Wstęp

Z dniem 1 stycznia 1999 roku weszły w życie dwie reformy w sferze zabezpieczenia społecznego w Polsce:

1. reforma systemu ochrony zdrowia - polegająca na zastąpieniu dotychczasowego systemu publicznej służby zdrowia systemem ubezpieczenia zdrowotnego, opartym o odrębną składkę

2. reforma systemu ubezpieczeń społecznych - w tym, w pierwszym etapie, gruntowna reforma systemu emerytalnego, polegająca na wprowadzeniu dwóch obowiązkowych filarów, z których pierwszy finansowany jest metodą repartycyjną, natomiast drugi metodą kapitałową

Reforma ubezpieczeń społecznych wprowadzona ustawą z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, poza reformą systemu emerytalnego, oznacza również:

1. reformę organizacyjno - finansową, polegającą na wyodrębnieniu, w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych:

1. funduszu emerytalnego - ze składką 19,52% podstawy wymiaru

2. funduszu rentowego - ze składką 13% podstawy wymiaru

3. funduszu chorobowego - ze składką 2,45% podstawy wymiaru

4. funduszu wypadkowego - ze składką docelowo od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru

jak też wprowadzeniu podziału składki między pracownika pracodawcę, w miejsce składki dotychczas opłacanej wyłącznie przez pracodawcę

2. wprowadzenie systemu indywidualnej ewidencji ubezpieczonych i płatników składek - pozwalającego na gromadzenie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w swych zasobach danych informacji niezbędnych dla ustalenia uprawnień i wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego

3. reformę organizacyjną Zakład Ubezpieczeń Społecznych - jako instytucji ubezpieczeniowej, której powierzono administracyjne wdrażanie zmian

Ubezpieczenie społeczne obejmuje praktycznie całą ludność kraju i zapewnia bezpieczne finansowe podstawy egzystencji jednostkom w sytuacjach, gdy z powodu choroby, inwalidztwa lub starości nie jest ona w stanie uzyskiwać przychodów z pracy zarobkowej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca swoim klientom kilkanaście rodzajów świadczeń, w różnych życiowych sytuacjach:

1. na rzecz rodziny i dzieci

1. zasiłek porodowy

2. zasiłek macierzyński

3. zasiłek wychowawczy

4. zasiłek opiekuńczy

5. zasiłek rodzinny

6. zasiłek pielęgnacyjny

7. świadczenia alimentacyjne

2. w przypadku choroby

1. zasiłek chorobowy

2. świadczenie rehabilitacyjne

3. renta szkoleniowa

4. zasiłek wyrównawczy

3. w przypadku długotrwałej niezdolności do pracy i śmierci żywiciela rodziny

1. renta z tytułu niezdolności do pracy

2. renta rodzinna

4. w przypadku starości

1. emerytura

5. inne

1. jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

2. dodatek pielęgnacyjny do emerytur i rent

3. dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej

4. zasiłek pogrzebowy

1. Renty

Podstawowymi świadczeniami wypłacanymi z Funduszu Świadczeń Społecznych są emerytury i renty, które 1998 roku przeciętnie miesięcznie otrzymywało 7 183,5 tys. osób (bez osób posiadających prawo także do świadczenia rolniczego). Specyficzny dla polskiego systemu emerytalno - rentowego jest duży odsetek rent z tytułu niezdolności do pracy w całym portfelu emerytalno - rentowym (37,6%).

Od kilku lat liczba emerytów i rencistów systematycznie wzrasta. Jednocześnie obniża się liczba ubezpieczonych, za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne. Fakt ten w sposób znaczący pogorszył proporcje między liczbą osób aktywnych zawodowo, opłacających składki a liczbą emerytów i rencistów oraz zachwiały równowagą finansową Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

1985	1990	1993	1995	1996	1997	1998
1: 2,63	1: 2,22	1: 1,89	1: 1,82	1: 1,79	1: 1,71	1: 1,69

Tabela nr 1: Stosunek emerytów i rencistów do osób aktywnych zawodowo, opłacających składki

Wykres nr 1: Przeciętna liczba osób pobierająca świadczenia emerytalno-rentowe z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych w latach `93 - `98

1.1 Renty z tytułu niezdolności do pracy

Udział tych rent w portfelu emerytalno - rentowym stanowi 37,6%.

