Unia Europejska

Spis treści

Wstęp.............................................................................................................3

1. Unia Europejska....................................................................................4

1. Główne postanowienia Traktatu z Maastricht....................................4 1.2. Instytucje Unii Europejskiej..............................................................6

2. Układy o stowarzyszeniu......................................................................6

1. Stowarzyszenie Polski ze Wspólnotą.................................................7

2. Kandydaci do przystąpienia do Unii Europejskiej.............................8

3. Kryteria przystąpienia do Unii Europejskiej........................................9

1. Kryteria polityczne przystąpienia Polski do UE...............................10

2. Kryteria ekonomiczne przystąpienia Polski do UE..........................12

3. Kryteria finansowe przystąpienia Polski do UE...............................14

4. Opinie Komisji Europejskiej na temat wniosków o członkostwo

w Unii Europejskiej..........................................................................15

4. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej - szanse i zagrożenia........18

Zakończenie.................................................................................................23

Bibliografia..................................................................................................25

Wstęp

Kraje Europy Środkowo - Wschodniej, stają przed dziejową szansą przystąpienia do Unii Europejskiej na zasadzie pełnoprawnego członkostwa. Po latach egzystencji w sferze wpływów radzieckich, oznacza to możliwość trwałego wejścia w obszar wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa. Funkcjonowanie i rozwój w ramach Unii Europejskiej dla wielu krajów to również dobrobyt. W znacznej mierze zależy to jednak od wysiłków i możliwości danego kraju co do sprostania wymogom w zakresie gospodarowania w obszarze bez granic wewnętrznych, bez możliwości ochrony rodzimej produkcji w długim okresie. To również konieczność sprostania konkurencji, której poziom określają najwyżej rozwinięte kraję Europy.

Obecne rozszerzenie Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowo - Wschodniej jest bezprecedensowym wyzwaniem dla obu stron: zarówno krajów aplikujących o członkostwo, jak i samej Unii. Wydaje się, że z politycznego punktu widzenia członkostwo to jest już przesądzone. Jak wykazują dotychczasowe doświadczenia poprzednich roszczeń decyzje miały głównie charakter polityczny, w znacznie mniejszym stopniu ekonomiczny. Tym razem aplikujące kraje znajdują się na dużo niższym poziomie rozwoju gospodarczego w porównaniu z krajami 15 - tki. Reformom ekonomicznym towarzyszą głębokie przeobrażenia w systemie politycznym, umacnianie demokracji, a także przeobrażenia w zakresie systemu prawnego. Przemiany te z racji swego charakteru i zakresu są kosztowne, długotrwałe i rodzą konsekwencje społeczne, często trudne do zaakceptowania.

Kraje Europy Środkowo - Wschodniej muszą podołać znacznie większym wyzwaniom niż te, jakie stawały przed dotychczasowymi kandydatami do Unii Europejskiej. Muszą bowiem ponieść koszty reform wewnętrznych, a równocześnie koszty dostosowania do działania w warunkach członkostwa w UE.

1. Unia Europejska

Powstała w 1993 roku na podstawie Traktatu o Unii Europejskiej, zawartego w miejscowości Maastricht. Traktat ten zyskał moc wiążącą 1 listopada 1993 roku zawarty na nieokreślony czas a jego sygnatariuszami były: Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, RFN, Wielka Brytania i Włochy. Traktat ten zmienia nazwę Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( EWG ) na Unię Europejską ( UE ).

1.1 Główne postanowienia Traktatu z Maastricht:

W Traktacie z Maastricht zawarte są zasadnicze postanowienia dotyczące najbliższych perspektyw utworzenia unii ekonomicznej, monetarnej i politycznej krajów Zachodnio - Europejskich.

1. zobowiązanie Wspólnoty do osiągnięcia unii gospodarczo - walutowej, łącznie z jednolitą walutą zarządzoną przez jeden niezależny bank centralny. Traktat zobowiązuje kraje do wypełnienia czterech kryteriów dotyczących: inflacji, deficytów budżetowych, kursu walut i stóp procentowych - do wprowadzenia wspólnej waluty;

2. rozwijanie wspólnej polityki zagranicznej i obronnej, przy czym kwestie związane z obronnością będą rozpatrywane początkowo w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej, w której członkostwo będzie otwarte dla wszystkich państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej;

3. wprowadzenie obywatelstwa unijnego, określenie praw i obowiązków obywateli państw członkowskich. Obejmują one swobodę poruszania się, prawo do zamieszkania, prawo do wybierania i kandydowania w wyborach samorządowych i europejskich, korzystanie z opieki dyplomatycznej poza granicami Unii;

4. potwierdzenie lub rozszerzenie uprawnień Wspólnoty Europejskiej w takich dziedzinach jak: Edukacja, kształcenie zawodowe, sieci transeuropejskie, przemysł, zdrowie, kultura, rozwój współpracy i ochrona konsumenta;

5. utworzenie Funduszu spójności w celu transferu zasobów finansowych z bogatszych państw członkowskich do biedniejszych;

6. wzmocnienie prawa, imigracja i współpraca, policji między państwami członkowskimi, głównie w oparciu o porozumienie międzynarodowe;

7. zgoda 11 państw członkowskich, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, na wykorzystywanie mechanizmów Wspólnoty Europejskiej do podjęcia działań wynikających z Karty Socjalnej, przyjętej w roku 1989, dotyczącej ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników oraz konsultowanie z nimi ważnych dla nich spraw, różnych możliwości i traktowania, a także integracji osób wyłączonych z rynku pracy;

8. zmiany instytucjonalne, łącznie z rozszerzeniem uprawnień legislacyjnych Parlamentu Europejskiego, przedłużenie kadencji Komisji z czterech do pięciu lat oraz nadanie Trybunałowi Sprawiedliwości uprawnień nakładania kar pieniężnych na państwa członkowskie, które nie wykonują jego orzeczeń.

