tOPIEKA, WYCHOWANIE, POMOC

1. definicja pojęcia opieka, ujęcie wąskie i szerokie (wg Kamińskiego)

- definicja - Kamiński:

• ujęcie wąskie - świadczenia materialne i psychiczne w stosunku do osób niezdolnych do zaspokojenia potrzeb, nie mogących dać sobie rady w życiu, dotkniętych klęską życiową;

• ujęcie szerokie - pomoc udzielana społeczeństwu w celu zapobiegania wszelkiemu nieprzystosowaniu, dezintegracji społecznej, brakom zdrowotnym, materialnym i moralnym

- trzy główne elementy opieki:

• przedmiot - wł. podmiot - dziecko

• podmiot - sprawujący opiekę

• treść - środki, czynności podjęte w toku opieki

2. cechy konstruktywne opieki

- sytuacja zagrożenia - zespół czynników oddziaływujących na dziecko negatywnie: potencjalnych lub rzeczywistych;

- brak lub ograniczone możliwości przezwyciężenia sytuacji zagrażającej przez samo dziecko - odwołanie do relacji opiekun - podopieczny;

- wypełnienie społecznej funkcji opieki nad dzieckiem - związek między zaspokojeniem potrzeb dziecka a zaspokojeniem oczekiwań społecznych;

- potrzeba interwencji z zewnątrz z uwagi na braki uniemożliwiające przezwyciężenie sytuacji zagrożenia

3. funkcje i rodzaje opieki

- funkcje wg Dąbrowskiego:

• homeostatyczna - zaspokajanie potrzeb w celu utrzymywania homeostazy

• regulacyjna - regulowanie i rozbudzanie potrzeb, ich granic, norm i sposobów zaspokajania:

- wytwarzanie odporności na ograniczenia i udaremnienia potrzeb

- utrwalanie i rozwijanie potrzeb pozytywnych

- aktualizowanie potrzeb potencjalnych

- kompensowanie potrzeb niezaspokojonych

- uświadamianie potrzeb, przyswajanie właściwej ich hierarchii

- kształtowanie potrzeb kompromisu w sytuacji zderzeń lub sprzeczności niektórych potrzeb

- profilaktyka i terapii potrzeb chorobowych, hamowanie potrzeb nienasyconych

• usamodzielniająca - doprowadzenie do względnej samodzielności i niezależności życiowej

• socjalizacyjna - uspołecznianie i ukulturalnianie potrzeb oraz standardów i sposobów ich zaspokajania

- rodzaje - Dąbrowski:

• profilaktyczna - ukierunkowana na zapobieganie sytuacjom zagrożenia; usuwanie bądź neutralizowanie czynników zagrożenia;

• interwencyjna - postać ratownictwa; ukierunkowana na usunięcie podmiotu opieki spod wpływów już działających czynników zagrożenia;

• kompensacyjna - ukierunkowana na usuwanie lub neutralizowanie następstw zagrożenia rzeczywistego;

4. podobieństwa i różnice między opieką a działalnością socjalną

opieka	Działalność socjalna
Zawiera się w działalności socjalnej	Pojęcie szersze, zawierające w sobie elementy ratownictwa, opieki, pomocy, kompensacji
Obejmuje osoby nieudolne	Obejmować może wszystkich

5. kryteria opieki (wg Dąbrowskiego)

- podmiot i charakter opieki:

• rodzinna - w rodzinie normalnej, zastępczej, pełnej, niepełnej, wiejskiej, miejskiej, dużej, małej

• społeczna - normalna (powszechna, zakładowa, funkcja opiekuńcza instytucji społcznych) i interwencyjno-kompensacyjna (kompensacja niedostatków opieki rodzinnej, niedostatków rozwojowych, szkód losowych)

• interpersonalna - podejmowana przez jednostki wobec siebie w sposób nieformalny, spontaniczny, bezinteresowny

- wiek podopiecznych:

• nad dziećmi

• nad młodzieżą

• nad dorosłymi

• nad starszymi

- stany i role życiowe

• nad rodziną

• nad macierzyństwem

- czas:

• doraźna

• okresowa

6. opieka międzyludzka, podział, rodzaje

- opieka międzyludzka - Dąbrowski - zaspokajanie potrzeb ponadpodmiotowych; potrzeb podopiecznego wynikających z przyjęcia za niego odpowiedzialności przez opiekuna, zaspokajanie w sposób ciągły (permanentnie i cyklicznie), bezinteresowne, w nawiązaniu stosunku z podopiecznym

