa jego cenę oraz stanowi dochód państwa. Wysokość stawek celnych

i ich zmiany określane są zarówno przez procesy przebiegające w gospodarce poszczególnych krajów jak też w gospodarce światowej jako całości.

Rodzaje ceł ze względu na:

Metody obliczania:

• cło od wartości, zwane inaczej cłem ad valorem, które oblicza się w procentach od wartości towaru,

• cło specyficzne, ustalone kwotowo od jednostki miary towaru wyrażonej w sztukach, kg, m itp.,

• cło mieszane inaczej kombinowane, oparte na stawkach specyficznych z dopłatą obliczaną

od wartości towaru.

Celu gospodarczego:

• cel finansowy ( cło fiskalne )

• cel ochronny:

• cło antydumpingowe i kompensacyjne, stosowane wtedy , gdy ceny towarów importowanych

są niższe od cen rynkowych lub kosztów własnych,

• cło preferencyjne, o stosunkowo niskim poziomie, stosowane dla towarów faworyzowanych

lub towarów pochodzących z krajów wyróżnianych.

Charakter :

• autonomiczne tworzone jest niezależnie od porozumień dwustronnych lub wielostronnych.

Zazwyczaj autonomiczne stawki celne osiągają znaczne rozmiary,

• umowne powstało w procesie zawierania umowy handlowej z innym krajem za pomocą ustępstw.

IX. OCENA SYSTEMU PODATKOWEGO

Jak wspomniano we wcześniejszych rozdziałach, polski system podatkowy ulega ciągłym przeobrażeniom i zmianom. Najwięcej z nich jest wprowadzanych z chwilą zmiany elit rządzących. Sytuacja ta powoduje niesamowicie duże jego rozbudowanie i skomplikowanie. Przeciętny obywatel nie jest wstanie sobie sam poradzić z rozliczeniem zeznania podatkowego za miniony okres rozliczeniowy. W ocenie wielu fachowców, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, polski system podatkowy posiada następujące wady i niedoskonałości:

• brakuje stabilności przepisów prawnych, regulujących samo opodatkowanie;

• zbyt silna zawiłość przepisów prawa podatkowego;

• niski stopień wykrywalności przestępstw podatkowych;

• panuje zbyt wysoki poziom obciążeń podatkowych, tzw. nadmierny fiskalizm;

• występuje zbyt wiele podatków;

• istnieje zbyt wiele różnorakich ulg i zwolnień podatkowych.

Powyższe elementy bardzo silnie wpływają na niedoskonałość systemu podatkowego. Mnogość przepisów, liczba interpretacji powodują, że prawo podatkowe w wielu miejscach jest niejasne

i niejednokrotnie urzędy skarbowe mają duży problem w zrozumiałej ich interpretacji. To z kolei powoduje, że podatnicy czują się zaniedbywani i oszukiwani. Sam fakt konieczności wypełniania przez podatników skomplikowanych deklaracji podatkowych, również regulowanych sporą liczbą przepisów, wpływa na bardzo negatywną ocenę całego systemu. Należy tutaj zauważyć, że o niejasności systemu podatkowego świadczy również mnogość interpretacji przepisów, wydawanych przez organy do tego uprawnione, np. urzędy skarbowe. Pikanterii tutaj dodaje fakt, że tylko w przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych, izby i urzędy skarbowe każdego roku wydają kilkadziesiąt tysięcy interpretacji, które wielokrotnie są ze sobą sprzeczne. W tej sytuacji trudno jest jednoznacznie zapanować nad wszystkimi zmianami i jednocześnie pamiętać o nich wypełniając stosowne zeznanie podatkowe.

W ocenie wielu ludzi przyczyną takiej sytuacji jest niedbalstwo legislacyjne, związane z łamaniem zasad języka finansowego i wszelkich zasad sztuki legislacyjnej.

To że system podatkowy w Polsce jest niestabilny, świadczą poniższe liczby:

• ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym modyfikowana była została od 1993 ponad 13 razy przez 2 lata;

• ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych zmieniana była prawie 40 razy;

• ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych modyfikowana była już ponad 30 razy.

