Definicja masażu

1. Masaż - zabieg fizjoterapeutyczny polegający na sprężystym (nie plastycznym) odkształcaniu tkanek.

2. Masaż - jest to zespół ruchów wywierających ucisk na tkanki i polega on na wykorzystaniu przez masażystę określonych ruchów w określonym tempie i z odpowiednią siłą zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych, od ich obwodu do serca. Masaż powinien być wykonywany rytmicznie, bez rozciągania skóry, nieuzbrojoną ręką.

1.      Masaż leczniczy

a.       masaż klasyczny

b.      masaż specjalistyczny

• segmentarny

• okostnowy

• łącznotkankowy

• izometryczny

c.       w środowisku wodnym - wykorzystywane jest mechaniczne działanie strumienia wody lub ciśnienia hydrostatycznego, temperatura, skład chemiczny wody (obecność soli mineralnych itp.)

d.      przyrządowy - wykorzystuje się bodźce dostarczane do tkanek poprzez specjalnie przeznaczone do tego celu urządzenia, które wytwarzają różne formy bodźca mechanicznego

• wibracyjny

• pneumatyczny

• synkardialny

• baryczny

• podciśnieniowy

2.      Masaż sportowy

• podtrzymujący

• przedwysiłkowy

• międzywysiłkowy

• powysiłkowy

3.      Masaż kosmetyczno-higieniczny

 Spośród rodzajów masaży wyróżnia się m.in.:

• klasyczny

• manualny drenaż limfatyczny - stosowany u pacjentów z obrzękami limfatycznymi,

• sportowy - jest to intensywny masaż zmniejszający zmęczenie organizmu wynikłe na skutek aktywności fizycznej,

• izometryczny - jest odmianą masażu klasycznego, wykonuje się go na mięśniu napiętym izometrycznie,

• segmentarny - oparty jest na powiązaniach między pewnymi obszarami skóry, tkanki podskórnej, mięśniowej i okostnej, a naczyniami i narządami wewnętrznymi unerwianymi przez ten sam segment rdzenia kręgowego,

• synkardialny - masaż synkardialny oddziałuje na obwodowy układ naczyniowy za pomocą specjalnej opaski założonej na kończynę. Istotą tego zabiegu jest synchronizacja uciskającego działania na naczynia obwodowe z systemem pracy serca. Bodźce uciskowe stosowane na naczynia w czasie masażu synkardialnego w momencie fizjologicznych skurczów tętnic wzmacniają ich siłę skurczową,

• łącznotkankowy - jest metodą terapii neuroodruchowej; masaż ten jest stosowany w celu likwidacji stref zmian odruchowych w obrębie tkanki łącznej,

• shantal'a - masaż niemowląt,

• podwodny - w całkowitym zanurzeniu w wannie,

• wirowy - w kąpieli częściowej jednej lub obu kończyn dolnych lub górnych,

• natryskowy - wykonywany za pomocą strumienia wody,

• wibracyjny - wykonywany za pomocą urządzenia do masażu wibracyjnego,

• bańką chińską - wykonywany za pomocą specjalnych gumowych baniek,

• baryczny - inaczej ciśnieniowy, polega na naprzemiennym stosowaniu podwyższonego i obniżonego ciśnienia.

• podciśnieniowy - wykonywany za pomocą urządzenia delikatnie zasysającego skórę,

• pneumatyczny - zalecany przy obrzękach, wykonywany z zastosowaniem mankietów,

• punktowy (akupresura) - zwany inaczej akupresurą, jest to dział medycyny naturalnej wchodzącej w skład refleksologii, polega on na oddziaływaniu na określone punkty na ciele,

• trigger point - nie związany z punktami akupresury; stosuje się w celu uzyskania rozluźnienia i zniesienia odruchowego napięcia mięśni, przy problemach stawowych, mięśniowych, migrenowych, zmęczeniowych mięśni, jak również przy masażu relaksacyjnym,

• stawowy centryfugalny - Jest to zabieg leczniczy stosowany po stłuczeniach, zwichnięciach, skręceniach, a także urazach elementów okołostawowych (więzadła, ścięgna, torebki stawowe, mięśnie).

• sensoryczny - to metoda łącząca techniki masażu klasycznego, polinezyjską pracę z ciałem i elementy terapii czaszkowo-krzyżowej,

• poprzeczny - to punktowe rozcieranie w poprzek przebiegu włókien podrażnionego ścięgna lub brzuśca mięśnia, przyczepu ścięgna do kości, więzadła itp,

• suchy - bez środków poślizgowych,

• shiatsu i clinical shiatsu - masaż shiatsu pochodzi z tradycji dalekiego wschodu, wykonuje się techniki uciskowe i rozciągające, osoba masowana pozostaje w ubraniu,

• osteopatyczny - technika osteopatyczna stosowana w leczeniu dolegliwości funkcjonalnych kręgosłupa; zastępuje on zabiegi chiropraktyczne; polega na uciśnięciu napiętego włókienka mięśniowego, mobilizacji stawów kręgosłupa, rozciągnięciu grupy mięśniowej, drenażu płynu limfatycznego, odbarczaniu nerwów w miejscach ich ucisków w kręgosłupie i na ich przebiegu w ciele