- rodzaje:

• profilaktyczna - działania zapobiegające powstawaniu niekorzystnych stanów, sytuacji, które utrudniałyby zaspokojenie potrzeb opiekuńczych; działania wyprzedzające

• zbieżna - normalna; działania zwykłe

• interwencyjna - podejmowana w sytuacjach realnego zagrożenia, a jej celem jest usuwanie zagrożeń i przywracanie normalnego stanu równowagi; działania w sytuacji zagrożenia

• kompensacyjna - zastępowanie utraconych przez wychowanków pewnych wartości opiekuńczych i wyrównywanie określonych strat, niedostatków poprzez organizowanie zastępczego opiekuna

• rewalidacyjna - podejmowana wobec osób, u których występują wyraźne odchylenia od psychofizycznej normy w stosunku do których istnieje możliwość podjęcia działań opiekuńczych

• lecznicza - działania polegające na zaspakajaniu potrzeb chorobowych a ich zaspokojenie warunkuje powrót do zdrowia

7. podstawowe ogniwa systemu opieki nad dzieckiem

- instytucje wychowania naturalnego:

• rodzina

• grupa rówieśnicza

• środowisko sąsiedzkie

- instytucje szkolne

• świetlica szkolna

• internat

• półinternat

• klub uczniowski

• zespoły socjoterapeutyczne

• klasy terapeutyczne

• zajęcia pozalekcyjne

- instytucje wychowania pozaszkolnego

• placówki opieki częściowej: rekreacyjna, wychowawcze, profilaktyczno-wychowawcze

• pogotowia opiekuńcze

• ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

• placówki opieki całkowitej: opiekuńcze, resocjalizacyjne

8. polityka opiekuńcza

- sprawdzanie funkcjonalności wszelkich programów opiekuńczych

- regulacja stosunków między państwem a organizacjami pozarządowymi zajmującymi się opieką

- podnoszenie kwalifikacji i szkolenia pracowników instytucji opiekuńczo-wychowawczych

- wykorzystywanie osiągnięć naukowych do działalności praktycznej

9. definicja wychowania

- proces intencjonalnego oddziaływania zmierzający do ukierunkowania, wsparcia, skorygowania całościowego rozwoju jednostki, lub fragmentu jej osobowości (Jankowski);

10. podobieństwa i różnice między działalnością opiekuńczą a wychowawczą

opieka	wychowanie
Pierwotna (w filogenezie, ontogenezie, procesie opiekuńczo-wychowawczym)	wtórne
Odnosi się do wymagań stawianych przez właściwości tkwiących w naturze człowieka (potrzeby i niedyspozycje samoregulacyjne)	Odnosi się do tego czego jeszcze w strukturze osobowości człowieka nie ma (modele-wzorce osobowe)
Wyznaczana koniecznością zachowania istnienia i jego ciągłości; zaspokajanie potrzeb jednostki, stwarzanie warunków do ich zaspokajania	Wyznaczane koniecznością zachowywania, przekazywania i rozwijania dorobku kulturowego
Cel: Zaspokajanie potrzeb opiekuńczych jednostki	Cel: kreatywny rozwój osobowości jednostki, wspomaganie rozwoju
Odbiorcą jednostka - wyznaczana potrzebami jednostki	Odbiorcą społeczeństwo - wyznaczane wymaganiami społeczeństwa
Dokonywana bez względu na system wartości	Oparta na systemie wartości

11. definicja, cechy i podziały pomocy

- Pomoc - Dąbrowski - współdziałanie z podmiotem w sytuacji trudnej w realizacji na normalnym poziomie jego aktywności podstawowej, przywracaniu normalności tej sytuacji, zapobieganiu aktualizacji sytuacji trudnej albo na ułatwianiu lub uefektywnianiu sytuacji będących w granicach normy;

- rodzaje:

• kryterium merytoryczne i instytucjonalne

- prawna

- drogowa

- eschatologiczna

- ekonomiczna

- medyczna

- pedagogiczna

- psychologiczna

- społeczna

• etyczne

- interweniowanie

- wyręczanie

- utrudnianie

• podmiotowe

• przedmiotowe

• zasadności

• znaczenia

12. podobieństwa i różnice opieki i pomocy

opieka	pomoc
Obejmuje jednostki niezdolne do samodzielnego życia	Obejmuje jednostki w sytuacji trudnej
Bierze za jednostkę odpowiedzialność	brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
Asymetryczne zależności między opiekunem a podopiecznym	Symetryczne zależności (niekoniecznie asymetryczne)
Charakter ciągły, bezinteresowny	Charakter może być doraźny, okresowy, wzajemny, zwrotny
Trwały układ - stosunek opiekuńczy	Nie wymaga trwalszych więzi interpersonalnych i bezpośrednich styczności
Dla niego i za niego	Dla niego, ale nie za niego

13. definicja pedagogiki opiekuńczej, jej przedmiot, zadania i funkcje

- pojęcie - nauka o funkcjach, zadaniach, zasadach, formach i metodach opieki, wychowaniu przez opiekę i wychowaniu opiekuńczym

- przedmiot - zjawisko opieki nad dziećmi i młodzieżą: osieroconymi, opuszczonymi, zaniedbanymi a także osobami w innych kategoriach wieku znajdującymi się w trudnej sytuacji życiowej

- zadania:

• badanie i poznawanie warunków życia ludzi oraz ich potrzeb - funkcja opisująco-deksryptywna

• wyjaśnianie badanych faktów z zakresu działalności opiekuńczej oraz ustalanie związków i zależności między nimi - funkcja eksplanacyjna

• prognozowanie działalności opiekuńczo-wychowawczej poprzez opracowywanie nowych modeli działalności opiekuńczej - funkcja prognostyczna

POTRZEBY

1. definicja potrzeby

- Jaroszyński - brak czegoś, wprowadzający organizm w niepożądany stan

2. składniki potrzeb

- podmiot

- przedmiot

- powód

3. klasyfikacja potrzeb ludzkich:

- Maslow:

• samorealizacji

• estetyczne

• wiedzy i rozumienia,

• szacunku i uznania,

• przynależności i miłości,

• bezpieczeństwa,

• fizjologicznie

- Okoń:

• podstawowe - wiążące się z biologicznymi funkcjami organizmu i z wytworzoną strukturą osobowości

• pochodne - wynikające z poszukiwania środków zaspokojenia potrzeb podstawowych;

4. klasyfikacja potrzeb dzieciństwa

- potrzeby dzieciństwa - swoiste właściwości osobowe najmłodszych dzieci (w granicach do końca wieku przedszkolnego), dziedziczne i nabyte, których zaspokojenie warunkuje jakość ich życia, wielostronny rozwój, przystosowanie się do ludzkiego świata i znalezienie w nim swego miejsca;

- klasyfikacja - Tyszkowa:

• przywiązania - bliskiego, fizycznego

• stymulacji zmysłowej i społeczno-uczuciowej

• stałości otoczenia - zwłaszcza osobowego

• wzrostu i rozwoju

• znaczenia i ważności

• aktywności przedmiotowej (zabawowej) w środowisku

• oparcia, wzoru

• relacji partnerskich

• poczucia własnej tożsamości i wartości

• eksperymentowania w pełnieniu różnych ról społecznych

5. dychotomiczny podział potrzeb

- obiektywne - subiektywne:

• Tomaszewski

• potrzeba jako obiektywna zależność człowieka od otoczenia oraz w pewnym zakresie subiektywne doznawanie tej zależności w sensie homeostazy

- zaktualizowane - potencjalne

• Przecławski

• potrzeby jako już realne właściwości oraz jako mogące się pojawić w określonych warunkach

- pierwotne - wtórne

• Szewczuk

• potrzeby z którymi człowiek się rodzi oraz które pojawiają się w trakcie rozwoju

- powszechne - indywidualne

• Obuchowski

• potrzeby jako właściwości wszystkich ludzi oraz mające charakter czysto indywidualny

- niedostatku - rozwoju

• Maslow

• potrzeby mające znaczenie podstawowe dla zachowania życia oraz służące wyższemu, kulturalnemu rozwojowi i samorealizacji

