PSYCHOLOGIA W ZARZĄDZANIU

Temat: Główne kierunki w psychologii

Introspekcjonizm
Pole zainteresowań: psychologia jest nauką o świadomości; strukturze i procesach świadomości.

Metoda: introspekcja (wywiad z ludźmi)

Ograniczenia i słabe strony metody

Opis: Introspekcja to wywiad z ludźmi. Charakteryzuje się słabością tabu, sugestią, kłamstwem. Obszarem działania jest przedmiot, świadomość. Nie ma miejsca na wartości w przypadku tej metody.

Behawioryzm
Pole zainteresowań: psychologia jest nauką o zachowaniu

Schematy {S-R}→ bodziec: reakcja i {S-O-R}→ bodziec: zmienne pośredniczące (czarna skrzynka), reakcje.

Metody nabywania wiedzy, umiejętności i dopasowywanie się do środowiska: Warunkowanie dzieli się na: klasyczne i instrumentalne (sprawcze).

Opis: przedefiniowanie przedmiotu/nazwy. Może być kilku obserwatorów. W warunkowaniu klasycznym organizm dopasowuje się do środowiska. Punktem wyjścia jest odruch bezwarunkowy. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia, to znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzają mięśnie) przed powiadomieniem mózgu. Warunkowanie instrumentalne pokazuje w jaki sposób są definiowane za pomocą nagród i kar (przykład ze szczurem poddanym eksperymentowi: szczur za wykonanie danego polecenia dostawał nagrody, z czasem przyzwyczaił się do tego - opisywany przykład jest Sinera. Skiner stworzył skrzynkę, w której przez naciśnięcie pewnego przycisku w klatce pojawiało się jedzenie, szczury były głodne). Nie ma miejsca tu również na wartości.

Dodatkowe pojęcia ważne w omawianiu kierunku behawioryzm:

Odruch bezwarunkowy - reakcja wrodzona (odruch), automatyczna, zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorów, zakończeń nerwowych, nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne.

Odruch warunkowy - nabyta reakcja organizmu. Odruch warunkowy klasyczny powstaje podczas życia osobnika na bazie odruchu bezwarunkowego. Występuje dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgowiu, głównie w pniu mózgu. Powstawanie odruchów warunkowych wynika z powtarzalności pewnych sytuacji oraz integracyjnej funkcji mózgowia, które korzystając z danych przekazywanych przez różne zmysły może postrzegać otoczenie wieloaspektowo. Wprawdzie bodźcem powodującym wydzielanie śliny jest obecność w pysku pokarmu, lecz podczas jedzenia pies widzi otoczenie, widzi pokarm (jego formę), czuje zapach i rejestruje wiele innych cech sytuacji. Każdy z tych elementów może stać się bodźcem warunkowym i wywoływać ślinienie, o ile pies będzie głodny.

Bodziec (w psychologii) - jakiekolwiek zdarzenie, które może spowodować za pośrednictwem układu nerwowego jakąkolwiek reakcję (ruchową lub emocjonalną). Bodziec może mieć charakter prosty, odpowiadający rozumieniu bodźca w fizjologii albo złożony z wielu bodźców prostych. W tym sensie bodźcem może być percypowane zachowanie innej osoby, słowo lub dłuższa wypowiedź, cała sytuacja wyróżniona ze względu na istotne dla jednostki czynniki etc. Bodźce bezwarunkowe - powodują stałą, odziedziczoną specyficzną reakcję bezwarunkową (odruch bezwarunkowy). Bodźce warunkowe - powodują nabytą, wyuczoną reakcję warunkową. Bodźce dyskryminacyjne - w paradygmacie warunkowania sprawczego bodźce sygnalizujące dostępność czynnika wzmacniającego, lub będące takim wzmocnieniem. Bodźce nowe, bodźce konfliktowe, bodźce znaczące - nieznane jednostce, niejasne lub informujące o znaczeniu sygnału dla jednostki uruchamiają reakcję orientacyjną. Bodźce wyzwalające - bodźce przyspieszające wystąpienie reakcji emocjonalnej (np. agresji) oraz ukierunkowujące ją na określony przedmiot. Bodźce społeczne - bodźce pochodzące od innych ludzi, bądź skojarzone z innymi ludźmi.

Wzmocnienie, wzmocnienie pozytywne, wzmocnienie dodatnie to sytuacja (np. wyjście z klatki) lub bodziec pojawiający się w odruchu warunkowym klasycznym po bodźcu warunkowym, a w odruchu instrumentalnym po bodźcu warunkowym (takim sygnałem może być samo umieszczenie zwierzęcia w eksperymentalnym pomieszczeniu) i wymaganej w danym eksperymencie reakcji organizmu. Efektem wzmocnienia pozytywnego jest powstanie i podtrzymanie wyuczonej reakcji w odpowiedzi na bodźce warunkowe, rzadziej jej intensyfikacja (w fizjologicznym zakresie).

