Definicja masażu
1. Masaż - zabieg fizjoterapeutyczny polegający na sprężystym (nie plastycznym) odkształcaniu tkanek.
2. Masaż - jest to zespół ruchów wywierających ucisk na tkanki i polega on na wykorzystaniu przez masażystę określonych ruchów w określonym tempie i z odpowiednią siłą zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych, od ich obwodu do serca. Masaż powinien być wykonywany rytmicznie, bez rozciągania skóry, nieuzbrojoną ręką.
1. Masaż leczniczy
a. masaż klasyczny
b. masaż specjalistyczny
segmentarny
okostnowy
łącznotkankowy
izometryczny
c. w środowisku wodnym - wykorzystywane jest mechaniczne działanie strumienia wody lub ciśnienia hydrostatycznego, temperatura, skład chemiczny wody (obecność soli mineralnych itp.)
d. przyrządowy - wykorzystuje się bodźce dostarczane do tkanek poprzez specjalnie przeznaczone do tego celu urządzenia, które wytwarzają różne formy bodźca mechanicznego
wibracyjny
pneumatyczny
synkardialny
baryczny
podciśnieniowy
2. Masaż sportowy
podtrzymujący
przedwysiłkowy
międzywysiłkowy
powysiłkowy
3. Masaż kosmetyczno-higieniczny
Spośród rodzajów masaży wyróżnia się m.in.:
klasyczny
manualny drenaż limfatyczny - stosowany u pacjentów z obrzękami limfatycznymi,
sportowy - jest to intensywny masaż zmniejszający zmęczenie organizmu wynikłe na skutek aktywności fizycznej,
izometryczny - jest odmianą masażu klasycznego, wykonuje się go na mięśniu napiętym izometrycznie,
segmentarny - oparty jest na powiązaniach między pewnymi obszarami skóry, tkanki podskórnej, mięśniowej i okostnej, a naczyniami i narządami wewnętrznymi unerwianymi przez ten sam segment rdzenia kręgowego,
synkardialny - masaż synkardialny oddziałuje na obwodowy układ naczyniowy za pomocą specjalnej opaski założonej na kończynę. Istotą tego zabiegu jest synchronizacja uciskającego działania na naczynia obwodowe z systemem pracy serca. Bodźce uciskowe stosowane na naczynia w czasie masażu synkardialnego w momencie fizjologicznych skurczów tętnic wzmacniają ich siłę skurczową,
łącznotkankowy - jest metodą terapii neuroodruchowej; masaż ten jest stosowany w celu likwidacji stref zmian odruchowych w obrębie tkanki łącznej,
shantal'a - masaż niemowląt,
podwodny - w całkowitym zanurzeniu w wannie,
wirowy - w kąpieli częściowej jednej lub obu kończyn dolnych lub górnych,
natryskowy - wykonywany za pomocą strumienia wody,
wibracyjny - wykonywany za pomocą urządzenia do masażu wibracyjnego,
bańką chińską - wykonywany za pomocą specjalnych gumowych baniek,
baryczny - inaczej ciśnieniowy, polega na naprzemiennym stosowaniu podwyższonego i obniżonego ciśnienia.
podciśnieniowy - wykonywany za pomocą urządzenia delikatnie zasysającego skórę,
pneumatyczny - zalecany przy obrzękach, wykonywany z zastosowaniem mankietów,
punktowy (akupresura) - zwany inaczej akupresurą, jest to dział medycyny naturalnej wchodzącej w skład refleksologii, polega on na oddziaływaniu na określone punkty na ciele,
trigger point - nie związany z punktami akupresury; stosuje się w celu uzyskania rozluźnienia i zniesienia odruchowego napięcia mięśni, przy problemach stawowych, mięśniowych, migrenowych, zmęczeniowych mięśni, jak również przy masażu relaksacyjnym,
stawowy centryfugalny - Jest to zabieg leczniczy stosowany po stłuczeniach, zwichnięciach, skręceniach, a także urazach elementów okołostawowych (więzadła, ścięgna, torebki stawowe, mięśnie).
