Anatomia membri pelvini

Musculi membri pelvini

1. Fasciae membri pelvini:

• fascia glutea superficialis

• fascia glutea profunda

• fascia lata

• fascia femoralis medialis

• fascia cruris

• fascia pedis

• fascia caudae

• fascia perinei superficialis

• fascia perinei profunda

• fascia obturatoria externa

• fascia obturatoria interna

Musculi pelvis:

• musculi pelvis interni

• m. psoas minor - nn. lumbales, aa. lumbales, a. femoralis

• m. ilioprsoas

• m. psoas major - nn. lumbales, n. cutaneus femoris lateralis, a. iliolumbalis, a. circumflexa femoris lateralis, a. profunda femoris

• m. iliacus - n. femoralis, a. iliolumbalis

• m. quadratus lumborum - nn. lumbales, aa. lumbales

• m. obturatorius internus - n. obturatorius (Ru, Su), n. ischiadicus (Ca, Eq), a. obturatoria

• musculi pelvis externi

• m. glueus superficialis - n. gluteus cranialis, n. gluteus caudalis, a. glutea cranialis, a. circumflexa ilium profunda, a. circumflexa femoris lateralis

• m. gluteus medius - n. gluteus caudalis, a. glutea cranialis, a. iliolumbalis, a. circumflexa femoris lateralis, a. profunda femoris

• m. gluteus profundus - n. gluteus cranialis, a. glutea cranialis, a. circumflexa femoris lateralis

• m. piriformis (Ca) - n. gluteus cranialis, a. glutea cranialis

• m. obturatorius externus* - n. obturatorius, a. obturatoria

• pars intrapelvina (Ca, Eq)

• mm. gemelli* - n. ischiadicus, a. obturatoria

• m. quadratus femoris* - n. ischiadicus, a. obturatoria

* - mm. rotatores

3. Musculi femorales

• musculi extensores articulationis genus

• m. quadriceps femoris - n. femoralis, a. femoralis, a. circumflexa femoris lateralis, a. genus descendens

• m. vastus lateralis

• m. vastus medialis

• m. vastus intermedius

• m. rectus femoris

• m. tensor fasciae latae - n. gluteus cranialis, n. gluteus caudalis (Su, Bo), a. glutea cranialis

• m. sartorius - n. femoralis, a. circumflexa femoris medialis

• pars cranialis (Ca)

• pars caudalis (Ca)

• m. articulationis coxae (Eq)

• musculi flexores atriculationis genus

• m. biceps femoris - n. tibialis, n. gluteus caudalis (Su), a. glutea cranialis, a. obturatoria, a. profunda femoris, a. caudalis femoris

• caput vertebrale

• caput ischiadicum

• m. abductor cruris caudalis - n. tibialis, a. glutea cranialis, a. obturatoria, a. profunda femoris, a. caudalis femoris

• m. semimembranosus - n. tibialis, a profunda femoris

• caput vertenbarale (Ca, Eq) - n. cutaneus femoris caudalis

• caput ischiadicum

• m. semitendinosus - n. tibialis, a. profunda femoris

• caput vertebrale - n. gluteus caudalis (Su, Eq)

• caput ischiadicum

• m. popliteus - n. tibialis, a. tibialis caudalis

• musculi adductores femoris:

• m. pectineus - n. obturatorius, n. femoralis (Eq), a. profunda femoris

• m. adductor femoris - n obturatorius, n. femoralis (Eq), a. profunda femoris

• m. adductor femoris longus (Ca)

• m. adductor femoris brevis (Ca)

• m. adductor femoris magnus (Ca - zrośnięty z m. adductor longus)

• m. gracilis - n. obturatorius, n. femoralis (Eq), a profunda femoris

• Musculi cruris et pedis

• musculi flexores articulationis tarsi

• m. tibialis cranialis - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• m. fibularis s. peroneus longus (Eq - brak) - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• m. fibularis s. peroneus brevis (Ca) - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• m. fibularis s. peroneus tertius (Eq - aparat ustaleniowy kończyny, Bo - jest większy od m. tibialis cranialis, Ca - uściegniony) - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• musculi extensores digitorum

• m. extensor digitorum longus - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• m. extensor digitorum brevis - n. fibularis, a. metatarsea dorsalis III

• m. extensor digitorum lateralis - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• m. extensor halucis longus (Eq, Bo zespolony z m. tibialis cranialis) - n. fibularis, a. tibialis cranialis

• musculi extensores articulationis tarsi

• m. triceps surae - n. tibialis, a. femoralis, a. poplitea, a. tibialis caudalis, a. caudalis femoris

• m. gastrocnemius

• caput laterale

• caput mediale

• m. soleus (Su)

• musculi flexores digitorum

• m. flexor digitorum profundus - n. tibialis, a. tibialis caudalis

• m. flexor digitorum longus

• m. flexor halucis longus

• m. tibialis caudalis

• m. flexor digitorum superficialis (dawniej dzielony na dwa mięśnie: m. flexor digitorum brevis i m. plantaris, obecnie uważany jest za jedną całość) - n. tibialis, a. femoralis, a. poplitea, a. tibialis caudalis

• m. quadratus plantae - n. tibialis, aa. metatarseae plantares

• mm. digitales breves

• mm. lumbricales

• njak w k. piersiowej, brak jest: m. flexor digiti V brevis, m. adductor digiti II, V.

