LEKI PRZECIWGRZYBICZE

Grzybice dzieli się na powierzchniowe i uogólnione. Do grzybów wywołujących grzybice należą:

1. grzyby skórne - Dermatophyta - powodujące grzybice skóry, paznokci i włosów

2. drożdżaki - Candida = Monilia wywołujące:

- Blednicę błon śluzowych, skóry, narządów wewnętrznych i posocznicę;

- Kryptokokozę płuc czy o.u.n.;

3. pleśniaki (Aspergillus, Penicillium) wywołują

- Kropidlakowice płuc, narządów słuchu, zatok

- Pędzlakowice płuc

4. grzyby dimorficzne - prawie nie występują w Europie.

Przyczyny grzybic:

• choroby ( cukrzyca, choroby nowotworowe);

• stosowane leki (antybiotyki, cytostatyki, GKS);

• czynniki zawodowe ( rolnictwo, weterynaria);

• brak higieny osobistej, błędy żywieniowe (niedobór białka), błędy w ubiorze (złe buty);

Leki stosowane w leczeniu grzybic:

AMFOTERYCYNA B - antybiotyk polienowy prep. Am Bisone

• Uszkadza błonę komórkową grzybów, działa na wszystkie ludzkie grzyby patogenne;

• Nie działa na bakterie, chlamydie, wirusy; oporność pierwotna występuje rzadko;

• Słabo wchłania się po podaniu doustnym - w zakażeniach ogólnych musi być podawana dożylnie;

Działania niepożadane to głównie uszkodzenie nerek (zależnie od dawki) oraz zmniejszenie ilości hemoglobiny we krwi.

NYSTATYNA - antybiotyk polienowy

• Pochodzenie, budowa, mechanizm i zakres działania są podobne do amfoterycyny B;

• Oporność występuje rzadko; nie wchłania się z przewodu pokarmowego;

• Stosowana jest miejscowo w zakażeniach drożdżakami skóry i błon śluzowych ( jamy ustnej, gardła, przewodu pokarmowego i pochwy)

• Mianowana jest w jenostkach międzynarodowych 1jm = 0,33 mg

Preparaty: Nystatin - tabletki, Nystatyna - drażetki, puder leczniczy, tabletki dopochwowe, Macmiror Complex i Macmiror Complex 500( nystatyna + nifuratel) - maść i globulki dopochw.

Pozostałe antybiotyki polienowe to:

KANDICYDYNA - stos. miejscowo w drożdżycy pochwy;

NATAMYCYNA - stos. miejscowo w drożdżycy pochwy i okulistyce; prep.Natacyn -krople do oczu, Pimafucin - krem, drażetki, prep. złoż. Pimafucort;

PECILOCYNA - wariotyna - stosowana w grzybicach skórnych;

TRICHOMYCYNA - stosowana miejscowo w drożdżycy pochwy;

GRYZEOFULWINA - antybiotyk trójpierścieniowy otrzymany z różnych gatunków Penicillium

• Mech. Działania polega prawdopodobnie na uszkodzeniu ściany przez zahamowanie syntezy chityny (dlatego działa na grzyby mające w ścianie komórkowej chitynę) oraz hamowaniu syntezy RNA;

• Działa na grzyby skórne - lek po podaniu doustnym gromadzi się w unaczynionych nowo narastających warstwach skóry, chroniąć je w ten sposób przed zakażeniem;

• Ma działanie genotoksyczne i teratogenne ( przeciwskazany w ciąży i przeciwskazanie do poczęcia dziecka do 6 miesięcy)

• Stosowana w dermatomikozach skóry, włosów, paznokci

Działania niepożądane są liczne, ale rzadkie i łagodne: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, reakcje uczuleniowe, uszkodzenia nerek;

Preparaty: Gricin, Griseofulvin M - tabletki

FLUCYTOZYNA - syntetyczny lek przeciwgrzybiczy

• Hamuje biosyntezę białek (ulega przmianie do 5 - fluorouracylu i w ten sposób wbudowuje się w RNA);

• Działa na drożdżaki , ale szczepy oporne występują bardzo często - ok. 10%;

• Bardzo dobrze wchłania się z przewoduy pokarmowego, bardzo dobrze przenika do tkanek i płynu mozgowo-rdzeniowego;

• Stosowana do uogólnionych zakażeń drożdżakami - leczenie trwa nawet kilka miesięcy;

Działania niepożądane: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, leukopenia, trombocytopenia. Przeciwsazana jest w ciąży (działanie teratogenne) oraz w ciężkiej niewydolności nerek.

