1 . Przedmiot badań, 4 główne problemy makroekonomii a polityka gospodarcza.
Głównymi problemami makroekonomii jest:
INFLACJA - trwały wzrost ogólnego poziomu cen.
Inflacja ciągniona przez popyt (ludzie chcą kupić więcej niż gospodarka wytwarza zwykle przy pełnym zatrudnieniu lub pełnym wykorzystaniu mocy wytwóeczych)
Inflacja pchana przez koszty (pojawia się wtedy, gdy nałożone są jakiekolwiek ograniczenia lub gdy zostaje zwiększona cena na podaż jednego lub kilku zasobów)
Inflacja strukturalna (pojawia się wówczas gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki. Zmiany popytu na produkt, zmiany technologii jej wytwarzania, oraz zmiany konkurencji, wobec której stoją producenci wywołują inflację strukturalną.)
Tłumienie inflacji
ustalić rodzaj inflacji, każdy rodzaj ma inne przeciwdziałanie
przezwyciężenie politycznych zastrzeżeń pojawiających się przy wdrażaniu odpowiednich posunięć polityki gospodarczej.
BEZROBOCIE - to brak równowagi na rynku pracy. Rynek nie jest w stanie przy pomocy swoich mechanizmów przywrócić równowagi tam, gdzie jest zachwiana.
Do bezrobotnych zalicza się osoby w wieku produkcyjnym, które są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce oraz pozostają bez pracy , pomimo podjęcia poszukiwań pracy.
Bezrobocie przejściowe (występuje, gdy ludzie przechodzą z jednego miejsca pracy w drugie, wymagające podobnych kwalifikacji)
Bezrobocie cykliczne (wywołane przez okresowe spadki koniunktury gospodarczej)
Bezrobocie strukturalne (spowodowane potrzebą znaczących zmian kwalifikacji pracowników, wywołanych innowacyjnymi technologicznymi lub konkurencyjnością danej gałęzi przemysłu)
Bezrobocie ukryte (bezrobocie dotyczące ludzi nie ujętych w statystykach dotyczących bezrobocia)
PRAWO OKUNA - mówi że dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka PNB powiększa się o 2,5%.
STAGFLACJA (żargonowe określenie powstałe z połączenia fragmentów słów stagnacja i inflacja, a więc bezrobocie + inflacja)
WAHANIA KONIUNKTURY tj. spadek tempa wzrostu wydajności pracy a więc spadek tempa wzrostu dochodu narodowego.
Dochody ludzi związane są bezpośrednio z tym, co wytwarzają, wzrost sumy dochodu narodowego wiąże się bezpośrednio ze wzrostem produktywności. Bez wzrostu produkcji na pracownika nie ma wzrostu dochodu. Ludziom można dawać więcej pieniędzy do wydania, ale bez większej ilości produktów na które można je wydać, znikają w dymie wyższych cen.
Powracające, ale nie uregulowane wahania poziomu ogólnej działalności gospodarczej w górę i w dół w ramach głównego, długo okresowego trendu można określić jako cykl gospodarczy.
Trend: przejaw długookresowej zmiany, w górę lub dół, jakiejś zmiennej ekonomicznej np. PNB. Recesja: przejaw spadku ogólnej działalności gospodarczej, szczególnie produkcji krajowej i zatrudnienia. Dno koniunktury: najniższy punkt cyklu gospodarczego, produkt narodowy brutto przestaje spadać a bezrobocie przestaje rosnąć. Ożywienie: realny produkt narodowy brutto zaczyna wzrastać a bezrobocie spadać. Szczyt koniunktury: faza cyklu, która pojawia się wtedy, gdy ogólny poziom aktywności gospodarczej przestaje się podnosić.
Rysunek
2. Ekonomia pozytywna a ekonomia normatywna.
Myślenie ekonomiczne jest często dzielone na dwie kategorie pozytywne i normatywne. Ekonomia pozytywna stanowi tę gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się światem takim jaki on naprawdę jest, a nie takim jakim powinien być. Zajmuje się jedynie konsekwencjami zmian warunków ekonomicznych lub też kierunków polityki ekonomicznej.
Ekonomia normatywna stanowi gałąź badań ekonomicznych, która zajmuje się sondami wartościującymi jakie powinny być ceny, poziomy produkcji, dochody i kierunki polityki gospodarczej rządu.
3. Granice możliwości produkcyjnych a wybór ekonomiczny.
Granice możliwości produkcyjnych zwane niekiedy jako krzywe możliwości produkcyjnych są graficznym przedstawieniem różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytwarzane gdy wszystkie zasoby są w pełni efektywnie wykorzystane. Pokazuje ona wszystkie możliwe kombinacje produkcyjne, gdy wszystkie dostępne zasoby są wykorzystywane w maksymalnie produktywny sposób, przy zastosowaniu najlepszej znanej technologi.