• indonezyjski - masaż Indonezyjski datowany jest na równi z chińskim, jest więc bardzo starym masażem, który czerpał wiele z wpływów medycyny chińskiej, a także indyjskiej; wykorzystuje się głębokie oddziaływanie dłońmi, elementy jogi, akupresury i refleksoterapii do rozluźnienia mięśni oraz pobudzenia organizmu w celu osiągnięcia stanu harmonii ciała, umysłu i duszy

• tajski - jest syntezą akupresury i rozciągania,

• ajurwedyjski (ajurweda) - wykorzystuje się głębokie oddziaływanie dłońmi, elementy jogi, akupresury i refleksoterapii do rozluźnienia mięśni oraz pobudzenia organizmu w celu osiągnięcia stanu harmonii ciała, umysłu i duszy; Podstawą jego techniki jest ajurweda, staroindyjska nauka. Według niej wszystkie żywe formy istnienia mają tzw. doshu, czyli mieszankę trzech energii: vata, pitta i kapha, podobne do naszych żyw iołów:wody, ognia i ziemi,

• lomi lomi nui - pochodzi ze starożytnej tradycji hawajskiej, jest stylem świątynnym, tzn. że taki rodzaj masażu wykonywany był tysiące lat temu w starożytnych hawajskich świątyniach przez kahunów- kapłanów-szamanów-lekarzy z Hawajów,

• ma-uri - polinezyjski masaż ciała, mający łagodny przebieg i głębokie działanie terapeutyczne. Relaksuje, rozluźnia i wprowadza w stan równowagi fizycznej i emocjonalnej

• tkanek głębokich - to system pracy,  który opiera się na opracowaniu przez terapeutę tkanki mięśniowej oraz łącznej znajdującej się zarówno w powierzchownych  jak i w głębszych warstwach ciała pacjenta; najbardziej przydatna okazuje się w likwidowaniu napięć mięśniowo-powięziowych,

Cechy psychofizyczne masażysty

• pełna sprawność psychiczna,

• cierpliwość, wyrozumiałość,

• umiejętność nawiązania kontaktu z pacjentem,

• opiekuńczość,

• umiejętność zdobycia zaufania pacjenta,

• umiejętność jasnego i zrozumiałego formułowania poleceń,

• pełna sprawność fizyczna - wydolność układu oddechowego, krążenia, brak zaburzeń statycznych, brak nadmiernej potliwości dłoni

 BHP

• skóra pacjenta powinna być czysta, sucha, bez zmian ropnych, niezagojonych ran, dermatoz

• masażysta powinien mieć zadbane dłonie (obcięte paznokcie, brak zgrubień),

• masażysta podczas zabiegu nie powinien nosić biżuterii

• przed zabiegiem masażysta powinien umyć ręce, a okresowo je dezynfekować

• strój masażysty powinien być wygodny i swobodny, obuwie zapobiegające ślizganiu się, umożliwiające równomierne rozłożenie ciężaru ciała

• każdy pacjent powinien mieć własne prześcieradło/ręcznik do ułożenia się na i przykrycia

• masaż należy wykonywać 2-3 h po posiłku

Wyposażenie gabinetu masażu

• wentylacja, odpowiednie oświetlenie, temperatura minimum 18 st C,

• leżanka (ustawiona indywidualnie do wysokości bioder masażysty),

• ręcznik, prześcieradła, pojemnik na zużyte ręczniki, prześcieradła,

• wałki, poduszki, kliny, podnóżki, schodki,

• środki poślizgowe, środki wspomagające masaż,

• sanitariat z płynem do dezynfekcji,

• apteczka, ciśnieniomierz,

• biurko, terminarz.

 

Środki poślizgowe

Są to substancje obojętne chemicznie, które zwiększają poślizg dłoni masażysty zapobiegając otarciom. Dobieramy je biorąc pod uwagę rodzaj skóry pacjenta, zabiegi towarzyszące oraz preferencje osoby masującej i masowanej. Środki poślizgowe powinny być stosowane z umiarem, tak aby ułatwić ślizg ręki masażysty, ale nie zmniejszyć nadmiernie siły tarcia. Nakładamy je ZAWSZE najpierw na rękę masażysty, a dopiero potem na skórę osoby masowanej.

Przykładowe środki poślizgowe:

• talk kosmetyczny,

• oliwa nicejska, oliwa z oliwek,

• kremy do masażu,

• wazelina,

• lanolina,

• mydło.

Środki wspomagające masaż

Są to substancje aktywne chemicznie lub ziołowe, których zastosowanie wspomaga efekt leczniczy. Dzielimy je na:

1.      Środki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masażem (wstrzyknięcia, czopki, tabletki).

2.      Preparaty wcierane w skórę i tkanki pacjenta

a.lecznicze - silnie rozgrzewające (Ben-gay, Neo-Capsiderm),

b.lecznicze - słabo rozgrzewające (Butapirazol, Mobilat, Voltaren),

c. odżywcze, bogate w witaminy A, D, E, F, H (Bepanthen, Dermosan),

d. przeciwbólowe, rozgrzewające stosowane w sporcie (Arcalen).