Czy w tej sytuacji podatnik może mieć zaufanie do systemu podatkowego? Czy skomplikowanie systemu ułatwia życie podatnikowi? Czy jest to oznaką praworządności w naszym kraju? Podatnicy narzekają na obowiązujący system podatkowy i jednocześnie wyśmiewają się z niego i organów je tworzących. Nieudolność naszego systemu powoduje wzrost przestępczości podatkowej i jednocześnie ogromną trudność w jej wykrywaniu. W wielu przypadkach, podatnicy skupiają się na szukaniu luk w przepisach tak, aby wykorzystać to do swoich celów. W tym momencie pojawia się ogromny dysonans pomiędzy nimi, a uczciwymi podatnikami. Dlaczego uczciwi mają płacić więcej? Czy to jest sprawiedliwy system? Na powyższą sytuację należy spojrzeć również i z drugiej strony. Niezależnie od tego jaki będzie system podatkowy, prosty, czytelny czy skomplikowany i zawiły, zawsze w ocenie podatnika będzie on godził

w jego dochody. Każdy zadaje sobie to samo pytanie - dlaczego fiskus zabiera mi tyle pieniędzy? Odpowiedzią na to pytanie powinna być większa znajomość panującego ustroju gospodarczego, jak również wiedza na temat zasad obowiązujących w poprzednim ustroju gospodarczym. Nie ma jednolitego środka zaradczego, będącego lekiem na flustrację społeczeństwa. Z tego punktu widzenia wynika kolejne pytanie - jaki system podatkowy powinien obowiązywać? Wielu ludzi odpowiedziałoby, że żaden.

Z drugiej strony jednak, wszyscy powinniśmy mieć świadomość takiego stanu i wynikających z tego konsekwencji. Podatki w naszym kraju zasilają budżet państwa. Jaka jest rola i znaczenie tej instytucji nie podlega chyba wątpliwości. Wszyscy mają świadomość jego ogromnej roli, tylko niewielu ludzi ją dostrzega.

Ocena polskiego systemu podatkowego, wystawiana zarówno przez fachowców, jak i przeciętnych obywateli jest niemal identyczna. Zbyt skomplikowany i rozbudowany. Abstrahując od mentalności społeczeństwa, instytucja podatkowa jest potrzebna w gospodarce rynkowej. Można tutaj jedynie dążyć do maksymalnego uproszczenia całego systemu, obowiązujących procedur oraz ograniczyć mnogość wszystkich ulg i odpisów.

Nie ma idealnego systemu podatkowego, ale na podstawie wiedzy empirycznej i teoretycznej, można jednoznacznie stwierdzić, że system podatkowy powinien zawierać następujące cechy:

• korzystnie kształtować opłacalność zachowań takich, jak praca i kształcenie się;

• sprowadzić do minimum czynności administracyjne;

• wprowadzić precyzyjne przepisy, minimalizujące niejasne i wątpliwe przypadki - powinien być oparty na doświadczeniach;

• być systemem stabilnym, nie podlegającym ciągłym zmianom i modyfikacjom.

Właściwie skonstruowany system podatkowy powinien sprzyjać zwiększeniu jakości pracy, czyli być warunkiem krytycznym rozwoju całej gospodarki. Prostota i jednoznaczność przepisów oraz jedna, obowiązująca wszystkich interpretacja, spowoduje zdobycie podstawowej wiedzy o prawie podatkowym przez wszystkich obywateli. Jest to trudne zadanie, ale na pewno wykonalne. Dzięki prostocie, przejrzystości i jednoznaczności, podatnicy mniej będą mieli problemów z wywiązywaniem się

z obowiązku podatkowego, co tym samym wpłynie na ocenę obowiązującego systemu podatkowego.

X. BIBLIOGRAFIA

1. Poradnik Gazety Prawnej Nr 4, 24 sierpień 2001

2. Gazeta Prawna Nr 16, 26 kwiecień 1999r.

3. W. Modzelewski, Komentarz do podatku od towarów i usług..., Instytut Studiów podatkowych, Warszawa 2001

4. W. Ziółkowska, Finanse publiczne-teoria i zastosowanie, Poznań 2000r.

5. B. Brzeziński, Prawo podatkowe, „Dom Organizatora”, Toruń 2000

6. M. Pietraszewski, Ekonomika przedsiębiorstw, Wydawnictwo eMPI2 , Poznań 1993

---