Funkcjonalizm w naukach o poznawaniu to pogląd, zgodnie z którym:
poznając przedmiot człowiek zwraca uwagę na jego funkcję, a nie cechy zewnętrzne
wartość teorii jest określana przez możliwości zastosowania jej w praktyce
procesy poznawcze mogą być wyjaśniane przez analizę celów, których realizacji służą
procesy poznawcze są funkcjonalnie zależne od struktury osobowości
Metoda eksperymentalna w psychologii poznawczej wymaga
obserwacji przebiegu procesów poznawczych w warunkach naturalnych
użycia metod obrazowania pracy mózgu
kontroli warunków badania głównego czynnika (zmiennej niezależnej)
posłużenia się symulacją komputerową
Teorie rozpoznawania wzorca
nie potrafią wyjaśnić efektów kontekstu w rozpoznawaniu
zakładają tożsamość bodźca dystalnego i proksymalnego
odwołują się wyłącznie do procesów „góra-dół”
dobrze wyjaśniają łatwość rozpoznawania wyraźnie różniących obiektów jako przynależących do tej samej kategorii
Reprezentacja poznawcza
może odwzorowywać tylko te elementy rzeczywistości, które są bezpośrednio dostępne percepcji
jest podstawowym pojęciem behawiorystycznej koncepcji procesów poznawczych
występuje wyłącznie w pamięci roboczej
posiada właściwości semantyczne
Kategorie z poziomu podstawowego
To kategorie reprezentujące abstrakcyjne byty, takie jak miłość, piękno itp.
To kategorie, których egzemplarze są do siebie maksymalnie podobne i jednocześnie maksymalnie różnią się od egzemplarzy innych kategorii
Ustanawiają podstawowe relacje składające się na naiwną teorię
Są nabywane w rozwoju później, niż kategorie z poziomu nadrzędnego (bardziej ogólne)
Wspólna uwaga
To inaczej podzielność uwagi
To forma reprezentacji liczby
To dostrzeganie, na co ukierunkowana jest uwaga innego człowieka---Tomasello
To zdolność naśladowania prostych grymasów twarzy przez noworodki
Zjawisko umysłowego skalowanie obrazu (zbliżanie i oddalanie)
Zaobserwowane zostało u dzieci już w pierwszym miesiącu życia
świadczy o „twierdzeniowych” (czy pojęciowych) podstawach procesów wyobrażeniowych
Polega na zależności czasu odpowiedzi na pytanie o właściwości obiektu od „skali obrazu” (np. pytanie o ogon królika siedzącego na grzbiecie słonia vs. ogon królika, na którego grzbiecie siedzi mrówka)
Polega na umiejętności określania odległości pomiędzy obiektami w dużej odległości od patrzącego
W pierwszym miesiącu życia dziecko
potrafi rozpoznać głos matki, ale nie różnicuje języków
potrafi rozróżniać języki, ale nie rozpoznaje głosu matki
reaguje identycznie na dźwięki mowy i inne dźwięki o podobnym natężeniu i częstotliwości
odróżnia głos matki oraz różnie reaguje na ojczysty i obcy język, nawet gdy są one nagrane przez ten sam, nieznany dziecku głos
Psychologia Gestalt, a także modele dynamiczne (np. sieci neuropodobne) postulują, że:
a. figura posiada naturalną organizację, a jej wyodrębnienie można przyrównać do osiągnięcia stabilnego stanu
b. całość doświadczenia percepcyjnego jest dynamiczną sumą elementów składowych
c. figura składana jest z prostych elementów pierwotnych, których detektory znajdują się w korze wzrokowej
obrazy są całościami, które kolejno dopasowujemy do wzorców przechowywanych w pamięci
Rewolucja poznawcza
-co to jest i do czego asie odnosi?
Twierdzenia u dzieci—rozumowanie indukcyjne—Z badań Carey udał sie wywnioskować, że dzieci 4 letnie nie wyprowadzają ogólnych prawidłowości biologicznych dotyczących zwierząt na podstawie uzyskanych informacji specyficznych poszczególnych zwierzętach. Jeśli powie asie 4-latkowi, że psy i pszczoły mają jakiś narząd to dziecko będzie sądziło, że przysługuje on tylko zwierzętom bardzo podobnym do psów i pszczół a innym nie. Inaczej rozumują 10latki---w badaniu projekcja śledziony---4-latki i 6latki twierdzą, że jeśli pies ma śledzionę to pszczoła też ją ma.
Sześcian Neckera--- Przykład figury wieloznacznej. Pojedyncza figura na poziomie sensorycznym może prowadzić do wielorakich interpretacji na poziomie percepcji.
Alternatywne spostrzeżenia to odmienne uporządkowanie fizyczne w przestrzeni 3-wymiarowej wynikającej z tego samego obrazu bodźcowego. System percepcyjny nie może rozpoznać 2óch obrazów jednocześnie- przeskakuje z jednego na drugi.
