teoria część 1, Masaż


Definicja masażu

1. Masaż - zabieg fizjoterapeutyczny polegający na sprężystym (nie plastycznym) odkształcaniu tkanek.

2. Masaż - jest to zespół ruchów wywierających ucisk na tkanki i polega on na wykorzystaniu przez masażystę określonych ruchów w określonym tempie i z odpowiednią siłą zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych, od ich obwodu do serca. Masaż powinien być wykonywany rytmicznie, bez rozciągania skóry, nieuzbrojoną ręką.

1.      Masaż leczniczy

a.       masaż klasyczny

b.      masaż specjalistyczny

c.       w środowisku wodnym - wykorzystywane jest mechaniczne działanie strumienia wody lub ciśnienia hydrostatycznego, temperatura, skład chemiczny wody (obecność soli mineralnych itp.)

d.      przyrządowy - wykorzystuje się bodźce dostarczane do tkanek poprzez specjalnie przeznaczone do tego celu urządzenia, które wytwarzają różne formy bodźca mechanicznego

2.      Masaż sportowy

3.      Masaż kosmetyczno-higieniczny

 Spośród rodzajów masaży wyróżnia się m.in.:

Cechy psychofizyczne masażysty

 BHP

Wyposażenie gabinetu masażu

 

Środki poślizgowe

Są to substancje obojętne chemicznie, które zwiększają poślizg dłoni masażysty zapobiegając otarciom. Dobieramy je biorąc pod uwagę rodzaj skóry pacjenta, zabiegi towarzyszące oraz preferencje osoby masującej i masowanej. Środki poślizgowe powinny być stosowane z umiarem, tak aby ułatwić ślizg ręki masażysty, ale nie zmniejszyć nadmiernie siły tarcia. Nakładamy je ZAWSZE najpierw na rękę masażysty, a dopiero potem na skórę osoby masowanej.

Przykładowe środki poślizgowe:

Środki wspomagające masaż

Są to substancje aktywne chemicznie lub ziołowe, których zastosowanie wspomaga efekt leczniczy. Dzielimy je na:

1.      Środki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masażem (wstrzyknięcia, czopki, tabletki).

2.      Preparaty wcierane w skórę i tkanki pacjenta

a.lecznicze - silnie rozgrzewające (Ben-gay, Neo-Capsiderm),

b.lecznicze - słabo rozgrzewające (Butapirazol, Mobilat, Voltaren),

c. odżywcze, bogate w witaminy A, D, E, F, H (Bepanthen, Dermosan),

d. przeciwbólowe, rozgrzewające stosowane w sporcie (Arcalen).

Wcierka

Jest to sposób aplikacji środków wspomagających masaż. Oczyszczoną i suchą skórę rozgrzewamy stosując chwyty: głaskanie, ugniatanie i wibrację. Następnie masażysta aplikuje środek wspomagający na swoje dłonie, a następnie na okolicę poddaną zabiegowi wcierając go ruchem rozcierania. Stosuje się tyle preparatu ile skóra jest w stanie wchłonąć.

Przeciwwskazania do stosowania masażu

 

Dodatkowo masaż powłok brzusznych jest przeciwwskazany w:

 

Nie wykonujemy masażu powłok brzusznych w czasie do dwóch godzin po spożyciu posiłku przez pacjenta.

Wskazania do wykonywania masażu

1.      Choroby układu krążenia

2.      Choroby układu oddechowego

3.      Choroby skóry

4.      Choroby mięśni poprzecznie prążkowanych

5.      Choroby napięcia mięśni gładkich narządów jamy brzusznej

6.      Choroby nerwów obwodowych

7.      Choroby ośrodkowego układu nerwowego

8.      Choroby narządu ruchu

9.      Choroby reumatyczne

10.  Choroby dziecięce

11.  Choroby zawodowe

12.  niektóre choroby geriatryczne

Zasady wykonywania masażu

1.      Wywiad z pacjentem

a.       osobowy

b.      chorobowy (aktualna choroba, choroby towarzyszące)

c.       socjalny

2.      Kierunek wykonywania chwytów w masażu klasycznym

3.      Określenie wskazań i przeciwwskazań

4.      Czas trwania masażu, zależności

a.       rodzaj schorzenia

b.      wielkość powierzchni masowanej

c.       aktualny stan zdrowia pacjenta

d.      numeru zabiegu w serii

5.      Siła masażu

a.       wiek

b.      płeć

c.       zawód

d.      budowa ciała

e.       stan zdrowia pacjenta

6.      Odpoczynek po zabiegu

7.      Pouczenie na temat postępowania po masażu

8.      Pouczenie o reakcji organizmu na zabieg masażu

9.      Ilość zabiegów w serii

10.  Częstotliwość

11.  Ilość powtórzeń chwytów

12.  Postępowanie w przypadku przerwania chwytu

13.  Postępowanie w przypadku przerwania zabiegu

14.  Prowadzenie dokumentacji

Techniki masażu

Głaskanie

1.      Działanie

a.       mechaniczne usunięcie złuszczonego naskórka oraz wydzieliny gruczołów łojowych