4. Istota przewagi komparatywnej w produkcji i wymianie.
Przewaga komparatywna jest to względnie niższy koszt produkcji lub zdolność do produkowania wyrobu po niższym koszcie, niż jest to w stanie robić konkurent, w sensie ilości dóbr, z wytworzenia których trzeba zrezygnować.
Przykład produkcji samochodów i ciągników
Kraj A - 4 samochody / dień i 8 ciągników / dzień
Kraj B - 6 samochodów / dzień i 24 ciągniki / dzień
W kraju A koszt wytworzenia 1 samochodu = 2 ciągniki, w kraju B koszt wytworzenia 1 samochodu = 4 ciągniki. W sensie względnych kosztów produkcji, kraj A posiada komparatywną przewagę w produkcji ciągników, ponieważ może wytworzyć jeden samochód po mniejszym koszcie (w sensie liczby ciągników z których musi zrezygnować) niż jest tego w stanie dokonać kraj B. Podobnie jeden ciągnik jest mniej kosztowny w produkcji dla kraju B niż dla kraju A.
Jeżeli kraje A i B będą specjalizować się wytwarzaniem dóbr, w produkcji których mają przewagę komparatywną i następnie podejmą handel między sobą, każdy z nich na tym skorzysta, tak więc dziki specjalizacji i wymianie kraje A i B zmniejszą swoje koszty produkcji i przesuną się bliżej do granicy swoich łącznych możliwości produkcyjnych.
5. Istota rynku jako „Niewidzialnej ręki”
Według A.Smith własny interes działa jak „niewidzialna ręka”, zjawisko które skłania poszczególne jednostki do tego, by pracowały na rzecz wspólnych korzyści przez dążenie do osiągania własnych.
6. Istota, formy i znaczenie konkurencji.
Konkurencja jest to proces przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji. Konkurencja między sprzedającymi przybiera rozmaite formy, dotyczy ceny, jakości, wagi, objętości, barwy wyglądu, mocy, trwałości, czy zapachu produktów, jak również warunków kredytu oferowanego kupującemu. Wszystkie te formy konkurencji można podzielić na dwie zasadnicze kategorie: konkurencję cenową i poza cenową. Konkurencja cenowa, jako siła koordynująca, doprowadza do zgodności między wielkością produkcji a ilością towarów, którą konsumenci są skłonni i są w stanie kupić.
Konkurencja poza cenowa ...
7. Istota równowagi rynkowej i mechanizm jej przywracania
Popyt i podaż reprezentują dwie strony rynku, sprzedających i kupujących.
Nadwyżka rynkowa: ilość o którą wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danym poziomie ceny. W ujęciu graficznym pojawia się nad punktem przecięcia się krzywych popytu i podaży.
Cena równowagi: cena w kierunku której będzie zmierzał rynek konkurencyjny i na poziomie której został będzie pozostawał po jej osiągnięciu, przy założeniu, że nic w otoczeniu nie ulegnie zmianie. Cena przy której rynek ulega oczyszczeniu, przy której wielkość popytu zgłaszanego przez konsumentów odpowiada dokładnie wielkości podaży oferowanej przez producentów.
Ilość równowagi: poziom wielkości produkcji (sprzedaży), do której rynek będzie zmierzał i na poziomie której pozostanie, gdy ją osiągnie, jeśli w otoczeniu nic się nie zmieni. Osiągana jest gdy wielkość popytu zrównuje się z wielkością podaży (przy cenie równowagi).
Niedobór rynkowy: ilość, o którą wielkość popytu przekracza wielkość podaży przy danej cenie. W ujęciu graficznym znajduje między krzywymi podaży i popytu poniżej punktu równowagi.
RYSUNEK
8. Zalety i wady rynków konkurencyjnych.
Zalety konkurencji: maksymalizacja produkcji, rywalizacja, motywacja, wynalazki, itp.
Wady rynku konkurencyjnego:
konkurencja nie będzie skuteczna o tyle, o ile koszty produkcji będą podnoszone przez ludzi, nie korzystających z danego wyrobu. (np. przykład zanieczyszczeń)
rozwój niepożądanych społecznie produktów i usług (alkohol i narkotyki, obniżka cen prowadzi do zwiększenia konsumpcji = alkoholizm i narkomania)
proliferacja produktów - duża odmiana tego samego produktu (dużo producentów i mała produkcja = mały zarobek)
stosowanie nieetycznych technik, rozpowszechnianie fałszywych informacji (techniki promocyjne w oparciu o zasadę „przynęć i zmyl”)
9. Pojęcie i determinanty popytu.
Popyt - zgłaszane o określonym czasie na rynku zapotrzebowanie na dobra materialne i usługi sprzedawane po ustalonej cenie.