Różnicowanie

Generalizacja bodźca w psychologii — reagowanie (bez uczenia) na podobny bodziec przez tę samą reakcję; siłę reakcji wyznacza podobieństwo bodźców; oprócz podobieństwa zmysłowego (np. kształtu) powodem może być "podobieństwo" znaczeniowe — tzw. generalizację semantyczną, dotyczy to np. słów o zbliżonym znaczeniu;

Psychoanaliza
Pole zainteresowań: wpływ procesów nieuświadomionych na zachowania

Podstawowe terminy: Id, Ego, Superego, mechanizmy obronne.

Słabości i ograniczenia.

Wkład w psychologię

Opis: My mamy pewną wewnętrzną energię i trzeba tą energię rozładować. Według Freuda energia to instynkt życia i instynkt śmierci - te Popendy energetyzują nasze zachowanie. Superego to przeciwieństwo popędu, blokuje nas. Superego to zachowanie, pewne wartości które na zachowanie wpływają. Id - równoważy superego. Mechanizmy obronne obserwuje się od psychoanalizy. Podświadomość wpływa na nasze zachowanie.

Pojęcia:

Ego - jedna ze struktur osobowości . Często rozumiane w znaczeniu ja jednostki ludzkiej. Ego w modelu psychoanalitycznym, to podstawowa struktura, obok superego oraz id. Ego wytwarza się ponieważ zaspokojenie potrzeb organizmu wymaga działań w świecie rzeczywistym (obiektywnym) poprzez przekształcanie wyobrażeń w spostrzeżenia. Jest podporządkowane zasadzie rzeczywistości, działa za pośrednictwem procesu wtórnego, sprawuje kontrolę nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi. Ta część osobowości decyduje o przystąpieniu do działania, które popędy i w jaki sposób zostaną zaspokojone, oraz o tym które życzenia zostaną wyparte. Zasadnicza rola ego to godzenie wymagań organizmu z warunkami środowiskowymi czyli id i superego. Nie należy jednak popełniać błędu utożsamiając ego i świadomość. Nie wszystkie obszary ego są świadome. W obszar ego zaliczane są mechanizmy obronne, które ze swej natury nie są świadome.

Id jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok ego oraz superego. Id jest rodzajem "brzucha matki", w którym dochodzi do ukształtowania ego i superego. Zawiera w sobie dziedziczne i wrodzone wyposażenie psychiczne z popędami włącznie, działa na zasadzie impulsów i natychmiastowej gratyfikacji, zaspokojenia potrzeb. Pozostaje w ścisłym związku z procesami fizjologicznymi z których czerpie energię. Id reprezentuje wewnętrzny świat subiektywnych doznań i nie posiada żadnej wiedzy o rzeczywistości obiektywnej. Nie potrafi tolerować przyrostów energii, które są odczuwane jako powodujące dyskomfort napięcia. Zasada redukcji napięcia, zgodnie z którą działa id nosi nazwę zasady przyjemności. Redukcja ta zachodzi za pomocą czynności odruchowych (redukują napięcie natychmiast) i procesu pierwotnego (redukuje złożone reakcje psychiczne). Id jest sferą biologiczną człowieka.

Superego jest jedną ze struktur osobowości w modelu psychoanalitycznym, obok ego oraz id. Superego stanowi wewnętrzną reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez daną społeczność, które przekazywane są dziecku przez rodziców w procesie socjalizacji. Jest to instancja „moralna”, dążąca do doskonałości (w przeciwieństwie do id kierującego się zasadą przyjemności). Główne funkcje superego to hamowanie impulsów id, przekonywanie ego, aby cele realistyczne zastąpiło moralnymi. Jest to ostatni wykształcający się element osobowości, kształtuje się pod wpływem kar i nagród, stosowanych przez rodziców. To, co wychowawcy aprobują i nagradzają, włączane jest w obręb subsystemu superego - ja idealnego. Sumienie karze, wywołując poczucie winy, ja idealne nagradza, powodując poczucie dumy. Samokontrola zajmuje miejsce kontroli sprawowanej przez rodziców. Superego jest sferą moralną człowieka.

Mechanizmy obronne - pojęcie wprowadzone przez twórcę psychoanalizy, Zygmunta Freuda i przejęte przez współczesną psychologię. Oznacza metody radzenia sobie z wewnętrznymi konfliktami w celu ochrony osobowości (ego), zmniejszenia lęku, frustracji i poczucia winy. Na ogół są one nawykowe i nieuświadomione.

W pewnym nasileniu występują u praktycznie każdego człowieka i pełnią rolę przystosowawczą, są niezbędne. Mechanizmy obronne są jednak zawsze zniekształceniem zachowania lub oglądu rzeczywistości, stosowane nadmiernie lub nieadekwatnie do sytuacji mogą utrudniać funkcjonowanie. Dobrze, gdy w zachowaniu jednostki jest ich duży repertuar, a ich dobór i intensywność jest zależna od sytuacji (elastyczność stosowania). Można wówczas mówić o efektywności i braku patologii związanej z mechanizmami obronnymi.