sensoryczny - to metoda łącząca techniki masażu klasycznego, polinezyjską pracę z ciałem i elementy terapii czaszkowo-krzyżowej,
poprzeczny - to punktowe rozcieranie w poprzek przebiegu włókien podrażnionego ścięgna lub brzuśca mięśnia, przyczepu ścięgna do kości, więzadła itp,
suchy - bez środków poślizgowych,
shiatsu i clinical shiatsu - masaż shiatsu pochodzi z tradycji dalekiego wschodu, wykonuje się techniki uciskowe i rozciągające, osoba masowana pozostaje w ubraniu,
osteopatyczny - technika osteopatyczna stosowana w leczeniu dolegliwości funkcjonalnych kręgosłupa; zastępuje on zabiegi chiropraktyczne; polega na uciśnięciu napiętego włókienka mięśniowego, mobilizacji stawów kręgosłupa, rozciągnięciu grupy mięśniowej, drenażu płynu limfatycznego, odbarczaniu nerwów w miejscach ich ucisków w kręgosłupie i na ich przebiegu w ciele
indonezyjski - masaż Indonezyjski datowany jest na równi z chińskim, jest więc bardzo starym masażem, który czerpał wiele z wpływów medycyny chińskiej, a także indyjskiej; wykorzystuje się głębokie oddziaływanie dłońmi, elementy jogi, akupresury i refleksoterapii do rozluźnienia mięśni oraz pobudzenia organizmu w celu osiągnięcia stanu harmonii ciała, umysłu i duszy
tajski - jest syntezą akupresury i rozciągania,
ajurwedyjski (ajurweda) - wykorzystuje się głębokie oddziaływanie dłońmi, elementy jogi, akupresury i refleksoterapii do rozluźnienia mięśni oraz pobudzenia organizmu w celu osiągnięcia stanu harmonii ciała, umysłu i duszy; Podstawą jego techniki jest ajurweda, staroindyjska nauka. Według niej wszystkie żywe formy istnienia mają tzw. doshu, czyli mieszankę trzech energii: vata, pitta i kapha, podobne do naszych żyw iołów:wody, ognia i ziemi,
lomi lomi nui - pochodzi ze starożytnej tradycji hawajskiej, jest stylem świątynnym, tzn. że taki rodzaj masażu wykonywany był tysiące lat temu w starożytnych hawajskich świątyniach przez kahunów- kapłanów-szamanów-lekarzy z Hawajów,
ma-uri - polinezyjski masaż ciała, mający łagodny przebieg i głębokie działanie terapeutyczne. Relaksuje, rozluźnia i wprowadza w stan równowagi fizycznej i emocjonalnej
tkanek głębokich - to system pracy, który opiera się na opracowaniu przez terapeutę tkanki mięśniowej oraz łącznej znajdującej się zarówno w powierzchownych jak i w głębszych warstwach ciała pacjenta; najbardziej przydatna okazuje się w likwidowaniu napięć mięśniowo-powięziowych,
Cechy psychofizyczne masażysty
pełna sprawność psychiczna,
cierpliwość, wyrozumiałość,
umiejętność nawiązania kontaktu z pacjentem,
opiekuńczość,
umiejętność zdobycia zaufania pacjenta,
umiejętność jasnego i zrozumiałego formułowania poleceń,
pełna sprawność fizyczna - wydolność układu oddechowego, krążenia, brak zaburzeń statycznych, brak nadmiernej potliwości dłoni
BHP
skóra pacjenta powinna być czysta, sucha, bez zmian ropnych, niezagojonych ran, dermatoz
masażysta powinien mieć zadbane dłonie (obcięte paznokcie, brak zgrubień),
masażysta podczas zabiegu nie powinien nosić biżuterii
przed zabiegiem masażysta powinien umyć ręce, a okresowo je dezynfekować
strój masażysty powinien być wygodny i swobodny, obuwie zapobiegające ślizganiu się, umożliwiające równomierne rozłożenie ciężaru ciała
każdy pacjent powinien mieć własne prześcieradło/ręcznik do ułożenia się na i przykrycia
masaż należy wykonywać 2-3 h po posiłku
Wyposażenie gabinetu masażu
wentylacja, odpowiednie oświetlenie, temperatura minimum 18 st C,
leżanka (ustawiona indywidualnie do wysokości bioder masażysty),
ręcznik, prześcieradła, pojemnik na zużyte ręczniki, prześcieradła,
wałki, poduszki, kliny, podnóżki, schodki,
środki poślizgowe, środki wspomagające masaż,
sanitariat z płynem do dezynfekcji,
apteczka, ciśnieniomierz,
biurko, terminarz.
Środki poślizgowe
Są to substancje obojętne chemicznie, które zwiększają poślizg dłoni masażysty zapobiegając otarciom. Dobieramy je biorąc pod uwagę rodzaj skóry pacjenta, zabiegi towarzyszące oraz preferencje osoby masującej i masowanej. Środki poślizgowe powinny być stosowane z umiarem, tak aby ułatwić ślizg ręki masażysty, ale nie zmniejszyć nadmiernie siły tarcia. Nakładamy je ZAWSZE najpierw na rękę masażysty, a dopiero potem na skórę osoby masowanej.
Przykładowe środki poślizgowe:
talk kosmetyczny,
oliwa nicejska, oliwa z oliwek,
kremy do masażu,
wazelina,
lanolina,
mydło.
Środki wspomagające masaż
Są to substancje aktywne chemicznie lub ziołowe, których zastosowanie wspomaga efekt leczniczy. Dzielimy je na:
1. Środki farmakologiczne stosowane u chorego wraz z masażem (wstrzyknięcia, czopki, tabletki).
2. Preparaty wcierane w skórę i tkanki pacjenta
a.lecznicze - silnie rozgrzewające (Ben-gay, Neo-Capsiderm),
b.lecznicze - słabo rozgrzewające (Butapirazol, Mobilat, Voltaren),
c. odżywcze, bogate w witaminy A, D, E, F, H (Bepanthen, Dermosan),
d. przeciwbólowe, rozgrzewające stosowane w sporcie (Arcalen).