- kapitalne - pochodne

• Pieter

• potrzeby mające dla ludzi największe znaczenie oraz ich pochodne

- społeczne - jednostkowe

• Kamiński

• potrzeby odczuwane przez członków wielu różnych grup społecznych o których sądzą że w ich zaspokojeniu muszą dopomagać instytucje publiczne oraz potrzeby posiadające cechy indywidualne

- nasycone - nienasycone

• Keynes

• potrzeby których zaspokojenie można utrzymać we względnie stałych granicach, możliwych do optymalnego nasycenia oraz których zakres stale narasta

- normalne - chorobowe

• Obuchowski

• potrzeby uznawane jako normalne u ludzi oraz wynikające z określonego stanu chorobowego

- pozytywne - negatywne

• negatywne - których zaspokojenie godzi w ich podmiot i wyrządzają szkodę innym

- dzieciństwa - dorosłości

- samozachowania - rozmnażania

6. potrzeby ponadpodmiotowe (definicja, wyznaczniki)

- potrzeby ponadpodmiotowe - te spośród całości potrzeb jednostek, których nie są one zdolne (przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie) samodzielnie zaspokajać i regulować

JAN BOSKO

ORATORIUM

1. system prewencyjny oparty na trzech filarach:

- rozum - Sfera dyscyplinarna oparta była na zasadzie rozumności: z jednej strony pełna swoboda, ale z drugiej strony regulamin: jasny, zrozumiały dla chłopców i często im przypominany

- religia - Bosko ewangelizował wychowując i wychowywał - ewangelizując; poszukiwanie w sercu wychowawcy i wychowanka wszystkiego co dobre, sprawiedliwe i pozytywne

- miłość - postawa wychowawcy charakteryzująca się pełnym miłości zatroskaniem o rozwój wychowanka, pragnieniem dla niego dobra

2. kary:

- nigdy nie karać.

- Jeśli to konieczne - wychowawca musiał wybrać jak najbardziej odpowiedni moment dla niego, wymierzając mu karę nie w obecności innych i nie od razu, ale po pewnym czasie, dając mu przy tym czas na refleksje, a sobie samemu czas na dojście do równowagi. Przy wykonaniu kary winno się tak oddziaływać, aby pozostawić wychowankowi nadzieję przebaczenia

3. czas pracy był przeplatany wypoczynkiem i rozrywką

4. wysokie wymagania stawiane wychowawcom - (asystencja - jako stała obecność wychowawcy wśród wychowanków); Dobry wychowawca powinien odznaczać się⁶⁸:

- miłością pedagogiczną - zarówno w stosunku do powierzonego mu chłopca, jak i do ideałów wychowawczych, które chce mu przekazać;

- taktem pedagogicznym - pozwalającym wychowawcy wyczuć  stosowny moment do zwrócenia wychowankowi uwagi 

- autorytetem osobistym - wewnętrznym i zewnętrznym;

- zdolnością zawieszania swego sądu i umiejętnością podjęcia ryzyka zaufania młodym wbrew faktom i wykroczeniom;

- umiejętnością prowadzenia dialogu i brakiem dystansu - asystent staje się przyjacielem, któremu można wszystko powiedzieć, odkryć siebie bez obawy, że zostanie się wyśmianym, ukaranym.

5. Dużą wagę przywiązywał ksiądz Bosko do rekreacji, sportu, muzyki, teatru

6. oratorium - z jednej strony pomieszczenie służące nauce i rozrywce, a mieszczące się w okolicach kościoła, z drugiej zaś zebranie, w czasie których odbywają się w/w zajęcia.

7. słówko wieczorne - króciutkie przemówienia po modlitwach wieczornych, aby wyłożyć i utrwalić chłopcom jakąś myśl, prawdę , pouczenie

BRONISŁAW MARKIEWICZ

ZAKŁAD WYCHOWAWCZY

„POWŚCIĄGLIWOŚĆ I PRACA”

1. kompensowanie braku naturalnej rodziny oraz zapewnienie wychowankom pełnej opieki - aż do całkowitego usamodzielnienia się

2. nauka + praca + religia

3. powściągliwość jako wewnętrznie wzbogacająca człowieka i praca jako źródło szczęścia (umysłowa, duchowa, fizyczna)

4. wolność wychowanków w organizowaniu czasu wolnego; koła zainteresowań

5. metody:

- metoda uprzedzająca - Opiekun towarzyszył podopiecznemu przez cały dzień w czasie pracy, posiłków i czasie wolnym;