• mm. interossei

• Musculi caudae

• m. coccygeus

• mm. sacrococcygei dorsales lateralis et medialis

• mm. sacrococcygei ventarles lateralis et medialis

• mm. intertransversarii caudae

Juncturae membri pelvini

1. Symphisis pelvis (pelvina) - junctura cartilaginea (synchondrosis, symphisis).

• symphisis pubica

• symphisis ischiadica

Budują je dwie kości miedniczne (ossa coxae), pomiędzy którymi lokalizuje się fibrocartilago intercoxalis (lamina fibrocartilaginea coxalis). Chrząstkozrost miednicy kostnieje z wiekiem (po osiągnięciu dojrzałości płciowej).

Wystepuje tu: lig. pubicum craniale, lig. arcuatum ischiadicum oraz lig. sacrotuberale latum (lig. sacrotuberale u Ca). Lig. sacrotuberale latum łączy os sacrum (crista sacralis lateralis), tuber ischiadicum i spina ischiadica ograniczając foramen ischiadicum major(craniale) et minor (caudale). U psa lig. sacrotuberale biegnie od kosci krzyzowej do guza kulszowego ograniczając foramen ischiadicum, u kota Bral tego więzadła.

Membrana obturatoria zamyka foramen obturatorium oddzielając od siebie dwa mięśnie zasłonowe.

2. Articulatio sacroiliaca (semiarthrosis) - simplex, comgruens, plana.

Powierzchnia uchowata skrzydeł kości biodrowej (facies auricularis alae ossis ili) + powierzchnia uchowata skrzydeł kości krzyżowej (Facies auricularis alae ossia sacri).

Torebka stawowa obcisła, brak ruchomości stawu.

Ligamenta:

• ligg. sacroiliaca ventralia (zgrubienia torebki)

• ligg. sacroiliaca interossea (daw. suspensoria)

• ligg. sacroiliaca dorsalia

• breves - od tuber sacrale do processus spinosus ossis sacri lub crista sacralis media (Bo)

• longi - od tuber sacrale do crista sacralis lateralis

3. Articulatio coxae - simplex, congruens, spheriodea, spolaryzowny.

Acetabulum coxae z fossa acetabuli, incisura acetabuli + caput ossis femoris z fovea capitis (duży wycinek małej kuli).

Panewka uzupełniona jest o obrąbek chrzęstny (labrum acetabulare). Zgrubienia obszernej torebki stawowej tworzą: lig. iliofemorale, pubofemorale i ischiofemorale, a labrum acetabulare ponad incuisura acetabuli łączy lig. transversum acetabuli. Wewnątrzstawowo wystepuje lig. capitis femoris (daw. teres femoris) lączące favea capitis z fossa acetabuli.

U Eq występuje lig. accessorium ossis femoris = tendo m. recti abdominis, przechodzące przez incisura acetabuli (łączy głowy kości udowych)

4. Articulatio genus - compositum, incongruens, condylaris, trochlearis, ( u Eq zatrzaskowy).

• articulatio femorotibialis

• articulatio femoropatellaris

Articulatio femorotibialis - compositum, condylaris, incongruens.

Condyli femoris et tibiae. Błona maziowa torebki stawowej tworzy dwie jamy (prawą i lewą), pomiędzy nimi ligg. Cruciata, u Ca z reguły a u Bo zawsze obie jamy komunikują się ze sobą, u Eq pozostają zawsze oddzielne.

Ligamenta:

• lig. collaterale mediale et laterale - więzadło poboczne boczne nawiązuje łączność z kością strzałkową a od łąkotki bocznej oddziela je m. popliteus

Wewnątrzstawowo:

• lig. cruciatum craniale - od powierzchni przyśrodkowej condylus lateralis do area intercondylaris centrali

• lig. cruciatum caudale - od powierzchni przyśrodkowej condylus medialis do area intercondylaris caudalis

Ligamenta meniscorum:

• lig. transversum genus - występuję u Ca i czasem u Ru, łączy doczaszkowe końce łąkotek

• lig. meniscofemorale = lig. femorale menisci lateralis

• lig. tibiale craniale laterale et mediale*

• lig. tibiale caudale mediale et laterale*

* - obecnie uważane za chrząstkozrost

• lig. popliteum obliquum - wzmocnienie doogonowej powierzchni torebki stawu udowo - piszczelowego, przebiega na jej podkolanowej powierzchni skośnie, od bliższej bocznej jej części do przyśrodkowej dalszej

Articulatio femoropatellaris - simplex, trochlearis, saneczkowy (posuwisty), zatrzaskowy (u Eq), congruens.

Trochlea ossis femoris + facies articularis patellae, u Eq i Bo rzepka posiada processus fibrocartillagineus dla fibrocartillago patellae, torebka stawowa obszerna, wystaje spod m. czworogłowego uda a zachyłek dopiszczelowy komunikuje się z jamą stawu udowo - piszczelowego.