Teoria osłabiania uwagi--- modyfikacja teorii filtra zaproponowana przez Anne Treisman
Znaczenie informacji sensorycznej jest przedmiotem pewnej analizy na wyższym poziomie, ale jest ona fragmentaryczna i często nie przekracza progu świadomości. Kanał, na który zwracamy uwagę jest nadal przedmiotem dużo intensywniejszego przetworzenia. Zgodnie z tym modelem informacje nieważne, nieistotne lub niespełniające kryterium selekcji są osłabiane na wczesnym etapie przetwarzania, ale nie blokowane i bezpowrotnie odrzucane. Zgodnie z tym selektywny odbiór informacji dokonuje sie na trzech etapach. 1—Odbieramy i analizujemy bodźce ze względu na ich właściwości fizykalne, obróbka na tym etapie dokonuje asie w sposób przeduwagowy,nieświadomy. Informacje nieważne są przekazywane dalej w postaci osłabionej..2---Analiza informacji ze względu na charakterystyczne bodźce percepcyjne.3---Skupiamy uwagę świadomą na informacjach, które dotarły do tego piętra. Nadajemy Im sens i znaczenie.
Badania nad wiedzą ekspertów---Nowicjusze kategoryzują na podstawie cech powierzchownych, średniozaawansowani organizują systemy kategorii wokół podstawowych zasad, EKSPERCI tworzą złożony system kategorii, uwzględniają zarówno ogólne zasady, jak i różne lokalne relacje i podobieństwa. Wiedza ekspercka tworzona przez wyodrębnianie struktur związanych z daną klasą zadań.
Badania nad umiejętnością skalowania obrazu---Stephen Kosslyn--- więcej czasu na opisanie szczegółów mniejszych obiektów (np. mrówki ze słoniami, lub muchy wielkości słonia) niż na opisanie szczegółów większych obiektów (np. krówki z muchami).
Skaning---Badani kodowali mapę w postaci obrazu i mieli przenosić się w pamięci z jednego miejsca na drugie na tej mapie. Podczas badania był mierzony czas przenoszenia się z jednego miejsca na drugie. ----czas wykonania zadnia zależy od odległości, położenia i proporcji elementów.
Widzenie dwuwymiarowe---
Teoria Neissera---systemy polimorficzne--- w swojej teorii twierdził, że psychologia poznawcza nie jest obecnie dyscypliną jednolitą. Nie ma jednej ogólnej teorii opisującej i wyjaśniającej funkcjonowanie procesów poznawczych, -a są izolowane mikroteorie spostrzegania, pamięci, myślenia czy wyobraźni--- twierdzi tez, że umysł ludzki ma budowę modułową. Psychologia powinna być dyscypliną jednolitą.
Uwaga---jej funkcja jest selekcja informacji, dzięki czemu niektóre bodźce przetwarzane są szybciej, lepiej, głębiej niż inne. Tym samym występuje większa aktywność neuronów przetwarzających pewne bodźce.
Typy świadomości---świadomość introspekcyjna(1), czyli fenomenalistyczna oraz świadomość percepcyjna(2)
1—możliwość zdania sprawy z tego, co w nas
2---możliwość zdania sprawy z tego, co na około i wewnątrz nas.
Teoria filtra uwagowego----Broadbent, Cherry, Treisman…
Odpowiedz do pytania --- cocktail party, Treisman , czyli pewnie informacje z drugiego ucha w słuchaniu dychotycznym, oraz reakcja skórno galwaniczna(?)---sa przetwarzane na poziomie semantycznym.
Filtr elastyczny---Jonston , przyjął on że istnieje jeden filtr uwagi, charakteryzujący się elastycznością działania, przystosowujący asie do wymaganego poziomu przetwarzania informacji. Jego teoria mówi, że fitr uwagi jest jeden, choć może działać na róznych poziomach przetwarzania danych, nie tylko dwóch, a na każdym poziomie kieruje się innym kryterium odrzucania informacji lub przyjęcia ich do dalszego przetwarzania.
Czujność---zdolność do długotrwałego oczekiwania na pojawienie się ściśle określonego bodżca, zwanego sygnałem a ignorowania pozostałych bodźców zwanych szumem. Czujność uwagi można opisać w języku teorii detekcji sygnałów, czyli TDS. Zdolność ta polega jednak, w przeciwieństwie do przeszukiwania, na biernym oczekiwaniu na bodziec.
Detekcja sygnałów---proces wykrywania bodzców w określonym miejscu. Bodzce krytyczne pojawiają asie co jakiś czas i nigdy nie wiadomo kiedy mogą wystąpić.
Przeszukiwanie---Jest to proces aktywny, polegający na systematycznym badaniu pola percepcyjnego, w celu wykrycia obiektów spełniających złożone kryterium. Ważnym elementem jest tutaj obecność dystraktorów. Proces przeszukiwania komplikuje się im większa liczba wchodzi w skład koniunkcji. Wystąpić może efekt wielkości zbioru—czyli zjawisko zachodzące wtedy,gdy mamy do czyniena z dużym zbiorem i przeszukiwanie zabiera nam dużo czasu.
Selektywność---zdolność do wyboru jednego bodźca, źródła stymulacji, lub ciągu myśli względem innych. Przykładem może być efekt cocktail party, wymyślony przez Cherryego .