W grupie rent z tytułu niezdolności do pracy znajdują się renty inwalidzkie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje w przypadku, o ile lekarz orzecznik uzna, że ubezpieczony jest niezdolny do pracy i o ile posiada on co najmniej 5 lat ubezpieczenia (okresów składkowych i nieskładkowych). Jeśli niezdolność do pracy powstała w wieku poniżej 30 lat, okresy te są odpowiednio krótsze - wynoszą od 1 roku do 4 lat. Spełniony musi być ponadto warunek, że niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia lub zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Renta może mieć charakter stały, o ile niezdolność do pracy jest trwała, i okresowy jeśli zostaje ona przyzna na okres wskazany w decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy obliczana jest jak emerytura w starym systemie.

24% kwoty bazowej + 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych + 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.

Kwota bazowa - przeciętne wynagrodzenie pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne.

Renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Jeśli całkowitej niezdolności do pracy towarzyszy również całkowita niezdolność do samodzielnej egzystencji, do renty przysługuje dodatek pielęgnacyjny.

Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie.

Ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nie przekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Emerytury i renty są waloryzowane w celu zachowania co najmniej ich realnej wartości w odniesieniu do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych. Jeżeli prognozowany wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych na dany rok jest wyższy od 110%, emerytury i renty waloryzuje się dwa razy w roku - od 1 marca i od 1 września. Jeżeli wskaźnik ten jest niższy od 110%, emerytury i renty waloryzowane są raz w roku - od 1 czerwca.

1.2 Renty rodzinne

Stanowią one 16,4% wszystkich wpłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych emerytur i rent.

Renty rodzinne to renty wypłacane na dzieci po śmierci jednego z rodziców, także renty na rzecz wdowy, wdowca lub innych jeszcze osób, które pracownik przed śmiercią utrzymywał bądź przyczyniał się do ich utrzymania.

Podstawową grupę śwadczeniobiorców ( około 50%) stanowią osoby w wieku 65 lat i więcej. Odsetek dzieci, w tym uczących się i studiujących do 25 roku życia, w całej populacji osób uprawnionych do renty rodzinnej wynosi około 30%.

Renta rodzinna wynosi:

1. dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

2. dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu

3. dla trzech i więcej osób - 95% świadczenia, które przysługiwały by zmarłemu

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna Jeżeli do renty ma prawo sierota zupełna, przysługuje jej dodatek dla sierot zupełnych.

1.3 Renty szkoleniowe

Rentę szkoleniową można przyznać osobie, która spełnia warunki przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy o która dodatkowo uzyska orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty.

Renta szkoleniowa nie może być niższa niż najniższa renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy.

Renta szkoleniowa przyznawana jest na okres 6 - ciu miesięcy, który może ulec skróceniu bądź wydłużeniu. Okres ulega skróceniu, gdy starosta zawiadomi organ rentowy:

1. o braku możliwości przekwalifikowania do innego zawodu

2. o tym, że osoba nie poddaje się przekwalifikowaniu zawodowemu

Wydłużenie okresu może nastąpić na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, maksymalnie jednak o 30 miesięcy. Tak wiec renta szkoleniowa może być maksymalnie pobierana przez 36 miesięcy.

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy jej wymiaru, natomiast 100% gdy niezdolność do pracy jest skutkiem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Renta ta nie przysługuje w przypadku osiągania wynagrodzenia lub dochodu.

2. Zasiłki

2.1 Zasiłki chorobowe

Rekompensatę utraconych zarobków ( dochodów) na skutek długotrwałej niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, od 36 dnia niezdolności, zapewnia Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Za pierwsze 35 dni niezdolności do pracy łącznie w roku kalendarzowym pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości nie mniej niż 80% tego wynagrodzenia z zakładu pracy. Koszty absencji chorobowej finansowane są więc z dwóch źródeł:

1. z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

2. ze środków zakładów pracy

Wydatki na zasiłki chorobowe stanowią drugą po emeryturach i rentach pozycję wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W 1998 roku wynosiły one 4,2 mld zł, czyli 6% wydatków na świadczenia pieniężne z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru zasiłków, a może być większa i wynosić 100% wymiaru, gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy, choroby zawodowej lub przypada na okres ciąży, a także od 91 dnia nieprzerwanej niezdolności do pracy.

Podstawowy okres zasiłkowy wynosi 6 miesięcy, a w razie gruźlicy - 9 miesięcy. Okres wypłaty zasiłku może być przedłużony przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na wniosek lekarza leczącego, o dalsze 3 miesiące, jeżeli chory rokuje odzyskanie zdolności do pracy.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagrodzeniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje również za okresy niezdolności do pracy przypadającej w czasie :

1. urlopu bezpłatnego

2. urlopu wychowawczego

3. tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania.