- nagrody i kary: kara po ustaleniu przewinienia, proporcjonalna, rozważna, w ostateczności, dostosowana do wychowanka, nie każda publiczna, zmieniająca wewnętrzne przekonania;

- przykład wychowawców i rodziców,

- wychowanie przez ruch i ćwiczenia fizyczne

- wychowanie przez pracę - praca obowiązkiem każdego dziecka, ale zgodnie z jego możliwościami fizycznymi i zdolnościami

6. brak koedukacji

7. samowystarczalność zakładu - praca na roli chłopców

KAZIMIERZ JEŻEWSKI

GNIAZDO SIEROCE, WIOSKA KOŚCIUSZKOWSKA

„WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ I DLA PRACY”

1. Gniazda sieroce

- jak wiejska rodzina

- wspólne wychowanie 10-12 chłopców i dziewczynek (koedukacja jak w prawdziwej rodzinie) przez bezdzietne małżeństwo

- otrzymywanie w tym celu obszernego i w pełni wyposażonego mieszkania i stałego miesięcznego wynagrodzenia

- wszystkie dzieci zwracały się do opiekunów: mamo, tato

- nie wymagano od przybranych rodziców specjalistycznego pedagogicznego wykształcenia

- Kształcenie zawodowe - jeden z podstawowych warunków przygotowania do samodzielnego życia.

- badania psy­chotechniczne dla ustalenia zainteresowań, zdolności i indywidualnych możliwości wychowanków przed wyborem dalszego kierunku kształcenia

2. wioska kościuszkowska

- zgrupowanie kilkunastu „gniazd" na jednym terenie w celu stworzenia lepszych warunków wychowania i opieki sierot

+ zimowa szkoła gospodarcza dla chłopców - wiedzę o uprawie roli i ogrodu, o hodowli inwentarza, o spółdzielczości i o naukach spo­łecznych

+ dwuletnia szkoła gospodarcza dla dziewcząt

+ kooperatywne warsztaty różnych zawodów potrzebne dla uprzemysłowionej wsi, przyjmujące młodzież z całego powiatu.

+ gimnazjum spółdzielcze, uniwersytet ludowy, liceum rolnicze lub ogrodnicze i wyższa szkoła instruktorów życia wsi

3. Praca jako środek wychowawczy

- wyrabiała u wychowanków poczucie własnej godności oraz przekonanie, że własną pracą należy zarobić na własne utrzymanie.

- Każdy wychowanek miał „wydzielone sobie zajęcie", przy czym było ono dostosowane do jego sił, możliwości i skłonności.

- należało doprowadzić do tego, aby dziecko widziało owoce swojej pracy i jednocześnie orientowało się w celowości wykonywanych przez nie zajęć.

- wychowanek przez własną pracę przysposabiał się do samodzielnej pracy.

- wychowanie moralne powinno się uzupełniać z wychowaniem fizycznym i troską o zdrowie dzieci.

- dziecku miało czas na wypoczynek, zabawę i naukę.

- zwracanie uwagi na czystość ciała i dbałość o higienę.

4. Wychowanie rodzinne - podstawowym środowiskiem wychowania jest i powinna być rodzina. rodzina zastępcza winna czuwać nad fizycznym i moralnym dobrobytem i rozwojem dzieci

KAZIMIERZ LISIECKI

OGNISKO WYCHOWAWCZE

„NIC ZA DARMO”

1. Podstawą systemu wychowawczego „Dziadka” było:

- Założenie, że dzieci są z natury dobre, ale u niektórych to dobro trzeba wydobyć;

- Zrozumienie, że wychowanek ma swoje potrzeby, a oprócz tego potrzebuje ciepła, serca i pomocy dorosłych;

- Uczenie życzliwości wobec ludzi;

- Głębokie poczucie solidarności koleżeńskiej, podkreślenie wartości zbiorowego wysiłku, pracy na rzecz ogółu;

- Uczenie samodzielności, pomocy słabszym i potrzebującym;

- Wyrabianie w wychowankach poczucia honoru i własnej wartości.

- Mówił, że dziecko z natury, jako słabe fizycznie i niedojrzałe społecznie, wymaga pomocy i opieki ze strony dorosłych, ale nie powinna być to opieka z łaski i miłosierdzia, lecz wynikająca z prawa dziecka do opieki i wychowania.