Wcierka
Jest to sposób aplikacji środków wspomagających masaż. Oczyszczoną i suchą skórę rozgrzewamy stosując chwyty: głaskanie, ugniatanie i wibrację. Następnie masażysta aplikuje środek wspomagający na swoje dłonie, a następnie na okolicę poddaną zabiegowi wcierając go ruchem rozcierania. Stosuje się tyle preparatu ile skóra jest w stanie wchłonąć.
Przeciwwskazania do stosowania masażu
podwyższona temperatura ciała pacjenta,
stan grożący krwotokiem,
choroby zakaźne,
ostre stany zapalne,
choroby skóry, którym towarzyszą wypryski, pęcherze, przerwanie ciągłości skóry,
III i IV stopień choroby Bürgera (zakrzepowo-zarostowe zapalenie tętnic),
jamistość rdzenia,
zapalenie szpiku kostnego z przetokami,
wczesny stan po złamania kości,
łamliwość kości,
stany ropne,
zapalenie żył,
świeże zakrzepy naczyń krwionośnych,
daleko posunięta miażdżyca,
niewyrównane wady serca,
tętniaki,
okres ciąży (?),
w czasie menstruacji,
choroby nowotworowe,
niektóre owrzodzenia podudzi.
Dodatkowo masaż powłok brzusznych jest przeciwwskazany w:
chorobie wrzodowej z krwawieniem,
kamicy nerkowej, wątrobowej,
stanach zapalnych dróg żółciowych,
chorobach jelit przebiegających z owrzodzeniami, krwawieniami, przewlekłymi niedrożnościami,
ostrych i podostrych chorobach narządów miednicy mniejszej.
Nie wykonujemy masażu powłok brzusznych w czasie do dwóch godzin po spożyciu posiłku przez pacjenta.
Wskazania do wykonywania masażu
1. Choroby układu krążenia
przewlekła niewydolność krążenia obwodowego
obniżone ciśnienie krwi
otłuszczenie serca znacznego stopnia
obwodowe stwardnienie tętnic (bardzo delikatny masaż)
stan po zakrzepowym zapaleniu żył (minimum 6 miesięcy po)
choroba Reynauda
choroba Bürgera I i II stopień
zespoły żylakowe bez owrzodzeń
2. Choroby układu oddechowego
rozedma płuc
niedodma płuc
przewlekły nieżyt oskrzeli
astma oskrzelowa (w okresie międzynapadowym)
stany po zabiegach torakochirurgicznych
stany po zapaleniu płuc i oskrzeli
3. Choroby skóry
zaburzenia troficzne
choroby naczyń limfatycznych
przewlekłe odmrożenia
blizny pourazowe i pozabiegowe
doły poinsulinowe
w celach kosmetycznych
4. Choroby mięśni poprzecznie prążkowanych
przeciwdziałanie zanikom mięśni z nieczynności
dla uzyskania przyrostu masy mięśniowej
zaniki mięśni pochodzenia neurogennego
zmiażdżenia mięśni
wylewy krwawe śródmięśniowe
zerwanie włókien mięśniowych
przewlekłe stany zapalne mięśni
zmęczenie mięśni po wysiłku fizycznym
5. Choroby napięcia mięśni gładkich narządów jamy brzusznej
niedowłady żołądka
niedowłady jelit
zaparcia nawykowe
opadnięcie trzewi
6. Choroby nerwów obwodowych
przewlekłe zapalenie nerwów
nerwobóle
sympatialgie
kauzalgie
zapalenie wielonerwowe splotów nerwowych
zespół wypadnięcia krążka międzykręgowego
7. Choroby ośrodkowego układu nerwowego
zapalenie przednich rogów rdzenia
stany po urazach OUN
choroby mózgu, opon mózgowych, naczyń krwionośnych mózgu
8. Choroby narządu ruchu
stłuczenia
skręcenia
zwichnięcia
wylewy krwawe w tkankach miękkich po ustąpieniu ostrego odczynu miejscowego
zmiany przeciążeniowe
choroby kości i stawów z przykurczami mięśni i torebek stawowych
stany po złamaniach (po uzyskaniu pełnego zrostu)
stany pooperacyjne narządu ruchu
przewlekłe zapalenie stawów, mięśni i ścięgien
zapalenie pochewek ścięgnistych
zmiany zniekształcające kostno-stawowe
wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narządu ruchu
stany przed zabiegami operacyjnymi narządu ruchu
9. Choroby reumatyczne
gościec
zmiany zwyrodnieniowy-wytwórcze
zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa
zmiany zwyrodnieniowe tkanek miękkich
10. Choroby dziecięce
dysplazja stawu biodrowego
zwichnięcie stawu biodrowego
wady postawy
płaskostopie
11. Choroby zawodowe
choroba wibracyjna
przewlekła postać choroby Banga (brucelozy)
przewlekła postać choroby dekompresyjnej (kesonowej)
nerwobóle w wyniku zatruć
zmiany wynikające ze zmiennego mikroklimatu środowiska pracy