Wcierka

Jest to sposób aplikacji środków wspomagających masaż. Oczyszczoną i suchą skórę rozgrzewamy stosując chwyty: głaskanie, ugniatanie i wibrację. Następnie masażysta aplikuje środek wspomagający na swoje dłonie, a następnie na okolicę poddaną zabiegowi wcierając go ruchem rozcierania. Stosuje się tyle preparatu ile skóra jest w stanie wchłonąć.

Przeciwwskazania do stosowania masażu

• podwyższona temperatura ciała pacjenta,

• stan grożący krwotokiem,

• choroby zakaźne,

• ostre stany zapalne,

• choroby skóry, którym towarzyszą wypryski, pęcherze, przerwanie ciągłości skóry,

• III i IV stopień choroby Bürgera (zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic),

• jamistość rdzenia,

• zapalenie szpiku kostnego z przetokami,

• wczesny stan po złamania kości,

• łamliwość kości,

• stany ropne,

• zapalenie żył,

• świeże zakrzepy naczyń krwionośnych,

• daleko posunięta miażdżyca,

• niewyrównane wady serca,

• tętniaki,

• okres ciąży (?),

• w czasie menstruacji,

• choroby nowotworowe,

• niektóre owrzodzenia podudzi.

 

Dodatkowo masaż powłok brzusznych jest przeciwwskazany w:

• chorobie wrzodowej z krwawieniem,

• kamicy nerkowej, wątrobowej,

• stanach zapalnych dróg żółciowych,

• chorobach jelit przebiegających z owrzodzeniami, krwawieniami, przewlekłymi niedrożnościami,

• ostrych i podostrych chorobach narządów miednicy mniejszej.

 

Nie wykonujemy masażu powłok brzusznych w czasie do dwóch godzin po spożyciu posiłku przez pacjenta.

Wskazania do wykonywania masażu

1.      Choroby układu krążenia

• przewlekła niewydolność krążenia obwodowego

• obniżone ciśnienie krwi

• otłuszczenie serca znacznego stopnia

• obwodowe stwardnienie tętnic (bardzo delikatny masaż)

• stan po zakrzepowym zapaleniu żył (minimum 6 miesięcy po)

• choroba Reynauda

• choroba Bürgera I i II stopień

• zespoły żylakowe bez owrzodzeń

2.      Choroby układu oddechowego

• rozedma płuc

• niedodma płuc

• przewlekły nieżyt oskrzeli

• astma oskrzelowa (w okresie międzynapadowym)

• stany po zabiegach torakochirurgicznych

• stany po zapaleniu płuc i oskrzeli

3.      Choroby skóry

• zaburzenia troficzne

• choroby naczyń limfatycznych

• przewlekłe odmrożenia

• blizny pourazowe i pozabiegowe

• doły poinsulinowe

• w celach kosmetycznych

4.      Choroby mięśni poprzecznie prążkowanych

• przeciwdziałanie zanikom mięśni z nieczynności

• dla uzyskania przyrostu masy mięśniowej

• zaniki mięśni pochodzenia neurogennego

• zmiażdżenia mięśni

• wylewy krwawe śródmięśniowe

• zerwanie włókien mięśniowych

• przewlekłe stany zapalne mięśni

• zmęczenie mięśni po wysiłku fizycznym

5.      Choroby napięcia mięśni gładkich narządów jamy brzusznej

• niedowłady żołądka

• niedowłady jelit

• zaparcia nawykowe

• opadnięcie trzewi

6.      Choroby nerwów obwodowych

• przewlekłe zapalenie nerwów

• nerwobóle

• sympatialgie

• kauzalgie

• zapalenie wielonerwowe splotów nerwowych

• zespół wypadnięcia krążka międzykręgowego

7.      Choroby ośrodkowego układu nerwowego

• zapalenie przednich rogów rdzenia

• stany po urazach OUN

• choroby mózgu, opon mózgowych, naczyń krwionośnych mózgu

8.      Choroby narządu ruchu

• stłuczenia

• skręcenia

• zwichnięcia

• wylewy krwawe w tkankach miękkich po ustąpieniu ostrego odczynu miejscowego

• zmiany przeciążeniowe

• choroby kości i stawów z przykurczami mięśni i torebek stawowych

• stany po złamaniach (po uzyskaniu pełnego zrostu)

• stany pooperacyjne narządu ruchu

• przewlekłe zapalenie stawów, mięśni i ścięgien

• zapalenie pochewek ścięgnistych

• zmiany zniekształcające kostno-stawowe

• wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narządu ruchu

• stany przed zabiegami operacyjnymi narządu ruchu

9.      Choroby reumatyczne

• gościec

• zmiany zwyrodnieniowy-wytwórcze

• zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa

• zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich

10.  Choroby dziecięce

• dysplazja stawu biodrowego

• zwichnięcie stawu biodrowego

• wady postawy

• płaskostopie

11.  Choroby zawodowe

• choroba wibracyjna

• przewlekła postać choroby Banga (brucelozy)

• przewlekła postać choroby dekompresyjnej (kesonowej)