Traktat ustanowił trzy filary UE. Pierwszy - obejmuje trzy istniejące traktaty Wspólnoty ( Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Wspólnoty Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Atomowej ). Drugi filar zawiera nowe postanowienia dotyczące wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. Natomiast trzeci - przewiduje kooperacje między państwami członkowskimi w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Filary drugi i trzeci nie podlegają instytucjom Wspólnoty Europejskiej i są zbudowane na bazie międzynarodowej. Ten ostatni filar obejmuje politykę w zakresie przyznawania azylu, imigracji, walki przeciwko narkotykom, współpracę policji i inne.

1.2. Instytucje Unii Europejskiej

Do zespołu stałych statusowych podmiotów Wspólnot Europejskich zalicza się:

1. Radę Unii Europejskiej,

2. Komisję Europejską,

3. Parlament Europejski,

4. Trybunał Sprawiedliwości,

5. Trybunał Rewidentów Księgowych oraz organy pomocnicze.

2. Układy o stowarzyszeniu

Układy Europejskie dotyczą kwestii handlowych, dialogu politycznego, zbliżenia ustawodawstwa i innych obszarów współpracy, zwłaszcza przemysłu, środowiska, transportu i cła. Ich celem jest stopniowe utworzenie przestrzeni wolnego handlu między UE a państwami stowarzyszonymi, opartej na wzajemności, ale asymetrycznej w stosowaniu ( czyli szybszej liberalizacji ze strony UE, niż ze strony krajów stowarzyszonych).

Układ o stowarzyszenie nr1 Tabela 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Unia Europejska, praca zbiorowa L. Ciamaga, E. Latoszek K. Michałowska - Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997

Układy o stowarzyszeniu z Maltą i Cyprem obejmują podobne dziedziny ( z wyjątkiem dialogu politycznego ) i dążą do stopniowej realizacji unii celnej. Jeśli chodzi o Turcję, to cel ten osiągnięto w układzie o unii celnej z 1995 roku; zaś co do Cypru, to prace zmierzające do wprowadzenia unii celnej powinny zakończyć się w roku 2002.

Układ o Stowarzyszenie nr2 Tabela 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Unia Europejska, praca zbiorowa L. Ciamaga, E. Latoszek K. Michałowska - Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichman, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 1997

2.1. Stowarzyszenie Polski ze Wspólnot

Układ stowarzyszeniowy, którego pełna nazwa brzmi: Układ Europejski Ustanawiający Stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi z drugiej strony, podpisany został 16 grudnia 1991 roku, ratyfikowany przez Sejm w lipcu 1992 roku ( na XIX sesji ). Po zatwierdzeniu go przez Parlament Europejski i ratyfikowaniu przez parlamenty państw członkowskich Wspólnoty, wszedł w życie 1 lutego 1994 roku.

Od 1975 roku mieliśmy okres bezumownych stosunków handlowych ze Wspólnotą, zakończony we wrześniu 1989 roku podpisaniem Umowy o handlu oraz współpracy handlowej i gospodarczej między Polską i Europejską Wspólnotą Gospodarczą oraz Protokołu w tej sprawie między Polską a Europejską Wspólnotą Węgla i Stali. Część handlowa Układu Europejskiego w formie tzw. Umowy Przejściowej weszła w życie już od 1 marca 1992 roku. Celem stowarzyszenia, poza utworzeniem strefy wolnego handlu wyrobami przemysłowymi pod koniec lat 90 - tych, jest pełne członkostwo Polski we Wspólnocie. W preambule Układu podkreślono wyraźnie fakt, że „końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnocie, a stowarzyszenie, zdaniem stron, pomoże Polsce osiągnąć ten cel”. Układ nie precyzuje jednak ani warunków, ani tego, w jaki sposób i kiedy uzyskamy status pełnego członkostwa w Unii.

2.2. Kandydaci do przystąpienia do Unii Europejskiej

Układy Europejskie uznały zamiar przystąpienia Krajów Stowarzyszonych do Unii Europejskiej za ich cel, który został później potwierdzony przez te kraje w indywidualnych podaniach o członkostwo.

Daty złożenia podań o członkostwo w UE:

1. Turcja - 14 kwietnia 1987 roku

2. Cypr - 3 lipca 1990 roku

3. Malta - 16 lipca 1990 roku

4. Węgry - 31 marca 1994 roku

5. Polska - 5 kwietnia 1995 roku

6. Rumunia - 22 czerwca 1995 roku

7. Słowacja - 27 czerwca 1995 roku

8. Łotwa - 13 października 1995 roku

9. Estonia - 24 listopada 1995 roku

10. Litwa - 8 grudnia 1995 roku

11. Bułgaria - 14 grudnia 1995 roku

12. Czechy - 17 stycznia 1996 roku

13. Słowenia - 10 czerwca 1996 roku

Podstawowe warunki rozszerzenia zostały już sformułowane w artykule 0 Traktatu Rzymskiego ( teraz art. 49 Traktatu Amsterdamskiego ): „Każde państwo może wnosić o przyjęcie do Unii. Kieruje ono swą prośbę do Rady, która po konsultacji z Komisją i po otrzymaniu pozytywnej opinii Parlamentu Europejskiego, zatwierdzonej absolutną większością głosów jego członków, podejmuje jednomyślną decyzję”.