Można powiedzieć żę podczas przyjęcia koncentrujemy się na tylko jednej dyskusji aktywnie ignorując inne. Selektywność uwagi pozwala stłumić większą część stymulacji, żeby zrobić miejsce mniejszej części, prawdopodobnie ważniejszej. Przykładem selektywności może być zadanie Stroopa.
Efekt Stroopa--- przykład automatyzmów. Zjawisko, w którym musimy używać selektywności uwagi. Jesteśmy skłonni do zwracania uwagi na fizyczne właściwości słów, dlatego też zadanie to jest dla nas trudne, ponieważ polega na nazwaniu koloru atramentu, wtedy, gdy treść słowa oznaczająca kolor nie zgadza się z kolorem atramentu.
Allport---odrzuca to że występuje wczesna selekcja fizyczno-przestrzenna a pózna semantyczno kategorialna.
Subitizing---ciche liczenie małych liczb.
3d koncepcja Marra---Percepcja formy przestrzennej - 1. 2-Wymiarowa scena zawierająca informacje Mcghurka krawędziach, nieciągłościach oświetlenia itp.
2. Szkic 2 i pól D
Zawierająca informację głębi ukierunkowaniu płaszczyzn względem obserwatora
3. Szkic 3-D wykorzystujący wiedzę o obiekcie
Efekt Mcghurka---motoryczna teoria percepcji mowy---efekt ten dotyczy synchronii percepcji wzrokowej i słuchowej. Np. oglądając telewizję nie mamy problemów dopóki efekty dźwiękowe pokrywają się z percepcją ruchów twarzy, natomiast jeśli jest inaczej, możemy usłyszeć zupełnie inny dźwięk niż wypowiedziany przez narratora.
Gramatyka u dzieci---po eksplozji nazywania, która występuje mięzy 18 miesiącem a 2 rokiem życia dzieci zaczynają składać swoje jednowyrazowe wypowiedzi w pewne sekwencje dla wyrażenia bardziej złożonych znaczeń.
Nazywanie u dzieci--- w wieku ok. 18 miesięcy występuje tzw. zjawisko eksplozji nazywania, w wieku 2 lat używają pojęć abstrakcyjnych jak np. zapominać mówiąc o swoich stanach.
Do wieku około lat sześciu dziecko pozostaje fizykalistą---wszystkie przedmioty mają charakter fizyczny—również cienie.
. OK. 4 ROKU ŻYCIA DZIECKO OSIĄGA ZNACZNĄ BIEGŁOŚĆ W POSŁUGIWANIU SIĘ MOWĄ (SŁOWNIK BIERNY, SŁOWNIK CZYNNY, STOSOWANIE WIĘKSZOŚCI REGUŁ GRAMATYCZNYCH).
ZNACZENIE MOWY DLA ROZWOJU INTELEKTUALNEGO - 1. KOMUNIKACJA SŁOWNA; 2. UWEWNĘTRZNIENIE SŁÓW; 3. UWEWNĘTRZNIENIE DZIAŁANIA.
RODZAJE MOWY W OKRESIE PRZEDOPERACYJNYM: 1. MOWA EGOCENTRYCZNA 2 - 4, 5 ROK ŻYCIA - POZBAWIONA INTENCJI KOMUNIKACJI; MONOLOGOWANIE ZBIOROWE; 2. MOWA USPOŁECZNIONA 6 - 7 ROK ŻYCIA - STANOWI NARZĘDZIE KOMUNIKACJI Z INNYMI.
POCZĄTKI USPOŁECZNIENIA
3 MIESIĄC ŻYCIA - NIEMOWLĘ ROZPOZNAJE MATKĘ I ODRÓŻNIA JĄ OD INNYCH LUDZI OZNACZA TO, ŻE:
UJAWNIA ZDOLNOŚĆ DO PRZYSWAJANIA I ZACHOWYWANIA INFORMACJI DOTYCZĄCYCH CECH ZEWNĘTRZNYCH MATKI
UJAWNIA ZDOLNOŚĆ OSZACOWANIA, ZE POMIMO PERCEPCYJNYCH ZMIAN, KTÓRYM NIEUSTANNIE ULEGA MATKA - POZOSTAJE TĄ SAMĄ OSOBĄ
OZNACZA TO, ŻE:
AD.1. WYSTĘPUJE UCZENIE SIĘ PERCEPCYJNE (REJESTROWANIE CECH OTOCZENIA DOKONUJĄCE SIĘ W TRAKCIE EKSPOZYCJI BODŹCÓW)
AD. 2. ROZWIJA SIĘ STAŁOŚĆ PERCEPCJI (ZDOLNOŚĆ DO POSTRZEGANIA STAŁOŚCI PRZEDMIOTÓW)
7 MIESIĄC ŻYCIA - PRZYWIĄZANIE - DĄŻENIE MAŁYCH DZIECI DO PRZEBYWANIA W FIZYCZNEJ BLISKOŚCI PEWNYCH OSÓB I OSIĄGANIA POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA W ICH OBECNOŚCI
8 MIESIĄC ŻYCIA - LĘK PRZED OBCYMI
Indywiduacja---do ok. 12 miesięcy dzieci nadają indywiduacje, czyli odrębną tożsamość przedmiotom, które przejawiają odrębny ruch. Dopiero później takie cechy jak kształty kolor lub przynależność do kategorii. ---Eksperyment Xu i Carey.