Determinanty popytu:
cena danego dobra,
dochód kupujących,
gust i upodobania,
cent dóbr komplementarnych i substytutów,
liczba ludności,
podział dochodów między gospodarstwa domowe,
przeciwdziałania dotyczące zmiany cen.
10. Pojęcie i determinanty podaży.
Podaż - na rynku dóbr materialnych i usług, ilość towarów i usług jaka jest oferowana do sprzedaży przez producentów po danej cenie i w określonym czasie.
Poza cenowe determinanty podaży:
ceny czynników produkcji - wzrost cen czynników produkcji powoduje przesuwanie się krzywej podaży w górę, a spadek cen czynników powoduje przesunięcie w dół.
Technologia - bardziej efektowna obniża koszty wytworzenia produktu, co przy danej cenie rynkowej zwiększa zyskowność produkcji
Podatki i subsydia - podatek, który jest kosztem wytworzenia produktu przesuwa krzywą w górę, a subsydia obniżając koszt wytworzenia produktu przesuwają krzywą w dół.
Przewidywanie cen - w przypadku oczekiwania na wzrost cen i dostarczenia mniejszej ilości produktów na rynek krzywa podaży przesunie się w górę
Ilość przedsiębiorstw w gałęzi - wzrost liczby przedsiębiorstw zwiększ ilość oferowanych produktów przesuwając krzywą podaży w dół, a w wypadku zmniejszenia ilości przedsiębiorstw krzywa przesuwa się w górę.
11. PNB (produkt narodowy brutto) a PKB (produkt krajowy brutto); kategoria wartości dodanej.
Produkt narodowy brutto (PNB) - obejmuje wartości wszystkich dóbr materialnych i usług niematerialnych wytwarzanych w ciągu roku w sferze produkcji materialnej i poza produkcją materialną przez czynniki wytwórcze będące własnością obywateli określonego państwa.
Produkt krajowy brutto (PKB) - obejmuje wartość produkcji wytwarzanej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium określonego kraju bez względu na to, czy są one własnością obywateli tego kraju, czy też osób zagranicznych.
Kategoria wartości dodanej - jest to przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.
12. Istota Dochodu Narodowego (DN); zalety i wady tej miary.
Dochód narodowy (DN) - powszechnie stosowany miernik efektów osiąganych w ciągu roku przez społeczeństwo określonego państwa w wyniku działalności ludzkiej.
13. Rodzaje inflacji i sposoby jej przeciwdziałania.
Inflacja - jest to sytuacja w której ilość pieniędzy w obiegu rośnie szybciej niż wartość towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza.
Rodzaje inflacji:
popytowa
kosztowa
strukturalna
Sposoby przeciwdziałania inflacji:
stosowanie przez rząd zdecydowanych środków polityki gospodarczej po to, aby ograniczyć inflację lub utrzymać pod kontrolą,
zmienienie prawa i instytucji w ten sposób, aby inflacja nie mogła się łatwo pojawić,
zastosowanie środków przystosowujących do życia z inflacją,
14. Różnice między inflacją popytową a kosztową.
Inflacja popytowa - oznacza nadmierny popyt w stosunku do podaży dóbr i usług. Pojawia się gdy wzrost ilości pieniędzy w obiegu jest większy od wzrostu masy towarowej na rynku (od wzrostu PKB) tzn. konsumenci są gotowi kupić więcej niż jest w stanie wyprodukować gospodarka. Inflacja popytowa pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu zagregowanego popytu. Poziom cen jest w takim wypadku „ciągnięty” przez zwiększony popyt nabywców.
Inflacja kosztowa - jej źródłem jest wzrost kosztów produkcji. Występuje ona wtedy gdy stosunek np. wzrostu cen surowców lub półfabrykatów nastąpi wzrost kosztów produkcji, a w konsekwencji wzrost cen. Inflacja kosztowa pojawia się w gospodarce w wyniku wzrostu kosztów produkcji spowodowanych wzrostem cen np. energii, płac, paliwa. Poziom cen pchany jest wtedy przez rosnące ceny.
15. Koszty a korzyści z inflacji.
Koszt - poniesione w określonym czasie wydatki na płacenie niezbędnych elementów każdego procesu gospodarczego, tj. środków pracy, przedmiotów pracy i pracy ludzkiej.
16. Bezrobocie i jego rodzaje; sposoby przeciwdziałania.
Bezrobocie - jest to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujących pracy i jednocześnie nie mających pracy.