• nerwobóle w wyniku zatruć

• zmiany wynikające ze zmiennego mikroklimatu środowiska pracy

• zmiany przeciążeniowe narządu ruchu

• nerwice ruchowe i czynnościowe związane z charakterem i organizacją pracy

12.  niektóre choroby geriatryczne

Zasady wykonywania masażu

1.      Wywiad z pacjentem

a.       osobowy

b.      chorobowy (aktualna choroba, choroby towarzyszące)

c.       socjalny

2.      Kierunek wykonywania chwytów w masażu klasycznym

3.      Określenie wskazań i przeciwwskazań

4.      Czas trwania masażu, zależności

a.       rodzaj schorzenia

b.      wielkość powierzchni masowanej

c.       aktualny stan zdrowia pacjenta

d.      numeru zabiegu w serii

5.      Siła masażu

a.       wiek

b.      płeć

c.       zawód

d.      budowa ciała

e.       stan zdrowia pacjenta

6.      Odpoczynek po zabiegu

7.      Pouczenie na temat postępowania po masażu

8.      Pouczenie o reakcji organizmu na zabieg masażu

9.      Ilość zabiegów w serii

10.  Częstotliwość

11.  Ilość powtórzeń chwytów

12.  Postępowanie w przypadku przerwania chwytu

13.  Postępowanie w przypadku przerwania zabiegu

14.  Prowadzenie dokumentacji

Techniki masażu

Głaskanie

1.      Działanie

a.       mechaniczne usunięcie złuszczonego naskórka oraz wydzieliny gruczołów łojowych

b.      mechaniczne przesunięcie krwi żylnej w kierunku dosercowym

c.       mechaniczne przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych

2.      Efekty

a.       pobudzenie układu krążenia

b.      polepszenie przepływu krwi i chłonki

c.       pobudza lub obniża napięcie układu nerwowego

3.      Tempo

a.       25-30 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       podłużny

b.      poprzeczny

c.       okrężny

5.      Przeciwwskazania

a.       II -IV stadium choroby Bürgera

Rozcieranie

1.      Działanie

a.      rozdrobnienie i przesunięcie na obwód wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych

b.      rozluźnienie zrostów i blizn

2.      Efekty

a.       wytworzenie znacznej ilości ciepła

b.      zlikwidowanie narośli na tkance kostnej

c.       silne przekrwienie tkanek

d.      przyspiesza usuwanie metabolitów z mięśni

3.      Tempo

a.       60 - 100 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       podłużny

b.      poprzeczny

c.       okrężny

5.      Przeciwwskazania

a.       rozcieranie podłużne - zapalenia przyczepów mięśni i pochewek ścięgnistych

b.      miejsce obrzęku w podostrym stanie zapalnym

c.       skaza naczyniowa

d.      stadium choroby Buergera

e.       stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył

f.       świeżo podane blokady

Ugniatanie

1.      Działanie

a.       pobudzenie przepływu krwi

b.      przyspieszenie usuwania substancji (np. metabolitów) uwolnionych z tkanek w czasie rozcierania

2.      Efekty

a.       przepchnięcie krwi obwodowej w kierunku dosercowym

b.      przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych

c.       intensywne pobudzenie mięśni

d.      przyspiesza regenerację mięśni po wysiłku fizycznym

3.      Tempo

a.       40 - 50 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       podłużny

b.      poprzeczny

c.       okrężny

5.      Przeciwwskazania

a.       ogólne do masażu

Oklepywanie

1.      Działanie

a.       znaczne przekrwienie opracowywanych tkanek

b.      zmiany pobudliwości obwodowego układu nerwowego

2.      Efekty

a.       poprawa trofiki mięśni

b.      zmniejszenie pobudliwości nerwowej

c.       zmniejszenie bóli neuralgicznych

3.      Tempo

a.       100 - 300 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       prostopadle do przebiegu włókien mięśniowych

5.      Przeciwwskazania

a.       skaza naczyniowa

b.      otyłość

c.       obrzęki

d.      sklerodermia

e.       choroba Reynauda

f.       żylaki

g.       porażenia spastyczne

h.      ostre nerwobóle

i.        niektóre choroby reumatyczne i neurologiczne

Wibracja

1.      Działanie

a.       obniżenie pobudliwości obwodowego okładu nerwowego

b.      pobudzenie mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich

2.      Efekty

a.       zwiększenie napięcia naczyń krwionośnych

b.      zmniejszenie tętna

c.       wzrost ciśnienia krwi

d.      przyspieszenie przemiany materii

e.       pobudza wydzielniczą funkcję gruczołów

f.       powoduje przyrost tanki mięśniowej oraz zwiększa jej elastyczność

3.      Przeciwwskazania

a.       porażenia spastyczne

b.      choroba Reynauda

Roztrząsanie

1.      Działanie

a.       wykonane łagodnie - rozluźniająco na tkanki

b.      wykonane energicznie - pobudzająco na tkanki

Wałkowanie - technika nieklasyczna

Jest opisywana jako połączenie głaskania, rozcierania i ugniatanie. Jej działanie jest opisywane jako wypadkowa tych technik.