3. Kryteria Przystąpienia do UE

W 1993 roku podczas Kopenhaskiej Rady Europejskiej państwa członkowskie dokonały decydującego kroku w stronę obecnego rozszerzenia, ustalając, że „kraje stowarzyszone z Europy Środkowo - Wschodniej, które tego pragną, będą mogły zostać członkami Unii Europejskiej”. Tym samym rozszerzenie stało się kwestią już nie „jeśli”, lecz „kiedy”. Także na to pytanie Rada Europejska udzieliła jasnej odpowiedzi: „Przystąpienie nastąpi, skoro tylko kraj stowarzyszony będzie zdolny sprostać obowiązkom wynikającym z członkostwa, spełniając ekonomiczne i polityczne wymogi”. W tym samym czasie państwa członkowskie ustaliły kryteria członkostwa zwane często „Kryteriami Kopenhaskimi”.

Kopenhaska Rada Europejska

Wmyśl wniosków Rady Kopenhaskiej przystąpienie wymaga ze strony kandydata:

• stabilności instytucji gwarantującej demokrację, praworządności, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowania mniejszości i ich ochrony;

• sprawnej gospodarki rynkowej oraz zdolności do stawienia czoła presji konkurencji i zmierzenia się z siłami rynkowymi w łonie Unii;

• zdolności podjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, zwłaszcza przejęcia celów unii politycznej, ekonomicznej i walutowej;

Madrycka Rada Europejska

Członkostwo wymaga od krajów kandydujących także stworzenia warunków do integracji, przez dostosowanie administracyjnych, co podkreśliła UE w Madrycie w 1995 roku. Tak jak ważne jest, by ustawodawstwo Wspólnoty Europejskiej zostało przeniesione do ustawodawstwa krajowego, tak jest jeszcze ważniejsze, by ustawodawstwo było skutecznie wdrożone przez właściwe struktury administracyjne i prawne. Jest to warunkiem wstępnym do wzajemnego zaufania, koniecznego dla członkostwa w UE.

Luksemburska Rada Europejska

Rada Europejska Luksemburga ( Grudzień 1997 ) również podkreśliła, że „rozszerzenie Unii wymaga na pierwszym miejscu umocnienia i poprawy funkcjonowania instytucji zgodnie z rozporządzeniami Traktatu Amsterdamskiego na temat instytucji.

Helsińska Rada Europejska

W Helsinkach ( grudzień 1999 roku ) Rada Europejska potwierdziła, że przystąpienie do Unii dokonuje się przez realizację wszystkich kryteriów Kopenhaskich i dodała, że kraje kandydujące „ musza uznawać wartości i cele Unii ujęte w traktatach”. Rada Europejska przypomniała zwłaszcza, że warunkiem wstępnym rozpoczęcia negocjacji jest spełnienie kryteriów politycznych ustalonych w Kopenhadze i usilnie zachęcała kraje kandydujące do zrobienia wszystkiego dla rozstrzygnięcia ewentualnych sporów granicznych oraz innych kwestii spornych. Ponadto Helsińska Rada Europejska podkreśliła wagę zapewnienia wysokiego stopnia bezpieczeństwa atomowego.

Przyjęcie Polski podobnie jak i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej do UE jest zdeterminowane spełnieniem następujących kryteriów: politycznych, ekonomicznych i finansowe.

3.1. Kryteria polityczne przystąpienia Polski do UE

Wejście Polski na drogę transformacji systemowej wiązało się z jej reorientacją w polityce zagranicznej oraz stworzeniem nowego typu jej powiązań z państwami Europy Zachodniej. Centralne miejsce zajęły stosunki z głównymi ugrupowaniami polityczno-wojskowymi i integracyjnymi Zachodu - NATO, Unią Zachodnioeuropejską i Wspólnotami Europejskimi oraz ich państwami członkowskimi. Współpraca ogólnoeuropejska stała się ważną płaszczyzną zapobiegania i poszukiwania rozwiązań konfliktów, a także promowania rządów prawa, instytucji demokratycznych i gospodarki rynkowej. Dla rozwoju współpracy politycznej Polski z krajami Wspólnot Europejskich kluczowe znaczenie miały następujące decyzje:

1. Decyzja Rady Europy, która w czerwcu 1993 roku uznała, że celem państw stowarzyszonych Europy Środkowej jest członkostwo w UE i sformułowała warunki jego uzyskania. Decyzji tej towarzyszyły dodatkowe ustalenia dotyczące nowych form dialogu politycznego i przyśpieszenia liberalizacji dostępu do rynku UE dla towarów pochodzących z państw stowarzyszonych.

2. Decyzja Rady do Spraw Ogólnych UE dotycząca dialogu politycznego z krajami Europy Środkowej. Dialog ten, obejmujący problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE jest jedną z podstawowych dziedzin współpracy UE. W jego ramach wypracowano zespół zasad, mechanizmów i procedur, nadając mu stabilny i regularny charakter.

3. Decyzje Rady Europy z grudnia 1997 roku o zaliczeniu Polski do grona sześciu państw, z którymi Rada zaleciła rozpocząć konferencje międzynarodowe w sprawie członkostwa. 30 i 31 marca 1998 roku w Brukseli zapoczątkowany został proces akcesji i cykl sześciu Konferencji Międzynarodowych z kandydatami, których uznano za najlepiej przygotowanych do członkostwa. Wraz z rozpoczęciem negocjacji z Polską w stanowisku strony unijnej, gdzie podkreślono następujące zasady:

• poszerzenie powinno wzmocnić wewnętrzną spójność Unii oraz jej zdolność do efektywnego działania polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

• do momentu akcesji Polska musi być gotowa w pełni aktywnie uczestniczyć w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa, w szczególności w rozwijaniu i umacnianiu demokracji i rządów prawa oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wartości,

• z chwilą wstąpienia do UE, Polska musi w całości i bez zastrzeżeń przyjąć wszystkie cele i postanowienia traktatów i deklaracji dotyczące polityki zagranicznej i bezpieczeństwa,

• w tym momencie Polska musi też być gotowa i zdolna wspierać unijne acquis, które tworzą wspólne akcje, stanowiska i inne akty oraz umowy z państwami trzecimi.