Rodzaje bezrobocia:
frykcyjne
strukturalne
koniunkturalne, wynikające z niedostatku popytu
klasyczne
sezonowe
dobrowolne
Sposoby przeciwdziałania bezrobociu:
prowadzenie pośrednictwa pracy przez biura pracy
organizowanie i finansowanie szkoleń zawodowych i kursów
inicjowanie prac interwencyjnych (roboty publiczne, komunalne)
finansowanie robót publicznych
udzielanie kredytów z funduszu pracy bezrobotnym
udostępnianie kredytów przedsiębiorstwom tworzącym nowe miejsca pracy i zobowiązującym się zatrudnić osoby bezrobotne
inicjowanie tworzenia nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych
stosowanie ulg inwestycyjnych
17. Znaczenie prawa A. Okuna dla rozwoju koniunktury.
Prawo A. Okuna mówi, iż dla każdego procentowego wzrostu rzeczywistego stopy bezrobocia luka produkcji krajowej brutto powiększa się o 2,5%
Zwiększające się bezrobocie negatywnie wpływa na produkcję kraju, powodując, że gospodarka wchodzi w fazę recesji (obserwujemy gwałtowny spadek produkcji). Tendencje spadkowe, które towarzyszą recesji sprowadzają gospodarkę na dno aktywności gospodarczej (dno koniunkturalne) zwane także depresją. Następnie stopniowa koniunktura poprawia się i następuje ożywienie i zaczyna się nowy cykl. Stopa bezrobocia maleje wraz z ze wzrostem produkcji, zmniejszające w ten sposób lukę w produkcji krajowej brutto.
RYSUNEK
18. Krańcowa skłonność do konsumpcji a krańcowa skłonność do oszczędzania.
Krańcowa skłonność do konsumpcji (MPC) - jest to część każdego dodatkowego funta dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na konsumpcję.
Krańcowa skłonność do oszczędzania (MPS) - to ta część dodatkowej jednostki dochodu, która zostaje zaoszczędzona. Ponieważ dochód musi być skonsumowany albo zaoszczędzony.
MPC + MPS = 1
19. Istota mnożenia inwestycyjnego i jego znaczenie w praktyce.
Mnożnik inwestycyjny - to stosunek zmiany produkcji w wyniku zmiany popytu globalnego (= popytowi autonomicznemu)
Mnożnik wynosi 1/1-MPC gdzie MPC - krańcowa skłonność do konsumpcji lub 1/MPS gdzie MPS - krańcowa skłonność do oszczędzania. Mnożnik jest większy od 1 ponieważ MPC i MPS są dodatnimi ułamkami właściwymi.
Wysokość mnożnika zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji. Przy wysokiej MPC wzrasta dochód, a wraz z nim konsumpcja, co powoduje wysoką wartość mnożnika. Jeżeli natomiast MPC jest niewielka i jedna część popyt konsumpcyjny jest niewielki mnożnik ma niską wartość.
Znaczenie mnożnika w praktyce jest takie, że pozwala on określić jak wzrasta dochód i produkcja pod wpływem wzrostu inwestycji. Mnożnik wpływa na zmianę rozmiarów produkcji odpowiadających warunkom równowagi.
20. Istota paradoksu zapobiegliwości /oszczędzania/
Paradoks zapobiegliwości - to zjawisko polegające na tym, że obniżenie skłonności do oszczędzania prowadzi do wzrostu produkcji, lecz nie wywołuje zmian w planowanych oszczędnościach, nadal odpowiadają one stanowi równowagi i muszą być równe planowym inwestycjom.
21. Istota i elementy popytu globalnego.
Popyt globalny - to planowane wydatki na zakup dóbr i usług przez przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe przy różnej wielkości dochodu.
Elementy popytu globalnego:
Popyt konsumpcyjny - suma wydatków przeznaczona na konsumpcję (rozporządzalne dochody osobiste)
Popyt inwestycyjny - oznacza zamierzone przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.
22. Budżet Państwa a popyt globalny.
Zwiększenie Państwowych zakupów dóbr i usług powoduje wzrost popytu globalnego i produkcji zapewniających równowagę (zachodzi ona wtedy gdy planowane oszczędności i podatki są równe planowanym inwestycjom i wydatkom państwa. Zachodzi wtedy równość.
S + NT = G + I
S - planowane oszczędności
NT - podatki netto
G - wydatki państwa
I - inwestycje
W budżecie państwa występuje deficyt (nadwyżka gdy wydatki są większe niż wpływy z podatków. Wzrost wydatków państwa (popyt globalny) zwiększa deficyt, natomiast wysokie podarki ograniczają go.
S - I = G - NT (Deficyt budżetowy państwa)
23. Automatyczne stabilizatory koniunktury.
Automatyczne stabilizatory koniunktury - to takie mechanizmy w gospodarce, które zmniejszają podatność PNB (przyrost narodowy brutto) na wstrząsy (np. wzrost ceny ropy naftowej, czy też wybuchu wojny).
Zaliczamy do nich między innymi:
podatek dochodowy
podatek od wartości dodanej (VAT)
zasiłek dla bezrobotnych (gdy spada produkcja i dochód, rząd wypłaca wyższe zasiłki dla bezrobotnych, a dochody Państwa z podatku VAT zmniejszają się)
import - jego ograniczenie powoduje wzrost produkcji i daje nowe miejsca pracy.
