PRACA EGZAMINACYJNA

TEMAT: Mięśnie wyrazowe twarzy - specyfika ich budowy i działania

OPRACOWAŁA :

MARTA WACŁAWSKA

GR. VI

Mięśnie głowy i szyi układają się w trzy grupy to mięśnie wyrazowe zwane także mimicznymi, których czynność powoduje ruchy skóry twarzy. Druga grupa to mięśnie żuchwy - ich skurcz wywołuje ruchy żuchwy. Trzecią grupę tworzą mięśnie trzewne, do których zalicza się mięśnie języka, gardła, krtani i gałki ocznej.

Mięśnie wyrazowe (mimiczne)

Mięśnie wyrazowe są szczególną grupą mięśniową, ponieważ ich skurcz nie wywołuje ruchów w stawach, lecz polega na przesuwaniu skóry, powodując tworzenie się bruzd bądź fałdów nadających ludzkiej twarzy charakterystyczny wyraz, będący na ogół odzwierciedleniem stanu psychicznego, np. radość, smutku, złości, śmiechu, znudzenie itp. Przyczepy mięśni mimicznych znajdują się w tkankach miękkich, głównie w skórze, niektóre z nich mogą mieć jeden przyczep kostny. Mięśnie te w postaci cienkich pęczków lub blaszek układają się wokół otworów twarzy, w okolicy oka, ust, nosa i ucha. Biorą one udział w otwieraniu bądź zamykaniu szpary powiek i szpary ust, tworzeniu mowy, przyjmowaniu pożywienia itp. Mięśnie mimiczne mają wysoki stopień zróżnicowania indywidualnego, a także asymetrii. W ciągu życia człowiek uczy się panować nad swoim stanem emocjonalnym i nie zdradzać uczuć wyrazem twarzy. Unerwienie mięśni mimicznych pochodzi od nerwu twarzowego (VII).

Mięśnie sklepienia czaszki

Na sklepieniu czaszki leży szerokie, płaskie cienkie rozcięgno tzw. czepiec ścięgnisty, który od przodu i do tyłu łączy się z parzystymi brzuścami mięśnia potyliczno- czołowego- potylicznym i czołowym. Mięsnie potyliczno- czołowe wraz z czepcem ścięgnistym można uważać za całość tzw. mięsień naczaszny.
Brzusiec potyliczny- to mięsień parzysty o kształcie czworobocznym, bardzo cienki, położony w części tylnej głowy tuż pod skórą. Rozpoczyna się na bocznych 2/3 krasy karkowej i zachodzi na wyrostek sutkowaty. Kończy się przechodząc po krótkim przebiegu we włókna czepca ścięgnistego.
Czynność: dzięki swemu napięciu spoczynkowemu, rzadziej skurczowi, ustala położenie czepca na sklepieniu czaszki.
Brzusiec czołowy- mięsień parzysty, 4boczny, bardzo cienki, położony na części przedniej czaszki. Rozpoczyna się na skórze brwi i gładzizny; przenika we włókna niżej położonych mięsni. Kończy się na wysokości guzów czołowych, przechodząc we włókna czepca ścięgnistego.
Czynność: kurcząc się unosi brwi ku górze oraz wytwarza na czole poprzeczne fałdy. Jest właściwym i przeważnie jedynym mięśniem, wywołującym poprzeczne fałdy na czole. Jest przy tym antagonistą zespołu 3 mięśni: okrężnego oka, marszczącego brwi i przedłużonego nosa. Współpracuje ku górze. Miesień ten nadaje wyraz twarzy uwagi.
Czepiec ścięgnisty- cienka, mocna błona ścięgnista złączona luźno z okostną, ale ściśle ze skórą głowy. Może być zawsze biernie przesuwany do przodu i do tyłu, w wyjątkowych przypadkach czynnie.