b.      mechaniczne przesunięcie krwi żylnej w kierunku dosercowym

c.       mechaniczne przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych

2.      Efekty

a.       pobudzenie układu krążenia

b.      polepszenie przepływu krwi i chłonki

c.       pobudza lub obniża napięcie układu nerwowego

3.      Tempo

a.       25-30 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       podłużny

b.      poprzeczny

c.       okrężny

5.      Przeciwwskazania

a.       II -IV stadium choroby Bürgera

Rozcieranie

1.      Działanie

a.      rozdrobnienie i przesunięcie na obwód wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych

b.      rozluźnienie zrostów i blizn

2.      Efekty

a.       wytworzenie znacznej ilości ciepła

b.      zlikwidowanie narośli na tkance kostnej

c.       silne przekrwienie tkanek

d.      przyspiesza usuwanie metabolitów z mięśni

3.      Tempo

a.       60 - 100 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       podłużny

b.      poprzeczny

c.       okrężny

5.      Przeciwwskazania

a.       rozcieranie podłużne - zapalenia przyczepów mięśni i pochewek ścięgnistych

b.      miejsce obrzęku w podostrym stanie zapalnym

c.       skaza naczyniowa

d.      stadium choroby Buergera

e.       stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył

f.       świeżo podane blokady

Ugniatanie

1.      Działanie

a.       pobudzenie przepływu krwi

b.      przyspieszenie usuwania substancji (np. metabolitów) uwolnionych z tkanek w czasie rozcierania

2.      Efekty

a.       przepchnięcie krwi obwodowej w kierunku dosercowym

b.      przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych

c.       intensywne pobudzenie mięśni

d.      przyspiesza regenerację mięśni po wysiłku fizycznym

3.      Tempo

a.       40 - 50 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       podłużny

b.      poprzeczny

c.       okrężny

5.      Przeciwwskazania

a.       ogólne do masażu

Oklepywanie

1.      Działanie

a.       znaczne przekrwienie opracowywanych tkanek

b.      zmiany pobudliwości obwodowego układu nerwowego

2.      Efekty

a.       poprawa trofiki mięśni

b.      zmniejszenie pobudliwości nerwowej

c.       zmniejszenie bóli neuralgicznych

3.      Tempo

a.       100 - 300 ruchów na minutę

4.      Kierunek wykonania

a.       prostopadle do przebiegu włókien mięśniowych

5.      Przeciwwskazania

a.       skaza naczyniowa

b.      otyłość

c.       obrzęki

d.      sklerodermia

e.       choroba Reynauda

f.       żylaki

g.       porażenia spastyczne

h.      ostre nerwobóle

i.        niektóre choroby reumatyczne i neurologiczne

Wibracja

1.      Działanie

a.       obniżenie pobudliwości obwodowego okładu nerwowego

b.      pobudzenie mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich

2.      Efekty

a.       zwiększenie napięcia naczyń krwionośnych

b.      zmniejszenie tętna

c.       wzrost ciśnienia krwi

d.      przyspieszenie przemiany materii

e.       pobudza wydzielniczą funkcję gruczołów

f.       powoduje przyrost tanki mięśniowej oraz zwiększa jej elastyczność

3.      Przeciwwskazania

a.       porażenia spastyczne

b.      choroba Reynauda

Roztrząsanie

1.      Działanie

a.       wykonane łagodnie - rozluźniająco na tkanki

b.      wykonane energicznie - pobudzająco na tkanki

Wałkowanie - technika nieklasyczna

Jest opisywana jako połączenie głaskania, rozcierania i ugniatanie. Jej działanie jest opisywane jako wypadkowa tych technik.

Skóra

Budowa

  1. Naskórek

    1. składa się z:

      • warstwy podstawowej

      • warstwy komórek kolczystych

      • warstwy ziarnistej

      • warstwy jasnej

      • warstwy zrogowaciałej

  2. wpływ masażu

  • Skóra właściwa

    1. zbudowana jest z tkanki łącznej i elementów komórkowych; zawiera liczne włókna klejorodne; występują tu również takie elementy jak gruczoły potowe i łojowe, mieszki włosowe, naczynia krwionośne i limfatyczne, zakończenia nerwów czuciowych

    2. wpływ masażu

  • Tkanka podskórna

    1. zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej oraz skupisk tkanki tłuszczowej mieszczących się między jej włóknami; jest zrośnięta zarówno ze skórą właściwą, jak i z powięziami, ścięgnami itp. na których leży

    2. wpływ masażu

    Unerwienie skóry

    Włókna nerwowe, zaopatrujące skórę, tworzą splot nerwowy w tkance podskórnej. Jego wypustki sięgają do warstwy właściwej skóry i kończą się wolnymi zakończeniami zwanymi receptorami. Poza nerwami czaszkowymi oraz rdzeniowymi skórę unerwiają włókna układu autonomicznego (gruczoły skóry, mięśniówka gładka naczyń włosowatych i mieszków włosowych).