Fiksacja funkcjonalna---niezdolność do uświadomienia sobie, że czegoś znanego jako przedmiot posiadający określone zastosowanie można też użyć w innym celu.
Iluzoryczna korelacja---przecenianie doświadczeń, uznając pewne wydarzenia czy cechy za wzajemnie powiązanie tylko dlatego, że mamy predyspozycję do takiego ich widzenia. Na tej podstawie możliwe jest tworzenie stereotypów.
Błąd pewności wstecznej---lub tez nazywany wglądem wstecz---jest to zjawisko, w którym ludzie oznaczają coś, co wydarzyło się jako oczywiste, możliwe do przewidzenia.
Pojęcia---reprezentacje umysłowe zawierające opis istotnych właściwości kategorii. Mogą być one traktowane jako tożsame z listą cech wspólnych dla elementów kategorii i różnicujących je od innych obiektów. Dostarczają one reguł wnioskowania o członkach kategorii. Stanowią one podstawę do różnego rodzaju wnioskowań. Pojęcia jednak nie tworzą asie jako pierwsze w stosunku do języka—język jest pierwotny względem pojęć.
Naiwne teorie--- teoria jest to wiedza podstawowa, bądź wiedza stanowiąca tło dla kategoryzacji. Służą one do systematyzacji pojęć wchodząc w skład z dziedzinami pojęciowymi.
Zasada ekonomiki poznawczej Rosch---twórcze rozwinięcie teorii kategoryzacji. Zgodnie z nią kategorie wyodrębniane są tak, aby maksymalizować podobieństwo rodzinne wewnątrz kategorii i zarazem różnice między kategoriami. Prototyp wg, Rosch to najczystszy wypadek przynależności kategorialnej.
Prototyp wg Posnera i Kellyego---- prototyp można scharakteryzować jako średnia arytmetyczną egzemplarzy napotkanych dotychczas przez daną jednostkę.
KATEGORYZACJA PERCEPCYJNA— 2 poziomy --- rozróżnienie na kategoryzację percepcyjną czyli prototypową oraz kategoryzację pojęciową. Kategoryzacja percepcyjna ma charakter niepojęciowy i modułowy, jest wynikiem działania automatycznych procesów odbioru informacji zmysłowej, nie podlega wpływom wyższych procesow umysłowych i opiera się na analizie podobieństw.
Rosch --- 2 Koncepcje poziomów kategoryzacji--- pionowa koncepcja wymiaru kategorii gdzie wymiar pionowy określa położenie danego pojęcia w hierarchii pojęć---- koncepcja, w której środkowy, podstawowy poziom jest uprzywilejowany (w rozwoju, w odwzorowaniu na język i w aktualnych procesach przetwarzania informacji). Oprócz poziomu podstawowego, system kategorii składa się jeszcze z dwóch poziomów---nadrzędnego i szczegółowego np. zwierzę ---poziom nadrzędny, pies ---poziom podstawowy, jamnik---poziom szczegółowy.
Pozioma koncepcja poziomów kategoryzacji---która jest określana przez prototypy.
Zdolność do tworzenia prototypu występuje już u 10 miesięcznych dzieci.
Prototypy są wynikiem kontaktu z pewną klasą bolców podobnych do siebie. Proces tworzenia prototypu oparty jest na mechanizmach wrodzonych.
Zjawisko typowości---badania Rosch---ludzie wykazują zgodność w ocenie typowości obiektów należących do pewnej kategorii. Obiekty typowe są opanowywane przy uczeniu się jako pierwsza przy uczeniu asie kategoria
Dziedziny pojęciowe---są to porcje wiedzy, które identyfikują i interpretują klasę zjawisk, o których zakłada się, że posiadają pewne wspólne właściwości oraz, że stanowią oddzielny i ogólny rodzaj. Stabilnie reagują one na klasę powtarzających się, złożonych problemów, które stają przed organizmem.
LAD---wrodzony mechanizm nabywania języka. Chomsky sprzeciwiał sie behawiorystom, którzy twierdzili że dziecko uczy asie reguł gramatycznych na drodze empirycznej generalizacji docierających do niego bodźców językowych. Twierdził, iż jest to niemożliwe, gdyż proces uczenia asie języka musiałby trwać bardzo długo. Uznał więc, że musi istnieć pewien wspólny dla wszystkich języków poziom wiedzy gramatycznej, którego struktury zdeterminowane są przez wrodzoną strukturę biologiczną.
Stałość przedmiotu---zjawisko występujące w stadium sensoryczno-motorycznym w okresie niemowlęcym, polegające na rozumieniu, że przedmiot nie przestaje istnieć i zachowuje swoje podstawowe właściwości, kiedy znika on z pola widzenia dziecka. Stałość przedmiotu jest dobrze ukształtowana pod koniec 2 rż.