Odnotowanych jest wiele przypadków nadużywania przepisów w sposób niezgodny z intencją ustawodawcy, szczególnie w sektorze prywatnym, i to zarówno przez pracowników tego sektora, jaki i przez osoby pracujące na własny rachunek. Szczególne wśród osób pracujących na własny rachunek, średnia liczba dni wypłaty zasiłku chorobowego na 1 osobę jest alarmująco wysoka - w 1998 roku wyniosła 38,2 dnia, podczas gdy wśród wszystkich zatrudnionych w obydwu sektorach, publicznym i prywatnym, średnia ta wyniosła 18 dni. Na zjawisko to ma wpływ niewątpliwie fakt, że osoby pracujące na własny rachunek mają prawo do zasiłku chorobowego, o ile ich choroba trwa nieprzerwanie 30 dni.

Zaobserwowany jest niepokojący wzrost wypłat zasiłków chorobowych po ustaleniu stosunku pracy.

Nowa ustawa z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - wprowadziła regulacje mające wzmocnić kontrolę prawidłowości orzekania o niezdolności do pracy i wykorzystania zwolnień lekarskich. Należą do nich:

1. obowiązek złożenia w zakładzie pracy lub oddziale Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenia o niezdolności do pracy w ciągu 7 dni od daty jego wystawienia (dotychczas termin wynosił 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje ).

2. ograniczenie możliwości otrzymania zasiłku z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu ubezpieczenia chorobowego oraz ograniczenie do 200% przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego po ustaniu ubezpieczenia

3. wprowadzenie okresu wyczekiwania - 30 dni dla osób ubezpieczonych obowiązkowo i 180 dni dla osób podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu ( są to między innymi chałupnicy , agenci, osoby prowadzące działalność zarobkową na własny rachunek)

4. wprowadzenie dla osób ubezpieczonych dobrowolnie maksymalnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia chorobowe - 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętnie miesięczne wynagrodzenie wypłacone z okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, gdy wynagrodzenie ulega znacznemu wahaniu ze względu na charakter pracy lub zasady wynagrodzenia.

2.2 Zasiłek porodowy

Zasiłek porodowy jest jednorazowym świadczeniem przysługującym z tytułu urodzenia dziecka ubezpieczonej lub nie pracującej żonie ubezpieczonego. Zasiłek ten jest wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych bądź zakłady pracy i finansowany z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zasiłek porodowy przysługuje w wysokości 20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Kwotę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego dla celów emerytalnych.

W razie urodzenia więcej niż jednego dziecka podczas jednego porodu zasiłek porodowy przysługuje na każde dziecko.

2.3 Zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego :

1. urodziła dziecko

2. przyjęła dziecko w wieku do 1 roku na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia

3. przyjęła dziecko w wieku do 1 roku na wychowanie w ramach rodziny zastępczej

w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodzinie, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Ubezpieczonej będącą pracownicą, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.

Ubezpieczonej będącej pracownicą zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z którą umowa o pracę na podstawie art.177 § 3 Kodeksu Pracy została przedłużona do dnia porodu - przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia. .

Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku.

2.4 Zasiłek wychowawczy

Zasiłek wychowawczy przysługuje pracownicy lub pracownikowi korzystającym z urlopu wychowawczego. Jego przyznanie uzależnione jest od wysokości dochodu przypadającego na osobę w rodzinie. Przy spełnieniu odpowiednich warunków, osoba uprawniona ma prawo do zasiłku wychowawczego prze okres 24 miesięcy kalendarzowych. Okres ten wynosi 36 miesięcy w razie opieki nad więcej niż jednym dzieckiem z jednego porodu lub w przypadku samotnego wychowywania dziecka. Jeśli opieka sprawowana jest nad dzieckiem specjalnej troski, zasiłek może być wypłacany przez 72 miesiące.

Urlop wychowawczy może być udzielony osobie mającej co najmniej 6 miesięcy zatrudnienia. Jest on przyznawany w wymiarze do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 4 lat życia, i może być wykorzystany najwyżej w czterech częściach.

W razie rozwiązania umowy o pracę w okresie urlopu wychowawczego, prawo do zasiłku wychowawczego ustaje z dnie rozwiązania umowy o pracę.

Zasiłek wychowawczy przysługuje wówczas, gdy przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie uprawnionego nie przekracza 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych za ten sam rok kalendarzowy.