Skóra

Budowa

1. Naskórek

1. składa się z:

• warstwy podstawowej

• warstwy komórek kolczystych

• warstwy ziarnistej

• warstwy jasnej

• warstwy zrogowaciałej

2. wpływ masażu

• szybsza odbudowa uszkodzonych komórek naskórka

• lepsze odżywienie naskórka poprzez przyspieszenie przepływu limfy w warstwie kolczystej naskórka

• przyspieszenie procesów rogowacenia

• usunięcie zrogowaciałego naskórka i otwarcie porów skórnych; odmłodzenie warstwy zrogowaciałej prowadzi do uelastyczneinia naskórka

Skóra właściwa

1. zbudowana jest z tkanki łącznej i elementów komórkowych; zawiera liczne włókna klejorodne; występują tu również takie elementy jak gruczoły potowe i łojowe, mieszki włosowe, naczynia krwionośne i limfatyczne, zakończenia nerwów czuciowych

2. wpływ masażu

• oczyszczenie skóry poprzez wyciśnięcie zawartości gruczołów potowych i łojowych i udrożnienie ich kanałów

• podrażnienie zakończeń nerwów

• rozszerzenie naczyń krwionośnych

Tkanka podskórna

1. zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej oraz skupisk tkanki tłuszczowej mieszczących się między jej włóknami; jest zrośnięta zarówno ze skórą właściwą, jak i z powięziami, ścięgnami itp. na których leży

2. wpływ masażu

• uelastycznienie i przyrost tkanki łącznej

• zmniejszenie objętości komórek tłuszczowych poprzez przyspieszenie metabolizmu tłuszczu

Unerwienie skóry

Włókna nerwowe, zaopatrujące skórę, tworzą splot nerwowy w tkance podskórnej. Jego wypustki sięgają do warstwy właściwej skóry i kończą się wolnymi zakończeniami zwanymi receptorami. Poza nerwami czaszkowymi oraz rdzeniowymi skórę unerwiają włókna układu autonomicznego (gruczoły skóry, mięśniówka gładka naczyń włosowatych i mieszków włosowych).

Naczynia krwionośne skóry

Tętnice skóry pochodzą z tętniczej sieci powięziowej i towarzyszą im jednoimienne naczynia żylne.

Tkanka łączna

Jest najbardziej rozpowszechnioną tkanka w ustroju. Ma zdolność wytwarzania substancji międzykomórkowej, w której wyrózniamy następujące składniki: włókna kolagenowe (klejorodne), włókna sprężyste (elastyczne), substancję podstawową oraz włókna siateczkowate.

1. Tkanka łączna właściwa wiotka

1. przewaga substancji międzykomórkowej, niewielka ilość włókien

2. wchodzi w skład wszystkich narządów, okrywa je, tworząc torebki, stanowi osłonki naczyń krwionośnych i nerwów

3. jest bardzo silnie ukrwiona i doprowadza naczynia krwionośne do narządów

4. jest bardzo istotnym elementem mechanizmu odżywiania tkanek

5. wpływ masażu

1. bezpośredni - uelastycznienie i zwiększenie przepuszczalności

2. pośredni - wpływ ogólny masażu spowodowany zmianami w układzie krążenia

2. Tkanka łączna właściwa zbita

1. składa się z licznych włókien kolagenowych i sprężystych

2. podział:

1. o nieregularnym utkaniu włókien - tworzy skórę właściwą

2. o regularnym utkaniu włókien - tworzy np. ścięgna

3. o przewadze włókien kolagenowych - jest materiałem budującym ścięgna

4. o przewadze włókien elastycznych - jest materiałem budującym więzadła

3. masaż powoduje zwiększenie elastyczności oraz przyrost tkanki

3. Tkanka chrzęstna

1. zbudowana jest z komórek chrzęstnych, a substancja międzykomórkowa zawiera elementy bezpostaciowe, włókna kolagenowe oraz włókna sprężyste

2. podział

1. szklista (powierzchnie stawowe)

2. sprężysta (małżowina uszna)

3. włóknista (krążki międzykręgowe)

3. masaż powoduje lepsze odżywienie tkanki chrzęstnej

4. Tkanka kostna

1. zbudowana jest ze związków organicznych oraz hydroksyapatytu (sól wapnia)

2. podział

1. istota zbita

2. istota gąbczasta

3. masaż poprzez polepszenia odżywienia tkanki kostnej powoduje utrzymanie równowago miedzy elementami organicznymi i nieorganicznymi, przyspiesza proces kostnienia

5. Tkanka tłuszczowa

1. pełni funkcję termoizolacyjną oraz stanowi zapas substancji, które organizm może zużyć w okresie większego zapotrzebowania energetycznego

2. masaż powoduje przyspieszenie przemiany materii, a poprzez to przyspiesza spalanie tłuszczu zmagazynowanego w komórkach

6. Tkanka barwnikowa

1. zbudowana jest z komórek, które zawierają melaninę

7. Tkanka siateczkowata

• tworzy zrąb szpiku, śledziony, węzłów chłonnych

• masaż prowadzi do wzmożenia procesów tworzenia elementów morfotycznych krwi, czy komórek układu odpornościowego

Tkanka mięśniowa

Podział:

• gładka

• poprzecznie prążkowana - szkieletowa

• poprzecznie prążkowana - serca

Wpływ masażu na mięśnie szkieletowe

1. Bezpośredni

1. obniżenie lub podwyższenie spoczynkowego napięcia mięśni

2. przyspieszenie usuwania metabolitów procesów przemiany materii

3. odżywienie

4. rozszerzenie naczyń krwionośnych

5. przyrost tkanki mięśniowej

2. Pośredni

1. wpływ jaki na tkankę mięśniową wywołują zmiany powstałe w układach: krążenia, nerwowym, wewnątrzwydzielniczym

3. Pośredni - konsensualny

1. Relaksacyjny - uzyskiwany poprzez zastosowanie łagodnych głaskań, powolnych rozcierań, podłużnych ugniatań, ucisków jednoczesnych i powolnego roztrząsania

2. Stymulujący - uzyskiwany poprzez zastosowanie energicznych głaskańi rozcierań, ugniatań (zwłaszcza poprzecznych i ze skręceniem), ucisków naprzemiennych, oklepywań i średniej mocy wibracji

Wpływ masażu klasycznego na poszczególne układy

Układ nerwowy

1. Rola układu nerwowego

1. utrzymanie łączności organizm ze światem zewnętrznym

2. integrowanie pracy poszczególnych układów i narządów w harmonijnie ze sobą współpracującą całość

2. Neuron

1. akson

2. dendryty

3. Podział topograficzny

1. ośrodkowy układ nerwowy OUN

• mózgowie

• rdzeń kręgowy

obwodowy układ nerwowy

• 12 par nerwów czaszkowych

• 31 par nerwów rdzeniowych

4. Podział czynnościowy

1. somatyczny - efektorem są mięśnie poprzecznie prążkowane

• układ piramidowy - kieruje wykonywaniem ruchów zamierzonych i świadomych; ośrodki znajdują się w korze

• układ pozapiramidowy - kieruje wykonywaniem ruchów zautomatyzowanych i reguluje napięcie mięśni; tworzą go ośrodki podkorowe

• autonomiczny - efektorem są mięśnie gładkie

• sampatyczny (współczulny) - neurony ośrodkowe znajdują się na wysokości Th₁-Th₁₂-L₁-L₃

• wydzielanie małej ilości gęstej śliny,

• szybsza praca serca,

• zwiększenie dostawy glukozy do mięśni i mózgu przez rozkład glikogenu w wątrobie,

• rozszerzenie źrenic,

• rozkurcz mięśnia rzęskowego oka (zwolnienie akomodacji),

• stroszenie włosów,

• wydzielanie potu na dłoniach,

• reakcja “walcz albo uciekaj”,

• rozkurcz mięśnia wypieracza moczu i jednoczesny skurcz mięśnia zwieracza cewki moczowej (trzymanie moczu),

• pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny (hormonu walki),

• wzmaga skurcz mięśni gładkich,

• zwiększa agregację płytek krwi (trombocytów),

• zahamowanie perystaltyki jelit,

• podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych,

• rozkurcz mięśni gładkich naczyń skórnych (skóra ciepła i czerwona),

• skurcz mięśni gładkich naczyń mięśni szkieletowych (szybsze zaopatrywani mięśni w tlen),

• zwiększenie oporu obwodowego w naczyniach tętniczych,

• wydzielanie łez,

• rozszerzenie mięśni oskrzeli w płucach,

• zwiększenie wydzielania reniny,

• parasympatyczny (przywspółczulny) - neurony ośrodkowe znajdują się w przywspółczulnych jądrach nerwów czaszkowych III, VIII, IX, X oraz w części krzyżowej rdzenia kręgowego - S₂-S₄

• zwężanie źrenicy,

• wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny,

• hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu),

• zwężanie oskrzeli,

• rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi,

• nasilanie skurczów przewodu pokarmowego,

• kurczenie pęcherza moczowego,

• wzrost wydzielania insuliny,

5. Podział kliniczny

1. pień mózgu

2. móżdżek

3. mózg

6. Nerwy rdzeniowe

1. pień nerwu powstaje poprzez połączenie odchodzącego od rdzenia kręgowego korzenia przedniego (ruchowego) i tylnego (czuciowego), a następnie dzieli się na:

• gałąź grzbietową - unerwia mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę grzbietu od potylicy do kości guzicznej

• gałąź brzuszną - unerwia mięśnie i skórę przedniej i bocznej części szyi, tułowia, kończyny górne oraz kończyny dolne

• gałąź oponowa - wraca do kanału kręgowego, unerwia m.in. opony rdzenia kręgowego

• gałąź łącząca biała - włókna współczulne

2. sploty nerwowe - utworzone są przez gałęzie brzuszne

• szyjny - C₁-C₄

• ramienny - C₅-C₈-Th₁

• lędźwiowy - L₁-L₄

• krzyżowy - L₄-L₅-S₁-S₅

• nerwy międzyżebrowe

• zachowały unerwienie odcinkowe, biegną w przestrzeniach międzyżebrowych i pod ostatnim żebrem; unerwiają mięśnie międzyżebrowe i mięsnie ściany brzucha