Ligamenta:

• lig. femoropatellare mediale et laterale - wyraźne u wszystkich zwierząt z wyjątkiem psa, łączy tubercula ligamentosa z patella, u Eq i Ru więzadło boczne znajduje przyczep na fibrocartillago patellae

• lig. patellae - apex patellae + tuberositas tibiae, u Eq i Ru dzieli się na:

• retinaculum patellae mediale

• lig. patellae mediale*

• lig. femoropatellare mediale

• retinaculum patellae laterale

• lig. patellae laterale*

• lig. femoropatellare laterale

• lig. patellae intermedium*

* - dotyczy tylko Eq i Bo

U Eq i Bo więzadła rozpoczynają się razem na ½ wysokości rzepki i mają dopiszczelowy kierunek zbieżny. Przyjmuje się, że tylko cześć pośrodkowa jest rozcięgnem m. czworogłowego uda a przyśrodkowa i boczna pochodzą z powięzi szerokiej uda.

U Eq pod lig. patellae intermedium zlokalizowane są dwie kaletki maziowe:

• bursa infrapatellaris proximalis

• bursa infrapatellaris distalia

Pomiędzy lig. patellae mediale et intermedium znajduje się obfite ciało tłuszczowe - corpus adiposum (genus) infrapatellaris.

Torebka stawu udowo - rzepkowego posiada zachyłki:

• recessus suprapatellaris

• recessus lateralis

• recessus medialis

Juncturae ossa cruris

5. Articulatio tibiofibularis proximalis - simplex, plana congruens.

Facies articularis fibularis tibiae + facies articularis capitis fibulae. U Ca, Su i Eq jest to staw ścisły, płaski a jego jama pozostaje w łączności ze stawem udowo - piszczelowym, u Ru występuje synosteosis.

Ligamenta:

• lig. capitis fibulae cranialis

• lig. capitis fibulae caudalis

• membarna onterossea cruris

6. Articulatio tibiofibularis distalis - simplex, plana, congruens.

Facies articularis incisurae fibularis tibiae + facies articularis fibulae. U konia w tym miejscu występuje synosteosis. Torebka obcisła, pozostaje w łączności ze stawem stępu.

Ligamenta:

• lig. tibiofibulare craniale

• lig. tibiofibulare caudale

7. Articulatio tarsi - compositum, concruens.

Ossa cruris + ossa tarsi + ossa tarsalia + ossa metarsalia.

1. Articulatio tarsocruralis (Eq articulatio talotibialis)

2. Articulationes intertarseae

1. Articulatio talocalcaneocentralis

2. Articulatio centrodistalis

3. Articulationes intraordinarii

• Articulatio talocalcanea

• Articulatio calcaneoquartale

• Articulatones tarsometatarseae

• Articulationes intermetatarseae

Ligamenta tarsi:

Articulatio tarsocruralis

• lig. collaterale mediale

• longum

• brevae: pars tibiotalaris, tibiocalcanea, tibiocentralis

• lig. collaterale laterale

• longum

• brevae: pars talofibularis (Eq - tibiotalaris), calcaneofibularis (Eq - tibiocalcanea), calcaneomatatarsea (tylko u Ca)

• lig. talofibulare plantare

• lig. tibiotalare plantare

Articulatio talocalcanea

• lig. talocalcaneum laterale et plantare

Articulatio calcaneoquartalis

• brak więzadeł

Articulatio centrodistalis

• ligg. tarsi interossea

• lig. talocalcaneum interosseum

• lig. talocentrale interosseum

• lig. centrodistale interosseum

• lig. calcaneoquartale interosseum

• lig. quartodistale interosseum

• ligg. interdistalia interossea

• ligg. tarsi dorsalia

• lig. talocentrodistometacarpeum (daw. lig. tarsi obliquum)

• ligg. interdistalia dorsalia

• lig. quartodistale

• lig. centroquartale

• lig. calcaneocentrale

• lig. calcaneoquartale

• ligg. centrodistalia

• ligg. tarsi plantaria

• lig. plantare longum (daw. lig. plantare rectum)

• lig. calcaneoquartale plantare

• lig. calcaneocentrale plantare

• ligg. centrodistalia plantaria

• lig. quartodistale plantare

Articulatio tarsometatarseum

• ligg. tarsonetatarsea dorsalia

• ligg. tarsometatarsea plantaria

• ligg. tarsometatarsea interossea

Articulationes intermetatarseae

• lig. metatarsea interossea

• lig. metatarsea dorsalia

• lig. metatarsea plantaria

Klasyfikacja stawów wtórnych:

Piętro pierwsze

Articulatio tarsocruralis - compositum, trochlearis (Eq - cochlearis), congruens.

Trochlea tali (Eq - cochlea tali) + facies articularis tibiae + facies articularis fibulae (Ru - os maleolare, Eq - fibula brak), strzałka zestawia się również z kością piętową.

Eq - występują zachyłki:

• recessus dorsalis - wyczuwalny pod skórą powyżej przyśrodkowej odnogi m. tibialis cranialis (kaletka maziowa szpatowa)

• recessus plantaris

Piętro drugie

Articulatio talocalcaneocentralis - compositum, trochlearis (u Su i Ru), ovoidea (u Ca), plana (u Eq), congruens.

Facies articularis tali + facies articularis calcanei + facies articularis ossis tarsi centrale

U Su i Ru caput tali tworzy bloczek do zestawienia z kością stepu ośrodkową o znacznej ruchomości.