Kryteria polityczne w odniesieniu do i obywatela, oznaczają przestrzeganie praw obywatelskich oraz praw mniejszości narodowych, a także stabilności instytucji gwarantujących przestrzeganie zasad demokracji i praworządności. Komisja Europejska w swym raporcie wyraża jednocześnie pewne zaniepokojenie niedostatecznym poziomem ochrony obywateli przed naruszeniem praw do ochrony danych osobowych oraz odnotowuje potrzebę przyśpieszania działań zmierzających do równouprawnienia kobiet i mężczyzn, a także zapewnienia pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. Podkreślono ponadto konieczność intensyfikacji działań zmierzających do zwalczania korupcji.

3.2. Kryteria ekonomiczne przystąpienia Polski do UE

Wśród ekonomicznych kryteriów zintegrowania gospodarki z Unią Europejską najczęściej wymienia się:

1. osiągnięcie przez dany kraj wysokiego stopnia dojrzałości gospodarki rynkowej ze znaczącym udziałem sektora prywatnego oraz przedsiębiorstw o orientacji rynkowej,

2. dochód narodowy na 1 mieszkańca nie może być niższy od 75% analogicznej wielkości dla krajów UE,

3. osiągnięcie przez przedsiębiorców wysokiej zdolności do inwestowania oraz respektowania, w myśl Traktatu Rzymskiego, wzajemnych praw i obowiązków wspólnego działania,

4. wysoki stopień otwartości gospodarki ocenianej na podstawie takich wskaźników, jak: wielkość i dynamika eksportu oraz importu na 1 mieszkańca, stan salda bilansu płatniczego i handlowego, udział bezpośrednich inwestycji zagranicznych w gospodarce danego kraju i wielu innych.

Ponadto kraje ubiegające się o członkostwo w UE muszą uzyskać pozytywne wyniki w kształtowaniu się takich wskaźników, jak: udział zatrudnienia w przemyśle, rolnictwie i usługach, poziom stopy bezrobocia, poziom kosztów robocizny w różnych działach gospodarki, zdolność danego kraju do inwestowania, stan transportu, telekomunikacji i wiele innych.

PKB, inwestycje i stopa inwestycji w Polsce i w wybranych krajach UE w 1995r.

Tabela 3

Kraje	Inwestycje brutto na środki trwałe	PKB	Stopa inwestycji w % PKB
		na jednego mieszkańca według parytetu siły nabywczej w 1995 roku ( w USD )
Austria Belgia Dania Francja Grecja Hiszpania Holandia Niemcy Polska Wielka Brytania Włochy	5249 3567 2316 3005 2149 2862 3686 4511 818 3140 4135	20999 20987 21441 20035 11315 14312 19401 20508 5459 18476 19691	25 17 15 18 19 20 19 22 15 17 21

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystycznego GUS,

Warszawa 1996, s. 669, 671.

Ocena państw pod względem dojrzałości ekonomicznej

do członkostwa w UE - skala oceny od 1 ( najwyższa )

do 10 (najniższa) Tabela 4

Źródło: J. Wódke, Stopień dojrzałości Państw Europy Środkowej i

Wschodniej kandydujących do Unii Europejskiej - ekspertyza

WIFO „Wspólnoty Europejskie” nr 5, 1999.

3.3. Kryteria finansowe przystąpienia Polski do UE

W Maastricht w 1992 roku ustalono następujące kryteria finansowe dla krajów ubiegających się o przyjęcie do Unii Europejskiej:

1. stopa inflacji powinna być utrzymana w granicach 3 %,

2. deficyt budżetowy państwa nie powinien przekraczać 3 % PKB,

3. stosunek długu publicznego do PKB nie może przekraczać 60 %,

4. przeciętne stopy procentowe kredytów średnioterminowych i długoterminowych nie powinny przekraczać 9 %

3.4. Opinie Komisji Europejskiej na temat wniosków o członkostwo

w Unii Europejskiej

Opinia Komisji Europejskiej dotycząca 10 krajów Europy Środkowej i Wschodniej o przyjęcie w poczet członków Unii Europejskiej została opublikowana 17 lipca 1997 roku w Brukseli, w ramach Agendy 2000. Było to wynikiem złożonej przez kraje kandydujące odpowiedzi na avis. Agenda 2000 analizowała spełnienie przez kraje Europy Środkowo - Wschodniej warunków sformułowanych podczas szczytu europejskiego w Kopenhadze i Essen. Państwa Europy Środkowo - Wschodniej, kandydujące do członkostwa były oceniane pod względem następujących kryteriów:

• stabilność instytucji gwarantujących: demokrację, przestrzeganie praw, prawa człowieka i ochronę praw mniejszości,

• funkcjonowanie gospodarki rynkowej, konkurencyjność przedsiębiorstw krajowych względem podmiotów działających w Unii,

• zdolność kandydatów do spełnienia wymagań acquis,

• potencjalne możliwości przyjęcia warunków członkostwa, a w szczególności warunków Unii politycznej, ekonomicznej i walutowej.

Ocena kraju, na podstawie tych grup kryteriów, zależy od możliwości instytucji administracji państwowej i systemu prawnego w zakresie realizacji tychże warunków ( zasad demokracji, gospodarki rynkowej i postanowień acquis ). Metoda ta, mająca na celu przygotowanie opinii Komisji, opierała się na analizie sytuacji poszczególnych krajów, badając dotychczasowy rozwój i realizowanie reformy oraz potencjalne możliwości zmian w średnim okresie. Jeśli chodzi o kryteria polityczne, Komisja analizowała sytuację bieżącą poza formalne sprawozdania instytucji państwowych, aby przekonać się jak demokracja i przestrzeganie praw człowieka funkcjonuje w praktyce.

