CYKLAMENY PO HOLENDERSKU

dr Stanisława Szczepaniak

Przy okazji zorganizowanej przez firmę Syngenta Seeds imprezy pod nazwą "Cyclamen-Show" (czyt. HO 2/2005) można było się zapoznać z produkcją cyklamenów w kilku zakładach na wschodzie Holandii.

Do ogrodów, na tarasy

Presikhaaf-Arnhem gospodaruje na zachodzie Holandii w szklarniach o powierzchni 17 000 m². Rocznie produkowane jest tam 510 000 cyklamenów, a ponadto: 1,4 miliona saintpaulii, po 200 000 kalanchoe, pelargonii i niecierpków nowogwinejskich oraz 300 000 hortensji w formie półproduktów. Zakład prowadzi także centrum ogrodnicze.

Ostatnio, wspólnie z firmą Syngenta Seeds (S&G Flowers), podjęto akcję promocyjną polegającą na lansowaniu cyklamenów z grupy Libretto F₁ jako "Garden-Patio", czyli do sadzenia na zewnątrz. Przygotowuje się je w następujący sposób. Palety zawierające po 8 doniczek tych miniaturowych roślin są odpowiednio oznakowane — otoczone kolorową opaską (zdjęcia na niej zwracają uwagę na nietypowe dla cyklamenów zastosowanie — fot. 1), a każda doniczka zaopatrzona jest w specjalną etykietę (fot. 2). Na jej odwrocie znajduje się informacja o możliwości użycia roślin na zewnątrz (obwódki, patio), wymaganiach (gleba dobrze zdrenowana, miejsce częściowo osłonięte), zasadach pielęg­nacji (regularne nawożenie, usuwanie przekwitłych kwiatów dla przedłużenia kwitnienia późnym latem i jesienią).

Fot. 1. Opakowanie pomagające lansować cyklameny jako rośliny do ogrodu, na balkon, taras, patio

Fot. 2. W promocji cyklamenów do ogrodu pomocne są specjalne, duże etykiety z informacjami uprawowymi

Produkcja takich cyklamenów w przedsiębiorstwie Presikhaaf rozpoczyna się od przesadzenia młodych roślin z palet zawierających 264 otwory do doniczek o średnicy 10,5 cm. Odbywa się to od końca lipca do początku września. Jako podłoże wykorzystywany jest substrat torfowy z 20-25-procentowym dodatkiem glinki montmorylonitowej (10-15%) i kompostowanej kory (10%). Nawożenie z nawadnianiem rozpoczyna się wkrótce po posadzeniu roślin, przy zastosowaniu pożywki o niskim stężeniu, później o coraz wyższym tak, aby na końcu okresu produkcji EC wynosiło 2,5 mS/cm. Doniczki ustawiane są na matach podsiąkowych na stołach — po 18-20 sztuk na metrze kwadratowym. Rośliny uprawia się "na sucho" (utrzymuje się niską wilgotność podłoża), by były one odporniejsze na niesprzyjające warunki panujące na zewnątrz — gdy tkanki nie są zbyt mocno uwodnione, nie rozwija się na nich tak łatwo szara pleśń. W końcu października w szklarni utrzymuje się w dzień 14°C, a w nocy 12°C, natomiast nad ranem 10°C. Bardzo sprawny system wietrzenia, sterowany automatycznie, pozwala na dobrą regulację wilgotności powietrza wokół roślin.

Doniczki z cyklamenami ustawiane są na stołach według kolorów kwiatów, co ułatwia przygotowanie roślin do handlu, bo — na przykład — odmiana 'Libretto F₁ Red' (fot. 3) jest nieco późniejsza niż inne z tej samej grupy. Właściciel gospodarstwa podkreślił, że o wartości danej grupy odmian cyklamenu na rynku holenderskim decyduje jakość roślin jej przedstawicielki o kwiatach łososiowych (Salmon), a ta w grupie Libretto jest doskonała. Największy zbyt tych miniaturowych cyklamenów przypada na wrzesień. Przy sprzyjającej pogodzie, bez przymrozków posadzone, w ogrodach czy na balkonach kwitną w Holandii nawet do Bożego Narodzenia.