U Ca kość skokowa tworzy wypukłą wyniosłość stawową (caput tali) a powierzchnia stawowa kości piętowej jest płaska, kość piętowa związana jest ruchowo z kością strzałkową. Zapewnia to ruchy obrotowe i boczne (przywodzenie i odwodzenie dłoni) - staw jajowaty.

U Eq powierzchnie stawowe są płaskie.

Piętro trzecie

Articulatio centrodistalis - compositum, plana, congruens.

Piętro czwarte

Articulatio tarsometatarseum - compositum, plana, congruens.

Articulationes intraordinarii - simpex, plana, congruens.

8. Atriculatio metatarsophalancea - patrz a. metacaropphalangea (k. piersiowa)

9. Articulatio interphalangea proximalis - patrz k. piersiowa

10. Articulatio interphalangea distalis - patrz k. piersiowa

Arteriae membrii pelvini

Główna magistrala tętnicza:

1. arteria iliaca communis (Cap)

2. arteria iliaca externa

3. arteria femoralis

4. arteria poplitea

5. arteria tibialis cranialis

6. arteria dorsalis pedis

Arteria iliaca externa:

• a. circumflexa ilium profunda (u Ca od aorta)

• a. cremasterica (Eq) (daw. a. spermatica externa)

• a. uterina (Eq)

• a. profunda femoris

• trucus pudendoepigastricus

• a. abdominalis caudalis (Bo, Ov)

• a. cremasterica (Bo, Cap)

• a. epigastrica caudalis

• a. vesicalis media (Su)

• a. cremasterica (Ov) (daw. a. spermatica externa)

• a. vesicalis media (Ca)

• a. cremasterica (Ca, Su) (daw. a. spermatica externa)

• a. ligamenti teres uteri (Ca)

• a. pudenda externa

• ramus scrotalis cranialis

• ramus labialis cranialis (a. mammaria caudalis Ru, Eq)

• a. penis cranialis

• a. epigastrica caudalis superficialis (a. mammaria cranialis Ru, Eq)

• rami preputiales

• rami mammarii

• a. circumflexa femoris medialis (przedłużenie a. profunda femoris)

• ramus obrturatorius

• ramus profundus

• ramus ascendens

• ramus transversus

• ramus acetabularis

• a. abdominalis caudalis (Ca)

Arteria femoralis:

• a. circumflexa femoris lateralis

• ramus ascendens (brak u Eq)

• ramus descendens (daw. A. femoris cranialis)

• ramus transversus (brak u Eq)

• a. curcumflexa ilium superficialis

• a. caudalis femoris (u Ca odpowiada jej a. caudalis femoris distalis)

• a. caudalis femoris proximalis (Ca)

• a. genus descendens

• a. saphena

• ramus articularis genus

• ramus cranialis

• a. digitalis dorsalis propria II abaxialis (Fe)

• aa. digitales dorsales communes II, III, IV

• aa. digitales dorsales propriae:

II axialis, III abaxialis et axialis, IV axialis et abaxialis, V axialis

• a. digitalis dorsalis propria V abaxialis

• ramus caudalis (ramus anastomoticus cum a. saphena - Eq)

• rami malleolares mediales (Su, Ru)

• rami calcanei

• rete calcaneum

• a. plantaris medialis

• ramus profundus (brak u Fe)

• ramus superficialis

• aa. digitales plantares communes II, III, IV (Eq - II)

• ramus tori metetarsei

• a. interdigitalis

• aa. digitales plantares propriae

• ramus tori digitalis

• a. plantaris lateralis

• arcus plantaris profundus

• aa. metatarseae plantaris communis II, III, IV

(Eq - II, III)

• ramus perforans proximalis III (Bo)

• ramus perforans distalis (III - Ru, II - Eq)

• a. caudalis femoris media (Ca)

• a. caudalis femoris distalis (Ca)

Arteria poplitea:

• a. genus proximalis lateralis*

• a. genus proximails medialis*

• a. genus media*

• aa. surales

• a. genus distalis lateralis (Ca)*

• a. genus distalis medialis (Ca)*

• rete articulare genus (powstałe z w/w tętnic oznaczonych *)

• rete patellae

• a recurrens tibialis caudalis (Ca)

• a. tibialis caudalis (najsilniejsza u Eq)

• a circumflexa fibulae (Su)

• rami malleolares mediales (Bo)

• a. nutritica tibiae (Eq)

• a. malleolaris caudalis lateralis (Eq)

• rami calcanei

• rete calcaneum

• ramus anastomoticus cum a. saphena (Eq)

Arteria tibialis cranialis:

• a. recurrens tibialis cranialis (Ca)

• a. mutrica tibiae et fibulae (Ca)

• a. interossea cruris

• a. nutritica tibiae (Su, Ru)

• a. nutritica fibulae (Su)

• ramus perforans (Ru) do a. tibialis cranialis

• ramus anastomoticus cum a. tibialis caudalis (Ru)

• rami malleolares medliales (Ru)

• rami malleolares laterales (Ru)

• a. malleolaris cranialis lateralis (Ru)

• a. maleolaris cranialis medialis (Ru)

• ramus superficialis (jedyna pochodna u Eq, odpowiada ramus carpeus dorsalis a. collateralis ulnaris kończyny piersiowej)

• a. digitalis dorsalis V abaxialis (a. digitalis dorsalis communis III - Bo, II, III, IV - Ov, Cap)