Psychologia humanistyczna
Pole zainteresowań: człowiek jako całość (podejście holistyczne)

Cechy charakterystyczne: nastawienie na wartości i etykę.

Główne założenia: Człowiek jest ze swej natury dobry, rozwija się poprzez zaspokajanie potrzeb, które są ułożone hierarchicznie (Maslow)

Główne słabości i ograniczenia.

Wkład w psychologię: próba zobaczenia człowieka odnośnie rozwoju, a także wkład w teorię i budowanie motywacji. Człowieka traktujemy całościowo.

Słabości według Maslowa: wynikają z istoty człowieka; problem Hioba np. jeśli ktoś się znajdzie w jego sytuacji np. będzie gdzieś wysoko i nagle spadnie, to pytanie jest następujące: czy się podniesie i spróbuje jeszcze raz czy się podda, jedni na pewno spróbują inni się poddadzą.

Opis: Maslow powiedział kiedyś „człowiek się rozwija…” - w zasadzie nie da się tego utrzymać są tam emitowane elementy kulturowe. Stwierdza się tu na jakim poziomie związku oddziaływania jest człowiek

Psychologia kognitywna
Pole zainteresowań: procesy poznawcze traktowane jako przetwarzanie informacji

Metody: budowanie modeli, symulacje procesów przy użyciu modeli

Główne założenie: człowiek jest bytem przetwarzającym informacje

Słabości i ograniczenia: przez słabości metoda nie spełnia swoich zadań.

Wkład w psychologię.

Opis: krótko i długotrwała pamięć. Zaleta: duży wpływ metody. Wada: człowiek jest marionetką, przetwarza on informacje, nie odpowiedziano jednakże na pytanie dlaczego on te informacje w ogóle przetwarza.

Psychologia ewolucjonistyczna
Pole zainteresowań: zachowania człowieka jako egzemplarza gatunku ukształtowanego w procesie ewolucji.

Główne założenia: spora część zachowań to efekt procesów ewolucyjnych modyfikowanych przez sytuacje kulturowe.

Słabości i ograniczenia.

Wkład w psychologię.

Opis: postawiono tamę dla kulturowego tłumaczenia. Tłumaczyli ją biologicznie tzn. im więcej dzieci tym większa szansa na tę metodę.

Psychologia środowiskowa

Opis: jest długofalowa. Będziemy więcej czasu zbierać informacje niż wnioskować.

Temat: Psychologia

Psychologia to naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych. Psychologia jest: nauką społeczną, nauką behawioralną, nauką o mózgu, nauką o poznawaniu, nauką o zdrowiu.

Celem psychologii jest pogłębianie wiedzy o czynnościach psychicznych, dzięki którym człowiek reguluje swoje stosunki z otoczeniem, poznaje je i przekształca zgodnie ze swoimi potrzebami (Tomaszewski, 1991). Cele psychologi

i to:

Mechanizmy obronne:

- fantazjowanie - gratyfikacja nie spełnionych pragnień w dokonaniach imaginacyjnych (powszechną formą są sny na jawie).

- formowanie reakcji przeciwnych (reakcja upozorowana) - zapobieganie ekspresji niebezpiecznych pragnień przez przyjmowanie przeciwstawnych im postaw i typów zachowania, które służą jako zapory.

- identyfikacja - poprawa poczucia własnej wartości przez utożsamianie się z inną osobą lub instytucją, często o wybitnej pozycji.

- introjekcja - włączenie zewnętrznych wartości i standardów w strukturę ego, dzięki czemu przestają one być dla danej jednostki zagrożeniem zewnętrznym.

- izolacja - odłączenie ładunku emocjonalnego od bolesnych sytuacji lub separacja niezgodnych postaw we wzajemnie nieprzenikliwych przegródkach, (co pozwala nigdy nie myśleć o postawach pozostających w konflikcie i nie dostrzegać ich związku).

- kompensacja - ukrywanie słabych stron przez podkreślanie cechy pożądanej lub powetowanie frustracji w jednej dziedzinie zaspokojeniem „z nawiązką” w innej.

- odizolowanie emocjonalne - wycofanie się w bierność, aby uchronić swoje uczucia przed urażaniem.

- odkupienie - zadośćuczynienie za niemoralne pragnienia lub czyny i w ten sposób przeciwdziałanie im.

- projekcja - obarczanie innych winą za własne trudności przez przypisywanie im własnych „zakazanych” pragnień.

- przemieszczenie - rozładowywanie stłumionych uczuć, zazwyczaj wrogości, na obiektach miej niebezpiecznych niż te, które pierwotnie wzbudziły emocje.

- racjonalizacja - próby dowiedzenia, że własne zachowanie jest racjonalne i uzasadnione, a zatem godne aprobaty własnej i innych.