Zaletą stabilizatorów jest to, że działają automatycznie tzn. nikt nie decyduje o ich uruchomieniu.
24. Istota i przyczyny stagflacji.
Stagflacja - jest to jednoczesne występowanie stale wysokich stóp bezrobocia i wysokiej inflacji.
Przyczyny stagflacji:
obniżenie tempa wzrostu produkcyjności (ograniczenie w zatrudnieniu)
spadek realnych dochodów gospodarki
wzrost stopy oprocentowania i jednoczesne zmniejszenia popytu globalnego
ujemny wstrząs podażowy, który w krótkim okresie czasu wywołuje wzrost cen i spadek produkcji
25. Krzywa Phillipsa a stagflacja.
Krzywa Phillipsa dowodzi, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybrać niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji lub odwrotnie. Każda krzywa Phillipsa obrazuje tempo inflacji. Pierwotnie krzywa Phillipsa ilustrowała odwrotną zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem. Dziś wiemy już, że krótko okresowa krzywa Phillipsa ilustruje jedynie przejściową zależność tych zmiennych, pokazując w jaki sposób bezrobocie i inflacja dostosowują się do gwałtownych zmian poziomu popytu globalnego. Wstrząsy podażowe prowadzą do wyższej inflacji oraz do wyższego bezrobocia w sytuacji, gdy proces dostosowania płac i cen jest powolny. Długookresowa krzywa Phillipsa przebiega pionowo. Jeżeli ludzie są w pełni dostosować się do inflacji, to nie wywiera żadnego wpływu na zmienne realne. Gospodarka powraca do swojej naturalnej stopy bezrobocia, niezależnie od stopy inflacji.
Stagflacja oznacza występowanie wysokiej inflacji i dużego bezrobocia. Często jest ona spowodowana przez ujemny wstrząs podażowy.
26. Trend koniunktury a cykl gospodarczy.
Cykl koniunkturalny polega na wahaniach produkcji i zatrudnienia wokół długo okresowych trendów. Są to krótkookresowe odchylenia produkcji od jej trendu. Odzwierciedlają wahania popytu w sytuacji, gdy proces dostosowań produkcji, zatrudnienia i płac w krótkim okresie przebiega powoli. Przeciętna długość cyklu wynosi 5 lat.
Tendencja rozwojowa produkcji to wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.
27. Fazy cyklu koniunkturalnego.
przyspieszenie inflacji
wzrost bezrobocia
lub
spadek bezrobocia
przyspieszenie tempa inflacji
stłumienie inflacji
28. Cechy i funkcje pieniądza.
Pieniądz to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra i usługi lub wywiązujemy się z zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc jest to środek wymienny.
Funkcje pieniądza:
powszechnie akceptowalny środek płatniczy
jest jednostką rozrachunkową tzn. jest to jednostka w której są wyrażone ceny i prowadzone rozliczenia
jest środkiem przechowywania wartości (inaczej środkiem tezauryzacji) tzn. można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości
jest miernikiem odroczonych płatności
29. Determinanty wartości pieniądza.
Pieniądz symboliczny - jest to środek, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jej wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach.
Pieniądz bezgotówkowy - jest to środek wymienny, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej.
30. Rodzaje popytu na pieniądz.
Zmienne określające popyt na pieniądz:
stopa procentowa
poziom cen (przeciętna cena dóbr i usług)
realny dochód
Popyt na pieniądz jest to zasób pieniądza w ujęciu realnym (realny zasób pieniądza). Pieniądz ceni się ze względu na jego zdolność do nabywania dóbr. Popyt na pieniądz w roli środka wymiany zależy od rezultatów porównania wynikających z motywów transakcyjnego i przynależności korzyści z tytułu utrzymania dodatkowego funta z kosztami w postaci utraconych odsetek wskutek nieulokowania pieniędzy w oprocentowanych aktywach. Wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza spada w miarę wzrostu stopy procentowej. Wzrost dochodu realnego, powoduje zwiększenia zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza przy każdym poziomie stopy procentowej.
31. Różnice między pieniądzem a innymi towarami.
Pieniądz jest środkiem, za którego pośrednictwem ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.
41. Znaczenie rządowej polityki gospodarczej wg. keynesizmu.
Zgodnie z modelem Keynesa, deficyt państwa nie jest zjawiskiem jednoznacznie niekorzystnym. Tak długo, jak występuje pewne bezrobocie, a planowane oszczędności przekraczają planowane inwestycje, rząd może podnieść poziom dochodu narodowego zwiększając swoje wydatki lub zmniejszając podatki. To czy wywoła tymi krokami deficyt nie jest tak istotne. Jeśli planowane oszczędności nie są równe planowanym inwestycjom, rząd może ostudzić gospodarkę zmniejszając swoje wydatki lub podnosząc podatki. Stosowanie doraźnych wydatków rządu lub pobieranie podatków w celu sterowania gospodarki w pożądanym kierunku określone jest mianem polityki fiksalnej.