Mięśnie okolicy oka

Mięsień okrężny oka- mięsień płaski, eliptyczny, położony w powiekach i ich otoczeniu. Składa się z 3 części:
- oczodołowa- najsilniejsza i stanowi odcinek obwodowy mięśnia. Okrąża wejście oczodołu, zachodząc na czoło, skroń i policzek. Przykrywa przyczepy mięśnia marszczonego brwi, jarzmowego mniejszego oraz dźwigacza wargi górnej. Rozpoczyna się na przednim odcinku ściany przyśrodkowej oczodołu. Większość włókien mięśnia okrąża wejście oczodołu i kończy się powracając na miejsce swojego początku.
Czynność- pociąga brwi w kierunku gładzizny oraz ku dołowi i pomaga w silnym zamykaniu szpary powiekowej- zaciskaniu powiek. Antagonista brzuśca czołowego mięśnia potyliczno-czołowego. Może nadać wyraz twarzy głębokiego zamyślenia.
- górno- przyśrodkowa- stanowi mięsień obniżający brwi, który powoduje załamanie się brwi pod kątem i część przyśrodkowa brwi zostaje wtedy obniżona,
- powiekowa- zbudowana z włókien cieńszych. Przebiega w powiece górnej i dolnej. Rozpoczyna się na górnym i dolnym brzegu więzadła powiekowego przyśrodkowego, a kończy się w szwie powiekowym bocznym.
Czynność- powoduje spokojne zamykanie się szpary powiekowej, wspólnie z dźwigaczem powieki górnej- mruganie.
- łzowa- najmniejsza i najgłębiej położona część mięśnia. Występuje w postaci małej, prostokątnej blaszki, położonej od tyłu woreczka łzowego. Rozpoczyna się na grzebieniu łzowym kości łzowej i na woreczku łzowym. Kończy się jako część rzęskowa na wolnym brzegu powieki górnej i dolnej.
Czynność- włącza się w mechanizm odpływu łez, cześć rzęskowa powoduje przyleganie brzegów powieki do gałki ocznej.
Mięsień marszczący brwi- wąski, mały mięsień, położony obok nasady nosa. Rozpoczyna się na części nosowej kości czołowej. Włókna biegną nieco ku górze i ku stronie bocznej. Krzyżują się w włóknami mięśnia okrężnego oka oraz brzuśca czołowego mięśnia potyliczno- czołowego. Kończą się w skórze nieco powyżej brwi. Mięsień ten pokrywają: część oczodołowa mięśnia okrężnego oka, brzusiec czołowy mięśnia potyliczno- czołowego i częściowo mięsień podłużny.
Czynność- pociąga skórę do wewnątrz i nieco ku dołowi, wytwarza 2-3 fałdy pionowe między brwiami. Nadaje wyraz złości, zniecierpliwienia, cierpienia.
Mięsień podłużny nosa- miesień parzysty, mały, wydłużony w kierunku pionowym. Położony w okolicy między brwiowej poniżej brzuśca czołowego mięśnia marszczącego brwi. Rozpoczyna się na kości nosowej, włókna biegną ku górze i kończą się na skórze gładzizny. Włókna mięśniowe podłużnego mięśnia dźwigacza wargi górnej i skrzydła nosa łączą się.
Czynność- wywołuje jedną lub kilka poprzecznych fałd u nasady nosa- zwana fałdem walki lub ataku. Łączy się to z marszczeniem brwi, dlatego mamy wtedy groźny wyraz twarzy.
Zespół tych mięśni stanowią ochronę oka.

Mięśnie okolicy ust i nosa

Mięsnie szpary ustnej- przebiegają wokół szpary ustnej, zależnie od kierunku włókien i ich czynności, można podzielić:

Mięsień okrężny ust- układa delikatne wiązki prawego i lewego mięśnia rozpoczynają się na płycie ścięgnistej, obok kąta ust i biegną łukowato aż poza linię przyśrodkową wargi górnej i dolnej, gdzie przeplatają się z włóknami strony przeciwległej.