    Naczynia krwionośne skóry

    Tętnice skóry pochodzą z tętniczej sieci powięziowej i towarzyszą im jednoimienne naczynia żylne.

    Tkanka łączna

    Jest najbardziej rozpowszechnioną tkanka w ustroju. Ma zdolność wytwarzania substancji międzykomórkowej, w której wyrózniamy następujące składniki: włókna kolagenowe (klejorodne), włókna sprężyste (elastyczne), substancję podstawową oraz włókna siateczkowate.

    1. Tkanka łączna właściwa wiotka

      1. przewaga substancji międzykomórkowej, niewielka ilość włókien

      2. wchodzi w skład wszystkich narządów, okrywa je, tworząc torebki, stanowi osłonki naczyń krwionośnych i nerwów

      3. jest bardzo silnie ukrwiona i doprowadza naczynia krwionośne do narządów

      4. jest bardzo istotnym elementem mechanizmu odżywiania tkanek

      5. wpływ masażu

        1. bezpośredni - uelastycznienie i zwiększenie przepuszczalności

        2. pośredni - wpływ ogólny masażu spowodowany zmianami w układzie krążenia

    2. Tkanka łączna właściwa zbita

      1. składa się z licznych włókien kolagenowych i sprężystych

      2. podział:

        1. o nieregularnym utkaniu włókien - tworzy skórę właściwą

        2. o regularnym utkaniu włókien - tworzy np. ścięgna

        3. o przewadze włókien kolagenowych - jest materiałem budującym ścięgna

        4. o przewadze włókien elastycznych - jest materiałem budującym więzadła

      3. masaż powoduje zwiększenie elastyczności oraz przyrost tkanki

    3. Tkanka chrzęstna

      1. zbudowana jest z komórek chrzęstnych, a substancja międzykomórkowa zawiera elementy bezpostaciowe, włókna kolagenowe oraz włókna sprężyste

      2. podział

        1. szklista (powierzchnie stawowe)

        2. sprężysta (małżowina uszna)

        3. włóknista (krążki międzykręgowe)

      3. masaż powoduje lepsze odżywienie tkanki chrzęstnej

    4. Tkanka kostna

      1. zbudowana jest ze związków organicznych oraz hydroksyapatytu (sól wapnia)

      2. podział

        1. istota zbita

        2. istota gąbczasta

      3. masaż poprzez polepszenia odżywienia tkanki kostnej powoduje utrzymanie równowago miedzy elementami organicznymi i nieorganicznymi, przyspiesza proces kostnienia

    5. Tkanka tłuszczowa

      1. pełni funkcję termoizolacyjną oraz stanowi zapas substancji, które organizm może zużyć w okresie większego zapotrzebowania energetycznego

      2. masaż powoduje przyspieszenie przemiany materii, a poprzez to przyspiesza spalanie tłuszczu zmagazynowanego w komórkach

    6. Tkanka barwnikowa

      1. zbudowana jest z komórek, które zawierają melaninę

    7. Tkanka siateczkowata

    Tkanka mięśniowa

    Podział:

    Wpływ masażu na mięśnie szkieletowe

    1. Bezpośredni

    1. obniżenie lub podwyższenie spoczynkowego napięcia mięśni

    2. przyspieszenie usuwania metabolitów procesów przemiany materii

    3. odżywienie

    4. rozszerzenie naczyń krwionośnych

    5. przyrost tkanki mięśniowej

    1. Pośredni

      1. wpływ jaki na tkankę mięśniową wywołują zmiany powstałe w układach: krążenia, nerwowym, wewnątrzwydzielniczym

    2. Pośredni - konsensualny

    1. Relaksacyjny - uzyskiwany poprzez zastosowanie łagodnych głaskań, powolnych rozcierań, podłużnych ugniatań, ucisków jednoczesnych i powolnego roztrząsania

    2. Stymulujący - uzyskiwany poprzez zastosowanie energicznych głaskańi rozcierań, ugniatań (zwłaszcza poprzecznych i ze skręceniem), ucisków naprzemiennych, oklepywań i średniej mocy wibracji

    Wpływ masażu klasycznego na poszczególne układy

    Układ nerwowy

          1. Rola układu nerwowego

    1. utrzymanie łączności organizm ze światem zewnętrznym

    2. integrowanie pracy poszczególnych układów i narządów w harmonijnie ze sobą współpracującą całość

    1. Neuron

    1. akson

    2. dendryty

    1. Podział topograficzny

    1. ośrodkowy układ nerwowy OUN

  • obwodowy układ nerwowy