Preparat: Ancotil

POCHODNE IMIDAZOLU

Pochodne imidazolu i pokrewne im związki triazolowe - azole, hamują demetylację w syntezie ergosterolu zaburzając czynność błony.

Miejscowo i ogólnie stosuje się: KETOKONAZOL i MIKONAZOL

• Działają na większość grzybów patogennych dla człowieka;

• Działają również przeciwbakteryjnie (ziarenkowce Gram+) i przeciwpierwotniakowo;

• Mikonazol źle wchłania się z przewodu pokarmowego, podawany jest dożylnie przy stosowniu ogólnym;

• Ketokonazol dobrze się wchłania z p.pokarmowego, oba leki dobrze przenikają do tkanek, ale źle do o.u.n.;

• Stosowane są miejscowo w zakażeniach skóry i błon śluzowych narządów rodnych drożdżakami i innymi grzybami patogennymi;

• W uogólnionych zakażeniach stosowane są jako leki rezerwowe w lekkich przypadkach;

Działania niepożądane: mikonazol - po podaniu dożylnym powoduje zapalenie żył i zaburzenia rytmu serca; ketokonazol może hamować biosyntezę testosteronu i estradiolu powodując zaburzenia hormonalne; oba leki powodują nudności, wymioty, uczucie pełności w nadbrzuszu, gorączkę, wysypki; Ketokonazol wykazuje działanie teratogenne.

Preparaty mikonazolu: Daktarin (krem, żel), Gyno-Daktarin (krem dopochw.), Gyno-Femidazol (tabl.dopochwowe); ketokonazolu: Ketokonazol - tabletki, Nizoral - tabletki, globulki dopochwowe, szampon;

Miejscowo z tej grupy leków stosuje się: BIFONAZOL, EKONAZOL, FENTIKONAZOL, IZOKONAZOL, KLOTRIMAZOL, SULFONAZOL, TIOKONAZOL

Preparaty:

BIFONAZOL - Mycospor - roztwór, krem, żel, puder, szampon;

CLOTRIMAZOL - Clotrimazol - tabletki dopochwowe, maść, krem, płyn na skórę;

prep. Złożony - Triderm - klotrimazol + betametazon + gentamicina;

FENTIKONAZOL - Gynoxin - globulki, krem dopochwowy;

POCHODNE TRIAZOLOWE - ITRAKONAZOL I FLUKONAZOL

• w porównaniu z pochodnymi imidazolu, wykazują działanie wybiórcze i oba wchłaniają się z przewodu pokarmowego;

• oba są skuteczne w drożdżycy pochwy w jednodobowym podaniu;

• są bezpieczniejsze niż pochodne imidazolu;

• itrakonazol szybko przenika i gromadzi się w płytce paznokcia, dlatego stosowany jest w grzybicy paznokci;

Działania niepożądane: nudności, wymioty, wzdęcia, bóle i zawroty głowy, wzrost kreatyniny i kwasu moczowego w surowicy krwi. Itrakonazol powoduje szaroniebieskie zabarwienie płytki paznokcia i brązowa barwę moczu.

Preparaty:

Flukonazol - Diflucan - kapsułki, syrop; Fluconazole - kapsułki, tabletki;

Itrakonazol - Orungal - kapsułki, roztwór doustny;

CYKLOPIROKS

• ma szeroki zakres działania przeciwgrzybiczego;

• w dużych dawkach działa również przeciwrzęsistkowo, przeciwbakteryjnie i przeciwpierwotniakowo (działa na Staphyllococus aureus, Streptococcus sp., Klebsiella pneumoniae, Escherichia coli);

• hamuje transport leucyny do wnętrza komórki, uszkadza błonę komórkową;

• hamuje kaskadę kwasu arachidonowego, przez co działa przeciwzapalnie i przeciwuczuleniowo;

• bardzo dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego;

• stosowany jest w leczeniu drożdżycy skóry i pochwy, łupieżu pstrym, grzybicy paznokci;

Działania niepożądane: zaczerwienienie, pieczenie, mrowienie w miejscu podania.