Większość włókien kończy się na skórze, mniejszość w błonie śluzowej warg. Oprócz pęczków okrężnych mięśnia okrężnego ust, są także nieliczne promieniste włókna biegnące od skóry właściwej poprzecznie przez włókna okrężne do tkanki podśluzowej w pobliżu czerwieni warg. Napięcie włókien powoduje uwypuklenie czerwieni warg.
Czynności- zwieracz szpary ustnej. Antagonista wszystkich mięśni promieniście biegnących do warg. Bierze udział w ruchach ust podczas jedzenia czy picia. Nadaje wargom charakterystyczny kształt.
Mięsień obniżający wargę dolną- płaski, 4 kątny mięsień, położny poniżej szpary ustnej. Rozpoczyna się na brzegu dolnym żuchwy powyżej przyczepu obniżającego kąt ust. Znaczna liczba włókien warstwy powierzchniowej mięśnia stanowi bezpośrednie przedłużenie włókien mięśnia szerokiego szyi. Włókna biegną skośnie ku górze i przyśrodkowo w tym samym kierunku co włókna mięśnia szerokiego i kończą się na skórze wargi dolnej. Powierzchnia zewnętrzna przykryta jest w większości mięśniem obniżającym kąt ust. Powierzchnia wew. spoczywa na kości pokrywając otwór bródowy, występujące z niego naczynia bródkowe i nerw bródkowy. Górna cześć zachodzi na mięsień okrężny ust.
Czynność- obniża wargę dolną, uwypukla ją i pogrubia.
Mięsień bródkowy- mięsień mały, krótki, stożkowaty, położony na bródce przyśrodkowo od obniżacza wargi dolnej. Rozpoczyna się na łękach zębodołowych dolnych siekaczy i kła, kończy w skórze bródki
Czynność- podnosi uwypuklenie bródki i wargę dolną, nadając twarzy wyraz nadąsany (jak się chce płakać)
Mięsień obniżający kąt ust- płaski, trójkątny, położony miedzy żuchwą a kątem ust. Leży na mięśniu obniżającym wargę dolną , na mięśniu policzkowym i okrężnym ust, poniżej kąta ust.
Rozpoczyna się na brzegu żuchwy od guzka bródkowatego do poziomu pierwszego zęba trzonowego , między przyczepami mięśnia obniżającego wargę dolną a mięśniem szerokim szyi. Włókna biegną silnie zbieżnie ku górze i kończą się w węźle mięśniowym kąta ust. Stąd natomiast część włókien biegnie w obręb wargi górnej i kończy się na skórze bocznej połowy wargi. Dolny brzeg mięśnia obniżającego kąt ust jest zrośnięty z brzegiem żuchwy oraz ze skóra właściwą. Obustronny skurcz tych mięśni napina skórę i wywołuje poprzeczną bruzdę poniżej brzegu bródki (bruzdę grudkowatą)
Czynność- pociąga kąt ust ku dołowi i wyprostowuje bruzdę nosowo-wargową. Mięsień ten nadaje wyraz twarzy smutku, cierpienia. Może odsłaniać dolne zęby.
Mięsień śmiechowy- stanowi pęczek włókien mięśniowych przebiegających poprzecznie i osobniczo bardzo zmiennych. Przebiega powierzchownie nad włóknami mięśnia szerokiego szyi podążającym do kąta ust. Rozpoczyna się na powięzi przyuszniczej i żwaczowej, a kończy na więźle mięśniowym kąta ust, wraz z mięśniem obniżającym kąt ust i mięśniem jarzmowym większym.
Czynność- kurcząc się poszerza szparę ustną i równocześnie wytwarzać dołek śmiechowy.
Mięsień jarzmowy większy- najsilniejszy i najbardziej powierzchownie położony mięsień wyrazowy. Rozpoczyna się na powierzchni policzkowej kości jarzmowej, kończy w węźle mięśniowym kąta ust.
Czynność- współpracuje z mięśniem śmiechowym, jest właściwym mięśniem śmiechu, odsłania górne zęby, nadaje charakterystyczny esowaty kształt bruździe nosowo-wargowej. Twarz poszerza się, promieniste bruzdy w kącie bocznym oka pogłębiają się. Powstają liczne promieniste fałdy w bocznym kącie oka. Nozdrza się nieco rozszerzają. Wyniosłości policzkowe przesuwają się nieco ku górze i ku bokom.