- Dbając o wszechstronny rozwój wychowania, doradzał mu wybór drogi życiowej, prognozował linię życia każdego dziecka, które znajdywało się pod jego opieką.      

- Wielka wartością metod Kazimierza Lisieckiego było z jednej strony szybkie usamodzielnienie, a z drugiej umiejętność utrzymywania stałych kontaktów z byłymi wychowankami, którzy w myśl zasady „nic za darmo” pomagali ogniskom.

2. nowy typ placówki opiekuńczej, tzw. ognisko, gdzie sierotom, dzieciom opuszczonym i pozbawionym warunków do rozwoju w rodzinie zapewniano troskliwą opiekę:

- jako forma pośrednia, łącząca walory środowiska naturalnego i dobrze funkcjonującej placówki opiekuńczej.

- Wychowankowie przebywali tam cały dzień, ale na noc z reguły wracali do swych domów rodzinnych, tylko dla nielicznych, którzy nie mieli, dokąd wracać, funkcjonował niewielki hotelik.

- posiłki, odzież, przybory szkolne, pomoc w nauce.

- miejsce zabawy, pracy i odpoczynku, w ciepłej rodzinnej atmosfery, czego zwykle brakowało w domach rodzinnych

3. Lisiecki ojcem i opiekunem, rzecznikiem i sędzią, przyjacielem i wychowawcą. Dzieci nazywały go „Dziadkiem”, byli tu też „wujkowie” i „stryjkowie”, tj. inni młodsi wychowawcy- najczęściej usamodzielnieni wychowankowie ognisk.

4. dbałość o dobro dziecka i jego prawa - dwie zasady:

- zasadę godności i honoru - „wstyd za zło”

- zasadę pracy na rzecz ogółu - „nic za darmo”, włączali się także rodzice wychowanków

5. Praca miała różne formy: dyżurów, remontów, naprawy sprzętu, pracy zarobkowej itp. Wykonywali ja wszyscy, każdy według swoich umiejętności

6. Co tydzień miało miejsce rozliczanie wychowanków zachowania, nauki i pracy.

7. najdotkliwsza kara za przewinienia był tzw. Urlop z ogniska - wychowanek był odsyłany z placówki na określony czas.

8. Nagrody: wyróżnienie na apelu, ucałowanie publiczne przez „ Dziadka” (wyjątkowo wysoko cenione), wyjazd na kolonie lub obóz.

9. Samorządność:

- odpowiedzialność,

- umiejętność podporządkowania się koledze,

- sumienne wykonanie powierzonego zadania,

- samoobsługa.

- Starsi pomagali młodszym, opiekowali się nimi i wychowywali. Swoją postawą dawali im wzory prawidłowych zachowań.

- kanony moralne jak: „honor gromady”, `nic za darmo”, „godność osobista” pomagały się przyznać do własnych błędów i wykroczeń,  naprawić wyrządzone szkody, przyznać sobie karę.

10. „Kazania Dziadka” to jedna z metod bezpośredniego wpływu przez pogadanki, a w zasadzie głośne rozważania na tematy ogólnospołeczne, filozoficzne, moralne, ale także o charakterze organizacyjno- porządkowym, podczas których „Dziadek” przekazywał swoim wychowankom określone ideały, wartości, wskazywał im drogę postępowania.

11. metoda „przywarsztatowego” kształcenia wychowawców. - Wychowawcami starsi wychowankowie.

- doradztwo i partnerska pomoc młodszym wychowankom.

- wysokie wymagania.

- odpowiedzialni za to aby dziecko w ognisku czuło się dobrze, aby zaakceptowało reguły i zasady pobytu, aby czuło zrozumienie, miłość i ciepło rodzinne.

- jeśli dzieci garnęły się do wychowawcy, to przedłużał z nim kontrakt, w przeciwnym wypadku dziękował za współpracę.