2.5 Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy, gdy konieczne jest osobiste sprawowanie przez pracownika opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8, chorym dzieckiem do lat 14 lub innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje nie dłużej jednak niż przez okres 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem do lat 14, a jeśli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub innym chorym członkiem rodziny, to zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres tego zwolnienia, ale nie dłużej niż przez 14 dni w roku kalendarzowym. Łączny okres wypłaty zasiłku opiekuńczego, którego wysokość wynosi 80% wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru, nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat.

2.6 Zasiłek rodzinny

Zasiłek rodzinny na dziecko przysługuje do ukończenia 16 roku życia, a jeżeli dziecko nadal kształci się w szkole, zasiłek przysługuje do czasu ukończenia nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 20 lat. W przypadku gdy dziecko 20lat kończy w ostatnim lub przedostatnim roku nauki w szkole, zasiłek rodzinny przysługuje nadal. Jest on wypłacany odpowiednio do zakończenia bieżącego lub następnego roku szkolnego, nawet jeżeli dziecko uczy się dłużej, powtarzając przedostatni lub ostatni rok nauki.

Na dziecko kształcące się w szkole zasiłek wypłaca się przez cały rok szkolny, a gdy studiuje w szkole wyższej - przez cały rok akademicki. W przypadku przerwy w nauce, spowodowanej chorobą dziecka będącego nadal uczniem lub studentem, zasiłek rodzinny wypłaca się przez okres tej przerwy.

Zasiłek rodzinny nie przysługuje na dziecko:

1. pozostające w związku małżeńskim, chyba że związek małżeński został zawarty między osobami kształcącymi się w szkole

2. przebywające w domu pomocy społecznej, w domu dziecka lub w innej w innej placówce opiekuńczo - wychowawczej, jeżeli za jego pobyt rodzina nie ponosi odpłatności w wyniku formalnego zwolnienia z ponoszenia opłaty, dokonanego przez uprawniony organ, a także jeżeli opłata została ustalona, lecz rodzina nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań

3. kształcące się w szkole wojskowej lub innej szkole zapewniającej nieodpłatnie pełne utrzymanie (wyżywienie, zakwaterowanie, umundurowanie)

4. przebywające w zakładzie karnym lub poprawczym

Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie uprawnionego, uzyskany w roku kalendarzowym poprzedzającym okres zasiłkowy, nie przekracza kwoty odpowiadającej 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych za ten sam rok kalendarzowy.

2.7 Zasiłek pielęgnacyjny

Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:

1. Dziecku w wieku do 16 lat w przypadku stwierdzenia przez lekarza publicznego zakładu opieki zdrowotnej lub lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, z którym kasa chorych podpisała umowę na udzielanie świadczeń zdrowotnych, że ze względu na stan zdrowia wymaga ono ze strony innej osoby stałej opieki, polegającej na pielęgnacji lub na systematycznym współdziałaniu w postępowaniu leczniczym lub rehabilitacyjnym. Stwierdzenie to jest równoznaczne z uznaniem dziecka za niepełnosprawne.

2. Zasiłek pielęgnacyjny przysługujący dziecku w wieku do 16 lat wypłaca się po osiągnięciu tego wieku do czasu ukończenia nauki w szkole w przypadku stwierdzenia, że nadal wymaga ono ze strony innej osoby stałej opieki, polegającej na pielęgnacji lub na systematycznym współdziałaniu w postępowaniu leczniczym lub rehabilitacyjnym, nie dłużej jednak niż do ukończenia 24 lat.

3. Osobie w wieku powyżej 16 lat, jeżeli jest niepełnosprawna w stopniu umiarkowanym, a niepełnosprawność ta powstała w wieku uprawniającym do zasiłku rodzinnego

4. Osobie, która jest niepełnosprawna w stosunku znacznym

5. Osobie, która ukończyła 75 lat

Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie przebywającej w domu pomocy społecznej, w zakładzie opiekuńczo - leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno - opiekuńczym, w domu dziecka lub innej placówce opiekuńczo - wychowawczej, z wyjątkiem osób, za których pobyt rodzina ponosi odpłatność.

Zasiłek pielęgnacyjny wynosi 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale kalendarzowym poprzedzającym termin ostatniej w 1995 roku waloryzacji emerytur i rent.

2.8 Świadczenia alimentacyjne

Od 1975 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego osobom dla których alimenty zostały ustalone prze sąd, jednakże egzekucja tych alimentów okazała się całkowicie lub częściowo bezskuteczna.

W 1998 roku świadczenia alimentacyjne przeciętnie miesięcznie otrzymywało 393,6 tys. osób. Wypłata świadczeń alimentacyjnych i obsługa Funduszu Alimentacyjnego jest zadaniem zleconym Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Świadczenia te finansowane są z budżetu państwa.