Zadania A nie B---badania nad pojęciem stałości u dzieci. Pojecie stałości dzieci osiągają w ok. 9 miesiącu zycia. Wg Baillargeon dziecko reprezentuje stałość przedmiotu od początku—najpóźniej od 4 m/ż. Zadanie A nie B było wykorzystane przez Piageta do wykazania, że pojęcie stałości przedmiotu wykształca się pod koniec pierwszego roku życia. Przedmiot ukrywany jest pod jednym z dwóch pojemników, a następnie pojemnik zamieniane są miejscami. Młodsze dzieci sięgały do pojemnika w miejscu, w którym widziały, że przedmiot został ukryty.
Założenia kilkuletniego dziecka dotyczące świata wg Piageta--- Wizje świata niemowląt--
ANIMIZM---to, co asie porusza, jest żywe i posiada wolę, pragnienia i zamiary wyjaśniają działanie.
ARTYFICJALIZM( lub kreacjonizm) --- wszystkie obiekty powstały celowo, by spełniać określone funkcje.
FIZYKALIZM---wszystkie przedmioty, również abstrakcyjne, są materialne.
FENOMENALIZM---rzeczywiste jest to, co jest spostrzegane, co za tym idzie złudzenia nie są odróżniane od rzeczywistości.
Siatka Nessera—nie wiem co to takiego i czy w ogóle istnieje????
Powstanie psychologii poznawczej---1956 rok, w tym czasie nastąpił także rozwój informatyki.
Mowa telegraficzna---mowa dzieci, w wieku 2 lat potrafią budować kombinacje dwuwyrazowe. …Dopiero w wieku 3 lat mowa dzieci staje sie gramatyczna. W 18 mies. Życia występują pierwsze wypowiedzi dwuwyrazowe. Przed 2 rokiem życia wypowiedzi maja charakter jednowyrazowych wypowiedzi, czyli holofraz.
Reguła transformacyjna---czyli odpowiedz do Jan kopnął piłkę, czyli piłka została kopnięta przez Jana.
Test fałszywych przekonań----radzi sobie dużo 4 i 5 latków. W historyjce czekolada najpierw w zielonej szafce potem w niebieskiej.
Naiwna psychologia----
Skróty umysłowe---B.Tversky---wiedza w postaci sądów wpływa na wiedzę obrazową
Np. Heurystyka względnej pozycji---skłonność do reprezentowania względnych pozycji określonych punktów orientacyjnych granic, zniekształcając obrazy umysłowe tak, by dokładniej odzwierciedlały ich wiedzę pojęciową a temat kontekstów, w których są umieszczone punkty orientacyjne i granice, niż rzeczywiste konfiguracje przestrzenne.
Rama---pojęcie stworzone przez psychologa Marvina Minskyego. Ramy są to struktury opisujące jakiś rodzaj stereotypowych okoliczności lub sytuacji,jak pobyt w pokoju dziennym, uczestnictwo w przyjęciu itd. Do każdej ramy przyłączone są trzy rodzaje informacji - 1. Jak stosować ramę?2. Co zdarzy się w następnej kolejności?3.co robić jeżeli oczekiwania co do kolejnego wydarzenia nie potwierdzą się.
Strefa najbliższego rozwoju--- W koncepcji Lwa Wygotskiego---obszar zawarty między obserwowanymi poziomem zdolności dziecka, a jego ukrytymi możliwościami, które nie są bezpośrednio dostrzegalne. Wygotski wyróżnia dwa typy diagnozy w badaniach nad rozwojem dzieci---jest to diagnoza statyczna w którym badacz zadaje pukanie i przechodzi do następnego bez względu na charakter odpowiedzi, oraz diagnoza dynamiczna, gdzie badacz naprowadza dziecko w wypadku złej odpowiedzi.
Genus proximus et differentia specifica---wskazanie kategorii nadrzędnej i specyficznej cechy wyróżniającej daną kategorię?
Wzorzec---uszczegółowiony model wzoru, który przechowujemy w umyśle.
Rozpoznajemy wzory porównując je z zestawem wzorców i wybierając właściwy wzorzec, który doskonale pasuje do tego, co obserwujemy---alternatywne wyjaśnienie---teoria prototypu…
Prototyp---przykład najlepszego reprezentanta klasy powiązanych obiektów i wzorów, który integruje wszystkie najbardziej typowe, najczęściej obserwowalne cechy kształtu lub wzoru. Prototyp jest wysoce reprezentatywny dla danego wzoru, ale nie ma na celu przeprowadzenia dokładnego identycznego dopasowania do wszystkich pozostałych wzorów, dla których jest modelem.
Stworzono teorie prototypu ponieważ wydawał się, że teoria wzorca jest nieprawidłowa, wydobywanie wzorców i prowadzenie tylu operacji magazynowania prowadziłoby do niesprawności działania.
Modele dopasowania cech--- jednym z modeli jest model Pandemonium,—w którym demony cech, które otrzymują obraz z siatkówki od demonów obrazu.
Teorie dopasowania cech to teorie zgodnie, z którymi staramy się dopasować cechy danego wzorca do cech przechowywanych w pamięci, a nie dopasowujemy całego wzoru do wzorca lub prototypu.
