WYKŁAD III

Zakłócenia procesów poznawczych

• SENSOPATIE - ZABURZENIA ODBIORU WRAŻEŃ

wrażenie - doświadczenie lub recepcja prostych właściwości bodźców, takich jak na przykład jasność, kolor, głośność czy siła dotyku (Falkowski, 2000). Jego podstawę stanowi wrodzony mechanizm przetwarzania sensorycznego.

spostrzeżenie - doświadczenie złożonej charakterystyki bodźców, na przykład konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawanych i nazywanych (Falkowski, 2000). Jest związany z posiadanym doświadczeniem wytworzonym w procesie uczenia się.

NADWRAŻLIWOŚĆ (HIPERESTEZJA)	ZMNIEJSZENIE WRAZLIWOŚCI (HIPOESTEZJA)	CENESTOPATIE
nadmierna reaktywność na wszystkie, nawet najsłabsze bodźce	zmniejszenie intensywności odbieranych bodźców	doznania płynące ze skóry lub narządów wewnętrznych o zmiennej lokalizacji pod postacią mrowienia, kłucia, pieczenia, drętwienia lub ucisków

• ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA

1. ZŁUDZENIA (ILUZJE)

• zniekształcone spostrzeżenia istniejącego przedmiotu lub zjawiska (nieprawidłowa klasyfikacja prawidłowo odebranego bodźca)

• mogą być wynikiem emocji (np. strach), zakłóconych warunków spostrzegania (zmrok), budowy oka (złudzenia fizjologiczne)

• mają znaczenie psychopatologiczne, gdy nie są korygowane po przedstawieniu dowodów błędności lub po ustąpieniu czynników pogarszających warunki spostrzegania

pareidolie - spostrzeganie w kształtach obłoków, wzorach tapet, nieregularnych plam - konkretnych postaci lub obrazów

złudzenie Sendera

złudzenieZöllnera

Złudzenie Sandera - wielkość sąsiadująca z drugą znacznie od niej większą wydaje nam się mniejsza niż inna, równa jej, ale posiadająca mniejsze wielkości wokół siebie. Złudzenie to ma podłoże psychologiczne. Dodatkowe elementy skłaniają nas do porównywania całych figur i narzucają nam sąd o całych figurach. My jednak odnosimy go do części składowych, które mieliśmy oceniać, ale z osobna wziąć je pod uwagę było bardzo trudno. W tym złudzeniu zachodzi pomyłka co do sądu przedmiotu, który poprzez sąsiedztwo i dodatki uzyskał zupełnie osobliwy wygląd.
Zasadzie tej ulegają odcinki prostych, pola okręgów, podstawy prostokątów, kąty.

Złudzenie Zöllnera związane jest z oceną wielkości kątów. Na ogół jesteśmy skłonni kąty ostre przeceniać, a kątów rozwartych niedoceniać. Czyli zarówno kąty ostre jak i rozwarte uważamy za bardziej proste, niż są w rzeczywistości.
Rys. 4 przedstawia szereg długich równoległych linii, przekreślonych systemem nachylonych pionowych i poziomych odcinków. Obecność tego systemu sprawia, że równoległość prostych znika i wydają się one nachylone względem siebie raz w jedną, raz w drugą stronę.
Przyczyną złudzenia jest wspomniane zjawisko prostowania kątów - kąty między liniami zasadniczymi a przekreślającymi skłonni jesteśmy brać za bardziej proste, a przez to całość pojmować jako system nachylonych do siebie drabinek.

1. OMAMY (HALUCYNACJE)

spostrzeganie przedmiotów i zjawisk, które nie znajdują się w otoczeniu lub w ogóle nie istnieją

• omamy to spostrzeżenia (wrażenia) powstające bez bodźców działających z zewnątrz

• są rzutowane na zewnątrz

• towarzyszy im przekonanie o rzeczywistym istnieniu przedmiotów i zjawisk (poczucie realności - sąd realizujący)

• omamy to przeżycia zmysłowe, a nie myślowo-wyobrażeniowe, posiadające wartość realnych spostrzeżeń, niezależnych od woli chorego

• brak przedmiotu lub zjawiska powinien być stwierdzony przez badającego

• objaw powinien być powtarzalny

• należy uwzględnić jedynie jednoznaczne plastyczne i wielokrotne wypowiedzi chorych

(K. Schneider)

KRYTERIUM	STRUKTURA	PROJEKCJA ZMYSŁOWA	FORMA
KATEGORIE	PROSTE (elementarne) błyski, trzaski ZŁOŻONE (synestetyczne) sytuacje, sceny	SŁUCHOWE, WZROKOWE, WĘCHOWE, SMAKOWE, CZUCIOWE (DOTYKOWE, CZUCIA USTROJOWEGO)	IMPERATYWNE (nakazy, zakazy, polecenia)
UWAGI		- mogą występować łącznie - omamy odróżnić od doznań „hakowych” (padaczka) i flashbacków (PTSD) - rzadko objaw sobowtóra!	- podejmowanie czynów przeciwko otoczeniu lub groźnych dla siebie

omamy rzekome / pseudohalucynacje - spostrzeżenia (lub myśli) powstające bez bodźców z zewnątrz, nie mają cech obiektywnej rzeczywistości, lecz cechy wyobrażeń zlokalizowanych w przestrzeni wewnętrznej i odczuwane jako obce, narzucone z zewnątrz doznania (np. „głosy w głowie”)