2.9 Świadczenia rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje w przypadku rokowania odzyskania zdolności do pracy, po wyczerpaniu uprawnień do zasiłku chorobowego - ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie zdolności do pracy. Może być wypłacany nie dłużej niż przez 12 miesięcy, w wysokości 75% wynagrodzenia, od którego obliczono zasiłek chorobowy, a w przypadku wypadku przy pracy, w drodze do pracy albo choroby zawodowej, bądź jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży - w wysokości 100% tego wynagrodzenia.

Jeżeli świadczenie rehabilitacyjne zostało przyznane po upływie 6 miesięcy niezdolności do pracy, podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, od której ustala się wysokość świadczenia rehabilitacyjnego, podlega waloryzacji.

2.10 Zasiłek wyrównawczy

Zasiłek wyrównawczy przysługuje pracownikowi, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej. Jest on równy kwocie, o którą zmniejszyło się wynagrodzenie i może być wypłacany maksymalnie 24 miesiące.

O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub orzecznik lekarz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, uprawnionemu do renty lub emerytury z tytułu niezdolności do pracy.

Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

1. z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację

2. jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego będącego pracownikiem rehabilitacja stała się niecelowa

2.11 Zasiłek pogrzebowy

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1. ubezpieczonego

2. osoby pobierającej emeryturę lub rentę

3. osoba, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania

4. członka rodziny osoby ubezpieczonej

5. członka rodziny osoby pobierającej emeryturę lub rentę

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również w razie śmierci ubezpieczonego po ustaniu ubezpieczenia, jeżeli śmierć nastąpiła w okresie pobierania zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje w wysokości 200% przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione.

Prawo do zasiłku pogrzebowego wygasa w razie niezgłoszenia wniosku o jego przyznanie w okresie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, po której zasiłek przysługuje.

2.12 Jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadków przy pracy

Odszkodowanie to należy się pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Wysokość odszkodowania zależy od stopnia procentowego uszczerbku na zdrowiu. Wartość odszkodowania za każdy procent uszczerbku na zdrowiu ustala minister pracy i polityki socjalnej.

Odszkodowania powypadkowe finansowane są z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz z funduszy zakładów pracy.

2.13 Dodatki pielęgnacyjne

Dodatek pielęgnacyjny jest świadczeniem analogicznym jak zasiłek pielęgnacyjny, tyle że przysługuje on do emerytury i renty i w związku z tym jest całkowicie wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i finansowany z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przysługuje on emerytom i rencistom wymagającej ze względu na stan zdrowia stałej opieki innej osoby, stan zdrowia musi być potwierdzony specjalnym orzeczeniem.

B I B L I O G R A F I A

1. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, dnia 7 sierpnia 1998 rok nr 102

2. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa, dnia 30 grudnia 1998 rok nr 162

3. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa dnia 25 czerwca 1999 roku nr 60

4. Maria Trzaska - Durska - „ Informator - Zakład Ubezpieczeń Społecznych”, Warszawa 1998

5. Maria Trzaska - Durska - „ Informator - zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze”, Warszawa 1999

S P I S T A B E L

Tabela nr 1 - Stosunek emerytów i rencistów do osób aktywnych zawodowo, opłacających

składki

S P I S W Y K R E S Ó W

Wykres nr 1 - Przeciętna liczba osób pobierająca świadczenia emerytalno - rentowe z

Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w latach `93 - `98

Wykres nr 2 - Struktura świadczeniobiorców według rodzajów pobieranych świadczeń z FUS

w 1988 roku

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku, o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, (Dz.U.Nr162 Poz. 1118 Art. 82 ).

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku, o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

(Dz.U.Nr 162 Poz. 1118 Art. 83 )

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. O emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U.Nr 162 poz 1118 Art. 64

Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Dz.U.Nr.60 Poz.636 Art. 12

Ustawa z dnia25czerwca 1999r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.Nr60 Poz.636 Art.36 )

Ustawa z dnia 25czerwca 1999r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.Nr60 Poz.636 Art. 28)

Ustawa z dnia 25czerwca 1999r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczeń społecznych w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.Nr60 Poz.636)

Ustawa z dnia 25czerwca1999r. O świadczeniach pieniężnych z ubezpieczeń społecznych w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.Nr60 Poz.636 )

Ustawa z dnia 25czerwca 1999roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.Nr60 Poz.636 art. )

Ustawa z dnia 25czerwca 1999roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.Nr60 Poz.636 art. 23)

---