Dziecięce teorie umysłu---spójne koncepcje, czy tez teorie przyczynowo wyjaśniające, które dzieciom w wieku przedszkolnym pozwalają przewidywać wyjaśniać zachowania innych osób poprzez odnoszenie sie do niewidzialnych stanów umysłu takich jak pragnienia emocje wrażenia czy przekonania. Między 4 a 5 rokiem życia, kiedy to dziecko buduje teorię umysłu rozwija asie reprezentacyjny model umysłu. Dowodem przemian w umyśle dziecka w zakresie jego poglądów na funkcjonowanie umysłu jest rozumienie przez nie kłamstw, żartów i metafor.
Rozumienie stanów intencjonalnych---Leslie---w 2 roku życia dziecko potrafi udawać i naśladować,—jeśli tak jest to można założyć, że dziecko rozróżnia przedmiot rzeczywisty od przypisanego mu myślowego. Według Piageta dziecko do 4 roku życia dokonuje projekcji symbolicznych schematów na nowe obiekty. Czyni to w formie reprodukcji własnych działań na niby lub zapożyczenia działań obserwowanych,—czyli naśladuje zaobserwowane czynności, występują proste identyfikacje jednego obiektu z drugim np. kota z klockiem, a także zastępowanie rzeczywistych scen wyobrażonymi np. przygotowanie na niby kąpiel lalki. W okresie od 4 do 7 roku życia zabawa symboliczna staje się uporządkowana; dzieci używają wielu przedmiotów zastępczych, przyjmują role i związane z nimi reguły. Dziecko w trakcie zabawy poznaje wiele ról społecznych, buduje w wyobraźni własne światy.
Podwójna dysocjacja---
Cykl percepcyjny, Neissera---koncepcja zgodnie, z którą spostrzeganie jest czynnością ciągłą, która nie ma wyrażanie zaznaczonego początku. Bywają sytuacje, gdy sytuację percepcyjną zapoczątkuje schemat, lub też proces eksploracji. Neisser przyjmuje istnienie wrodzonych schematów, które są schematami eksploracyjnymi, które zawierają informację na temat świata. Spostrzeganie ma charakter wielozmysłowy. Np. małe dziecko po odebraniu jednej informacji poszukuje innych. Schematy dostarczają także informacji ukierunkowujących proces spostrzegania.
Koncepcja inteligentnego spostrzegania----konstruktywistyczne podejście do spostrzegania, którego zwolennikami są m.in. Gregory, Rock, Bruner. Teoria ta zakłada przeciwnie do teorii bezpośredniej percepcji Gibsona, że w spostrzeganie zaangażowane są jeszcze wyższe procesy poznawcze takie jak pamięć, podejmowanie decyzji, czy myślenie.
Zgodnie z tym stanowiskiem podmiot ma dostęp tylko do tworzonych przez siebie reprezentacji, a przez nie uzyskuje dostęp do świata. Człowiek podczas spostrzegania posługuje się eksploracją, która może dostarczać mu nowych danych na temat otoczenia. Postuluje ona homomorfizm---może zdarzyć się tak, że rożne bodźce zaliczane są do tej samej kategorii. Koncepcje konstruktywistyczne mogą kompensować braki w dokładności obrazu tworzonego na podstawie danych zmysłowych za pomocą odwoływania się do wyższych procesów poznawczych.
Koncepcja percepcji bezpośredniej--- koncepcja ta przyjmuje że informacja odbierana z otoczenia jest informacją wysoce specyficzną i w związku z tym nie ma potrzeby odwoływania się do reprezentacji, która stanowią ogniwo pośrednie wprowadzające przez swój schematowi charakter różne możliwości popełnienia błędu. Percepcja nie musi wcale angażować wyższych procesów psychicznych. Koncepcja ta postuluje izomorfizm: każdy bodziec tworzy oddzielne spostrzeżenie. Gibson uważał, że do organizmu dociera bardzo bogata informacja uporządkowana w postaci tzw. szyku optycznego—jest to światło o różnych intensywnościach padające z różnych kierunków. Dzięki tej informacji możemy stworzyć pełny obraz świata. Spostrzeganie bezpośrednie zakłada, że spostrzegając obiekty ujmujemy ja jako coś co umożliwia nam pewne działania. Spostrzeganie to opiera się także na wyodrębnianiu niezmienników, które są specyficznymi układami cech, które pozostają stałe w zmieniających asie warunkach spostrzegania. Gibson uważa też, że wrażliwość na ruch oraz wykonywanie ruchów eksploracyjnych to niezbędne elementy spostrzegania.
System brzuszny i grzbietowy---w optyce ekologicznej Gibsona--- System grzbietowy odpowiedzialny za kontrolę ruchową. Konstruktywizm---system brzuszny w celu identyfikacji obiektów.
Zjawisko pamięci tunelowej---- zjawisko polegające na tym, że podczas sytuacji traumatycznej pole widzenia zawęża się do najważniejszych aspektów tej sytuacji. Pamięć tejsytuacji ma charakter wybiórczy, ponieważ pewne rzeczy, choć teoretycznie dostępne, nie zostały zarejestrowane.