JANUSZ KORCZAK

DOM DZIECKA

1. System wychowawczy zastosowany w domu dziecka oparty na samorządności w trzech aspektach:

1. współgospodarzenie

- szacunek dla pracy, narzędzi pracy, najlepszych pracowników wśród pracowników i personelu

- narzędzia pracy umieszczone w najbardziej wyeksponowanym miejscu domu

- prawie wszystkie prace samoobsługowe wykonywali sami wychowankowie

- sporządzanie listy dyżurów czystości i porządku do których wychowankowie zgłaszali się dobrowolnie

- ustanowienie jednostki pracy równej pół godziny wysiłku; bilans miesięczny pracy określał pozycję osoby w zespole; po otrzymaniu odpowiedniej liczby jednostek wychowankowie otrzymywali pocztówki pamiątkowe;

2. współzarządzanie

- godność króla i królowej wybieranych przez wychowanków, jako osób najbardziej popularnych

- Rada Samorządowa złożona z reprezentantów poszczególnych grup wychowanków; ustalała przepisy i prawa normujące wszystkie podstawowe dziedziny życia zakładu i obowiązujące wszystkich bez wyjątku

- Sąd Koleżeński - stojący na straży tych praw i ich przestrzegania; rozstrzyga wszelkie kwestie sporne, konflikty; działał na podstawie specjalnego kodeksu

- Sejm dziecięcy - najwyższa instancja samorządowa; organ wybitnie ustawodawczy. Zajmował się sprawami wykraczającymi poza kompe­tencje sądu koleżeńskiego i rady samorządowej. obradował raz w roku pod oso­bistym przewodnictwem Janusza Korczaka.

3. oddziaływanie opinii publicznej

- gazetka tygodniowa - cotygodniowy bilans życia domu; rejestrowanie i omawianie problemów, trosk, radości pojedynczych wychowanków i całego zakładu; gazetki redagowali wszyscy

- plebiscyt życzliwości i niechęci (głosowanie ustne lub pisemne, wyrażające uczuciowy stosunek dziecka do współmieszkańca lub całej gromady wychowanków) wypełniany systematycznie kilka razy w roku charakteryzujący atmosferę wzajemnych stosunków i pozycje wychowanków

2. Inne narzędzia wychowawcze:

• zakłady były rodzajem umowy ustnej lub pisemnej, zawieranej z samym sobą w obecności wychowawcy. Zwycięzcy w wal­ce z samym sobą zgłaszali się po symboliczną nagrodę — dwa skromne cukierki od Pana Doktora.

• listy wczesnego wstawania wprowadził Korczak do codziennego życia wychowanków w celu rozwijania pozytywnej cechy charakteru silnej woli

• kwalifikacje obywatelskie - odpowiednie miana obywatelskie nadawane na podstawie wyników plebiscytu życzliwości i niechęci „uciążliwy przybysz”, „obojętny mieszkaniec”, „miły towarzysz”, „obywatel”, „przyjaciel dziecka”, „pracownik” oraz „zasłużony pracownik”; ujemne wyniki wiązały się z ograniczeniami ,dodatnie dawały przywileje ,stosowane były corocznie miesiąc po przyjściu wychowanków do szkoły

• listy podziękowań i przeproszeń jako rejestr dobra i uczciwości. Podziękowania i przeproszenia zapisywane były na listach, wychowawca odczytywał je codziennie wieczorem;

• skrzynka do listów - urządzenie, które w znacznym stopniu sprzyjało rozbudzaniu aktywności poznawczej oraz samowychowawczej. Pozwalała odkładać podejmowane decyzje i zastanawiać się nad nimi, zmuszała do przemyślenia stawianych pytań, zachęcała je do dociekliwości;

• tablica - wprowadzenie porządku w organizacji pracy zakładów opiekuńczo-wychowawczych. Wywieszano na niej plan dnia, zarządzenia, polecenia, ogłoszenia oraz zawiadomienia, skłaniające dzieci i wychowawców do zorganizowanej planowej pracy; Zarządzenia, ogłoszenia, plany pracy i spra­wozdania, listy dyżurów, „wyroki" Sądu itd. ogłaszano na tablicy ściennej, by dzieci o wszystkim wiedziały, wszystko rozumiały, nic nie przeoczyły.

