fizjologia - pyt[1] sesja, Dietetyka, Anatomia i fizjologia człowieka, Fizjologia wykłady


FIZJOLOGIA - ZESTAWY EGZAMINÓW

Zestaw 1 (09.1998)

1) Wymień i omów funkcje synaps.

SYNAPSY

Impulsem nerwowym jest przesuwanie się fali depolaryzacji od miejsca zadziałania bodźca na błonę komórkową aż do zakończeń neuronu. W organizmie impulsy nerwowe przekazywane są z jednej komórki nerwowej na drugą za pośrednictwem zakończeń aksonów. Miejsce stykania się ze sobą błony komórkowej zakończenia aksonu z błoną komórkową drugiej komórki nosi nazwę synapsy. Błonę komórkowa neuronu przekazującego impuls nazywa się błoną presynaptyczną, a błonę komórkową neuronu odbierającego impuls - błoną postsynaptyczną.

Synapsy można podzielić na:

W synapsach chemicznych przekaz sygnału z jednej komórki na drugą odbywa się przy pomocy substancji chemicznej (mediatora chemicznego, transmitera). Cząsteczki przekaźnika uwalniane z błony presynaptycznej w postaci małych, otoczonych błoną plazmatyczną pęcherzyków - pęcherzyki synaptyczne, dyfundują przez szczelinę synaptyczną i „drażnią” białkowe receptory błony postsynaptycznej. Dokładniej rzecz ujmując potencjał czynnościowy docierający do kolbki synaptycznej wywołuje zmianę potencjału błony presynaptycznej, co z kolei uczynnia wrażliwe na zmiany napięcia kanały wapniowe w błonie komórkowej. Jony Ca2+ z otaczającego płynu tkankowego dostają się do zakończeń aksonu. Kationy te indukują fuzję kilkuset pęcherzyków z membraną presynaptyczną i uwalnianie zawartości pęcherzyków do szczeliny synaptycznej w drodze egzocytozy. Pęcherzyki uwalniają cząsteczki neurotransmitera, który dyfunduje przez szczelinę synaptyczną i wchodzą w interakcje z receptorami dendrytów lub ciał komórkowych w komórkach postsynaptycznych. Receptory te są białkami, które kontrolują funkcjonowanie aktywowanych chemicznie kanałów jonowych. W chwili gdy neurotransmiter łączy się z receptorem, kanał otwiera się, przepuszczając pewne specyficzne jony (Na+, K+, Cl-) poprzez barierę błony komórkowej.

Ten typ synaps ma asymetryczną budowę i przewodzi jednokierunkowo.

POSTSYNAPTYCZNY POTENCJAŁ POBUDZAJĄCY (EPSP)

Z zakończeń aksonów w obrębie synapsy wydzielają się związki chemiczne, czyli mediatory, które zmieniają właściwości błony postsynaptycznej. Pod wpływem cząsteczek mediatora, który pośredniczy w przewodzeniu przez synapsę impulsów pobudzających, jony Na+ wnikają do wnętrza neuronu odbierającego impuls nerwowy. Tej wędrówce jonów Na+ przez błonę postsynaptyczną towarzyszy zmniejszenie spoczynkowego potencjału ujemnego wewnątrz komórki w stosunku do potencjału zerowego panującego na zewnątrz komórki. Zmniejszenie się ujemnego potencjału wewnątrzkomórkowego nazywa się postsynaptycznym potencjałem pobudzającym (EPSP). Synapsy wywołujące depolaryzację błony komórkowej noszą nazwę synaps pobudzających.

Do mediatorów pobudzających zalicza się:

POSTSYNAPTYCZNY POTENCJAŁ HAMUJĄCY (IPSP)

Na niektórych synapsach wydziela się mediator hamujący przewodzenie impulsów. Cząsteczki tego mediatora zmieniają właściwości błony komórkowej w ten sposób, ze dochodzi do wzrostu ujemnego potencjału elektrycznego we wnętrzu komórki i wzrostu polaryzacji błony komórkowej.

Synapsy hamujące wydzielają mediator hiperpolaryzujący błonę komórkową. Pod wpływem procesu hamowania jony K+ wychodzą z wnętrza neuronu na zewnątrz lub jony Cl- wchodzą do wnętrza komórki nerwowej.

Synapsy wydzielające mediator hiperpolaryzujący błonę komórkową są synapsami hamującymi. Neurony, w których występuje postsynaptyczny potencjał hamujący, maja obniżoną pobudliwość. Ujemny potencjał elektryczny jest bardziej oddalony od progu, przy którym wyzwalają się impulsy.

Do mediatorów hamujących zalicza się:

!!! CIEKAWOSTKA: Strychnina i toksyna tężcowa blokują przewodzenie impulsacji przez synapsy hamujące. Wskutek tego dochodzi do jednoczesnego pobudzenia neuronów ruchowych, co objawia się wystąpieniem uogólnionych drgawek.

Neurony w organizmie stale odbierają jednocześnie impulsy przewodzone przez synapsy pobudzające i synapsy hamujące. Potencjał błony komórkowej neuronu jest wypadkową działania tych dwóch typów synaps.

Styki pomiędzy komórkami pobudliwymi dają możliwość sterowania przekazem sygnałów. Zwykle konieczne jest pobudzenie, czasem jednak hamowanie. O ile jednak dobrze zaopatrzone w tlen i surowce włókno nerwowe jest praktycznie nieznużalne, to synapsy chemiczne podlegają zmęczeniu (choćby dlatego, że wyczerpuje się zapas mediatora, a na syntezę trzeba czasu). Wadą synaps chemicznych jest także słabe tempo przekazywania sygnału. Dyfuzja transmitera w szczelinie synaptycznej jest bardzo wolna w porównaniu z falą depolaryzacyjną - nazywa się to opóźnieniem synaptycznym. Dlatego w drogach nerwowych wymagających szybkiego przekazu ilość połączeń jest niewielka - uległa redukcji w czasie ewolucji.

W synapsach elektrycznych przekaz jest natychmiastowy - szczelina synaptyczna jest tak wąska, że fala depolaryzacyjna „przeskakuje” na drugą błonę. Tego typu synapsy są nieznużalne, symetryczne i szybkie. Ich przewagą jest zdolność przewodzenia impulsów w dwóch kierunkach, a możliwości sterowania ich aktywnością są bardzo ograniczone. Prawdopodobnie ten typ połączeń nie rozpowszechnił się szeroko - występują jedynie w OUN.

Ze względu na rodzaj komórki, z którą może łączyć się neuron synapsy podzielono na:

2) Cykl płciowy i jego hormonalna regulacja.

Cykl płciowy to okres między jedną a drugą rują.

Dojrzałość endokrynologiczna - okres kiedy gonady zaczynają produkować odpowiednie ilości hormonów wpływających na cechy II-rzędowe, regularne cykle płciowe.

Wiek uzyskania dojrzałości płciowej:

samce samice

koń 23-27 12-18

bydło 6-10 6-12

owce 6-8 6-8

świnie 7-10 6-7

RUJA (estrus; cycle) - przygotowanie samicy do zajścia w ciążę.

Fazy cyklu płciowego

  1. Pęcherzykowa

  • Ciałka żółtego (lutealna)