Polska złożyła wniosek o członkostwo 8 kwietnia 1994 roku. Zdaniem Komisji polskie instytucje polityczne funkcjonują właściwie w stabilnych warunkach, przestrzegają granic swoich kompetencji i współpracują ze sobą. Wybory parlamentarne ( 1991 i 1993 ) oraz wybory prezydenckie (1995 ) zostały przeprowadzone zgodnie z zasadami demokracji. Opozycja pełni właściwie swoją funkcję. Należy podjąć dodatkowe działania w celu poprawy funkcjonowania systemu prawnego oraz zwalczenia korupcji.

Komisja ustaliła, iż nie ma większych problemów z przestrzeganiem podstawowych praw, jednakże istnieją pewne ograniczenia wolności prasy. Polska powinna doprowadzić do końca wypłacanie odszkodowań ludziom, których majątek został skonfiskowany przez hitlerowców i komunistów. Polska jest państwem demokratycznym, posiada stabilne instytucje gwarantujące przestrzeganie prawa, praw człowieka, praw mniejszości i ich ochronę.

Komisja stwierdza, że przez 1989 roku polską gospodarkę charakteryzowały: wysoki poziom inflacji, stagnacja w produkcji oraz narastające zadłużenie zagraniczne. Rozpoczęty w styczniu 1990 roku plan naprawczy był radykalny, jednakże spowodował zaledwie niewielki spadek produkcji. Od 1992 roku zaczął rosnąć poziom PKB i ta tendencja jest trwała. Deficyt budżetowy został zredukowany do mniej niż 3 % PKB. Dług zagraniczny jest na bieżąco spłacany. W okresie oceny Komisji stopa inflacji spadła, jednak jej poziom pozostaje ciągle wysoki ( 19,9 % w 1996 r.). PKB per capita stanowi około 31 % średniej państw Unii. Polska liczyła 38,6 mln mieszkańców. Sektor rolniczy zatrudniał w 1995 roku 27 % ludności aktywnej zawodowo i wytwarzał ok. 6,6 % wartości dodanej brutto. 70 % polskiego eksportu przeznaczone było w 1996 roku na rynki Unii, 65 % importu pochodziło z Unii.

Komisja stwierdziła, że Polska jest postrzegana jako kraj o prawidłowo funkcjonującej gospodarce rynkowej. Ceny zostały praktycznie uwolnione. Sytuacja gospodarki jest stabilna. Udało się to zrealizować pomimo licznych zmian rządów. Zagwarantowanie długookresowej stabilizacji wymagało reformy systemu ubezpieczeń społecznych. Usługi finansowe były słabo rozwinięte w 1996 roku. W sektorze bankowym konieczne były dalsze reformy.

Jeżeli chodzi o inne aspekty acquis, Polska nie powinna mieć problemów ze spełnieniem w ciągu kilku następnych lat wymagań w dziedzinach: edukacji, szkoleń młodzieży, badań i rozwoju technicznego, statystyki, małych i średnich przedsiębiorstw, a także polityki celnej. Z drugiej strony: telekomunikacja, rybołówstwo i ochrona konsumenta opóźniają wdrażanie postanowień acquis. Komisja stwierdza, że polski przemysł składa się z dynamicznie rozwijającego się sektora prywatnego, który będzie mógł sprawnie działać na jednolitym rynku oraz z sektora państwowego, wymagającego restrukturyzacji. Infrastruktura gospodarcza wymaga istotnych nakładów inwestycyjnych i poprawy możliwości administracyjnych w zakresie ustanowienia praw. Osiągnięcie pełnej zgodności z acquis może nastąpić w długim okresie i będzie wymagać zwiększonego poziomu wydatków publicznych.

W sektorze transportu drogowego konieczne są duże inwestycje. Dotychczasowe działania podjęte w tym sektorze pozwalają przypuszczać, że transportu nie powinien stanowić problemu w średnim okresie. Inwestycje w sieć transportu europejskiego są niezbędne dla poprawnego funkcjonowania jednolitego rynku.

Zdaniem Komisji w dziedzinie zatrudnienia i spraw społecznych niezbędne jest uregulowanie prawne problemu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeśli chodzi o politykę regionalną, Polska musi stworzyć odpowiednią strukturę administracyjną oraz powinna poprawić kontrolę finansową, aby mieć możliwości korzystania z regionalnych funduszy strukturalnych.

W sektorze rolnictwa należy podjąć konkretne działania w celu realizacji koherencyjnej polityki rozwoju wsi. Należy zmienić normy weterynaryjne i sanitarne. Trzeba wzmocnić struktury administracyjne konieczne dla prowadzenia wspólnej polityki rolnej. Osiągnięcie tego umożliwi rozpoczęcie realizacji wspólnej polityki rolnej w średnim okresie. Jednak całkowite rozwiązanie polskich problemów w tej dziedzinie będzie wymagało długiego okresu.

Wnioski Komisji Europejskiej:

• Polska jest postrzegalna jako kraj o prawidłowo funkcjonującej gospodarce rynkowej i będzie w stanie w średnim okresie osiągnąć poziom rozwoju umożliwiający konkurowanie z gospodarkami państw Unii Europejskiej.