- regresja - wycofanie się do wcześniejszych poziomów rozwojowych, co pociąga za sobą mniej dojrzałe reakcje i zwykle obniżenie poziomu aspiracji.

- sublimacja - gratyfikacja lub rozładowanie nie zaspokojonych pragnień seksualnych przez zastępczą aktywność nie seksualną akceptowaną społecznie w danej kulturze.

- wyparcie - wypychanie bolesnych lub niebezpiecznych myśli ze świadomości, utrzymywanie ich w nieświadomości.

- zaprzeczenie rzeczywistości - obrona jaźni przed nieprzyjemnymi faktami przez odmowę dostrzegania ich.

Porównanie procesów poznawczych i emocjonalnych

Procesy poznawcze	Procesy emocjonalne
umożliwiają podmiotowi orientację w tym, jaki jest świat niezależnie od podmiotu (próba obiektywizacji)	wrażliwe są na cechy rzeczywistości, które mają pozytywne lub negatywne znaczenie dla podmiotu jako organizmu i jako osoby
uruchomienie prowadzi do ciągu operacji polegających na przetwarzaniu informacji	prowadzi do zmian ilości energii mobilizowanej przez organizm (wzrost, spadek)
rezultat poznawczego przetwarzania informacji: obrazy, pojęcia, sądy, plany, inne konstrukcje umysłowe	rezultatem procesów emocjonalnych są: tendencje kierunkowe do wykonania określonych czynności oraz towarzyszące im reakcje ekspresyjne
pojęcia, terminy i kategorie związane z obszarem poznawczym; wrażenie, spostrzeżenia, wyobrażenia, pamięć, uczenie się, myślenie, inteligencja, twórczość	emocje podstawowe to: {Ekman: strach, złość, smutek, radość, wstręt i zaskoczenie} {Plutchlik: strach, złość, smutek, radość, akceptacja, wstręt, antycypacja, zaskoczenie}

Przedmiot zainteresowania psychologii:

- strefa motywacyjna człowieka - sfera motywacyjna człowieka- określająca mechanizmy ukierunkowujące zachowania;

- sfera emocji i uczuć - dotycząca rozkładów stanów aktywacji i mobilizacji energii, klasyfikacji stanów emocjonalnych i ich energetyzującej roli w zachowaniu;

- procesy umysłowe o charakterze elementarnym - poszukiwania, odbioru i selekcji informacji; integrowania, redukowania i transformowania informacji; utrwalania, przechowywania i odtwarzania informacji oraz procesy wieloaspektowej analizy i przetwarzanie informacji;

- złożone programy umysłowe: przewidywania, programowania, kontroli i korekcji działania; świadomość; plany i programy działania; poziomy organizacji zachowania, postawy wobec otoczenia.

- mechanizmy komunikacji: geneza i struktura języka, komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna: językowe i pozajęzykowe środki komunikacji;

- geneza i struktura osobowości

Temat: Motywacja.

Motywacja w najważniejszych systemach teoretycznych

1. Teoria X i teoria Y (autorem jest Douglas McGregor)

Teoria ta dotyczy obszaru pracy: jakie założenia przyjmują pracownicy odnośnie pracy.

X - są to odczucia negatywne, natomiast y - są to odczucia pozytywne. X w tym przypadku będzie to samo spełniająca się przepowiednia.

Teoria X menedżerowie przyjmują następujące założenia:

- pracownicy z natury nie lubią pracy i w miarę możliwości starają się jej unikać.

- ponieważ pracownicy nie lubią pracy, więc trzeba ich zachęcać, kontrolować, lub grozić karą, aby osiągnąć pożądane cele.

- pracownicy uchylają się od odpowiedzialności i gdy tylko to jest możliwe, wolą poddawać się formalnym decyzjom.

- większość pracowników przedkłada bezpieczeństwa ponad wszelkie inne czynniki związane z pracą i wykazuje mało ambicji.

Teoria Y menedżerowie przyjmują następujące założenia:

- pracownicy uważają pracę za rzecz tak naturalną jak odpoczynek lub rozrywka

- osoba zaangażowana w swoje zadania jest zdolna do kierowania własnym działaniem i do samokontroli.

- przeciętny człowiek może nauczyć się akceptować odpowiedzialność, a nawet do niej dążyć.

- umiejętność podejmowania słusznych decyzji, jest cechą szeroko rozpowszechnioną w populacji, a nie tylko przywilejem osób zajmujących się zarządzaniem.

2. Teoria hierarchii potrzeb (Autor: Abraham Maslow)

Teoria Maslowa - piramida której on sam nigdy nie narysował. Nie przykuwać uwagi nad liczbą i kolejnością stopni - to nie jest ważne, sama logistyka jest ważna.

3. Teoria dwuczynnikowa (Autor; Frederick Herzberg)

Według tej teorii: im ludzie w pracy są bardziej zadowoleni tym lepiej będą pracować. Budowanie relacji między sobą: czynniki hierarchiczne (rzeczy zewnętrzne) i motywacyjne (rzeczy wewnętrzne). Nie da się być zadowolonym z pracy bez tych dwóch czynników.