• nerwy czaszkowe

• I nerwy węchowe

• II nerw wzrokowy

• III nerw okoruchowy

• IV nerw bloczkowy

• V nerw trójdzielny - daje trzy gałęzie

1. nerw oczny - unerwia wyłącznie czuciowo skórę górnej powieki, grzbiet nosa, okolicę czołową

2. nerw szczękowy - unerwia wyłącznie czuciowo skórę powieki dolnej, okolicy skroniowej, policzka, wargi dolnej i nosa

3. nerw żuchwowy - zaopatruje czuciowo skórę wargi dolnej, policzka, brody i małżowiny usznej oraz ruchowo wszystkie mięśnie żwacze

• VI nerw odwodzący

• VII nerw twarzowy - unerwia ruchowo wszystkie mięśnie mimiczne, przywspółczulnie - ślinianki podżuchwowe, podjęzykowe i błony węchowe, czuciowo - 2/3 przednie języka, podniebienie twarde i miękkie, skórę tylnej strony małżowiny usznej i niewielkiej przestrzeni za uchem

• VIII nerw przedsionkowo-ślimakowy

• IX nerw językowo-gardłowy

• X nerw błędny - unerwia ruchowo mięśnie podniebienia, gardła i krtani, czuciowo - krtań, skórę ściany tylnej i dolnej przewodu słuchowego zewnętrznego, przywspółczulnie - wszystkie narządy klatki piersiowej (tchawica, oskrzela, opłucna, splot aortalny, przełyk, serce, osierdzie) i jamy brzusznej (żołądek oraz za pośrednictwem splotu trzewnego: trzustka, śledziona, wątroba, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego, nerki i nadnercza)

• XI nerw dodatkowy - unerwia ruchowo mięsień mostkowo-sutkowo-obojczykowy oraz mięsień czworoboczny

• XII nerw podjęzykowy

• Wpływ masażu

1. normalizacja procesów metabolicznych we wszystkich częściach układu nerwowego

2. stymulacja przewodnictwa nerwowego poprzez pobudzanie receptorów

3. tonizujący lub pobudzający wpływ na nerwy rdzeniowe i sploty nerwowe

4. tonizujący lub pobudzający wpływ na układ współczulny i przywspółczulny poprzez masaż kręgosłupa oraz okolic unerwionych przez nerwy czaszkowe: III, VII, X

Układ krwionośny

1. Funkcje

1. oddechowa - krew w krwiobiegu małym (płucnym) zostaje nasycona tlenem, aby następnie w krwiobiegu dużym oddać go tkankom.

Tkanki są bardzo wrażliwe na niedobór tlenu we krwi. Komórki kory mózgowej giną po 4-5 min, mięśnia sercowego 4-5 min, wątroby i nerek - po 10-20 min.

2. odżywcza - razem z krwią dostarczane są substancje energetyczne i odprowadzane zbędne produkty przemiany materii

3. regulacyjna - związana jest z hormonami i innymi substancjami biologicznie czynnymi, które transportowane są poprzez układ krwionośny

4. termoregulacyjna - utrzymanie stałej temperatury ciała przenosząc ciepło z mięśni i wątroby, regulując jego oddawanie na zewnątrz

2. Wpływ masażu - teoria mechaniczna

1. oparta jest na regulacji krążenia za pomocą pompy mięśniowej

2. zaburzenia krążenia krwi mogą być spowodowane długotrwałym unieruchomieniem, zmniejszeniem napięcia mięśni, zmianami chorobowymi

3. stosowanie masażu, a zwłaszcza głaskań i ugniatań, powoduje przepchnięcie krwi w kierunku do serca oraz zassanie krwi leżącej obwodowo od miejsca masowanego

4. pobudzenie krążenia za pomocą masażu powoduje odciążenie serca, zwiększenie jego pojemności minutowej oraz zwiększenie wydajności funkcjonowania układu krążenia

3. Wpływ masażu - teoria odruchowa

1. oparta jest na istnieniu receptorów,które rejestrują różne parametry krwi i układu krążenia

2. zmiana ciśnienia krwi podczas masażu powoduje pobudzenie mechanoreceptorów i baroreceptorów, a następnie ośrodków naczynioruchowych; w efekcie następuje zmiana napięcia mięśniówki naczyń krwionośnych tak, aby wyrównać ciśnienie

3. zwiększenie stężenia CO₂ oraz spadek nasycenia O₂ krwi powoduje pobudzenie chemoreceptorów; w efekcie nastepuje zwężenie naczyń skórnych, mięśniowych i jelitowych, aby zapewnić odpowiednią ilość tlenu narządom pełniącym funkcje życiowe

4. pobudzenie mechanoreceptorów mięśniach powoduje przyspieszenie rytmu serca, zwężenie naczyń w obszarze trzewnym i rozszerzenie w obszarze masowanym.