• Polsce udało się przenieść i zastosować wiele zaleceń acquis, zwłaszcza tych, które dotyczą jednolitego rynku. Dalsze działania w tym kierunku umożliwiają pełne uczestnictwo w tymże rynku. Należy zreformować rolnictwo, infrastrukturę gospodarki i transport. Wzmocnienie struktury administracyjnej jest konieczne dla efektywnego egzystowania realizacji postanowień acquis.

4. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej - szanse i

zagrożenia

Z członkostwa Polski w Unii Europejskiej wynikać mogą dla Polski, jak i krajów Unii, z jednej strony określone szanse i korzyści, z drugiej strony natomiast wysokie koszty i zagrożenia. Wiążą się one głównie z asymetrycznym dotychczas rozwojem Polski i krajów UE, który sprawił, że kraje Unii, po przyjęciu do niej Polski mogą liczyć na znacznie większe korzyści niż Polska przez stosunkowo długi okres. Zarówno kraje Unii, jak i Polska po zintegrowaniu mogą liczyć w szczególności na:

• znaczące korzyści polityczne, wynikające z ostatecznego przełamania starego porządku „jałtańskiego” w Europie;

• realne korzyści ekonomiczne, wynikające z powiększenia unijnego potencjału społeczno - gospodarczego i jego konkurencyjności na rynkach światowych w rywalizacji głównie z potencjałem USA, Japonii oraz tzw. „tygrysów azjatyckich”.

W sferze świadomości społecznej trzeba dostrzegać pewne zagrożenia zarówno dla Polski, jak i krajów UE, wynikające z przywiązania przez liczne kręgi polskiego społeczeństwa zbyt dużej wagi do tradycyjnie rozumianej suwerenności politycznej i ekonomicznej kraju, która jest zasadniczo sprzeczna z postulowaną i realizowaną w Unii tzw. „wspólną suwerennością” oznacza ona w istocie zrezygnowanie z własnej suwerenności na rzecz suwerenności Wspólnoty.

Integracja ekonomiczna w UE niewątpliwie doprowadza do sytuacji, w której część tradycyjnych kompetencji poszczególnych państw europejskich jest przekazywana na rzecz władz UE.

Polska wstępując do UE będzie musiała respektować wszystkie trzy filary w polityce wspólnotowej, ograniczając lub wręcz eliminując, nie tylko tradycyjnie rozumianą suwerenność ekonomiczną ale i polityczną.

Polska włączona w struktury UE zostanie poddana nie tylko jej ponadnarodowym celom i zasadom funkcjonowania, ale również naciskom partykularnym interesów poszczególnych państw i wielkich kapitałów, które bardzo często biorą górę nad ideą ponadnarodowego scalenia ograniczonego krajów członkowskich tej Unii, innym razem - naciskom interesu ponadnarodowego nad interesem poszczególnych państw.

Polska włączona do UE będzie musiała także respektować konieczność zerwania więzi handlowych z krajami, których Unia nie zaakceptuje, a co może być niekorzystne dla Polski.

Unia, a szczególnie jej egzekutywa, czyli Komisja Europejska - rysuje się głównie jako olbrzymia biurokracja, równie ociężała, co pedantyczna i profesjonalna - o wysokim poziomie kompetencji. Wyłania się zasadnicze pytanie, na ile polska biurokracja będzie w stosunku do unijnej partnerską, godnie reprezentująca polskie interesy.

Pewne zagrożenie dla Polski, jak i innych krajów członkowskich mogą wynikać w przypadku, gdy któryś z krajów członkowskich zdobędzie silną władzę gospodarczą i przejmie dotychczasowe uprawnienia rządów poszczególnych krajów członkowskich Unii.

Niewątpliwie korzyścią dla licznych konsumentów i przedsiębiorców po wstąpieniu Polski do UE będzie uzyskanie przez nich szerokiego dostępu do bogatego unijnego rynku, liczącego ponad 350 mln uczestników, w wyniku zniesienia barier fiskalnych, technicznych i fizycznych. Ale dostęp do tego rynku ściśle łączy się z jego wysoką konkurencyjnością, której będą musieli sprostować polscy przedsiębiorcy - co jest z jednej strony niewątpliwie zjawiskiem pozytywnym, ale z drugiej - konkurencyjność ta może zagrozić tym przedsiębiorstwom, które nie będą umieli i mogli jej wygrać.

Członkostwo w UE ułatwi Polsce dostęp do unijnych kredytów i pożyczek, ale z możliwości tej mogą rodzić się jednocześnie pewna zagrożenia polegające na dużym zagranicznym zadłużeniu kraju lub na znacznym zmniejszeniu skłonności przedsiębiorców krajowych do opierania rozwoju swych przedsiębiorstw na własnych zasobach kapitałowych. Duże potencjalne zagrożenie dla danego kraju ze strony kapitału zagranicznego może wynikać z nadmiernego odpływu zysków lub kapitału firm zagranicznych poza granicą danego kraju jeśli przyjąć, że stopy dochodów są w krajach importujących kapitał z reguły znacznie wyższe niż od takiej samej sumy kapitału inwestowanego w krajach gospodarczo rozwiniętych. Ponadto zbyt duży transfer kapitału zagranicznego z krajów UE do krajów Europy Środkowo - Wschodniej pozostają ważnym argumentem wpływającym na lokalizację przedsiębiorstw, przy czym przemieszczaniu najczęściej nie podlegają całe przedsiębiorstwa, a jedynie wybrane technologie, zapewniające wykorzystanie mocy produkcyjnych oraz zachowanie istniejących miejsc pracy w firmach macierzystych. import kapitału zagranicznego stworzy w polskiej gospodarce presję w kierunku jej modernizacji, głównie dzięki wymuszonej koncentracji uwagi na najbardziej konkurencyjnych gałęziach, branżach i przedsiębiorstwach, ale wymuszona w ten sposób koncentracja może prowadzić jednocześnie do upadłości przedsiębiorstw, a nawet całych branż z wieloma negatywnymi konsekwencjami społecznymi i politycznymi, głównie do wzrostu bezrobocia.