Czynniki higieniczne wpływające na niezadowolenie	Czynniki motywacyjne wpływające na zadowolenie
Jakość nadzoru Płaca Polityka firmy Fizyczne warunki pracy Stosunki z innymi Bezpieczeństwo pracy	Możliwości awansu Możliwości rozwoju osobistego Uznanie Odpowiedzialność Osiągnięcia

Niezadowolenie z pracy 0 Zadowolenie z pracy

4. Teoria potrzeb McClellanda (Autor: David McClelland)

Założenie podstawowe: można wyodrębnić trzy najważniejsze motywy:

- potrzeba osiągnięć - dążenie do wyróżniania się, do osiągnięć wobec ustalonych norm, do sukcesu.

- potrzeba władzy - potrzeba kierowania innymi ludźmi.

- potrzeba przynależności - pragnienie przyjaznych i bliskich kontaktów międzyludzkich.

5. Teoria wyznaczania celów

Źródło motywacji do pracy: zamiary wyrażane przez cele.

Teoria wyznaczania celów: cele ściśle określone, cele trudne i stanowiące wyzwanie, cele ogólne o niższej konkretności, cele łatwe, cele narzucane, cele wspólnie wyznaczane, cele akceptowane.

6. Teoria wzmocnienia

Założenie: nasze zachowanie jest determinowane przez otoczenie.

7. Teoria sprawiedliwości

Krok 1. Pracownicy dokonują bilansu nakładów

Krok 2. Pracownicy dokonują bilansu innych osób

Krok 3. Pracownicy dokonują porównania.

W efekcie: uważają sytuację za sprawiedliwą, czują się niedowartościowani, czują się przewartościowani.

Kategorie odniesień: system, inni, ja.

W przypadku dostrzeżenia nierówności pracownicy mogą:

- zniekształcić obraz bilansu własnego bądź cudzego

- spowodować swoim zachowaniem zmianę bilansu innych osób

- spowodować swoim zachowaniem zmianę własnego bilansu

- znaleźć inny punkt odniesienia

- zrezygnować z pracy

Zasady odnoszące się do niesprawiedliwej pracy:

- jeśli wynagrodzenie zależy od czasu pracy, to pracownicy otrzymujący zawyżoną pracę będą bardziej wydajni niż pracownicy wynagradzani sprawiedliwie

- jeżeli wynagrodzenie zależy od poziomu produkcji, to pracownicy otrzymujący zawyżoną płacę będą wytwarzać mniej produktów, lecz za to lepszej jakości niż pracownicy wynagradzani sprawiedliwie

- jeśli wynagrodzenie zależy od czasu, to pracownicy otrzymujący zbyt niską płacę będą wytwarzać mniej wyrobów, lub wyroby gorszej jakości niż pracownicy wynagradzani sprawiedliwie

- jeśli wynagradzany jest poziom produkcji, to pracownicy otrzymujący zbyt niską płacę większą ilość wyrobów gorszej jakości w porównaniu z pracownikami wynagradzanymi sprawiedliwie.

8. Teoria oczekiwań

Siła tendencji do działania w określony sposób zależy od siły oczekiwania, iż działanie to przyniesie określony efekt i od atrakcyjności owego efektu dla działającej jednostki. Podstawowe zmienne w teorii oczekiwań:

- atrakcyjność

- związek między efektywnością a nagrodą

- związek pomiędzy wysiłkiem a efektem pracy

Zarządzanie przez cele (MBO): management, by, objectives.

MBO - główne elementy: konkretność celów, wspólne podejmowanie decyzji, ustalone ramy czasowe, informacja zwrotna o osiągnięciach.

MBO a teoria ustalania celów:

- teoria ustalania celów: Trudne cele zapewniają wyższy poziom wydajności jednostek niż cele łatwe. Trudne cele prowadzą do większej wydajności niż brak celów (lub cele ogólne). Informacja zwrotna o postępach sprzyja efektywności pracy.

MBO a teoria wyznaczania celów (rozbieżności):

- MBO opowiada się za uczestnictwem

- teoria wyznaczania celów utrzymuje, że narzucanie celów pracownikom może być równie skuteczne.

MBO - ograniczenia i przyczyny niepowodzeń:

- nierealistyczne oczekiwania

- brak zaangażowania na najwyższym szczeblu

- niechęć (lub nieumiejętność) kierownictwa do przyznawania nagród w zależności od osiągniętych celów.

Modyfikacja zachowań:

- rozpoznanie zachowań związanych z efektywnością pracy

- pomiar tych zachowań

- rozpoznanie czynników wpływających na badane zachowania

- opracowanie i wprowadzenie w życie strategii interwencji

- ocena poprawy efektywności

Programy uznania dla pracowników: programy uznania a teoria wzmocnienia i programy uznania w praktyce przedsiębiorstw.