Preparaty:

Batrafen - płyn, lakier, krem

Dafnegin - globulki dopochwowe, krem dopochwowy

Pirolam - zawiesina, żel, roztwór

INNE LEKI PRZECIWGRZYBICZE:

Pierwsze 3 działają również przeciwpierwotniakowo:

NIFURATEL - działanie ogólne (prep.złożony Macmiror Complex - nifuratel + nystatyna)

HYDROKSYSTYLBAMINA - działanie ogólne

POCHODNE CHINOLINY - CHLORCHINALDOL - działanie miejscowe (prep. Chlorchinaldin - tabl.do ssania czy prep. złożony Gynalgin - chlorchinaldol + metronidazol)

TERBINAFINA

• skuteczna w grzybicach skórnych i grzybicy paznokci - skuteczniejsza od gryzeofulwiny;

• nie działa na drożdżaki;

• przeciwskazana jest w niewydolności nerek i wątroby;

• może powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe i odczyny alergiczne skóry;

Preparaty:

Lamisil - tabletki, krem, płyn na skórę

AMOROLFINA - pochodna morfoliny

• działa jak terbinafina, dodatkowo działa na drożdżaki;

Preparaty:

Loceryl - lakier

W leczeniu grzybic stosuje się również m.in.:

• Alifatyczne kwasy tłuszczowe (np. undecylowy)

• Kwas salicylowy i benzoesowy oraz ich pochodne

• Nieorganiczne i organiczne pochodne jodu

LEKI PRZECIWWIRUSOWE

Wirus rozwija się wewnątrzkomórkowo. Chemioterapia niszcząca wirusy hamuje tylko poszczególne fazy rozwoju wirusa:

1. adsorpcja wirusa na powierzchni komórki - za pomocą receptorów;

2. przenikanie wirusa do wnętrza komórki (przeniesienie materiału genetycznego)

3. transkrypcja i translacja - replikacja wirusa

4. uwolnienie nowo utworzonych wirusów, rozpad komórki.

Grypa jest ciężką, bardzo zaraźliwą chorobą wywołaną wirusami z rodziny Orthomyxoviridae. Spowodowane przez nie pandemie charakteryzują się dużą śmiertelnością. Z wirusów typu A, B, C najbardziej niebezpieczne dla człowieka są typy A (2/3 wszystkich zakażeń) i B. Wirusy typu A szybko mutują i przebycie grypy nie chroni przed ponownym zakażeniem.

Leki stosowane w leczeniu grypy to:

AMANTADYNA

• hamuje adsorpcję i przenikanie wirusa do wnętrza komórki;

• działa in vitro na wirus A, zwłaszcza A2 oraz Pseudorabies, Arena, Rubella;

• stosowana jest zapobiegawczo u osób starszych, ale ma działanie lecznicze gdy zostanie podana w ciągu 24h od wystąpienia objawów grypy;

• nie ulega metabolizmowi;

Działania niepożądane: drżenie mięśniowe, niezborność ruchowa, zaburzenia mowy, niepokój, bezsenność, halucynacje, stany depresyjne (amantadyna stosowana jest w chorobie Parkinsona). Nie może być stosowana w ciąży - działa teratogennie.

Preparaty: Amantix - tabletki, roztwór; Viregyt K - kapsułki

RIMANTYDYNA

• działa jak amantydyna, jednak częściowo ulega przemianom w wątrobie, dlatego jest bardziej korzystna dla osób z niewydolnością nerek;

• jej właściwości farmakokinetyczne i interakcje nie są w pełni poznane, ale powoduje mniej działań niepożądanych;

INHIBITORY NEURAMINIDAZY - enzymu, który uwalnia powstałe w komórce wiriony umożliwiające zakażenie kolejnych komórek

Są to:

ZANAMIWIR i prolek OSELTAMIWIR

• skuteczne w leczeniu grypy A i B, skracają czas choroby o 1-3 dni tylko wtedy, gdy zostaną podane nie późnioej niż do 30-48h od zakażenia;