zmiany przeciążeniowe narządu ruchu
nerwice ruchowe i czynnościowe związane z charakterem i organizacją pracy
12. niektóre choroby geriatryczne
Zasady wykonywania masażu
1. Wywiad z pacjentem
a. osobowy
b. chorobowy (aktualna choroba, choroby towarzyszące)
c. socjalny
2. Kierunek wykonywania chwytów w masażu klasycznym
3. Określenie wskazań i przeciwwskazań
4. Czas trwania masażu, zależności
a. rodzaj schorzenia
b. wielkość powierzchni masowanej
c. aktualny stan zdrowia pacjenta
d. numeru zabiegu w serii
5. Siła masażu
a. wiek
b. płeć
c. zawód
d. budowa ciała
e. stan zdrowia pacjenta
6. Odpoczynek po zabiegu
7. Pouczenie na temat postępowania po masażu
8. Pouczenie o reakcji organizmu na zabieg masażu
9. Ilość zabiegów w serii
10. Częstotliwość
11. Ilość powtórzeń chwytów
12. Postępowanie w przypadku przerwania chwytu
13. Postępowanie w przypadku przerwania zabiegu
14. Prowadzenie dokumentacji
Techniki masażu
Głaskanie
1. Działanie
a. mechaniczne usunięcie złuszczonego naskórka oraz wydzieliny gruczołów łojowych
b. mechaniczne przesunięcie krwi żylnej w kierunku dosercowym
c. mechaniczne przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych
2. Efekty
a. pobudzenie układu krążenia
b. polepszenie przepływu krwi i chłonki
c. pobudza lub obniża napięcie układu nerwowego
3. Tempo
a. 25-30 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. podłużny
b. poprzeczny
c. okrężny
5. Przeciwwskazania
a. II -IV stadium choroby Bürgera
Rozcieranie
1. Działanie
a. rozdrobnienie i przesunięcie na obwód wysięków pozapalnych, krwiaków pourazowych
b. rozluźnienie zrostów i blizn
2. Efekty
a. wytworzenie znacznej ilości ciepła
b. zlikwidowanie narośli na tkance kostnej
c. silne przekrwienie tkanek
d. przyspiesza usuwanie metabolitów z mięśni
3. Tempo
a. 60 - 100 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. podłużny
b. poprzeczny
c. okrężny
5. Przeciwwskazania
a. rozcieranie podłużne - zapalenia przyczepów mięśni i pochewek ścięgnistych
b. miejsce obrzęku w podostrym stanie zapalnym
c. skaza naczyniowa
d. stadium choroby Buergera
e. stan po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył
f. świeżo podane blokady
Ugniatanie
1. Działanie
a. pobudzenie przepływu krwi
b. przyspieszenie usuwania substancji (np. metabolitów) uwolnionych z tkanek w czasie rozcierania
2. Efekty
a. przepchnięcie krwi obwodowej w kierunku dosercowym
b. przepchnięcie chłonki w kierunku węzłów chłonnych
c. intensywne pobudzenie mięśni
d. przyspiesza regenerację mięśni po wysiłku fizycznym
3. Tempo
a. 40 - 50 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. podłużny
b. poprzeczny
c. okrężny
5. Przeciwwskazania
a. ogólne do masażu
Oklepywanie
1. Działanie
a. znaczne przekrwienie opracowywanych tkanek
b. zmiany pobudliwości obwodowego układu nerwowego
2. Efekty
a. poprawa trofiki mięśni
b. zmniejszenie pobudliwości nerwowej
c. zmniejszenie bóli neuralgicznych
3. Tempo
a. 100 - 300 ruchów na minutę
4. Kierunek wykonania
a. prostopadle do przebiegu włókien mięśniowych
5. Przeciwwskazania
a. skaza naczyniowa
b. otyłość
c. obrzęki
d. sklerodermia
e. choroba Reynauda
f. żylaki
g. porażenia spastyczne
h. ostre nerwobóle
i. niektóre choroby reumatyczne i neurologiczne
Wibracja
1. Działanie
a. obniżenie pobudliwości obwodowego okładu nerwowego
b. pobudzenie mięśni poprzecznie prążkowanych i gładkich
2. Efekty
a. zwiększenie napięcia naczyń krwionośnych
b. zmniejszenie tętna
c. wzrost ciśnienia krwi
d. przyspieszenie przemiany materii
e. pobudza wydzielniczą funkcję gruczołów
f. powoduje przyrost tanki mięśniowej oraz zwiększa jej elastyczność
3. Przeciwwskazania
a. porażenia spastyczne
b. choroba Reynauda
Roztrząsanie
1. Działanie
a. wykonane łagodnie - rozluźniająco na tkanki
b. wykonane energicznie - pobudzająco na tkanki
Wałkowanie - technika nieklasyczna
Jest opisywana jako połączenie głaskania, rozcierania i ugniatanie. Jej działanie jest opisywane jako wypadkowa tych technik.