Język a myślenie---istnieją 2 skrajne stanowiska. Pierwsze(potoczne) z nich stwierdza, iż język wyznacza, determinuje myślenie: nie możemy pomyśleć nic co wcześniej nie zostało zakodowane w języku a więc myśl jest podporządkowana językowi. Drugie stwierdza, że myśl jest wolna, można pomyśleć o wszystkim i wyrazić to w języku, a jeśli brak w nim odpowiedniego słowa, zawsze jesteśmy zdolni je utworzyć. Pogląd pierwszy nie jest słuszny, ponieważ związek myśli z językiem nie jest nierozłączny.
Hipoteza relatywizmu językowego Sapira-Whorfa---twierdzenie mówiące o tym, że sposób ujmowania świata zależy od języka, jakim mówimy. Dyskwalifikuje ten pogląd badanie Rosch prowadzone w Nowej
Gwinei. Plemię Dani ma tylko dwa wyrazy na oznaczenie barw, ale wyniki percepcji barw nasyconych nie różniły członków tego plemienia od studentów amerykańskich. Ludzie widzą odcienie barw, zwłaszcza nasyconych niezależnie od języka, jakim asie posługują. Jednak nie jest tak do końca…--- badanie Kaya i Kemptona---nazwy w językach amerykańskim i meksykańskim mają wpływ na różnicowanie krążków barwnych z pogranicza niebieskiego i zielonego.
Według Lwa Wygotskiego początkowo język i myślenie rozwijają asie w ontogenezie odrębnie, dopiero ok. 2 roku życia łączą się i przebiegają we wzajemnej zależności. Z tym, że każdy z tych procesów podlega również odrębnym, niezależnym od siebie prawidłowościom.
Jednak, według Piageta rozwój poznawczy zawsze wyprzedza rozwój językowy, który może pojawić się dopiero wtedy, gdy odpowiednie struktury poznawcze są już wytworzone.
Gopnik i Meltzoff---struktura języka zależy od tempa rozwoju struktur poznawczych. Jeśli jedna z dziedzin wyprzedza pozostałe to dotyczy to również odpowiadającego jej słownictwa, które pojawia się równocześnie z opanowaniem poznawczym danej dziedziny.
Teorie aktywne—teorie, które zakładają procesy percepcji typu góra—dół. Wszystkie zakładają konieczność występowania, oprócz wykrywania cech czy dopasowywania wzorca, procesów podejmowania decyzji. Teorią aktywną jest motoryczna teoria percepcji mowy.
Mowa, która spostrzegamy, może różnić się od dźwięków mowy, które rzeczywiście dochodzą do naszych uszu, ponieważ czynniki poznawcze i kontekstowe wpływają na naszą percepcję sygnału odbieranego przez zmysły. Przykładem jest efekt odtwarzania fonetycznego—efekt polegający na integrowaniu tego, co wiemy, z tym, co słyszymy, gdy odbieramy mowę.
Odtwarzanie fonetyczne jest podobne do zjawiska wzrokowego tworzenia zamknięcia na podstawie niepełnej informacji wzrokowej. Jednak w odtwarzaniu fonetycznym zasadniczą rolę odgrywają kontekst i wcześniejsza wiedza działające w kierunku góra-dół. Należy tu pamiętać o efekcie Mcgurka.
Hipoteza równoważności funkcjonalnej---chociaż wyobrażenia wzrokowe nie są identyczne z percepcją wzrokową, są one z nią równoważne funkcjonalnie. Paivio---chociaż nie konstruujemy obrazów, które są identyczne ze spostrzeżeniami, to jednak konstruujemy obrazy, które są funkcjonalnie równoważne ze spostrzeżeniami. Badanie dotyczące hipotezy równoważności funkcjonalnej---eksperyment Rogera Sheparda i J. Metzler.—Obserwowanie par dwuwymiarowych rysunków ich rotowanie. Czasy reakcji tworzyły funkcję liniową stopnia, w jakim figura była rotowana.
Koncepcja Johnsona Lairda---koncepcja o charakterze syntezy, która wskazuje że reprezentacja umysłowa może przejmować jedną z trzech postaci: sądów, modeli umysłowych lub obrazów. J. zdefiniował sądy jako w pełni abstrakcyjne reprezentacje znaczenia, które mogą być wyrażone słowami. Modele umysłowe są do pewnego stopnia wyabstrahowanymi reprezentacjami analogowymi pojęć lub obiektów.
Algorytmy---są to takzwane podprogramy w modelach rozwiązywania problemów, które są sekwencjami operacji, których można używać wielokrotnie w niezmienionej postaci. Algorytm jest powtarzany aż do spełnienia przez program warunków. Tworzenie modeli rozwiązywania problemów jest charakterystyczne dla problemów dobrze ustrukturalizowanych.
Wgląd---jest to umysłowa transgresja powodująca, że znajdujemy nagle rozwiązanie problemu, który wcześniej wydawał nam sie trudny do rozwiązania. Steven Smith uważa, że wgląd jest bardziej prawdopodobny po okresie inkubacji i spowodowany jest raptownym wypadnięciem z umysłowej koleiny, czyli uwolnieniem sie od nastawienia
np. fiksacji funkcjonalnej.