Mięsień jarzmowy mniejszy- leży miedzy dźwigaczem wargi górnej a mięśniem jarzmowym większym. Rozpoczyna się na powierzchni policzkowej kości jarzmowej, kończy się na skórze bruzdy nosowo- wargowej. Przykrywa część mięśnia dźwigacza wargi górnej. Na górną część mięśnia zachodzą dolne i boczne włókna mięśnia okrężnego oka.
Czynność- pociąga wargę górną ku górze i do boku oraz pogłębia bruzdę nosowo-wargową.
Mięsień dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa- tworzą dwa pasma włókien mięśniowych leżące ku bokowi od nosa. Rozpoczyna się on wąskim pasmem na wyrostku czołowym szczęki. Boczne włókna biegną stromo ku dołowi oraz do boku i kończą się na skórze wargi górnej bruzdy nosowo- wargowej. Włókna przyśrodkowe dochodzą do skóry skrzydła nosa, głębsze- do bocznego i tylnego obwodu nozdrzy.
Czynność- pasmo przyśrodkowe unosi ku górze skrzydło nosa rozwierając nozdrza, pasmo boczne unosi wargę górną współpracując z dźwigaczem wargi górnej.
Mięsień dźwigacz wargi górnej- mięsień położony w bok od poprzecznego. Rozpoczyna się szeroko na brzegu podoczodołowym. Kończy na skórze bruzdy nosowo- wargowej, sięgając aż do wargi. Miesień dźwigacz wargi górnej przykrywa początek mięśnia dźwigacza kąta ust w dole nadkłowym, otwór, nerw i naczynia podczołowe. Na górną część mięśnia zachodzą dolne pasma mięśnia okrężnego oka (część oczodołowa) żyła twarzowa przebiega nad nim.
Czynność- unosi kąt ust do góry i odsłania zęby.

Dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa, dźwigacz wargi górnej i mięsień jarzmowy mniejszy łączą się w swych przyczepach końcowych. Czynnościowo tworzą całość biorąc udział w wytwarzaniu płaczliwego, niezadowolonego wyrazu twarzy.

Mięśnie trzysieczne wargi górnej i dolnej- płaskie i wąskie pasma mięśniowe, stanowiące obwodowe pęczki włókien mięśnia okrężnego ust.
Czynności- pociągają kąty ust przyśrodkowo i nieco ku górze lub ku dołowi, regulują położenie szpary ustnej w stosunku do kości.
Mięsień dźwigacz kąta ust- miesień płaski trójkątny, położony w dole nadkłowym. Rozpoczyna się w dole nadkłowym, poniżej otworu podoczodołowego. Kończy się w skórze oraz błonie śluzowej kąta ust. Łączy się z mięśniem okrężnym ust. Nazywany jest mięśniem pocałunku, ponieważ podczas pocałunku unosi wargi i mięsień okrężny ust.
Czynność- unosi kąt ust ku górze i nieco przyśrodkowo.
Mięsień policzkowy- mięsień płaski, rozpięty między szczęką a żuchwą. Stanowi on podłoże policzka i ogranicza od zewnątrz przedsionek jamy ustnej. Przyczep początkowy znajduje się na wyrostkach zębodołowych zębów trzonowych szczęki i żuchwy. Włókna mięśniowe kierują się do przodu i kończą się w błonie śluzowej obu warg. Jako jedyny z mięśni mimicznych pokryty jest powięzią, poniżej której położona jest poduszeczka tłuszczowa policzka.

Czynność- wydmuchuje powietrze skupione w przedsionku jamy ustanej. Policzki do zębów, pociąga kąty ust ku bokom, poszerzając szparę ustną. Chroni błonę śluzową policzka przed wciśnięciem się między szeregi zębów, podczas żucia chronię kęsy przed wyślizgnięciem się do przedsionka jamy ustnej.

Mięśnie nozdrzy

Mięsień nosowy- położony jest bocznie od skrzydła nosa. Rozpoczyna się na wysokości kła i siekacza bocznego szczęki, kieruje się do skrzydła nosa i przechodzi w ścięgno grzbietowe nosa, łącząc się ze stroną przeciwległą.

Czynność- ta część mięśnie kurcząc się, zwęża nozdrza, natomiast część skrzydłowa wspomaga rozwieranie nozdrzy

Mięsień obniżający przegrodę- jest mały i położony poniżej nosa, biegnie od łęku zębodołowego siekacza górnego bocznego do błoniastej części przegrody nosa.

Czynność- w czasie skurczu pociąga przegrodę nosa do dołu.

Mięśnie małżowiny usznej

Małżowina uszna ma podwójny układ mięśniowy. Jedne mięśnie to malutkie pasemka rozpoczynające się i kończące na chrząstce małżowiny. Drugie- przyczepiające się do małżowiny tylko jednym końcem. Układ ten jest w zaniku. Tylko niewielu ludzi potrafi poruszać nieco uszami.
Mięsień uszny przedni- rozpoczyna się na czepcu ścięgnistym i blaszce powierzchownej powięzi skroniowej. Kończy się na obrabia, małżowiny usznej.
Mięsień uszny górny- rozpoczyna się na czepcu ścięgnistym, a kończy na małżowinie na wysokości dołu trójkątnego.
Mięsień uszny tylny- przyczepia się do wyrostka sutkowatego i kresy karkowej górnej. Kończy się na wyniosłości muszli małżowiny.

