Szczepienia ochronne

cz.1

Odporność - suma wszystkich mechanizmów obronnych, które chronią ludzi przed chorobami infekcyjnymi

Odpowiedź układu odporności - proces, za pomocą którego organizm broni się przed atakiem obcych substancji poprzez ich rozpoznanie, neutralizację i/lub eliminację.

Uodpornienie - procesy immunologiczne prowadzące do powstania odporności nabytej.

Narządy centralne:

• Grasica (4 tydz.ż.pł) różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T -> przekształcenie w komórki dojrzałe czynnościowo

• Szpik kostny (12 - 16 tydz.ż.pł.) komórki macierzyste dla limfocytów T i B

Narządy obwodowe:

• Śledziona (5 tydz.ż.pł.) centra rozrodcze limfocytów B, fagocytoza i prezentacja antygenów

• Węzły chłonne obwodowe i trzewne (11-12 tydz.ż.pł.)

• Układ limfoidalny przewodu pokarmowego GALT

• Układ limfoidalny przewodu oddechowego BALT

Antygen - każda substancja, która jest zdolna wywołać reakcję immunologiczną

Antygenem może być

- substancja obca, która wtargnie do organizmu

- substancja własna

Przebieg zachorowania naturalnego

Uszkodzenie tkanek i penetracja drobnoustrojów -> miejscowy stan zapalny związany z uszkodzeniem tkanek i uogólniony stan zapalny związany z reakcją organizmu -> odbudowa uszkodzonych tkanek

Zakażenie - > objawy prodromalne ->choroba -> wyzdrowienie

Pierwszy kontakt z antygenem z komórkami organizmu i związane z tym rekcje to

Odpowiedź pierwotna - przybiera postać ostrej choroby zakaźnej

Przy ponownym kontakcie z antygenem rozwija się odpowiedź wtórna

Mechanizmy pierwotnej i wtórnej odpowiedzi immunologicznej

stężenie

przeciwciał

czas

pierwszy kontakt z antygenem ponowny kontakt z antygenem

Odporność - różne kryteria podziałów

• Nieswoista, swoista

• Humoralna, komórkowa

• Wrodzona, nabyta

• Naturalna, sztuczna

• Czynna, bierna

Odporność swoista

Przeciwciała Limfocyty T

Limfocyty B

Odporność humoralna	Odporność komórkowa
Biorą udział wolne przeciwciała krążące we krwi, płynach ustrojowych, na powierzchni komórek Antygen -> limf. B w kooperacji z limf T ulegają aktywacji i proliferacji -> plazmocyty -> p/ciała-> eliminacja antygenu (bakterie) Odpowiedź wczesna	Z antygenami reagują bezpośrednio limf T -> cytokiny -> bezpośredni efekt cytotoksyczny, aktywacja innych komórek (makrofagi, granulocyty) Odpowiedź późna (typu komórkowego)

Odrębności układu odpornościowego u dzieci

Odporność nieswoista - dojrzewa do 2 r.ż.

• 
  skóra - cienka warstwa rogowa, niskie pH, kw. Tłuszczowych, słabo rozwinięta tk. limfatyczna

• 
  
  błony śluzowe - śluzu, ruch rzęsek, śliny

• 
  
  
  
  wydzieliny pH wydzieliny w pochwie, w p. pokarmowym - HCI, pepsyny

• produkcja czynników humoralnej odpowiedzi nieswoiste) (lizozym. składniki układu dopełniacza)

• nieswoista odpowiedz komórkowa, mniej sprawne makrofagi, mniejsza zdolność reagowania stanem zapalnym - słabe ograniczanie procesu zapalnego

odporność swoista - dojrzewa przez kilka pierwszych lat życia

• brak sprawnej koordynacji limf. T i B

• przewaga limfocytów „naiwnych" nad limfocytami „pamięci”

• reakcja opóźnionej nadwrażliwości - 2-3m.ż.