Kategoria---umysłowe grupowanie rozróżnialnych elementów tak, że będą one traktowane jako podobne---Murphy i Spalding. Rosch---najbardziej użyteczne są te kategorie, które przy wysokim podobieństwie rodzinnym maksymalizują różnice w stosunku do innych kategorii. Takie kategorie nabywane są najwcześniej w rozwoju, są najłatwiej przywoływane z pamięci i łatwo leksykalizowane. Kategoryzacja oparta jest na abstrakcji, odrzuceniu części zbędnej informacji i pozostawieniu tylko tej, która ma wysoką wartość różnicującą, lub która pozwala uzupełniać brakujące dane, przewidywać przyszłe stany rzeczy i planować działanie.
Wspólna uwaga---mechanizm, dzięki któremu możliwe jest uczenie się przez naśladownictwo. Początki tego mechanizmu przejawiają sie już u noworodków---imitacja prostych grymasów twarzy dorosłego, w drugiej połowie pierwszego roku życia umożliwia podążanie za wzrokiem partnera, co jest warunkiem bardziej złożonych interakcji społecznych, w tym prawdziwego naśladownictwa---dopiero zrozumienia intencji czynności pozwala na wydzielenie jej z kontekstu konkretnej sytuacji wykonania i powiązanie jej z własnymi intencjami—od ok. 9 mies. życia.
Metody badania rozwoju poznawczego --- metoda kliniczna Piageta ---strukturalizowany wywiad połączony z zadaniem experymentalnym. Wywiad pozwala dotrzeć do rzeczywistej struktury umysłowej, wykorzystywanej przez dziecko w rozwiązywaniu zadania
Analiza dzienników mowy---w badaniach nad rozwojem języka i mowy wykorzystywane były dzienniczki z zapisami spontanicznych wypowiedzi dzieci. Dane miały charakter longituidalny (obejmujący długi okres od kilku miesięcy do kilku lat). Dostarczają one informacji o strukturze języka, myślenia oraz komunikacji dziecka. Miały jednak dużo wad, które zostały wyeliminowane przez system
CHILDES---child data exchange system.---Skomputeryzowaną międzynarodową bazę danych zawierającą dzienniki mowy uzyskane różnymi metodami w róznych językach i warunkach, wraz z zestawem narzędzi do kodowania i analizy.
Oraz badania habituacji i dyshabituacji., jako podstawowa metoda badania procesów poznawczych okresie niemowlęcym---u jej podstaw leży założenie, że reakcja będzie silniejsza lub dłuższa, gdy prezentowany bodziec testowy różni się (należy do innej kategorii, jest nowy, niezgodny z wiedzą dziecka) od wcześniej prezentowanego bodźca. Schemat eksperymentu składa się z 2 faz---fazy habituacji i fazy testowej..str.51 Haman.
MLU---wskażnik średniej długości wypowiedzi
Rozumienie przyczynowości---Bullock wykazała, że dziecko rozumie, że zdarzenie nie zajdzie, jeśli dokonana została zmiana ze względu na mechanizm przyczynowy, ale nie ma znaczenia zmiana nieistotna dla mechanizmu. Rozwojowi podlega wiedza o konkretnych mechanizmach przyczynowych występujących w środowisku oraz zdolność do jej werbalizacji. Leslie i Kneble wykazali, że 0,5 roczne dziecko rozumie, że zderzenie dwóch przedmiotów może natychmiast zainicjować ruch każdego z nich.
Dziecięca mechanika---zasady mechaniki wykształcają się później w niemowlęctwie ok. 5 do 6 roku życia ---wynikają z interakcji pierwotnych zasad z doświadczeniem percepcyjnym i ruchowym. Do nich należy koncepcja pojemnika, czyli rozumienie zawierania jednego przedmiotu przez drugi (Bailargeon) oraz rozumienie podparcia jako przeciwdziałania ciążeniu czyli ciało nie podparte musi spaść---badania Gibson i Walk ---- dopiero półroczne dzieci reagują silnym lękiem na widok urwiska pod sobą. (niektórzy twierdzą, że koncepcja podparcia dysponują już dzieci 5 miesięczne).
Dziecięca biologia---Wg Hatano i Inagaki---dziecięca biologia ma charakter witalistyczny tzn czynności biologiczne nastawione są na podtrzymanie pewnej niewidocznej wewnętrznej siły życiowej, która generuje rozwój i utrzymuje prawidłowe działanie oraz integralność organizmu. Natomiast Carem neguje istnienie niezależnej dziecięcej biologii. Biologia powiązana z psychologia aż do 10 r.z Czynności biologiczne traktowane jak intencjonalne. 4 latki traktują człowieka jako prototyp obiektu intencjonalnego a zarazem żywego chętnie przenosząc na inne zwierzęta nieznane wcześniej, jego ukryte właściwości---np. info że posiada śledzionę. W tym wieku jednak analogiczny transfer nie przechodzi ze zwierząt na zwierzęta.