• ramus interosseus (Fe)

• rami malleolares (Su)

Arteria dorsalis pedis:

• a. tarsea lateralis (brak u Eq)

• a tarsea perforans priximalis (Su)

• a. tersae medialis (brak u Eq)

• a. tarsea perforans (Eq, Ru)

• a. tarsea perforans distalis (Su)

• a. arcuata (Ca)

• aa. metaterseae dorsales communes II, III, IV

• ramus perforans proximalis II

• a metatarea dorsalis communis III (Eq, Su, Ru)

• a. digitalis plantaris propria III axialis et abaxialis (u Eq - a. digitalis medialis et lateralis

Venae membri pelvini

Vena iliaca externa łączy się v. iliaca interna tworząc v. iliaca communis. V. iliaca communis extra et ministra daje początek V. cava caudalis, której doogonowym przedłużeniem jest v. sacralis mediana.

Vena iliaca externa

• v. abdominalis caudalis

• v. pudendoepigastrica

• v. epigastrica caudalis

• v. pudenda externa

• v. vesicalis media (Fe)

• v. scrotalis cranialis

• v. labialis cranialis

• v. epigastrica caudalis superficialis

• v. profunda femoris

• v. circumflexa femoris medialis (u Eq do niej wpada krew z v. saphena lateralis)

U Eq przeważa v. saphena medialis zbierająca krew z vv. digitales dorsales communes, vv. metatarseae plantares communes i vv. digitales plantares communes.

U Ca przeważa v. saphena lateralis zbierająca krew z vv. digitales dorsales communes, vv. metatarseae plantares communes i vv. digitales plantares communes. V. saphena medialis jest zlewiskiem krwi tylko dla v. digitalis dorsalis propria II abaxialis.

U Ru i Su udział obu naczyń w zbieraniu krwi z vv. digitales dorsales communes, vv. metatarseae plantares communes i vv. digitales plantares communes jest równy.

Vena femoralis

• v. circumflexa ilium superficialis (Ca)

• v. circumflexa femoris lateralis

• v. caudalis femoris proximalis

• v. saphena medialis (magna)

• ramus cranialis

• v. tarea medialis

• v. digitalis dorsalis propria II abaxialis

• ramus caudalis (Ca)

• v. plantaris medialis (Fe)

• v. genus descendens

• v. caudalis femoris media

• v. caudalis femoris distalis

• v. saphena lateralis (parva)

• ramus cranialis

• ramus anastomoticus cum v. saphena medialis

• v. digitalis dorsalis V abaxialis (Ca)

• v. tarsea lateralis (Ca)

• arcus digitalis superficialis (Ca)

• v. digitalis dorsalis propria II abaxialis

• vv. digitales dorsales communes II, III, IV

(III, IV u Fe)

• vv. digitales dorsales propriae II axialis, III abaxialis et axialis, IV axialis et abaxialis, V axialis

• ramus caudalis

• ramus anastomoticus cum v. saphena medialis

• arcus plantaris profundus

• vv. metatareae plantares communes II, III, IV

• arcus plantaris superficialis

• v. digitalis plantaris propria II abaxialis

• vv. digitales plantares communes II, III, IV

• vv. digitales plantares propriae II axialis, III abaxialis et axialis, IV axialis et abaxialis, V axialis

• v. interdigitalis

• v. digitalis plantaris propria V abaxialis

Vena poplitea

• vv. genus

• v. tibialis cranialis

• v. dorsalis pedis

• v. tarsea medialis (Fe)

• v. tarsea lateralis (Fe)

• arcus dorsalis profundus

• vv. metatarseae dorsales communes II, III, IV

• v. tibialis caudalis

Systema limphaticum membri pelvini

Chłonka z obszaru kończyn miednicznych odprowadzana jest przez truncus lumbalis dexter et sinister, które dają początek ductus thoracicus w cisterna chyli.

1. Limphocentrum popliteum

• limphonodi poplitei profundi et superficiales

• Limphocentrum ischiadicum

• limphonodi ischiadici

• limphonodus gluteus (Su, Bo)

• limphonodus tuberais (Bo, Ov)

• Limphocentrum inguinofemorale (inguinale superficiale)

• limphonodi inguinales superficiales (lokalizacja)

• limphonodi scrotales

• limphonodi mammarii

• limphonodi subiliaci

• limphonodus coxalis (Bo, Eq)

• limphonodus coxalis accessorius (Bo)

• limphonodi fossae paralumbalis (Bo)

• Limphocentrum iliofemorale (inguinale profundum)

• limphonodi ilioinguinales (inguinales profunda)

• limphonodus femoralis (Ca)

• limphonodus epigastricus (Bo)

• Limphocentrum iliosacrale

• limphonodi iliaci mediales

• limphonodi sacrales

• limphonodi iliaci laterales

• limphonodi hypogastrici

• limphonodi anorectales

• limphonodus uterinus (Su, Eq)

• limphonodus obturatorius (Eq)

Plexus lumbosacralis - plexus lumbalis + plexus sacralis

Plexus lumbalis

Liczba nerwów lędźwiowych (nn. lumbales) odpowiada liczbie kręgów lędźwiowych (gatunkowo zmienna - Ca 7, Su 6, Eq i Ru 5). Nerwy rdzeniowe lędźwiowe (nn. spinales lumbales) dzielą się na:

• rami dorsales - mm. nadosiowe i skora okolicy lędźwiowej

• rami mediales - mm. okolicy lędźwiowej

• rami laterale - przechodzą pomiędzy m. longissimus dorsi i m. iliocostalis jako (rami cutanei mediales et laterales) oraz nerwy pośladków doczaszkowe (nn. clunium craniales) do skóry okolicy lędźwiowej guzów biodrowych i krzyżowych oraz przedniej okolicy pośladkowej i bocznej uda.