Mięśnie żuchwy

Mięśnie żuchwy, zwane także mięśniami żucia, działają na staw skroniowo- żuchwowy i wykonują ruchy w czasie przyjmowania i rozdrabniania pokarmu. W skład tej grupy wchodzą cztery mięśnie: dwa z nich położone po stronie zewnętrznej gałęzi żuchwy to mięsień skroniowy i mięsień żwacz. Dwa dalsze mięśnie położone po stronie przyśrodkowej to mięsień skrzydłowy przyśrodkowy i mięsień skrzydłowy boczny. Unerwienie tych mięśni pochodzi od nerwu żuchwowego, który wchodzi w skład nerwu trójdzielnego. Ich czynność polega na poruszaniu żuchwy w celu chwytania, przecinania i rozcierania pożywienia. Wykonują swe czynności poprzez: obniżenie i unoszeniu żuchwy, wysuwanie i cofanie jej boczne ruchy żuchwy. Mięsnie te nie należą do mięśni mimicznych, są mięśniami szkieletowymi. Wpływają one jednak na kształt i wygląd twarzy.
Mięsień skroniowy- największy i najsilniejszy miesień żwaczowy. Położony jest w dole skroniowym. Ma kształt wachlarza, którego rączka odpowiada wyrostkowi dziobatemu żuchwy, a podstawa skierowana jest ku górze i do tyłu.
Czynność- włókna na poziome tylnej części mięśnia cofają wysuniętą żuchwę. Podnosi żuchwę, obracając ją nieco na zewnątrz oraz zaciskają zęby. Działanie mięśnia jest najsilniejsze z chwilą zamykania szczęk.
Mięsień żwacz- mięsień krótki, gruby, czworoboczny, położony na powierzchni bocznej ramienia żuchwy. Składa się z 2 części, które z tyłu i u góry są od siebie oddzielone. Część powierzchowna jest dłuższa i szersza.
Czynność- unosi żuchwę i obraca ją nieco na zewnątrz.
Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy- położony jest do wewnątrz od gałęzi żuchwy. Mięsień gruby, czworoboczny, biegnący od wyrostka skrzydłowego do żuchwy. Rozpoczyna się w dole skrzydłowym kości klinowej, na wyrostku piramidowym kości podniebnej, na małym przylegającym odcinku wyrostka podniebnego szczęki.
Czynność- unosi żuchwę, współdziała z mięśniem żwaczem i mięśniem skroniowym. Obraca żuchwę nieco na zewnątrz.
Mięsień skrzydłowy boczny- znajduje się w dole podskroniowym, położony jest na zewnątrz od poprzedniego. Mięsień gruby, kształtu graniastosłupa trójściennego, którego podstawa skierowana jest do podstawy czaszki, wierzchołek zaś do stawu skroniowo-żuchwowego. Mięsień ten ma 2 głowy.
Czynność- wysuwa żuchwę do przodu, skraca żuchwę do wewnątrz, żuchwa wykonuję ruch obrotowy dookoła osi pionowej. Tylna część mięśnia skroniowego jest antagonistą mięśnia skrzydłowego bocznego- cofa wysuniętą żuchwę.

Wyraz twarzy spowodowany jest nie tylko ruchami mięśni wyrazowymi, ale tez stanem napięcia czy rozluźnienia skóry twarzy. W chwilach fizycznego i psychicznego spokoju mięsnie wyrazowe są nieco odprężone, wskutek zmęczenia rozluźniają się, a podczas pracy ich napięcie wzrasta. W nastroju przygnębienia umięśnienie wyrazowe dolnej części twarzy wiotczeje, twarz wydłuża się, zaczyna upodabniać się do twarzy podczas płaczu. W nastroju podniosłym jest odwrotnie- wargi i policzki unoszą się ku górze, twarz staje się śmiejąca. Wyraz twarzy zmienia się także w ciężkich chorobach.

Mięśnie mimiczne twarzy

---