Programy zaangażowania pracowników: współudział w zarządzaniu, przedstawicielstwo pracownicze, koła jakości, akcjonariat pracowniczy.

Programy zaangażowania - koła jakości: rozpoznawanie problemów (kierownictwo i członkowie koła), wybór problemów (członkowie), analiza problemów (członkowie), propozycje rozwiązań (członkowie), analiza rozwiązań (kierownictwo), decyzje (kierownictwo).

Programy zaangażowania a teorie motywacji: związek z teorią McGregora ( X, Y) i związki z teorią dwuczynnikową.

Programy zmiennych płac i ich powiązania z teorią oczekiwań: płaca akordowa, system premiowania, udział w zysku, podział korzyści.

Systemy płac w zależności od kwalifikacji: kryterium kwalifikacji a ranga zajmowanego stanowiska, ograniczenia systemu płac uzależnionego od kwalifikacji, powiązania z teoriami motywacji.

Temat: Grupa

Komunikacja w grupie i organizacji

Grupa to co najmniej trzy osoby, złączone wspólnym celem (celami), kontaktujące się w sposób pozwalający im wpływać wzajemnie na siebie, mające poczucie przynależności do danej zbiorowości.

Kryterium celu:

- podstawowe - umieszczone wewnątrz grupy

- wtórne - powoływane ze względu na cel, który mają realizować.

Grupa podstawowa to grupa, której głównym celem jest zaspokajanie potrzeb członków grupy (np.: potrzeba przynależenia do jakiejś zbiorowości), potrzeb emocjonalnych (np.: przyjaźni, koleżeństwa, bezpieczeństwa).

Grupa wtórna to grupa, której głównym celem jest wypełnienie zadań takich jak podjęcie decyzji, rozwiązanie problemu, napisanie sprawozdania lub opracowanie wariantowych propozycji dla osób mających podjąć ostateczną decyzję, wykonanie projektu

Mała grupa to grupa licząca na tyle mało osób, iż:

- mogą się one kontaktować bezpośrednio, w tym także w sposób nieformalny

- postrzegać wzajemnie jako indywidua, posiadające jednak pewne wspólne, odróżniające ich od członków innych grup cechy

- mają zbliżone poglądy na sposób funkcjonowania grupy, styl kierowania nią

- akceptują zarówno sposób działania grupy jako całości jak i zachowania poszczególnych członków.

Rola - wymaga akceptacji obojga stron. To wzorzec zachowania przejawianego i oczekiwanego w odniesieniu do członka grupy lub organizacji. Związana jest na ogół z pełnioną funkcją, statusem itp.

Status - miejsce członka grupy lub organizacji w hierarchii. Wyznaczany jest on posiadaną siłą, wpływami, prestiżem.

Reguły grupowe to zasady określające jak członkowie towarzystwa, organizacji, grupy, słowem jakiejś zbiorowości, winni się zachowywać; mogą być wprowadzone formalnie lub nieformalnie (tak jak w przypadku normy).

Norma to nieformalna reguła postępowania lub zachowania członka grupy, często nie jest formułowana explicite, na ogół wymuszana presją silnych o podobnym statusie, wieku, randze, przynależności grupowej, narodowej itp.

Spójność to siła więzi łącząca członków grupy. Grupę spójną cechuje jednorodność (homogeniczność). Wysoki poziom atrakcyjności związany z przynależeniem do danej grupy. Dzięki spójności można sprawdzić czy grupa jest atrakcyjna (duża atrakcyjność świadczy o tym że grupa nie musi być spójna, słaba atrakcyjność świadczy o tym że grupa jest spójna - korelacja atrakcyjności). Na podstawie samej atrakcyjności nie można mówić o związkach przyczynowo skutkowych. Grupy które są spójne często nie wiedzą o syndromie myślenia grupowego.

Podstawa to uogólniony stan gotowości do reagowania określonymi zachowaniami w odniesieniu do pewnych idei i obiektów. Wywodzi się z uznawanego systemu wartości i przekonań danej osoby.

Syndrom myślane grupowego. Syndrom to ukierunkowany nacisk na dysydentów (konformizacja).

Symptomy I:

- grupa przecenia swoją siłę (iluzja wszechmocności)

- wiara we „wrodzoną” moralność grupy

- grupa zamyka się w kręgu swoich własnych stereotypów, rytuałów i iluzji nie dopuszczając do swej świadomości informacji z nimi niezgodnych (racjonalizacja, negatywna stereotypizacja przeciwnika)

Symptomy II:

- ukierunkowany nacisk na dysydentów (konformizacja)

- autocenzura

- złudzenie jednomyślności

- stróże poprawnego myślenia

Środki zaradcze:

- przydzielić każdemu członkowi grupy osobę bądź grupę osób pełniących rolę krytyka i ewaluatora

- lider powinien ograniczać, ze względu na siłę, którą dysponuje, swoją aktywność przy sugerowaniu rozwiązań bądź podejmowaniu decyzji

- lider powinien wyznaczyć dwie (lub więcej) niezależnych podgrup pracujących nad tym samym problemem

- lider winien podjąć wszelkie możliwe kroki utrudniające grupie izolowanie się, zamykanie w kręgu własnych pomysłów, stereotypów, ideologii.