• opieka starszych dzieci nad nowo przybyłymi i powstające w ten sposób z czasem całe rodziny opiekunów i podopiecznych - system opiekunów

• opieka medyczna (pożywne posiłki, codzienny pomiar wagi i wzrostu; nocna piecza nad wychowankami) i dbałość o higienę życia (przestronne sypialnie, umywalnie, komplet przyborów toaletowych dla każdego wychowanka, cotygodniowy obrzęd kąpieli, nauka techniki mycia ciała; własna nieanonimowa znaczona bielizna)

• przywarsztatowe przygotowanie wychowawców - wychowawcami stawali się najczęściej starsi, usamodzielniający się wychowankowie, którzy w zamian za pozostanie przy zakładzie (w bursie) pełnili kilkugodzinne obowiązku opiekuńczo-wychowawcze

• Kalendarz Domu zawierał wybrane dni (daty), które były w szczególny sposób obchodzone. Dzieci miały wtedy specjalne prawa, zależne od charakteru Dnia, który niekiedy upamięt­niał jakieś specjalne wydarzenia w życiu Domu, czasem związane z uchwaleniem po­cztówki pamiątkowej. Były więc dni „zegar­ka", „brudasa", „pierwszego śniegu", „naj­krótszego dnia w roku", „imieniny kuchni", „dzień zachęty" itp.

• Skrzynka znalezionych rzeczy wdraża­ła do poszanowania własności dziecka i przeciwdziałała przywłaszczaniu sobie cu­dzych rzeczy. Przeniesione do oszklonej sza­fy znalezione rzeczy wydawano o określonej godzinie.

• pocztówki pamiątko­we — za szczególne zasługi i osiągnięcia, np. sumienne dyżury, opiekę i pomoc przy „rehabilitacji" kolegi, który przyrzekł popra­wić się itp. Zdarzały się też pocztówki z przestrogą. Skromne te kartki z kwiatkiem lub widoczkiem, z podpisem Doktora i pie­częcią Domu, to wprawdzie pamiątki symbo­liczne, ale wyrażające istotne dla dzieci treści. Niejednokrotnie sprawiały one dziecku dużą satysfakcję, bo były wyrazem uznania, społe­cznej opinii. Dla wielu dzieci były cennym wspomnieniem pobytu w Domu Sierot, prze­chowywanym pieczołowicie w „skarbczyku rodzinnych pamiątek".

• mały sklepik z przyborami szkolnymi, w którym Korczak odbywał niejednokrotnie długie rozmowy z wychowankami i zawierał z nimi zakłady (wychowankowie zobowiązywali się dokonać zmian w swoim charakterze czy zachowaniu).

3. ideał wychowawcy - właściwy dobór wychowawców. Buntował się przeciw możnym protektorom kierującym do pracy w placówce osoby nieodpowiedzialne, ale „zasługujące na poparcie".

1. Podstawowym kryterium doboru - akceptacja wychowawcy przez wychowanków. o pracy wychowawczej w Domu Sierot decydowali wychowankowie w plebiscycie odbywającym się po okresie próbnej pracy wychowawcy.

2. odpowiednia postawa wychowawcy wobec siebie samego - refleksyjna wobec siebie i wobec otaczającej rzeczywistości pedagogiczne. przełamywanie własnej rutyny opartejna autorytecie cudzych poglądów. Rozmyślanie, poszukiwanie, nie lekceważenie nawet drobnych epizodów, zadawanie coraz to dalszych pytań - oto podstawowa zasada „rozumnego wychowawcy".

3. postawa wobec dziecka - respektowanie prawa dziecka do szacunku, prawa do poważnego traktowania jego spraw, do sprawiedliwego ich rozważania, szacunku dla tajemnicy dziecka, tolerancji dla żartu. optymizmu, pogody, serdecznej atmosfery,

HANS CHRISTIAN KOFOED

SZKOŁA DLA BEZROBOTNYCH

„POMOC DO SAMOPOMOCY”

1. cele szkoły

- Zbudowanie w człowieku szacunku dla samego siebie.
- Budowa zdrowia fizycznego i psychicznego
- Zaszczepienie w młodym człowieku nadziei na przyszłość.

2. miejsce pobytu dla tych, którzy nie mają gdzie spędzić swojego czasu wolnego

3. zajęcia

- resocjalizujące,

- dydaktyczne

- lecznicze.

4. dolary Kofoeda - wewnętrzna moneta szkolna - Zarobione dolary uczniowie przeznaczali na zakup posiłków i innych artykułów w szkolnej stołówce.

5. cel pracy:

- powrót na rynek pracy

- resocjalizacja

6. uczeń jako podmiot

7. aktywizowanie całych rodzin
   

1

http://www.nonameuwb.eu

---