• niższe stężenia immunoglobulin

Uodpornienie naturalne - nabycie odporności w wyniku procesów fizjologicznych bez udziału czynników zewnętrznych lub interwencji medycznej

Uodpornienie sztuczne - wytworzenie odporności w wyniku procesów wynikających z interwencji medycznej o charakterze profilaktycznym lub leczniczym

Uodpornienie czynne - uodpornienie w wyniku aktywacji mechanizmów immunologicznych

Uodpornienie bierne - uzyskanie przeciwciał z zewnątrz bez aktywacji mechanizmów odpowiedzi immunologicznej (np. pozajelitowa podaż preparatu)

SZCZEPIONKA - preparat biologiczny, którego podstawowym składnikiem jest/są antygeny różnej natury: bakteryjne, wirusowe, białka, polisacharydy, DNA o zachowanej immunogenności lecz pozbawione własności chorobotwórczych

Uzyskanie sztucznej, czynnej , swoistej odporności

• Humoralnej (produkcja przeciwciał)

• Komórkowej(pamięć immunologiczna)

SZCZEPIENIE - zabieg medyczny polegający na wprowadzeniu szczepionki do organizmu drogą iniekcji lub doustnie

Szczepienia

• Jedna z podstawowych metod profilaktyki chorób zakaźnych

• Skuteczny, korzystny ekonomicznie sposób zapobiegania chorobom zakaźnym

• Ograniczenie szczerzenia się chorób zakaźnych i późnych ich następstw (powikłań)

• Główne cele

• Eradykacja

• Eliminacja

• Poprawa sytuacji epidemiologicznej

• Zwiększenie odporności

• Indywidualnej

• Zbiorowej

Szczepienia ochronne

• Światowa Organizacja Zdrowia określiła obecna dekadę jako okres nowych i „powracających” zakażeń i chorób zakaźnych

• Choroby zakaźne pozostają nadal jedną z wiodących przyczyn umieralności ludzi na świecie

• Wg raportu WHO z 1999 choroby zakaźne są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie (30%)

Nowe patogeny:

• Ludzki Metapneumovirus

• Od 2003 r. odkryto 5 nowych korona wirusów

• 2005 - nowy parwowirus

• Wirus Aichi

Powracające patogeny

• Gruźlica

Cele szczepień ochronnych

• Wywołanie odporności indywidualnej na zakażenie

• Uzyskanie odporności gromadnej (masowość szczepień - 90-95% ogółu populacji) - zmniejszenie liczby źródeł zakażenia i zahamowania krążenia drobnoustroju co prowadzi do:

• Trwałej poprawy sytuacji epidemiologicznej

• Eliminacji choroby

• Eradykacja choroby

Surowice odpornościowe - preparaty biologiczne zawierające nieoczyszczone przeciwciała pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego

Immunoglobuliny - preparaty otrzymane z odpornościowej surowicy ludzi lub zwierząt poprzez izolację i oczyszczenie frakcji gammaglobulinowej

• Preparaty nieswoiste immunoglobulin - mieszanina p/ciał z krwi wielu dawców

• Preparaty hiperimmunizowane swoistych p/ciał - od dawców z wysokim stężeniem w surowicy p/ciał p/określonemu antygenowi

Swoiste immunoglobuliny

ludzkie	zwierzęce
antyHBs (HBIG) p/ospie wietrznej i półpaścowi p/CMV p/RSV p/wściekliźnie p/tężcowi(anatoksyna) immunoglobulina ludzka	p/laseczkom jadu kiełbasianego p/laseczkom błonicy p/laseczkom tężca p/wściekliźnie

RODZAJE SZCZEPIONEK

Podział szczepionek (1) - czynnik etiologiczny

• Przeciwbakteryjne: gruźlica, krztusiec, błonica, tężec,

H.influenzae, S. pneumoniae, N. meinigitidis

• Przeciwwirusowe: poliomyelitis, odra, świnka, różyczka, ospa wietrzna, Grypa, WZW A, WZWB, wścieklizna, HPV,

kleszczowe zapalenie mózgu, rotawirusowe biegunki

Podział szczepionek (2) - forma antygenu

• żywe drobnoustroje, atenuowane

• p/bakteryjne- BCG

• p/wirusowe OPV, MMR, VZV, żółta febra, rotawirusy

• zabite drobnoustroje

• p/bakteryjne: Pw

• p/wirusowe: IPV. WZW A. wścieklizna

• zawierające produkty metabolizmu komórek bakteryjnych (toksoidy. anatoksyny)

• toksoid tężcowy, błoniczy DT. Td. TT

• szczepionki podjednostkowe, rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty (antygeny)

• antygeny polisacharydowe (H. influenzae typ t. b, Neisseria meningitidis A+C. Streptococcus pn.)