4. Wpływ masażu - teoria humoralna (hormonalna)

1. oparta jest na założeniu, że w wyniku masażu zwiększa się wydzielanie histaminy z komórek kolczystych, powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych

2. histamina powoduje również zwiększenie wydzielania noradrenaliny i adrenaliny (która ma działanie zwężające naczynia krwionośne) z kory nadnerczy

3. wpływ na naczynia wykazują również m.in.:

• jony wapnia Ca²⁺ - aktywizują układy kurczliwe

• produkty przemiany materii powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych

• jony potasu K⁺ rozluźniają mięśniówkę naczyń

• EDRF (nabłonkowy czynnik rozluźniający) rozluźnia mięśniówkę naczyń

Układ oddechowy

1. Podział

1. górne: jama nosowa, gardło,

2. dolne: krtań, tchawica, oskrzela, płuca

2. Wpływ masażu

1. pośredni poprzez układ krążenia

• zwiększony powrót żylny, zwiększenie pojemności wyrzutowej serca, rozszerzenie naczyń krwionośnych powodują przyspieszenie przemiany materii, a zatem zwiększenie zapotrzebowania na tlen

• lepsze ukrwienie narządów klatki piersiowej powoduje usprawnienie wymiany gazowej

2. pośredni na drodze odruchowej

• odruchy z receprotów układu krwionośnego - pobudzenie lub zahamowanie ruchów oddechowych

• odruchy z receprotów trzewno czuciowych oskrzeli (substancje chemiczne, działanie mechaniczne) - zwężenie oskrzeli

• usiski, wibracja na klatkę piersiową - pobudzenie oddychania

• unerwienie segmentarne - pobudzenie lub zahamowanie ruchów oddechowych

• pośredni na drodze hormonalnej

• uwolnienie substancji P (neuropeptydu) powoduje zwężenie oskrzeli, zwiększa wydzielanie histaminy powodując silniejsze ich zwężenie

• na skutek masażu w tkankach magazynowane są produkty przemiany materii, jony potasu i prostaglandyny, które prowadzą do zwiększenia wentylacji płuc

• bezpośredni

• uelastycznienie mięśni oddechowych

• na skutek opracowania grzbietu, kręgosłupa, klatki piersiowej, przestrzeni międzyżebrowych zwiększa się ruchomość klatki piersiowej i jej objętość

• zwiększenie ukrwienia narządów klatki piersiowej i pobudzenie drzewa oskrzelowego zwiększa wydzielanie śluzu

Układ wewnątrzwydzielniczy

Czynność gruczołów jest reakcją organizmu na zmiany zachodzące w nim w czasie masażu.

Układ pokarmowy

1. Wpływ pośredni

1. poprzez układ krążenia polepszamy odżywienie ukladu pokarmowego, normalizację procesów wydzielniczych gruczołów układu pokarmowego, zwiększenie wchłania sybstancji odżywczych

2. na drodze odruchowej stymulowana jest praca mięśni gładkich układu pokarmowego, dzięki czemu pokarmy sa lepiej trawione

3. na drodze hormonalnej regulowana jest aktywność enzymów trawiennych oraz napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego

2. Wpływ bezpośredni

1. rozluźnienie lub zwięszenie napięcia mięśni ścian zołądka, jelita cienkiego i gubego

2. wzmożenie wydzielania hormonów żołądkowo-jelitowych

3. odpowiednio wykonany masaż powoduje przesunięcie zawartości jelita grubego

Układ moczowo-płciowy

1. Wpływ pośredni

1. poprzez zwiększenie ukrwienia okolicy narządów moczowo-płciowych zwiększa się filtracja kłębuszkowa i przepły krwi przez nerki

2. Wpływ bezpośredni

1. poprzez opracowanie grzbietu na wysokości Th₉-L₂ oraz poprzez opracowanie podbrzusza

Wywiad z pacjentem

Informacje stałe

ustalone przed masażem wynikające z obserwacji, zadanych pytań i zapisów w karcie choroby

1. Nazwisko i imię

2. Wiek i płeć

3. Rodzaj wykonywanej pracy przez 5 lat

4. Rozpoznanie i choroby towarzyszące

5. Od kiedy choruje

6. Czy było prowadzone leczenie i z jakim skutkiem

8. Od kiedy pobiera zabiegi w obecnym cyklu leczenia

9. Ilość wcześniej wykonanych masaży

10. Stosowane zabiegi wspomagające

11. Jak pacjent reaguje na masaż i inne zabiegi

12. Jakie wyniki badań

W trakcie rozmowy obserwujemy cały czas pacjenta w celu uzyskania informacji na temat jego sprawności ogólnej, a szczególnie na sposób poruszania się, stania lub siedzenia.

Informacje zmienne

1. Określające stan zdrowia pacjenta bezpośrednio przed masażem

2. Temperatura ciała

3. Ciśnienie krwi

4. Pojawienie lub ustąpienie dolegliwości

5. Jak czuł się po poprzednim zabiegu

6. Ogólne samopoczucie

13. Jeżeli pacjentem jest kobieta to należy upewnić się czy nie jest w okresie menstruacji

14. Jak dawno spożywał posiłek

15. Jaki zbieg był wykonywany przed masażem

16. Czy były podawane zastrzyki, jak tak to jakie

Informacje dodatkowe

wszystkie informacje mogące mieć związek z chorobą uzyskane od pacjenta w rozmowie podczas masażu

1. Jakie choroby przechodził

2. Czy miał dużo urazów itp.

10

---