• są drogie, nie mogą być stosowane zapobiegawczo;

• zalecane są u osób powyżej 65 r.ż., z przewlekłymi chorobami oskrzeli i płuc (w tym w astmie), układu krążenia (ale nie w nadciśnieniu tętniczym), z osłabioną odpornością (leczenie cytostatykami, GKS) cukrzycą;

• zanamiwir podawany jest wziewnie, oseltamiwir - doustnie;

• w przypadku epidemii, leki te mogłyby stanowić jedyną realną szansę znacznego zmniejszenia śmiertelności;

Działania niepożądane: nudności, wymioty, zanamiwir u astmatyków może spowodować skurcz oskrzeli (konieczne podanie β2-mimetyku).

Preparat: zanamiwir - Relenza - proszek do inhalacji;

Leki działające na inne rodzaje wirusów:

• ANALOGI NUKLEOZYDÓW - nie zabijają wirusów, ale uniemożliwiają ich namnażanie;

ACYKLOWIR (ACV)

• Działa na wirus opryszczki (HSV-1, HSV-2), ospy wietrznej, półpaśca i prawdopodobnie działa na wirus Epsteina-Barr (EPV) wywołujący mięsaka Kaposiego u chorych na AIDS;

• Uważany jest za lek bezpieczny, nudności i wymioty występują rzadko

• Stosowany jest doustnie w leczeniu półpaśca i zapobieganiu nawrotom opryszczki skóry i błon śluzowych

• Dożylnie - w ciężkich zakażeniach HSV (opryszczka narządów rodnych, opryszczkowe zapalenie opon mózgowych)

• Acyklowir jest niesłusznie stosowany w opryszczce skóry w tym warg i błon śluzowych. Nie powinien być stosowany w postaci maści w leczeniu opryszczki wargowej! - nie przenika do wirusa opryszczki.

Preparaty:

Aciklovir - proszek do sporządzenia r-ru, tabletki

Heviran - tabletki

Zovirax - tabletki, krem, maść

WALACIKLOWIR

• Jest prolekiem i rozkłada się do acyklowiru i L-waliny;

• Wskazania do stosowania jak przy acyklowirze;

Preparat:

Valtrex - tabletki

FAMCIKLOWIR

• Prolek ulegający przemianie do czynnego metabolitu - pencyklowiru;

• In vitro penciklovir skuteczny jest przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B;

• Stosowany w leczeniu półpaśca;

• działania niepożądane to bóle głowy i nudności;

Preparat:

Famvir - tabletki powlekane

GANCIKLOWIR

• działą na HSV-1 i HSV-2, wirusa półpaśca, ospy wietrznej, wirus Epsteina-Barr oraz cytomegalowirusy;

• stosowany w postaci wlewów dożylnych, źle wchłania się z przewodu pokarmowego;

• jest bardzo toksyczny - uszkadza czynność krwiotwórczą szpiku, powoduje zaburzenia o.u.n., bóle i zawroty głowy, zaburzenia myślenia, drgawki;

• nie może być stosowany domięśniowo i podskórnie ze względu na silne odczyny miejscowe;

• przeciwskazany w ciąży i w czasie karmienia;

Preparat:

Cymevene

IDOKSYURYDYNA

• bardzo toksyczny analog pirymidyny, stworzony jako lek przeciwnowotworowy;

• stosowana miejscowo w zakażeniach wirusem opryszczki;

• wypierana przez acyklowir;

RIBAWIRYNA

• syntetyczny nukleozyd, działa na wirusy DNA (wirus opryszczki) i RNA (wirusy grypy A i B, paramiksowirusy, wirusy zapalenia przyusznic, odry);

• dobrze wchłania sie z przewodu pokarmowego, jest szybko metabolizowana;

• stosowana w postaci inhalacji, a w WZW-C u dorosłych w dawkach 400mg 2 razy na dobę;

CIDOFOWIR

• wykazuje dużą aktywność przeciw CMV - cytomegalowirusy i szczepom opornym na foskarnet i ganciklowir;

• stosowany głównie u chorych na AIDS z wywołanym przez wirus cytomegalii zapaleniem siatkówki;

• jest toksyczny - powoduje uszkodzenia nerek, szpiku, odczyny gorączkowe, zakażenia bakteryjne, duszności, biegunki, wymioty;