Przykłady: Pearl Harbor, inwazja w Zatoce Świń, wojna wietnamska, Polskie wybory do Sejmu II Kadencji, Katastrofa „Challengera”.

Elementy pozwalające identyfikować grupę.

Poziomy:

- poziom zmiennych podstawowych określających warunki wstępne

- zmiennych procesualnych, charakteryzujących grupę w trakcie jej działania

- poziom zmiennych opisujących efekty działalności.

Zmienne podstawowe: środowisko, członkowie, zasoby.

Zmienne podstawowe z punktu widzenia środowiska: zobowiązania wobec organizacji macierzystej; zobowiązania organizacji macierzystej w stosunku do grupy; kultura; grupy konkurujące z opisywaną

Zmienne podstawowe z punktu widzenia członków: potrzeby i motywy członków grupy; ich postawy, przekonania, systemy wartości; umiejętności którymi dysponują; liczebność grupy.

Zmienne podstawowe z punktu widzenia zasobów: dostępna w grupie wiedza; narzędzia którymi rozporządza; fundusze pozostające w jej dyspozycji; czas, który ma na wypełnienie postawionych zadań.

Zmienne poziomu procesualnego: zachowania członków; role, normy, status członków; powiązania pomiędzy nimi, charakter kontaktów wyrażający się między innymi takimi parametrami jak spójność, współpraca, konflikt; sieci komunikacyjne; procesy tego poziomu to komunikowanie się, podejmowanie decyzji, rozwiązywanie problemów, wspólne działania.

Zmienne poziomu efektów działalności: końcowe wyniki; osobista satysfakcja członków grupy; modyfikacje strukturalne i personalne grupy; rozwój osobisty członków; także rozwój organizacyjny grupy

Analiza wybranych zmiennych od których zależy skuteczne funkcjonowanie grup wtórnych (sytuacja idealna):

Zmienne podstawowe I:

- członkowie uznają te same wartości i podobne widzą cele grupy. Mają w odniesieniu do siebie podobne oczekiwania.

- liczba członków jest wystarczająco mała by wszyscy mogli być aktywnymi uczestnikami, by mogli wzajemnie się postrzegać i odróżniać jako jednostki, jednak wystarczająco duża by zapewnić dopływ wiedzy i umiejętności potrzebnych dla uzyskania efektów działań charakteryzujących się wysoką jakością.

Zmienne podstawowe II:

- zasoby konieczne do osiągnięcia celów są osiągalne.

- relacje z innymi grupami i organizacjami stanowiącymi środowisko grupy pozwalają jasno sprecyzować cele grupy i uzyskać niezbędne środki dla ich realizacji.

- cele grupy są zrozumiałe dla wszystkich członków i akceptowane przez nich.

Zmienne procesualne I:

- zachowania członków są wzajemnie przewidywalne.

- role pełnione przez członków grupy są relatywnie stabilne, ogólnie zrozumiałe i akceptowane przez wszystkich członków grupy.

- członkowie grupy mają w przybliżeniu równy status, tak że każdy może wywierać wpływ raczej przez swą wiedzę, posiadane umiejętności i pomysły aniżeli poprzez fakt zajmowania wyższego miejsca w hierarchii grupy bądź poza nią.

Zmienne procesualne II:

- normy i reguły oraz wartości leżące u ich podstaw są zrozumiałe i przystają do siebie nawzajem

- wszyscy mają dostęp do informacji związanych z funkcjonowaniem grupy.

- członkowie grupy potrafią zaprezentować swoje stanowisko i są z uwagą słuchani przez innych.

- idealnej grupie wszyscy członkowie grupy akceptują efektywne procedury i dążą do osiągnięcia grupowego celu.

Efekty końcowe:

- członkowie grupy mają świadomość osiągnięcia celu.

- członkowie grupy osiągają satysfakcję z roli, którą odgrywają w grupie, z pracy grupy i z relacji pomiędzy członkami grupy.

- spójność grupy jest wysoka.

- istnieje zgoda co do roli lidera i struktury przywództwa w grupie.

- organizacja macierzysta (jeśli taka istnieje) ulega w efekcie działania małej grupy wzmocnieniu

Temat: Konflikty

Konflikty - to określenie stosowane do wszystkich sytuacji, w których występuje różnica zdań. Konflikty można podzielić na dwa wymiary. Kilmann i Thomas podzielili każdy wymiar na 5 przesłanek, próba odnalezienia się w przesłanych sytuacjach.