• antygeny bakterii: Pa. antygeny wirusa grypy

• szczepionki rekombinowane (podjednostkowe ale bez natywnych składników drobnoustrojów)

• WZW B, HPV

Szczepienia szczepionkami „żywymi” i „zabitymi”

Szczepionki zawierające żywe, atentowane drobnoustroje	Szczepionki zawierające antygeny pochodzące z zabitych drobnoustrojów
Lepsza immunogenność Mniej dawek Większa reaktogenność	Mniejsza immunogenność Więcej dawek Mniejsza reaktogenność

Wpływ dawek przypominających na miano przeciwciał

Podział szczepionek (3) - swoistość szczepionki

• monowalentne - zawierają 1 rodzaj drobnoustroju lub antygenu pochodzące z drobnoustroju jednego rodzaju -> uodpornienie p/jednej chorobie zakaźnej

• np. BCG.WZWB

• poliwalentne - zawierają wszystkie lub kilka typów tego samego drobnoustroju lub antygenów pochodzących z kilku typów drobnoustroju

• np. IPV. OPV. p/Streptococcus pn, p/Neisseria meningitidis

• skojarzone - zawierają różne drobnoustroje lub antygeny z różnych drobnoustrojów -> uodparniają p/kilku chorobom zakaźnym jednocześnie

• np. DTP, DTaP, MMR, Infanrix-IPV-Hib-HBV

Podział szczepionek (4) - postać preparatu

• płynne antygen zawieszony jest wpłynie

• nieadsorbowane - szybka i krótkotrwała odporność (np. p/durowi)

• adsorbowane - wodorotlenek glinu - długotrwała odporność (p/grypie, toksoid błoniczy, tężcowy)

• suche: liofilizowane (wysuszone ze stanu zamrożenia) wymagają odtworzenia w odpowiednim rozpuszczalniku i zużycia w ciągu 4 godzin od rozpuszczenia

• np. MMR. p/ospie, BCG. p/wściekliźnie

Podział szczepionek (5) - droga podania

• doustnie np. OPV, Rotarix. Rotateq

• domięśniowo np. p/wzw B, DTP

• podskórnie np. IPV

• śródskórnie np. BCG

• na śluzówkę np. donosowa szczepionka przeciw grypie

Szczepionki - skład

1. Antygen/y (substancje różnej natury)

2. Zawiesina

-woda

- sól fizjologiczna

- białka z podłoża np jaja kurzego (0.5-1 .Ong)

- żelatyna

3. Konserwanty

- tiomersal (metriolat)

- antybiotyki (np. neomycyna)

- stabilizator

- fenol (w szczepionkach wielodawkowych)

4. Adiuwanty - wzmocnienie immunogenności

- wodorotlenek/fosforan glinu

1 | Strona

Wtórna odpowiedź immunologiczna

Pierwotna odpowiedź immunologiczna

Produkcja wysoce swoistych przeciwciał

Rozwój pamięci immunologicznej

Produkcja przeciwciał o niskim powinowactwie

Proliferacja limfocytów

Odporność nabyta (swoista)

Uodpornienie sztuczne

Uodpornienie naturalne

Uodpornienie czynne, np. szczepienie

Uodpornienie bierne, np. podanie pozajelitowe immunoglobulin

Uodpornienie bierno - czynne np. podanie immunoglobulin i szczepionki

Uodpornienie bierne, np. przekazanie przeciwciał przez łożysko lub podczas karmienia piersią

Uodpornienie czynne np. zakaźne, zachorowanie

Odra różyczka

Haemophilus influenzae t. b Streptococcus pneumoniae

Ospa prawdziwa polio (choroba Heinego - Medina)

Tężec błonica

---