SORIWUDYNA

• wykazuje silne działanie przeciw VZV, HSV-1, EBV;

• hamuje replikację wirusowego DNA;

• stosowana w leczeniu półpaśca głównie u chorych z upośledzoną odpornością oraz w postępującymmartwiczym zapaleniu siatkówki wywołanym VZV;

• uważana jest za lek bezpieczny;

WIDARABINA

• ma szeroki zakres działania przeciwwirusowego (działa na DNA i RNA - wirusy);

• stosowana w leczeniu opryszczki HSV-1 i HSV-2 ale obecnie wypierana przez acyklowir;

• FOSKARNET

• Wywiera hamujące działanie na wszystkie wirusy Herpes oraz HIV; działa na HSV-1, HSV-2, VZV, CMV, EBV i HIV;

• Uniemożliwia wydłużanie łańcucha wirusowego DNA;

• Stosowany jest dożylnie, źle wchłania się z przewodu pokarmowego;

• Stosuje się go w zapaleniu siatkówki wywołanym przez CMV i w zakażeniach HSV opornych na acyklowir;

• Działanie toksyczne to uszkodznie nerek i stany hipokalcemiczne (chelatuje jony dwuwartościowe); inne działania niepożądane to olesne owrzodzenie narządów rodnych, stany gorączkowe, niedokrwistość;

• PALIWIZUMAB

• Bardzo drogi, nierefundowany w Polsce lek; monoklonalne przeciwciało zapobiegające zakażeniom syncytialnym wirusem oddechowym (RSV) u wcześniaków, u noworodków i niemowląt poniżej 6 miesiąca życia i i dzieci poniżej 2 roku życia, które leczone są min. 6 miesięcy z powodu dysplazji oskrzelowo-płucnych;

• Bardzo skuteczny, wstrzykiwany domięśniowo;

• Przeciwskazania to nadwrażliwość;

• Działania niepożądane: stany gorączkowe, odczyny w miejscu podania, kaszel, katar, wymioty, biegunki;

• INTERFERONY

To białka o małej masie cząsteczkowej wytworzone przez komórki organizmu w odpowiedzi na zakażenia wirusowe i inne bodźce. Wyróżnia się 3 typy interferonów:

α wytwarzane przez limfocyty;

β wytwarzne przez fibroblasty;

γ wytwarzane przez limfocyty uwrażliwione antygenem i komórki limfoidalne;

Interferony uzyskuje się na drodze inżynierii genetycznej. Interferon γ bez większego powodzenia próbowano stosować w chorobie nowotworowej. Interferon β stosuje się na początku leczenia w stwardnieniu rozsianym, ale z małą skutecznością.

INTERFERON α

• Uzyskiwany na drodze inżynierii genetycznej z E. Coli.

• Działa na wiele wirusów, ale ze względu na szereg innych właściwości biologicznych nie może być stosowany wyłącznie jako lek przeciwwirusowy;

• Łącząc się z receptorami hamuje proces transkrypcji i translacji, ale nie hamuje adhezji i wnikania wirusa do wnętrza komórki;

• Wpływa na procesy immunologiczne i zapalne;

• Hamuje podziały i namnażanie komórek;

• Musi być podawany pozajelitowo;

• Często wywołuje nadwrażliwość i uczulenia, powoduje gorączkę, dreszcze, bóle stawów i mięśni, przy dużych dawkach zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, utratę masy ciała;

• Skuteczny jest w białaczce kosmatokomórkowej, przewlekłej białaczce szpikowej i mięsaku Kaposiego;

• Może być stosowany w leczeniu niektórych chorych z przewlekłym zapaleniem wątroby typu Bi C;

Preparaty:

Alfaferone, Infergen, Roferon

INTERFERON β

• Stosowany w leczeniu SM;

• Działanie interferonu β-1b udowodniono w zapobieganiu ostrym rzutom SM, ale i w łagodzeniu przebiegu choroby przewlekłe postępującej;

• Leczenie tym lekiem jst bardzo drogie nawet dla chorych z krajów wysoko rozwiniętych;

Preparat:

Betaferon - liofilizat do zastrzyków podskórnych