Thomas-Kilmann - podstawowe style rozwiązywania konfliktów (opis):

1. Rywalizacja - konformizacja:

Komunikowanie decyzji: przykro mi, ale to moja decyzja jako szefa. Upieranie się przy wnioskach, które pasują do naszych danych: nasza sprzedaż stale spada. Musimy wprowadzić nowe wzory. Twarde targowanie się (bez ustępstw): nie mniej niż..... Zgadzacie się lub do widzenia.

2. Współpraca:

Uzgadnianie interesów poprzez poszukiwanie rozwiązań "wygrany - wygrany": potrzebujesz nas do realizacji Projektu X, ale ja muszę zrealizować Projekt Y. W jaki sposób moglibyśmy realizować obydwa równocześnie? Wgląd, empatia, analiza dla lepszego zrozumienia: wychwalasz techniczne kompetencje Anny, a ja mam zastrzeżenia do jej zdolności interpersonalnych. Obaj mamy rację. Będzie bardzo przydatna, jeśli poprawi swoje zdolności interpersonalne.

3. Kompromis:

Miękkie targowanie (wymiana ustępstw): uśrednijmy różnice i zgódźmy się na kwotę.... Zmiana kolejności: przypuśćmy, że tym razem zapłacę ja, a następnym razem ty. Uzgadnianie konkluzji: uważasz, że on jest nieprzeciętny, a ja uważam, że przeciętny. Powiedzmy, że ocenimy go jako "powyżej średniej".

4. Unikanie:

Unikanie ludzi, których uważasz za kłopotliwych: jeśli Anna zadzwoni, to powiedz, że wyszedłem. Unikanie spraw, które są mało ważne, skomplikowane i groźne: być może. Zobaczymy. przejdźmy do następnej sprawy. Przesuwanie dyskusji na później: sprawdzę w dziale księgowości i zadzwonię w przyszłym tygodniu.

5. Łagodzenie:

Robimy komuś przysługę, by mu pomóc: widzę, że to bardzo ważne dla Ciebie.... Ulegamy perswazji: nie pomyślałem o tym. Masz rację. Uznanie autorytetu: zrobiłbym bym to inaczej, ale ty decydujesz. Odwoływanie się do czyjegoś autorytetu: jesteś ekspertem. Wierzę w twój osąd. Uspokajanie kogoś, kto jest groźny: zgoda. No dobrze. Niech tak będzie.

Thomas-Kilmann - podstawowe style rozwiązywania konfliktów (I wymiar):

1. Rywalizacja i konfrontacja: ustalenie pozycji (miejsca); możliwość szybkiego zwycięstwa; obrona interesów i punktu widzenia; sprawdzenie przypuszczeń.

2. Współpraca: optymalne decyzje; uczenie się i komunikacja; wgląd, empatia, analiza dla lepszego zrozumienia; budowanie współpracy i umiejętności rozwiązywania konfliktów; wzmacnianie relacji; pełna akceptacja decyzji.

3. Kompromis: pragmatyzm; szybkość i efektywność; sprawiedliwość; podtrzymywanie dobrych relacji.

4. Unikanie: redukcja stresu; oszczędność czasu; unikanie spraw, które są mało ważne, skomplikowane i groźne; odwlekanie rozwiązania konfliktu do momentu bardziej (z naszego punktu widzenia) sprzyjającego.

5. Łagodzenie: pomaganie innym (wspieranie); odbudowywanie harmonii; budowanie dobrych relacji z innymi; szybkie zamykanie konfliktu.

Thomas-Kilmann - podstawowe style rozwiązywania konfliktów (II wymiar):

1. Rywalizacja i konfrontacja: zaburza relacje z innymi; nieoptymalne decyzje; zmniejsza motywacje i inicjatywę; możliwość eskalacji konfliktu i utknięcia w martwym punkcie.

2. Współpraca: wymaga czasu i energii; duże wymagania psychologiczne; ryzyko zostania oszukanym; możliwość urażenia, zranienia uczuć itp.

3. Kompromis: częściowa przegrana, rezygnacja z niektórych ważnych rzeczy; nieoptymalne rozwiązania; niepełne wzajemne zrozumienie.

4. Unikanie: niszczenie wzajemnych relacji; niechęć (wrogość); odwlekanie; degradacja komunikacji i podejmowania decyzji.

5. Łagodzenie: poświęcamy nasze interesy; utrata autorytetu; utrata motywacji.

1

BEZPIECZEŃSTWA

ORGANICZNE

MIŁOŚCI I PRZYNALEŻNOŚCI

UZNANIA I SZACUNKU

POZNAWCZE

ESTETYCZNE

SAMOREALIZACJI

Eksploracja i deskrypcja (opis)

Eksplanacja (wyjaśnianie)

Predykcja (przewidywanie)

Oddziaływanie

procesów psychologicznych i zachowań ludzkich

potrzeby samorealizacji

potrzeby uznania

potrzeby społeczne

potrzeby bezpieczeństwa

potrzeby fizjologiczne

---