Fot. 3. Cyklameny na stołach na matach podsiąkowych (tu: odmiana 'Libretto Red')

Różne odmiany, różne wielkości

Zakład braci Meeuwissen w Lent to tradycyjna firma rodzinna założona w 1933 r. W szklarniach o łącznej powierzchni 8000 m² produkuje się obecnie 120 000 cyk­lamenów, 90 000 pierwiosnków kubkowatych i 60 000 niecierpków nowogwinejskich.

Cyklameny uprawiane są niemal przez cały rok — pierwsze rośliny sadzi się w 4. tygodniu, a ostatnie — w 41. tygodniu roku. Kolejne cykle rozpoczyna się co 4 tygodnie. Do 27. tygodnia sadzi się odmiany z grupy Sierra F₁, które — zdaniem producentów z Lent — nie nadają się do produkcji zimowej (rośliny łatwo tracą pokrój i ulegają szarej pleśni). Od 29. tygodnia uprawia się z kolei odmiany z grupy Concerto F₁, a w 31. tygodniu, po raz pierwszy w 2004 roku wprowadzono do uprawy zimowej grupę Halios.

Z grupy Concerto F₁ uprawiana jest odmiana 'Apollo' i mieszanka uniwersalna Concerto Uni Mix, dla której — podobnie, jak dla cyklamenów miniaturowych — stosuje się doniczki o średnicy 12 cm. Doniczki ceramiczne, które są trzykrotnie droższe od plastikowych, wykorzys­tywane są w tym zakładzie do uprawy cyklamenów typu Maxi — na specjalne zamówienie produkuje się rośliny w doniczkach porośniętych mchem i porostami.

Na metrze kwadratowym uprawia się 10-12 cyklamenów. Jako podłoże używana jest mieszanka: 70% torfu wysokiego, 15-20% glinki montmorylonitowej, 10-15% perlitu. EC pożywki, która służy do nawożenia, wynosi 1,8 mS/cm. W dzień utrzymuje się temperaturę 18°C, a w nocy 15°C. W starszych obiektach szklarniowych tego gospodarstwa cyklameny uprawiane są na betonowych stołach, wyłożonych płytami styropianowymi, które przykryte są matami podsiąkowymi, a w nowej szklarni wybudowanej w 1991 roku — w rynnach (fot. 4).

Fot. 4. Cyklameny uprawiane w rynnach

Nowe szklarnie, nowe możliwości

Firma Geraniumkwekerij Gevers-Donkers w Asten-Heusden funkcjonuje od czterech lat na nowym terenie (przeniesiono tu zakład z poprzedniego miejsca i prawie dwukrotnie go powiększono). Obecnie jej właściciel posiada szklarnie o powierzchni 20 000 m², wyposażone w stoły przesuwne (fot. 5) oraz linie transportowe, które ułatwiają wiele czynności i pozwalają ograniczyć zatrudnienie. Na tak dużej powierzchni pracuje na stałe tylko 5 osób, a w sezonie (maj, czerwiec) — dodatkowych pięciu pracowników. Jak podkreślił właściciel tej firmy, obecnie — w nowym miejscu — produkcja z metra kwadratowego jest o 20% wyższa niż w poprzednim zakładzie, choć kadra pracownicza jest taka sama, jak dawniej.

Fot. 5. Uprawa metodą zalewową na stołach przesuwnych

Produkuje się 600 000-700 000 cyklamenów rocznie (w tym 200 000 wielkokwiatowych, 250 000 miniaturowych, 50 000 Micro i inne), 300 000 sztuk pierwiosnka zwyczajnego (Primula vulgaris) oraz 1,5 miliona sadzonek pelargonii, osteospermum i petunii z grupy Surfinia.