42. Istota monetaryzmu jako teorii makroekonomicznej.
Monetaryzm, system współczesnych poglądów poglądów ekonomicznych, stanowiący zmodyfikowaną wersję ilościowej teorii pieniądza, głoszącej, że wartość pieniądza jest odwrotnie proporcjonalna, a poziom cen wprost proporcjonalny do ilości obiegu pieniądza. Istotą monetaryzmu jest to, że zakłada względną stałość szybkości obiegu pieniądza, uznaje jego podaż za podstawowy czynnik określający nominalną wartość produktu społecznego. Dla stabilizacji gospodarki postuluje ścisłe powiązanie tej podaży ze wzrostem realnych rozmiarów produktu społecznego, odrzucając równocześnie inne formy interwencjonizmu państwowego, jako zakłócające naturalną grę sił rynkowych. Spełnienie powyższego postulatu ma przeciwdziałać inflacji, z którą walkę monetaryzm uznaje za piorytetową w stosunku do bezrobocia.
43. Monetarystyczne równanie obiegu pieniądza.
Podbudową myśli monetarystycznej jest ilościowa teoria pieniądza. Zasadnicza teza tej teorii głosi, że zmiana zasobu pieniądza doprowadzi w okresie długim i przy warunkach niezmiennych, do proporcjonalnego wzrostu poziomu cen.
Teoria ilościowa może być wyjaśniona przy użyciu równania obiegu, które mówi
MV=PQ
Jeżeli Q oznacza dochód narodowy (albo ralny PNB), to oznaczając go symbolem y, równanie możemy zapisać następująco:
MV=Py
Zgodnie z ilościową teorią pieniądza, po długim okresie zmiany ilości pieniądza (M) prowadzą do proporcjonalnych zmian w poziomie cen (P)
Ilościową teorię pieniądza często przedstawia się w postaci wersji zasobowej równania obiegu, tzw. Równania Cambridge.
M=1/V Py lub M=k Py gdzie k=1/V, k - współczynnik określający jaka część ogólnych zasobów jest utrzymana w formie pieniężnej
V- prędkość obiegu oznacza ile razy przeciętnie jednostka pieniężna jest wydawana w ciągu roku.
Monetaryzm - ilościowa teoria pieniądza uzupełniona o założenie, że prędkość obiegu pieniądza jest wysoce stabilna.
44. Skutki zmiany zasobów pieniądza wg. monetaryzmu.
Monetaryści twierdzą, że inflacja wywołana jest przez ekspensywną politykę monetarną. Gospodarka jest początkowo w równowadze:
MD=MS
Jeśli Rezerwa Federalna podnosi poziom zasobu pieniądza do MS', to pożądany zasób pieniądza będzie mniejszy niż obecny, czyli
MD<MS'
Istnieje nadwyżka podaży pieniądza. Zatem ludzie będą próbowali zmieniać pieniądze na inne aktywa a jednocześnie powodują tym wzrost cen wszystkich towarów, ponieważ w krótkim okresie całkowita wielkość produkcji jest stała, wzrasta poziom cen, obniżając poziom realnych zasobów M/P. Rosnące ceny pobudzają wzrost popytu na pieniądz do chwili, gdy ludzie będą skłonni przechowywać nowy większy zasób pieniądza (wielkość popytu na pieniądz jest dodatnio skorelowana z poziomem cen).
Oprócz prostego zakupu dóbr i usług ludzie i przedsiębiorstwa próbują zmniejszyć swoje zasoby w inny sposób np. kupować będą aktywa finansowe. Wzrost popytu na aktywa finansowe obniża stopy procentowe od tych aktywów i tym samym podnosi poziom planowanych wydatków inwestycyjnych. Ten wzrost prowadzi do chwilowego wzrostu produkcji zatrudnienia. W miarę jak przedsiębiorstwo kupuje więcej pracy innych czynników produkcji, płace i ceny innych czynników rosną. Wzrost tych cen prowadzi do inflacji. Analiza przebiega podobnie w przypadku obniżania się stopy ekspansji pieniężnej. Jeżeli zasób pieniądza jest niższy od jego pożądanego poziomu, ludzie dążą do wzrostu zasobu pieniądza poprzez mniejsze wydatki. Gdy wydatki w całej gospodarce obniżą się, poziom cen spada. Powoduje to, że sprzedający obniżają cenę aż do momentu ustalenia się z powrotem równowagi monetarnej.
45. Istota Międzynarodowego Funduszu Walutowego i jego znaczenie we współczesnym świecie.
Do zadań MFW należy przede wszystkim: popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych, tworzenie warunków do wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym, udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych, wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych, podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu międzynarodowego.
Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępnić szczegółowe informacje gospodarcze, dzięki którym władze MFW mogą ocenić ich sytuację gospodarczą i finansową oraz podejmować określone decyzje. Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale zakładowym, który powstał z wpłat udziałów przez państwa członkowskie. Wysokość udziału jest uzależniona od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju. MFW prowadzi również działalność kredytową wobec swoich członków mających deficyt bilansu płatniczego. Polega ona na umożliwieniu państwu członkowskiemu zakupu potrzebnych walut innych pastw członkowskich za walutę własną lub tzw. SDR oraz na udzielaniu pożyczek na pokrycie deficytu płatniczego. Działalność ta jest prowadzona w porozumieniu z rządami poszczególnych państw i jest obwarowana warunkiem przestrzegania, nałożonych przez MFW ścisłych ustaleń, które mają na celu kontrolę nad gospodarką pożyczkobiorcy. Kontrola ta może dotyczyć m.in. ograniczenia wydatków rządowych, ograniczenia wzrostu płac, poziomu inflacji itp.
46. Istota i podstawowe założenia systemu Specjalnych Praw Ciągnienia.
Złoto pełniło rolę rezerwy międzynarodowej przez wieki. Jest ono jednak drogie zarówno do wydobycia jak i do przechowania. Aby użyć złota należy, nie tylko wydobyć je z ziemi, ale również troszczyć się i podnosić wydatki związane z jego przechowaniem. W latach 60-tych Członkowie MFW (Międzynarodowy Fundusz Walutowy), opracowali plany nowego systemu rezerw monetarnychnazwanego Specjalnymi Prawami Ciągnienia (specjal Drawing Rights - SDR). Inaczej niż inne waluty SDRy są zapisanymi na kontach krajów członkowskich MRW. Gdy kraj posiada rachunek SDR-ach może użyć do wyrównania nierównowagi i innych walutach. Nawet jeżeli SDR-y są tylko zapisami na kontach, mają one formę pieniądza miedzynarodowego. Członkowie MFW zgodzili się akceptować SDR-y do rozliczania sald na swoich rachunkach tak jak kiedyś akceptowano złoto. Kwota emitowanych SDR-ów określona jest przez MFW. Poszczególnie jej części uruchamiane są w określonych przedziałach czasowych, na podstawie kontygentu danego kraju w MFW, który z koleji zależy od udziału tego kraju w obrotach handlu światowego.
Podsumowując SDR-ry są preferowane w stosunku do złota, ponieważ przynoszą procent, ich produkcja i przechowanie nie kosztuje prawie nic, stanowią ekwiwalentny sposób rozdzielenia aktywów rezerwowych i wprowadzają metodę kontroli wzrostu światowej płynności. Należy zauważyć, że podczas gdy waluty USA i rezerwy MFW w SDR-ach zwiększyły się gwałtownie, składnik zasobów złota był stały w ujęciu absolutnym, ulegając zmniejszeniu względnym, spadając z ok. 59% w 1979r. do 24% w 1987r.
47. Istota Europejskiego Systemu Walutowego i jego znaczenie.
ESW powstał w 1979r. utworzyli go Członkowie Europejskiej Współpracy Gospodarczej (wraz z W.Brytanią)
Najistotniejsze punkty porozumienia dotyczyły:
przy niektórych transakcjach pomiędzy państwami członkowskimi jako jednostka rozrachunkowa miała być ECU
kraje członkowskie miały założyć po 20% swoich rezerw dewizowych w Europejskim Funduszu Współpracy Walutowej i w zamian otrzymać odpowiadającą im kwotę ECU
mechanizm kursowy - w ramach tego mechanizmu każdy kraj ustala nominalny kurs walutowy w stosunku do innych walut wchodzących do systemu ( to początkowo odrzuciła W. Brytania, jednak w 1990r. ostatecznie przystąpiła) Każdy z krajów uczestniczący w tym mechanizmie mógł dopuścić się wahań kursu swojej waluty w przedziale +/- 2,25% uzgodnionego parytetu, do którego obrony się zobowiązał.
Sprawne funkcjonowanie ESW miała zapewnić europejska jednostka monetarna ECU, mechanizm kursowy i system kredytowy. W każdym dniu publikowany jest oficjalny kalkulowany przez Komisję Europejską kurs ECU w stosunku do walut narodowych.
Oprócz tego każda waluta ma wyznaczony centralnie kurs w stosunku do pozostałych walut uczestniczących w ESW.
W razie odchyleń wartości rzeczywistej waluty od kursu centralnego konieczna interwencja systemu kredytowego, opartego na środkach wniesionych przez kraje członkowskie do Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej.
W chwili utworzenia ESW jego członkowie notowali więc bardzo zróżnicowane stopy inflacji, jednak z czasem udało się je sprowadzić do zbliżonego poziomu. ESW spowodował mianowicie zmniejszenie krótkookresowej amplitudy wahań nominalnych kursów walutowych.