Skóra
Budowa
Naskórek
składa się z:
warstwy podstawowej
warstwy komórek kolczystych
warstwy ziarnistej
warstwy jasnej
warstwy zrogowaciałej
wpływ masażu
szybsza odbudowa uszkodzonych komórek naskórka
lepsze odżywienie naskórka poprzez przyspieszenie przepływu limfy w warstwie kolczystej naskórka
przyspieszenie procesów rogowacenia
usunięcie zrogowaciałego naskórka i otwarcie porów skórnych; odmłodzenie warstwy zrogowaciałej prowadzi do uelastyczneinia naskórka
Skóra właściwa
zbudowana jest z tkanki łącznej i elementów komórkowych; zawiera liczne włókna klejorodne; występują tu również takie elementy jak gruczoły potowe i łojowe, mieszki włosowe, naczynia krwionośne i limfatyczne, zakończenia nerwów czuciowych
wpływ masażu
oczyszczenie skóry poprzez wyciśnięcie zawartości gruczołów potowych i łojowych i udrożnienie ich kanałów
podrażnienie zakończeń nerwów
rozszerzenie naczyń krwionośnych
Tkanka podskórna
zbudowana jest z tkanki łącznej włóknistej oraz skupisk tkanki tłuszczowej mieszczących się między jej włóknami; jest zrośnięta zarówno ze skórą właściwą, jak i z powięziami, ścięgnami itp. na których leży
wpływ masażu
uelastycznienie i przyrost tkanki łącznej
zmniejszenie objętości komórek tłuszczowych poprzez przyspieszenie metabolizmu tłuszczu
Unerwienie skóry
Włókna nerwowe, zaopatrujące skórę, tworzą splot nerwowy w tkance podskórnej. Jego wypustki sięgają do warstwy właściwej skóry i kończą się wolnymi zakończeniami zwanymi receptorami. Poza nerwami czaszkowymi oraz rdzeniowymi skórę unerwiają włókna układu autonomicznego (gruczoły skóry, mięśniówka gładka naczyń włosowatych i mieszków włosowych).
Naczynia krwionośne skóry
Tętnice skóry pochodzą z tętniczej sieci powięziowej i towarzyszą im jednoimienne naczynia żylne.
Tkanka łączna
Jest najbardziej rozpowszechnioną tkanka w ustroju. Ma zdolność wytwarzania substancji międzykomórkowej, w której wyrózniamy następujące składniki: włókna kolagenowe (klejorodne), włókna sprężyste (elastyczne), substancję podstawową oraz włókna siateczkowate.
Tkanka łączna właściwa wiotka
przewaga substancji międzykomórkowej, niewielka ilość włókien
wchodzi w skład wszystkich narządów, okrywa je, tworząc torebki, stanowi osłonki naczyń krwionośnych i nerwów
jest bardzo silnie ukrwiona i doprowadza naczynia krwionośne do narządów
jest bardzo istotnym elementem mechanizmu odżywiania tkanek
wpływ masażu
bezpośredni - uelastycznienie i zwiększenie przepuszczalności
pośredni - wpływ ogólny masażu spowodowany zmianami w układzie krążenia
Tkanka łączna właściwa zbita
składa się z licznych włókien kolagenowych i sprężystych
podział:
o nieregularnym utkaniu włókien - tworzy skórę właściwą
o regularnym utkaniu włókien - tworzy np. ścięgna
o przewadze włókien kolagenowych - jest materiałem budującym ścięgna
o przewadze włókien elastycznych - jest materiałem budującym więzadła
masaż powoduje zwiększenie elastyczności oraz przyrost tkanki
Tkanka chrzęstna
zbudowana jest z komórek chrzęstnych, a substancja międzykomórkowa zawiera elementy bezpostaciowe, włókna kolagenowe oraz włókna sprężyste
podział
szklista (powierzchnie stawowe)
sprężysta (małżowina uszna)
włóknista (krążki międzykręgowe)
masaż powoduje lepsze odżywienie tkanki chrzęstnej
Tkanka kostna
zbudowana jest ze związków organicznych oraz hydroksyapatytu (sól wapnia)
podział
istota zbita
istota gąbczasta
masaż poprzez polepszenia odżywienia tkanki kostnej powoduje utrzymanie równowago miedzy elementami organicznymi i nieorganicznymi, przyspiesza proces kostnienia
Tkanka tłuszczowa
pełni funkcję termoizolacyjną oraz stanowi zapas substancji, które organizm może zużyć w okresie większego zapotrzebowania energetycznego
masaż powoduje przyspieszenie przemiany materii, a poprzez to przyspiesza spalanie tłuszczu zmagazynowanego w komórkach
Tkanka barwnikowa
zbudowana jest z komórek, które zawierają melaninę
Tkanka siateczkowata
tworzy zrąb szpiku, śledziony, węzłów chłonnych