• rami ventrales - tworzą splot lędźwiowy (plexus lumbalis)

Dwa pierwsze nerwy lędźwiowe oddają jedynie niewielkie gałązki do splotu lędźwiowego a same nie są jego składowymi, tak wiec w jego skład wchodzą nerwy lędźwiowe od 3 włącznie.

Splot lędźwiowy (plexus lumbalis) łączy się ze splotem krzyżowym (plexus sacrales) tworząc splot lędźwiowo - krzyżowy (plexus lumbosacralis).

Nervi plexus lumbalis:

Wszystkie nerwy plexus lumbalis unerwiają ruchowo mm. lumbales.

1. Nervus iliohypogastricus (n. biodrowo - zabrzuszny)

Pochodzi z L1, biegnie miedzy m. psoas major i m. quadratus lumborum, po oddaniu rami musculares dla mięsni brzucha dzieli się na:

• ramus cutaneus lateralis - skóra plica coxopatellaris i bocznej okolicy stawu kolanowego

• ramus cutaneus ventarlis - pomiędzy peritoneum i fascia transversa abdominis do skóry zewnętrznych narządów płciowych, przyśrodkowej powierzchni uda a u samic również gruczołu mlekowego

U Ca i Su występuje n. iliohypogastricus cranialis et caudalis (pochodne L1 i L2).

2. Nervus ilioinguinalis (n. biodrowo - pachwinowy)

Pochodzi z L2 (Eq i Ru) lub L3 (Su i Ca), po oddaniu rami musculares do mięsni brzucha (z wyj. m. obliquus abdominis internus) dzieli się na:

• ramus cutaneus laterales - skóra brzucha i uda w okolicy od dołu głodowego (fossa paralumbalis) do przyśrodkowej powierzchni kolana, obszar leżący doogonowo od unerwianego przez n. iliohypogastricus

• ramus cutaneus ventralis - razem z n. genitofemoralis i ramus ventrales n. iliohypogastrici zaopatruje skórę zewnętrznych narządów płciowych i przyśrodkowej powierzchni uda

3. Nervus genitofemoralis (n. płciowo - udowy) (daw. n. spermaticus externus)

Pochodzi z L2, L3, L4, u Eq, Bo i Ca może być podwójny. Po przebiciu m. psoas major biegnie pod peritoneum do anulus inguinalis profundus, gdzie dzieli się na:

• ramus genitalis - do osłonek funiculus spermaticus i osłonek jądra, m. cremaster oraz skóry scrotum, preputium i penis

• ramus femoralis - do mięsni brzucha i skóry przyśrodkowej powierzchni uda, u samic unerwia gruczoł mlekowy oddając:

• rami papillares

• rami glandulares

• rami vasculares

4. Nervus cutaneus femoris lateralis (n. skórny uda boczny)

Powstaje z L3 i L4, przechodzi do jamy brzusznej między m. psoas major et minor a opuszcza ją z a. circumflexa ilium profunda i biegnie na przyśrodkowej powierzchni m. teres fascia latae do stawu kolanowego. Unerwia skórę dogrzbietowej i czesciowo przysrodkowej powierzchni uda, stawu kolanowego oraz plica s. torus coxopatellaris.

5. Nervus femoralis (n. udowy)

Pochodzi z L3, L4 u Eq, L4 - L6 u Bo i Ca, L5, L6 u Su, przechodzi miedzy m. psoas major et minor oraz m. longissimus femoris do laguna musculorum. Następnie rzem z nimi wydostaje się na udo, oddając nerw odpiszczelowy (n. saphenus). Nerw udowy leży bocznie od a. et v. iliaca externa i oddziela go od nich fascia ilaca. Zaopatruje: m. psoas minor, m. iliopsoas, m. longissimus femoris (m sartorius), m. quadriceps femoris, m. sartorius, m. gracilis i m. pectineus.

• nervus saphenus - biegnie w fossa femoralis razem z a. et v. femoralis. U Ca jest nerwem czuciowym i zaopatruje skórę doczaszkowej powierzchni uda i przyśrodkowej podudzia oraz śródstopia

U pozostałych zwierząt domowych jest nerwem mieszanym dla: m. longissimus femoris, m. pectineus, m. gracilis oraz skóry jak wyżej.

Zaopatruje również torebkę stawu kolanowego.