Kraje należące do systemu nie były narażone na tak gwałtowne zmiany realnej konkurencyjności, jakie w tym czasie stały się udziałem płynnego funta czy dolara.
ESW funkcjonował do 1992r.
48. Podstawowe założenia ECU w systemie walutowym Europy Zachodniej.
ECU (Europen Currency Unit), międzynarodowa jednostka walutowa stosowana w rozliczeniach z Europejskim Funduszem Współpracy Walutowej oraz pomiędzy krajami zrzeszonymi w Europejskim Systemie Walutowym (Unia Europejska). Jej wartość określana jest na podstawie koszyka walutowego, składającego się z 12 walut Unii Europejskiej, proporcjonalnie do ich udziału w obrotach towarowych wewnątrz Unii.
49. Podobieństwa i różnice między SDR i ECU.
SDR - jednostka rezerwy finansowej która zaczęła zastępować złoto którego przekazywanie pomiędzy krajami członkowskimi było kłopotliwe, a przechowywanie rezerw złota było kosztowne. SDR są to po prostu zapisy na kontach krajów członkowskich MFW w walucie danego kraju.
ECU - wspólna jednostka pieniężna w Europejskim systemie walutowym od 1999 - EURO, która w perspektywie ma zastąpić waluty narodowe za wyjątkiem USA.
Podobieństwa - obydwie wielkości zostały sprowadzone do jednostek określonych w zależności od ustalonych wahań danej waluty narodowej.
Różnice - SDR określa jednostkę wspólną złota dla krajów MFW. Natomiast ECU \ EURO określa wspólną walutę dla krajów Unii Europejskiej.
50. Założenia rozwoju Unii Walutowej, ECU a EURO - waluta
W 1979 w Europie podjęto określone wysiłki tworząc Europejski System Walutowy (ESW) ze wspólną walutą ECU, a następnie od 1999r. - EURO, powodem jest stabilizacja i umocnienie gospodarki Europejskiej krajów należących do UE w stosunku do amerykańskiego dolara i tej że silnej gospodarki.
51. Podstawowe założenia ekonomi podaży.
W myśl poglądów ekonomi podaży wszystkie trudności w funkcjonowaniu gospodarki wynikają z stąd że zewnętrzne czynniki zakłócają działanie mechanizmów rynkowych. Takim czynnikiem jest właśnie integracja państwa. Jego polityka, szczególnie polityka podatkowa, wpływa fałszując decyzję alokacyjne oraz na stopień aktywności gospodarczej.
Zalecana polityka podażowa, czyli polityka zorientowana na podnoszenie poziomu potencjalnej produkcji, obejmuje takie środki, jak redukcja podatków zmierzające do pobudzenia inwestycji, obniżka podatków od dochodów osobistych, ulgi podatkowe lub subsydiowanie kosztów szkolenia zawodowego w celu zwiększenia podaży pracy oraz ograniczenie sektora publicznego.
Środki te powinny wpłynąć na sprawniejsze funkcjonowanie rynku i ograniczenie zakłóceń w gospodarce.
Podaż jak popyt jest funkcją wielu zmiennych.
pierwsza z nich to cena: podaż i cena zmieniają się w jednakowym kierunku
czynniki poza cenowe: koszty wytwarzania, rentowność produkcji dóbr substycyjnych, czynniki naturalne, oraz inne czynniki o charakterze obiektowym.
53. Istota wzrostu i rozwoju gospodarczego
Według myśli ekonomicznej wpływ na rozwój gospodarczy danego państwa ma
fakt jakimi zasobami (ziemia, siła robocza, kapitał, dobra inwestycyjne, technologia, talent przedsiębiorczości) dysponuje dane państwo i jak potrafi je rozlokować (alokacja zasobów). Podążając dalej ogromny wpływ na wzrost gospodarczy mają takie miary jak INFLACJA np. w krajach o wysokiej stopie inflacji zawsze występuje niskie tempo wzrostu gospodarczego.
Bezrobocie
Inwestycje które zarówno wpływają na zwiększenia DN, a również twożą nowe miejsca pracy.
54. Zróżnicowanie poziomów rozwoju gospodarczego krajów świata.
Dysproporcje rozwojowe wyrażają się nie tylko w różnicach zamożności między krajami.
Różnice te są tylko pochodną różnic w poziomie rozwoju. Te ostatnie zaś są rezultatem odmienności dróg rozwojowych, odzwierciedleniem różnic w poziomu zaawansowania techniki i technologii, kultury technicznej, systemu organizacji życia gospodarczego, etyki pracy i wielu innych czynników.
Te właśnie różnice, będące spuścizną historii i dziedzictwem odmiennych kultur, czynią procesy przezwyciężenia dysproporcji rozwojowych tak trudnym.
1