Nie korzysta się z osobnych odmian cyklamenu, lecz z mieszanek barw, jedynie na Boże Narodzenie oddzielnie produkowane są rośliny o kwiatach białych (wcześniej kwitnące) i czerwonych. Cyklameny rozstawiane są czterokrotnie w ciągu cyklu uprawowego, a — na przykład — pierwiosnki trzykrotnie tak, by na metrze kwad­ratowym znajdowały się 95 -> 66 -> 43 -> rośliny. Cyklameny odmian heterozyjnych i ustalonych produkowane są z rozsad zakupionych w różnych firmach. Jako podłoże do doniczek przygotowuje się mieszankę złożoną z: 50% torfu wysokiego, 20% torfu niskiego, 20% glinki montmorylonitowej, 10% perlitu. Ważne, aby najpierw wymieszać torf wysoki z glinką, a dopiero potem dodać resztę składników. Nawozi się wraz z nawadnianiem — pożywka krąży w obiegu zamkniętym. W zależności od pory roku, zmieniany jest jej skład — zwraca się uwagę, aby w okresach o gorszych warunkach świetlnych podawać mniej azotu. Korzysta się głównie z wody deszczowej — w Holandii już na etapie budowy szklarni trzeba spełnić warunek, aby na 1 ha takiego obiektu przypadał zbiornik gromadzący 1000 m³ deszczówki. Dzięki bardzo dobrej kontroli klimatu w szklarni wystarczą tylko dwa opryskiwania zwalczające szarą pleśń, pierwszy — przed kwitnieniem roślin. Szkodniki — wciornastki i ziemiórki — zwalcza się metodą biologiczną.

Od dwóch lat produkowane są w tym zakładzie cyklameny typu Micro, które właściciel traktuje jako hobby (chociaż wielkość produkcji, 50 000 roślin rocznie, wskazuje, że przerodziło się już ono w uprawę na skalę towarową). Mimo że produkcja odmiany 'Schoeneveld-Micro' trwa o 4 tygodnie dłużej niż heterozyjnych odmian miniaturowych, to obecnie jedynie ona jest uprawiana w Asten-Heusden, w doniczkach o średnicy 6 cm. Sadzenie rozsad z palet 260-komórkowych do doniczek przypada w 24. tygodniu roku. Doniczki, aby zapewnić ich stabilność na stole, wstawiane są do palet (po 60 otworów) służących do ukorzeniania pelargonii (fot. 6). Początkowo na metrze kwadratowym ustawia się 120 roślin, a przed sprzedażą jest ich na tej powierzchni 65. Podłoże utrzymywane jest na granicy suszy, bo gdyby było ono zbyt wilgotne, cyklameny te za silnie by rosły (fot. 7). Latem, gdy rośliny typu Maxi podlewane są codziennie, te typu Micro — zaledwie co 3 dni, a w październiku tylko raz na tydzień. Podłoże dla tej ostatniej grupy powinno być mniej zlewne, więc zamiast torfu nis­kiego, dodaje się 20% kompostowanej kory. Cyklameny te ozdabiają mieszkanie przynajmniej przez 6-7 tygodni, a gdy są dobrze dokarmiane — nawet pół roku.

Fot. 6. Cyklameny typu Micro uprawiane w doniczkach 6-centymet­rowych, które wstawiane są do plastikowych palet

Fot. 7. Właściwie wyprodukowana roślina (z lewej) i zbyt obficie podlewana — typ Micro

Cyklameny typu Mini uprawiane są głównie latem — wybiera się wtedy odmiany z grupy Miracle F₁, później — z grupy Metis F₁, a na sprzedaż od stycznia, lutego — odmiany ustalone, między innymi Super Mini, które są mniej wrażliwe na niedobór światła. Odmiany hodowli Schoenevelda z grupy Super Mini produkowane są w doniczkach 9-centymetrowych. Zdaniem właścicieli, tworzą one jednak zbyt duże rośliny i uprawa trwa za długo.

---