Import kapitału stwarza przeważnie w danym kraju szansę w zakresie zdolności adaptacyjnych dla wielu jednostek, zwłaszcza dla umiejętności uczenia się, zdobywania nowych zawodów i specjalności, ale mogą tu też pojawić się pewne zagrożenia związane z marginalizacji, a więc można zostać wyłączonym z owego procesu uczenia się, jeśli nakłady na edukację i oświatę są niewystarczające. Wreszcie import kapitału w formie inwestycji zagranicznych może przyczynić się do stworzenia nowoczesnych miejsc pracy i łączyć z migracją wysoko wykwalifikowanych zagranicznych specjalistów i ekspertów przy jednoczesnym niepełnym wykorzystaniu własnej kadry.

Wobec kapitału zagranicznego należałoby preferować politykę asymetrycznego otwierania gospodarki polegającą głównie na stosowaniu barier ochronnych przeciw gwałtownemu rujnowaniu krajowego potencjału społeczno - gospodarczego przez ten kapitał. Kapitał zagraniczny nie powinien mieć więc w gospodarce pozycji dominującej ani uprzywilejowanej. Warunki jego inwestowania w polskiej gospodarce powinny być w zasadzie takie same, jak dla wszystkich pozostałych inwestorów i różnicowane tylko odpowiednio do koncepcji strukturalnej.

W polityce państw kapitału zagranicznego należałoby zadbać o to, aby napływający do Polski kapitał zagraniczny był silnie zróżnicowany pod względem pochodzenia narodowego. Trzeba przy tym podkreślić, iż bardzo trudne jest wyznaczenie granicy udziału kapitału napływającego do naszego kraju z poszczególnych państw. Ważne jest tu zachowanie trwałej, przybliżonej równowagi między kapitałem rodzinnym a zagranicznym zwłaszcza w sektorach uznanych za filery gospodarki narodowej.

Z uczestnictwem Polski w Unii Europejskiej ściśle wiążą się znaczne koszty, z którymi Polska musi się liczyć. Ich wzrost wynikać będzie z konieczności:

1. modernizacji całej gospodarki i przystosowania prawa do standardów UE, dotyczy to w szczególności standardów ochrony środowiska oraz rozwiązań socjalnych,

2. poniesienia przez Polskę wysokich kosztów bezpośrednich związanych z obowiązkiem wpłacania do budżetu Unii określonych kwot z części wpływów z cła, podatku VAT itp.,

3. przystosowania się polskich przedsiębiorstw do wymagań unijnych w systemach zarządzania, polityki finansowej oraz standardów wyposażenia przedsiębiorstw,

4. dostosowania się polskich producentów wyrobów przemysłowych i produktów rolnych do norm i standardów technicznych obowiązujących w UE, co może wywołać niekorzystne skutki cenowe ( wzrost cen wielu towarów na rynku krajowym ) eksperci oceniają, że po przystąpieniu Polski do UE co najmniej połowa polskich gospodarstw rolnych może przestać istnieć,

5. respektowania żądań koncepcji ze strony krajów trzecich od Polski, równoważących skutki pogorszenia warunków zbytu na naszym rynku, wówczas nacisk partnerów na dwustronne koncepcje może osłabić uzgodnienia i umowy Polska - UE.

Dostrzegać trzeba również koszty nie przystąpienia Polski do UE, które mogą wiązać się z opóźnieniem procesu transformacji gospodarki polskiej, z zahamowaniem tempa rozwoju gospodarczego, społecznego i cywilizacyjnego, ze zmniejszeniem konkurencyjności gospodarki, zachwianiem stabilności makroekonomicznej. Wreszcie pozbawieniem Polski funduszy przedakcesyjnych i transferów z budżetu UE po uzyskaniu przez Polskę członkostwa.

W bilansie szans i zagrożeń trzeba koniecznie uwzględnić ustrojowe aspekty integracji ekonomicznej Polski z UE, związana z perspektywą włączenia naszego kraju w procesy socjalizacji życia społecznego i gospodarczego krajów UE lub inaczej mówiąc, włączenie Polski w system społeczny określony w literaturze zamiennie „kapitalizmu z ludzką twarzą”. Po pięćdziesięciu latach kształtowania w Polsce socjalizmu państwowego pod przemożnym wpływem jego radzieckiej wersji, stajemy przed perspektywą włączenia Polski w wersję socjalizmu typu zachodnio - europejskiego.

Ostatnio bardzo często można spotkać się z poglądem, że nie przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznaczałoby:

• po pierwsze zepchnięcie jej do strefy peryferyjnej rozwijającego się Centrum Europy Zachodniej wraz ze wszystkimi tego negatywnymi skutkami politycznymi, społecznymi, ekonomicznymi i ekologicznymi ze względu na niedojrzałość cywilizacyjną polskiej gospodarki a tym samym na jej niedojrzałość do jej efektywnego włączenia się w procesy współpracy z Europą Zachodnią;

• po drugie generowanie uwarunkowanych historycznie sytuacji konfliktowych, fobii i niechęci związanych z zawłaszczeniem ekonomicznym polskiej przestrzeni przez obcy kapitał, zwłaszcza niemiecki;

• po trzecie stopniowe tracenie tożsamości kulturowej i narodowej przez polskie społeczeństwo w ostrej konfrontacji z europejskim i uniwersalistycznym modelem życia.