6. Nervus obturatorius (n.zasłonowy)

Pochodzi z L4 - L6, ruchowy, biegnie razem z a. et v. obturatoria do foramen obturatum, przebija m. obturatorius internus nie unerwiając go (dot. Eq i Ca) i opuszcza jamę miednicy, po czym dzieli się na:

• ramus cranialis - do m. obturatorius externus

• ramus caudalis - do m. pectineus*, m. adductor femoris*, m. garcilis*

* - posiadają podwójne unerwienie: n. femoralis + n. obturatorius

Plexus sacralis

Liczba nerwów krzyżowych odpowiada liczba kręgów krzyżowych (gatunkowo zmienna - Ca 3, Su 4, Eq i Ru 5). Nerwy rdzeniowe krzyżowe (nn spinales sacrales) dzielą się na:

• rami dorsales - opuszczają przewód kręgowy przez foramina sacralia dorsalia oraz przez foramen intrevertebrale między kością krzyżową i pierwszym kręgiem ogonowym, poczym dzielą się na:

• rami mediales - do m. multifidius, mm. caudae dorsales

• rami laterales - do skóry okolicy krzyżowej, stawu biodrowego i okolicy bocznej uda, tworząc nn. clunici medii

• rami ventrales - opuszczają kanał kręgowy przez foramina sacralia pelvina i przez foramen intrevertebrale między kością krzyżową i pierwszym kręgiem ogonowym, 2 - 3 pierwsze tworzą wspólnie z gałęziami dobrzusznymi ostatnich nerwów lędźwiowych cześć doczaszkową splotu krzyżowego (pars cranialis plexus sacrales) czyli splot kulszowy (plexus ischiadicus), pozostałe zaś tworzą słabo wyrażony splot sromowy (plexus pudendalis), będący doogonowo częścią splotu krzyżowego (pars caudalis plexus sacralis), jedynie u człowieka stanowi on wyraźny twór morfologiczny

Nervi plexus sacralis pars caudalis (plexus pudendalis u Ho):

1. Nervus pudendus (n. sromowy)

Pochodzi z S1, S2, S3, razem z a. pudenda externa przechodzi do foramen ischiadicum (Ca) lub faramen ischiadicum caudale (pozostałe zwierzęta domowe), opuszcza jamę miednicy i oddaje:

• ramus muscularis - do m. levator ani et m. coccygeus

• ramus communicans cum nervo cutaneo femoris caudalis

• nervus perinealis superficialis et profundus - do skóry odbytu (anus) i krocza (perineus)

• n. perinealis superficialis

• nn. scrotales caudales (u samców)

• nn. labiales (u samic)

• ramus preputialis et scrotalis (u samców)

• ramus mammarius (u samic)

2. Nn. rectales caudales (nn, odbytowe doogonowe)

Powstają z S1, S2, oddzielają się od nich gałęzie skórne (rami cutanei) i mięśniowe (rami musculares):

• ramus ..................... - do końcowego odcinka odbytnicy

• ramus ..................... - do m. sphincter ani externus

• ramus cutaneus - do skóry odbytu i jego okolicy

• ramus communicans cum nervo pudendo

Nervi plexus sacralis pars cranialis (plexus ischiadicus):

1. Nervus gluteus cranialis (n. pośladkowy doczaszkowy)

Jest nerwem ruchowym zaopatrującym: m. gluteus medius et profundus i m. tensor fascia latae łącznie z a. glutea cranialis, u Ca zaopatruje on również m. piriformis, a u Eq cześć m. gluteus superficialis.

2. Nervus gluteus caudalis (n. pośladkowy doogonowy)

Jest nerwem ruchowym dla m. gluteobiceps (Ru), m. gluteobiceps i m. semitendineus (Su), pars caudalis m. glutei superficialis (Eq), pars cranialis m. bicipitis femoris (Eq), caput vertebrale m. semitendinosi (Eq), m. gluteus superficialis (Ca), pars cranialis m. bicipitalis femoris (Ca) i m. gluteus supterficialis a także m. abductor cruris caudalis (Fe).

3. Nervus cutaneus femoris caudalis (n. skórny uda doogonowy)

Jest nerwem mieszanym, opuszcza splot krzyżowy dobrzusznie od n. gluteus caudalis, oddaje:

• rami musculares - dla: caput vertebrale m. bicipitalis femoris, caput vertebrale m. semitendinosi, caput vertebrale m. semimembranosi

• rami cutanei - tworzą nn. clunici caudales

Niektórzy autorzy uznają n. cutaneus femoris caudalis nieparzystokopytnych za odpowiednik n. cutaneus femoris posterior człowieka, u Ca, Su odpowiadają mu gałęzie n. ischiadicus et pudendus a u Ru n. pudendus.

4. Nervus ischiadicus (n. kulszowy)

Po opuszczeniu splotu krzyżowego w jamie miednicy nerw kulszowy oddaje:

• ramus capsularis articulationis coxae

• ramus muscularis cum musculus gluteus profundus

• ramus muscularis cum musculus obturatorius internus (Ca i Eq)

• ramus muscularis cum musculus obturatorius externus

• ramus muscularis cum mm. gemelli*

• ramus muscularis cum musculus quadratus femoris*

* - jako nervus rotatorius

następnie opuszcza jamę miednicy przez froamen ischiadicum majus, układa na lig. sacrotuberale latum kierując się między trachanter major femoris a tuber ischiadicum, gdzie leży na mm. gemelli i tendo musculi obturatorii interni przykryty przez m. biceps femoris, m. semimembranosus i m. semitendinosus. Na udzie dzieli się na:

• nervus tibialis

• nervus fibularis communis

Oba nerwy wspólnie podążają do fossa poplitea. Nervus tibialis oddaje:

• ramus muscularis proximalis - (w regio coxae) do: m. biceps femoris, m. semimembranosus, m. semitendinosus

• nervus cutaneus surae caudalis - (w połowie uda) biegnie z a. saphena w kierunku caput laterale m. gastrocnemii i dalej dostępowo, bacznie od ścięgna Achillesa, powyżej guza piętowego łączy się z n. fibularis i zaopatruje skórę bacznej i grzbietowej powierzchni podudzia i stopy

• ramus capsularis - boczna ściana torebki stawu kolanowego

• ramus muscularis distalis - do: m. gastrocnemius, m. soleus, m. popliteus I m. flexor digitorum pedis profundus

Nervus tibialis z fossa poplitea kieruje się miedzy obie głowy m. gastrocnemius. Biegnie dopalcowo między tendo m. gastrocnemii i tendo m. flexoris digitorum superficialis a tendo m. flexoris profundum razem z a. recurrens tibialis. Nerw piszczelowy przy sustentaculum tali oddaje:

• rami cutanei (u Eq ramus cutaneus tarsalis medialis) dla skóry okolicy przyśrodkowej podudzia i stępu

• nervus plantaris medialis

• n. digitalis plantaris II abaxialis

• nn. digitales plantares communes II, III, IV (Ca), u Su brak IV

• ramus communicans n. digitalis plantaris communis III cum nervo digitali plantari communi IV (Su)

• nn. digitales plantares proprii II axialis, III abaxialis, III axialis, IV axialis, IV abaxialis (Ca), V axialis (Ca)

• nervus plantaris lateralis

• ramus profundus

• nn. metatarsei plantares II, III, IV (Ca)

• nn. digitales plantares proprii II axialis, III abaxialis, III axialis, IV axialis, IV abaxialis, V axialis

• n. digitalis plantaris communis IV (Su)

• nn. digitales plantares proprii IV abaxialis, V axialis

• n. digitalis plantaris proprius V abaxialis (Ca, Su)

U Ru:

• n. plantaris medialis

• nn. digitales plantares communes II, III

• n. digitalis plantaris proprius II

• nn. digitalis plantaris proprius III abaxialis

• ramus communicans cum nervo digitali dorsali proprio III abaxialis

• nn. digitales plantares proprii III axialis, IV axialis

• n. plantaris lateralis

• ramus profundus

• n. digitalis plantaris communis IV

• nn. digitales plantares proprii IV abaxialis

• ramus communicans cum n. digitali dorsali proprio IV abaxiali

• n. digitalis plantaris proprius V

U Eq:

• n. plantaris medialis (n. digitalis plantaris communis II)

• ramus communicans cum nervo plantari laterali

• n. digitalis plantaris proprius medialis

• ramus toricus (strzałka)

• ramus bursae podotrochlearis

• ramus vaginae tendineae m. flexoris digitorum profundus

• ramus cutaneus plantae

• ramus dorsalis - ściana skórna kopyta

Przechodzi do canalis semilunaris

• n. plantaris lateralis (n. digitalis plantaris communis III)

• ramus profundus

• n. metatarseus plantaris communis II (lateralis)- gubi się w połowie śródstopia

• n. metatarseus plantaris communis III (medialis) - (silniejszy), biegnie wzdłuż m. interosseus III (do końca dalszego kości rysikowych), potem przechodzi na przyśrodkową powierzchnię stawu pęcinowego, łączy się z n. metatarseus dorsalis nervi fibularis profunda - skóra właściwa korony i ściany kopyta

• n. digitalis plantaris proprius lateralis

• ramus dorsalis

Nervus fibularis communis z fossa poplitea kieruje się dopalcowo, pomiedzy m. biceps i caput laterale m. gastrocnemii, oddając:

• ramus muscularis m. bicipitalis femoris

• n. cutaneus surae laterales

• n. cutaneus surae cranialis

i poniżej caput fibulae dzieli się na:

• n. fibularis superficialis

• n. cutaneus dorsi pedis medialis s. tibialis

• n. digitalis dorsalis proprius II abaxialis (Ca)

• nn. digitales dorsales communes II, III, IV (Eq brak)

• nn. digitales dorsales proprii II axialis, III abaxialis et axialis, IV axialis et abaxialis, V axialis (Eq brak)

• n. digitalis dorsalis proprius V abaxialis (Ca)

• n. fibularis profundus (biegnie razem z a. tibialis cranialis)

• ramus laterales (Eq, Ru, Su - n. metatarseus dorsalis III)

• ramus muscularis m. extensoris digitalis pedis brevis

• nn. metatarsei dorsales communes III, IV (Eq III)

• n. digitalis dorsalis proprius III s. lateralis (Eq)

• ramus communicans cum nervo digitali dorsali communi III (Ru, Su)

• nn. digitales dorsales proprii III axialis et IV abaxialis

• ramus communicans cum nervo digitali plantari proprio III axialis (Ru, Su)

• ramus communicans cum nervo digitali plantari proprio IV axialis (Ru, Su)

• ramus medialis (Eq - n. metatarseus dorsalis II)

• ramus muscularis

• n. metatarseus dorsalis communis II

• n. digitalis dorsalis proprius II s. medialis (Eq)

• ramus communicams cum nervo metatarseo plantari mediali (Eq)

19

---