masaż prowadzi do wzmożenia procesów tworzenia elementów morfotycznych krwi, czy komórek układu odpornościowego
Tkanka mięśniowa
Podział:
gładka
poprzecznie prążkowana - szkieletowa
poprzecznie prążkowana - serca
Wpływ masażu na mięśnie szkieletowe
Bezpośredni
obniżenie lub podwyższenie spoczynkowego napięcia mięśni
przyspieszenie usuwania metabolitów procesów przemiany materii
odżywienie
rozszerzenie naczyń krwionośnych
przyrost tkanki mięśniowej
Pośredni
wpływ jaki na tkankę mięśniową wywołują zmiany powstałe w układach: krążenia, nerwowym, wewnątrzwydzielniczym
Pośredni - konsensualny
Relaksacyjny - uzyskiwany poprzez zastosowanie łagodnych głaskań, powolnych rozcierań, podłużnych ugniatań, ucisków jednoczesnych i powolnego roztrząsania
Stymulujący - uzyskiwany poprzez zastosowanie energicznych głaskańi rozcierań, ugniatań (zwłaszcza poprzecznych i ze skręceniem), ucisków naprzemiennych, oklepywań i średniej mocy wibracji
Wpływ masażu klasycznego na poszczególne układy
Układ nerwowy
Rola układu nerwowego
utrzymanie łączności organizm ze światem zewnętrznym
integrowanie pracy poszczególnych układów i narządów w harmonijnie ze sobą współpracującą całość
Neuron
akson
dendryty
Podział topograficzny
ośrodkowy układ nerwowy OUN
mózgowie
rdzeń kręgowy
obwodowy układ nerwowy
12 par nerwów czaszkowych
31 par nerwów rdzeniowych
Podział czynnościowy
somatyczny - efektorem są mięśnie poprzecznie prążkowane
układ piramidowy - kieruje wykonywaniem ruchów zamierzonych i świadomych; ośrodki znajdują się w korze
układ pozapiramidowy - kieruje wykonywaniem ruchów zautomatyzowanych i reguluje napięcie mięśni; tworzą go ośrodki podkorowe
autonomiczny - efektorem są mięśnie gładkie
sampatyczny (współczulny) - neurony ośrodkowe znajdują się na wysokości Th1-Th12-L1-L3
wydzielanie małej ilości gęstej śliny,
szybsza praca serca,
zwiększenie dostawy glukozy do mięśni i mózgu przez rozkład glikogenu w wątrobie,
rozszerzenie źrenic,
rozkurcz mięśnia rzęskowego oka (zwolnienie akomodacji),
stroszenie włosów,
wydzielanie potu na dłoniach,
reakcja “walcz albo uciekaj”,
rozkurcz mięśnia wypieracza moczu i jednoczesny skurcz mięśnia zwieracza cewki moczowej (trzymanie moczu),
pobudzenie nadnerczy do produkcji adrenaliny (hormonu walki),
wzmaga skurcz mięśni gładkich,
zwiększa agregację płytek krwi (trombocytów),
zahamowanie perystaltyki jelit,
podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi poprzez zwężenie naczyń krwionośnych mięśni szkieletowych,
rozkurcz mięśni gładkich naczyń skórnych (skóra ciepła i czerwona),
skurcz mięśni gładkich naczyń mięśni szkieletowych (szybsze zaopatrywani mięśni w tlen),
zwiększenie oporu obwodowego w naczyniach tętniczych,
wydzielanie łez,
rozszerzenie mięśni oskrzeli w płucach,
zwiększenie wydzielania reniny,
parasympatyczny (przywspółczulny) - neurony ośrodkowe znajdują się w przywspółczulnych jądrach nerwów czaszkowych III, VIII, IX, X oraz w części krzyżowej rdzenia kręgowego - S2-S4
zwężanie źrenicy,
wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny,
hamowanie czynności serca (zmniejszanie siły skurczu),
zwężanie oskrzeli,
rozszerzanie naczyń krwionośnych powodujące spadek ciśnienia tętniczego krwi,
nasilanie skurczów przewodu pokarmowego,
kurczenie pęcherza moczowego,
wzrost wydzielania insuliny,
Podział kliniczny
pień mózgu
móżdżek
mózg
Nerwy rdzeniowe
pień nerwu powstaje poprzez połączenie odchodzącego od rdzenia kręgowego korzenia przedniego (ruchowego) i tylnego (czuciowego), a następnie dzieli się na:
gałąź grzbietową - unerwia mięśnie głębokie grzbietu oraz skórę grzbietu od potylicy do kości guzicznej
gałąź brzuszną - unerwia mięśnie i skórę przedniej i bocznej części szyi, tułowia, kończyny górne oraz kończyny dolne
gałąź oponowa - wraca do kanału kręgowego, unerwia m.in. opony rdzenia kręgowego
gałąź łącząca biała - włókna współczulne
sploty nerwowe - utworzone są przez gałęzie brzuszne
szyjny - C1-C4
ramienny - C5-C8-Th1