Zakończenie

Uwzględniając postęp przebiegu dotychczasowych negocjacji wydaje się, że sprawa szybkiego przystąpienia Polski do UE nie jest już z góry przesądzona. Polski negocjator zastrzega, że nasz rząd nie będzie poszukiwać w negocjacjach „rozwiązań za wszelką cenę” i nie ulegnie presji wygórowanych żądań UE, pociągnęłyby za sobą zbyt wysokie „koszty społeczne”. Z kolej polskie społeczeństwo nie zgodzi się na jednostronne ustępstwa w negocjacjach z Unią. Nie może być bowiem umowy o przystąpieniu Polski do UE bez zdecydowanego poparcia przez polskie społeczeństwo. Z sondaży opinii społecznej w „Rzeczpospolitej” wynika, że z największym optymizmem oczekują przyjęcia Polski do UE ludzie młodzi. Wraz z wiekiem badanych rosną obawy. „Najczarniejsze” scenariusze w opinii badanych to: upadek rolnictwa, wzrost bezrobocia i wykupienie majątku narodowego przez obcy kapitał. Wśród plusów wymienia się napływ kapitałów zachodnich, zwiększenie dostępu Polski do nowoczesnych technologii, większe możliwości rozwoju polskiego przemysłu oraz wzrost bezpieczeństwa kraju.

Moim zdaniem członkostwo Polski w UE jest najlepszym sposobem realizacji polskiego interesu narodowego, w Brukseli podejmowane są decyzje dotyczące całego kontynentu. Wybór jest prosty: albo Polska będzie częścią Unii i będziemy współdecydowali, albo będziemy wasalami. Albo prezes NBP będzie miał wpływ na notowania Euro, albo będzie podporządkowywał się decyzjom innych. Wiadomo, że niemy tylko UE będzie reprezentowała interesy Europy w różnych negocjacjach.

Bibliografia

• Andrzej Limański, Mieczysław Syrek, Integracja ekonomiczna Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Difin Spółka z o. o., Warszawa 2001

• J. Wódke, Stopień dojrzałości Państw Europy Środkowej i Wschodniej kandydujących do Unii Europejskiej - ekspertyza WIFO „Wspólnoty Europejskie” nr 5, 1999

• K. Gorota, A. Szostkiewicz, Droga do Brukseli, Wydawnictwo Rectus, Warszawa grudzień 1999

• Negocjacje Członkowskie - Polska na drodze do Unii Europejskiej, Pełnomocnik Rządu do Spraw Negocjacji o członkostwo RP w Unii Europejskiej, Kancelaria Rady Ministrów, wydanie pierwsze, październik 1999

• Rocznik Statystyczny GUS, Warszawa 1996

• Rozszerzenie Unii Europejskiej - Historyczna szansa, Publikacja wydana przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce wspólnie z wydawnictwem „Wokół nas”

• Sondaż: Czego polskie społeczeństwo oczekuje po przyjęciu do UE, Rzeczpospolita z dnia 23 kwietnia 1999r.

• Unia Europejska, praca zbiorowa L. Ciamaga, E. Latoszek K. Michałowska - Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997

Andrzej Limański, Mieczysław Syrek, Integracja ekonomiczna Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Difin Spółka z o. o., Warszawa 2001,s. 26.

Rozszerzenie Unii Europejskiej - Historyczna szansa, Publikacja wydana przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce wspólnie z wydawnictwem „Wokół nas”, s. 8.

Unia Europejska, praca zbiorowa L. Ciamaga, E. Latoszek K. Michałowska - Gorywoda, L. Oręziak, E. Teichman, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 435.

Rozszerzenie Unii Europejskiej - Historyczna szansa, Publikacja wydana przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce wspólnie z wydawnictwem „Wokół nas”

Andrzej Limański, Mieczysław Syrek, Integracja ekonomiczna Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Difin Spółka z o. o., Warszawa 2001,s. 154 - 175

Andrzej Limański, Mieczysław Syrek, Integracja ekonomiczna Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Difin Spółka z o. o., Warszawa 2001,s. 154 - 175

Andrzej Limański, Mieczysław Syrek, Integracja ekonomiczna Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Difin Spółka z o. o., Warszawa 2001,s. 154 - 175

Andrzej Limański, Mieczysław Syrek, Integracja ekonomiczna Polski z Unią Europejską, Wydawnictwo Difin Spółka z o. o., Warszawa 2001,s. 198 - 207.

Sondaż: Czego polskie społeczeństwo oczekuje po przyjęciu do UE, Rzeczpospolita z dnia 23 kwietnia 1999r.

Kraj	Podpisanie układu o stowarzyszeniu	Wejście układu w życie
Turcja	wrzesień 1963	grudzień 1964
Malta	grudzień 1970	kwiecień 1971
Cypr	grudzień 1972	czerwiec 1973

L.p.	Kraj	Podpisanie układu o stowarzyszeniu	Wejście układu w życie
1.	Węgry	grudzień 1991r.	luty 1994 r.
2.	Polska	grudzień 1991r.	luty 1994 r.
3.	Bułgaria	październik 1993r.	luty 1995 r.
4.	Czechy	luty 1993r.	luty 1995 r.
5.	Rumunia	październik 1993r.	luty 1995 r.
6.	Słowacja	czerwiec 1995r.	luty 1995 r.
7.	Estonia	czerwiec 1995r.	luty 1998 r.
8.	Łotwa	czerwiec 1995r.	luty 1998 r.
9.	Litwa	czerwiec 1995r.	luty 1998 r.
10.	Słowenia	czerwiec 1996r.	luty 1998 r.

Miejsce	Kraj	Ocena
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	Czechy Estonia Węgry Słowacja Słowenia Polska Łotwa Litwa Rumunia Bułgaria	3,81 4,00 4,39 4,69 4,94 5,14 5,34 5,89 7,77 8,60

---