• Chory potrafi odróżnić je od rzeczywistości

• Rzutowanie na wewnętrzną przestrzeń zmysłową

• Rozróżnienie omamów prawdziwych i rzekomych może być trudne w psychozach u dzieci i młodzieży

( podział przyjęty w krajach europejskich, nie obowiązuje w USA)

• ZABURZENIA PSYCHOSENSORYCZNE

zaburzenia syntezy zmysłowej (najczęściej patologia płatów skroniowych mózgu)

ZABURZENIA PROCESU CZASU	ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA PRZESTRZENI	ZABURZENIA SCHEMATU CIAŁA
Nieprawidłowa ocena upływającego czasu (zwolnienie lub przyspieszenie upływu czasu) - dyschronognozja	Zmiana odległości, wielkości, kształtu i perspektywy przedmiotów i otaczającej ich przestrzeni	Zniekształcenie, zmiana wielkości i proporcji ciała NIE dysmorfofobia

• ZABURZENIA MYŚLENIA

1. zakłócenia toku myślenia

ZABURZENIA PROCESU CZASU	ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA PRZESTRZENI	ZABURZENIA SCHEMATU CIAŁA
Nieprawidłowa ocena upływającego czasu (zwolnienie lub przyspieszenie upływu czasu) - dyschronognozja	Zmiana odległości, wielkości, kształtu i perspektywy przedmiotów i otaczającej ich przestrzeni	Zniekształcenie, zmiana wielkości i proporcji ciała NIE dysmorfofobia

2. zakłócenia treści myślenia

IDEE NADWARTOŚCIOWE	NATRĘCTWA MYŚLOWE (OBSESJE)	UROJENIA
Przekonania, które człowiek uważa za szczególnie ważne, słuszne, z którymi jest silnie związany emocjonalnie	Uporczywe, powtarzające się myśli narzucające się z uczuciem subiektywnego przymusu	Przekonania, które stanowią błędną interpretację faktów; kłócą się z doświadczeniem jednostki i otoczenia
Silnie związane z cechami osobowości przywiązaniem do celów i ich realizacji motywowaniem działania i jego scalaniem	izolacja od innych przeżyć psychicznych sprzeczność treści w stosunku do przekonań i wartości chorego (obce, niedorzeczne, chorobliwe) tym silniejsze, im bardziej unikane	nie podlegają korekcie subiektywnie oczywiste subiektywnie ważne podział ze względu na formę i treść

3. urojenia

ze względu na treść

• Prześladowcze

• Somatyczne (np. hipochondryczne)

• Grzeszności i winy

• Poniżenia, upośledzenia, zubożenia, nicości

• Urojenia wielkościowe

• Urojenia owładnięcia

• Urojenia oddziaływania

• Urojenia odnoszące

ze względu na formę

• Paranoiczne (usystematyzowane)

• Paranoidalne (nieusystematyzowane)

• Urojenia niespójne (inkoherentne)

• ZABURZENIA PAMIĘCI

1. zaburzenia ilościowe

zakłócenia utrwalania danych, ich przechowywania i odtwarzania

HIPERMNEZJA	HIPOMNEZJA	AMNEZJA
Nadczynność pamięci polegająca na zapamiętywaniu i odtwarzaniu zbyt wielu danych	Osłabienie pamięci	Niepamięć zupełna - całkowite wymazanie z pamięci określonej grupy wspomnień
pod wpływem emocji zespół maniakalny zespół paranoiczny	Charakter czynnościowy (np. silne emocje - dezorganizacja przypominania) Charakter organiczny (zatrucia, urazy, zmiany zwyrodnieniowe, niedokrwienie mózgu)	Charakter czynnościowy (wyparcie przykrych wspomnień - amnezja psychogenna) Charakter organiczny (urazy: wsteczna - a.retrograda następcza - a. anterograda

2. zaburzenia jakościowe (paramnezje)

Zafałszowane rozpoznawanie - błędy pamięciowego oszacowania spostrzeżeń związane z lukami i nieścisłościami w przywołanym obrazie pamięciowym

• Deja vu - „już widziane”, deja vecu „już przeżyte”

• Deja pensee - „już pomyślane”

• Deja entendu - „już słyszane”

• Jamais vu - „nigdy nie widziane”,

• jamais vecu - „nigdy nie przeżyte”

• Zafałszowane przypominanie sobie - wspomnienia, które nie odpowiadają rzeczywistości; wynikają z nieprawidłowego łączenia lub rozdzielania informacji w procesie ich utrwalania, przechowywania lub odtwarzania:

• Złudzenia pamięciowe (wspomnienia zniekształcone pod wpływem emocji)

• Omamy pamięciowe (wspomnienia nieistniejących faktów)

• Konfabulacje (fałszywe, przypadkowe, nieprawdopodobne treści wypełniające luki pamięciowe, np. zespół Korsakowa)

• Kryptomnezje - pamiętanie ukryte; pamięć bez identyfikacji pamiętanych treści jako wcześniej poznanych (podświadomy plagiat)

• Ekmnezje - mieszanie przeszłości z teraźniejszością

---