lędźwiowy - L1-L4
krzyżowy - L4-L5-S1-S5
nerwy międzyżebrowe
zachowały unerwienie odcinkowe, biegną w przestrzeniach międzyżebrowych i pod ostatnim żebrem; unerwiają mięśnie międzyżebrowe i mięsnie ściany brzucha
nerwy czaszkowe
I nerwy węchowe
II nerw wzrokowy
III nerw okoruchowy
IV nerw bloczkowy
V nerw trójdzielny - daje trzy gałęzie
nerw oczny - unerwia wyłącznie czuciowo skórę górnej powieki, grzbiet nosa, okolicę czołową
nerw szczękowy - unerwia wyłącznie czuciowo skórę powieki dolnej, okolicy skroniowej, policzka, wargi dolnej i nosa
nerw żuchwowy - zaopatruje czuciowo skórę wargi dolnej, policzka, brody i małżowiny usznej oraz ruchowo wszystkie mięśnie żwacze
VI nerw odwodzący
VII nerw twarzowy - unerwia ruchowo wszystkie mięśnie mimiczne, przywspółczulnie - ślinianki podżuchwowe, podjęzykowe i błony węchowe, czuciowo - 2/3 przednie języka, podniebienie twarde i miękkie, skórę tylnej strony małżowiny usznej i niewielkiej przestrzeni za uchem
VIII nerw przedsionkowo-ślimakowy
IX nerw językowo-gardłowy
X nerw błędny - unerwia ruchowo mięśnie podniebienia, gardła i krtani, czuciowo - krtań, skórę ściany tylnej i dolnej przewodu słuchowego zewnętrznego, przywspółczulnie - wszystkie narządy klatki piersiowej (tchawica, oskrzela, opłucna, splot aortalny, przełyk, serce, osierdzie) i jamy brzusznej (żołądek oraz za pośrednictwem splotu trzewnego: trzustka, śledziona, wątroba, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego, nerki i nadnercza)
XI nerw dodatkowy - unerwia ruchowo mięsień mostkowo-sutkowo-obojczykowy oraz mięsień czworoboczny
XII nerw podjęzykowy
Wpływ masażu
normalizacja procesów metabolicznych we wszystkich częściach układu nerwowego
stymulacja przewodnictwa nerwowego poprzez pobudzanie receptorów
tonizujący lub pobudzający wpływ na nerwy rdzeniowe i sploty nerwowe
tonizujący lub pobudzający wpływ na układ współczulny i przywspółczulny poprzez masaż kręgosłupa oraz okolic unerwionych przez nerwy czaszkowe: III, VII, X
Układ krwionośny
Funkcje
oddechowa - krew w krwiobiegu małym (płucnym) zostaje nasycona tlenem, aby następnie w krwiobiegu dużym oddać go tkankom.
Tkanki są bardzo wrażliwe na niedobór tlenu we krwi. Komórki kory mózgowej giną po 4-5 min, mięśnia sercowego 4-5 min, wątroby i nerek - po 10-20 min.
odżywcza - razem z krwią dostarczane są substancje energetyczne i odprowadzane zbędne produkty przemiany materii
regulacyjna - związana jest z hormonami i innymi substancjami biologicznie czynnymi, które transportowane są poprzez układ krwionośny
termoregulacyjna - utrzymanie stałej temperatury ciała przenosząc ciepło z mięśni i wątroby, regulując jego oddawanie na zewnątrz
Wpływ masażu - teoria mechaniczna
oparta jest na regulacji krążenia za pomocą pompy mięśniowej
zaburzenia krążenia krwi mogą być spowodowane długotrwałym unieruchomieniem, zmniejszeniem napięcia mięśni, zmianami chorobowymi
stosowanie masażu, a zwłaszcza głaskań i ugniatań, powoduje przepchnięcie krwi w kierunku do serca oraz zassanie krwi leżącej obwodowo od miejsca masowanego
pobudzenie krążenia za pomocą masażu powoduje odciążenie serca, zwiększenie jego pojemności minutowej oraz zwiększenie wydajności funkcjonowania układu krążenia
Wpływ masażu - teoria odruchowa
oparta jest na istnieniu receptorów,które rejestrują różne parametry krwi i układu krążenia
zmiana ciśnienia krwi podczas masażu powoduje pobudzenie mechanoreceptorów i baroreceptorów, a następnie ośrodków naczynioruchowych; w efekcie następuje zmiana napięcia mięśniówki naczyń krwionośnych tak, aby wyrównać ciśnienie
zwiększenie stężenia CO2 oraz spadek nasycenia O2 krwi powoduje pobudzenie chemoreceptorów; w efekcie nastepuje zwężenie naczyń skórnych, mięśniowych i jelitowych, aby zapewnić odpowiednią ilość tlenu narządom pełniącym funkcje życiowe
pobudzenie mechanoreceptorów mięśniach powoduje przyspieszenie rytmu serca, zwężenie naczyń w obszarze trzewnym i rozszerzenie w obszarze masowanym.
Wpływ masażu - teoria humoralna (hormonalna)
oparta jest na założeniu, że w wyniku masażu zwiększa się wydzielanie histaminy z komórek kolczystych, powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych
histamina powoduje również zwiększenie wydzielania noradrenaliny i adrenaliny (która ma działanie zwężające naczynia krwionośne) z kory nadnerczy
wpływ na naczynia wykazują również m.in.:
jony wapnia Ca2+ - aktywizują układy kurczliwe
produkty przemiany materii powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych
jony potasu K+ rozluźniają mięśniówkę naczyń
EDRF (nabłonkowy czynnik rozluźniający) rozluźnia mięśniówkę naczyń
Układ oddechowy
Podział
górne: jama nosowa, gardło,
dolne: krtań, tchawica, oskrzela, płuca
Wpływ masażu
pośredni poprzez układ krążenia
zwiększony powrót żylny, zwiększenie pojemności wyrzutowej serca, rozszerzenie naczyń krwionośnych powodują przyspieszenie przemiany materii, a zatem zwiększenie zapotrzebowania na tlen
lepsze ukrwienie narządów klatki piersiowej powoduje usprawnienie wymiany gazowej
pośredni na drodze odruchowej
odruchy z receprotów układu krwionośnego - pobudzenie lub zahamowanie ruchów oddechowych
odruchy z receprotów trzewno czuciowych oskrzeli (substancje chemiczne, działanie mechaniczne) - zwężenie oskrzeli
usiski, wibracja na klatkę piersiową - pobudzenie oddychania
unerwienie segmentarne - pobudzenie lub zahamowanie ruchów oddechowych
pośredni na drodze hormonalnej
uwolnienie substancji P (neuropeptydu) powoduje zwężenie oskrzeli, zwiększa wydzielanie histaminy powodując silniejsze ich zwężenie
na skutek masażu w tkankach magazynowane są produkty przemiany materii, jony potasu i prostaglandyny, które prowadzą do zwiększenia wentylacji płuc
bezpośredni
uelastycznienie mięśni oddechowych
na skutek opracowania grzbietu, kręgosłupa, klatki piersiowej, przestrzeni międzyżebrowych zwiększa się ruchomość klatki piersiowej i jej objętość
zwiększenie ukrwienia narządów klatki piersiowej i pobudzenie drzewa oskrzelowego zwiększa wydzielanie śluzu
Układ wewnątrzwydzielniczy
Czynność gruczołów jest reakcją organizmu na zmiany zachodzące w nim w czasie masażu.
Układ pokarmowy
Wpływ pośredni
poprzez układ krążenia polepszamy odżywienie ukladu pokarmowego, normalizację procesów wydzielniczych gruczołów układu pokarmowego, zwiększenie wchłania sybstancji odżywczych
na drodze odruchowej stymulowana jest praca mięśni gładkich układu pokarmowego, dzięki czemu pokarmy sa lepiej trawione
na drodze hormonalnej regulowana jest aktywność enzymów trawiennych oraz napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego
Wpływ bezpośredni
rozluźnienie lub zwięszenie napięcia mięśni ścian zołądka, jelita cienkiego i gubego
wzmożenie wydzielania hormonów żołądkowo-jelitowych
odpowiednio wykonany masaż powoduje przesunięcie zawartości jelita grubego
Układ moczowo-płciowy
Wpływ pośredni
poprzez zwiększenie ukrwienia okolicy narządów moczowo-płciowych zwiększa się filtracja kłębuszkowa i przepły krwi przez nerki
Wpływ bezpośredni
poprzez opracowanie grzbietu na wysokości Th9-L2 oraz poprzez opracowanie podbrzusza
Wywiad z pacjentem
Informacje stałe
ustalone przed masażem wynikające z obserwacji, zadanych pytań i zapisów w karcie choroby
Nazwisko i imię
Wiek i płeć
Rodzaj wykonywanej pracy przez 5 lat
Rozpoznanie i choroby towarzyszące
Od kiedy choruje
Czy było prowadzone leczenie i z jakim skutkiem
Od kiedy pobiera zabiegi w obecnym cyklu leczenia
Ilość wcześniej wykonanych masaży
Stosowane zabiegi wspomagające
Jak pacjent reaguje na masaż i inne zabiegi
Jakie wyniki badań
W trakcie rozmowy obserwujemy cały czas pacjenta w celu uzyskania informacji na temat jego sprawności ogólnej, a szczególnie na sposób poruszania się, stania lub siedzenia.
Informacje zmienne
Określające stan zdrowia pacjenta bezpośrednio przed masażem
Temperatura ciała
Ciśnienie krwi
Pojawienie lub ustąpienie dolegliwości
Jak czuł się po poprzednim zabiegu
Ogólne samopoczucie
Jeżeli pacjentem jest kobieta to należy upewnić się czy nie jest w okresie menstruacji
Jak dawno spożywał posiłek
Jaki zbieg był wykonywany przed masażem
Czy były podawane zastrzyki, jak tak to jakie
Informacje dodatkowe
wszystkie informacje mogące mieć związek z chorobą uzyskane od pacjenta w rozmowie podczas masażu
Jakie choroby przechodził
Czy miał dużo urazów itp.
10