Definicje opakowania:

- pojemnik stosowany do okrywania produktów;

- towary przeznaczone do tego aby osłaniać względnie łączyć inne towary, przystosowywać je do magazynowania i transportu oraz ochraniać je przed wpływem atmosfery;

- całościowo lub częściowo owiniecie towaru w celu ochrony podczas transportu i magazynowania a także w celu prezentowania towaru we właściwym świetle.

Funkcje opakowań:

a) w stosunku do zawartości: -ochronna -gospodarcza (ułatwia transport, użytkowanie magazynowanie)

b) w stosunku do konsumenta: -informacyjna (skład, cena, sposób użytkowania) -promocyjna

1-wprowadzenie towaru na rynek, 2-wzrost sprzedaży, 3-faza dojrzałości, faza zastoju (nie ma nowych odbiorców), 5- spadek sprzedaży

Funkcje ekologiczne (często zawiera się w funkcji gospodarczej):

1. opakowania wielokrotnego użytku

2. przerób tego opakowania

tworzywa sztuczne- formowanie nowych kształtów (wtórny przerób)

Podział opakowań:

1. wg zasadniczej funkcji w stosunku do zawartości: - jednostkowe (zawierające określona ilość) -zbiorcze -transportowe

2. wg materiałów podstawowych elementów: -drewniane i z tworzyw drewnianych -papierowe i z tworzyw papierowych -z tworzyw sztucznych -metalowe -szklane -ceramiczne -włókiennicze -kombinowane -inne

bezpośrednie i pośrednie opakowania jednostkowe

c) wg zasadniczego kształtu: -ampułka -balony -bańki -beczki -bębny -butelki -butle -faski -fiolki -kadzie -kanistry -klatki -kosze -kubki -łubianki -owinięcia -pudełka -puszki -siatki -skrzynki -słoje -tacki -torby -tuby -wiadra -worki -wytłaczarki -inne

Szczegółowe kryteria podziału opakowań:

• wg zasięgu obrotu

• wg sposobu wykorzystania (jednorazowe i wielokrotnego użytku)

• wg sposobu rozliczeń (sprzedawane albo zwrotne)

• wg użytkujących przemysłów

• z punktu widzenia ochrony środowiska

działanie środowiska na opakowanie║ ulegające biodegradacji║ nie ulegające biodegradacji

↓

technologia wtórnego przerobu nadające się nie nadające się

↓

działanie opakowania na środowisko toksyczne nietoksyczne

DOBÓR I PROJEKTOWANIE OPAKOWAŃ

Czynniki wpływające na dobór opakowania:

• właściwości produktu (konsystencja, barwa, zapach)

• właściwości tworzyw opakowaniowych (przenikalność, itp.)

• sposób pakowania i urządzenia pakujące

• oddziaływanie na środowisko

• warunki magazynowania (czas, wilgotność, temperatura)

• warunki transportu (czas, zabezpieczenie przeciw wstrząsowe)

• czynniki ekonomiczne

• informacje dla konsumenta (gładkość powierzchni aby dobrze było odczytać dane)

• wymagania estetyki i reklamy

• kulturowe, zwyczajowe i religijne wymagania odbiorców

• wiek i płeć odbiorców

• opinie konsumentów

Z punktu widzenia estetyki i reklamy opakowanie powinno: -zwracać uwagę -budzić zainteresowanie -wywoływać pragnienie posiadania -skłaniać do zakupu -wzbudzać sympatię i zaufanie do produktu i producenta -wywoływać korzystne wyobrażenia o jakości produktu -wyróżniać się z otoczenia.

Projektowanie opakowania: *wybór kształtu *wybór grafiki *wybór koloru. Nazwa powinna być widoczna z odległości ok. 2 m. Nie powinna być przeładowana informacjami, zwłaszcza niepotrzebnymi. Dostosowanie grafiki do jakości i rodzaju towaru .

Cechy nazwy handlowej:

-odróżniająca się od innych

-łatwa do wymówienia i zapamiętania

-związana z towarem

-wywołująca pozytywne skojarzenia

Zadania barwy opakowań:

1. skupienie uwagi

2. wyróżnienie opakowania spośród innych

3. ułatwienie zapamiętania produktu i producenta

4. zwiększenia czytelności grafiki

5. stwarzanie efektów optycznych

6. informowanie o zawartości

7. wywoływanie pozytywnych skojarzeń

8. budzenie zaufania do produktu i producenta

9. umożliwienie odróżnienia elementów serii produktów

Opakowanie jednostkowe na celu za zadanie poinformować o: *cenie *składnikach *itp.

Opakowanie zbiorcze ma za zadanie dostarczenie produktów jednostkowych

Transportowa jednostka opakowania to jednostka wyrobu opakowania całkowicie lub częściowo przygotowana do transportu.

Kodowanie- nie jest przeznaczone dla bezpośredniego konsumenta.

Kod EAN- European Article Numbering- głównie w krajach zachodnioeuropejskich (początkowo)

Kod EANA- European Article Numbering Asociation,

Kod IANA- Iternational Article Numbering Asociation

Budowa kodu paskowego: -zbiór cyfr -zbiór kresek

EAN- 13 cyfrowy- bardziej popularny

EAN- 8 cyfrowy

13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

1. trzy pierwsze cyfry (13,12,11) to numer przyznawany z Brukseli danym organizacjom (kraj) -to nr kraju.

2. kolejne 4 (10,9,8,7) no nr producenta lub dystrybutora danego kraju

3. (6,5,4,3,2) to nr towaru

4. (1) to cyfra kontrolna. Jest ona obliczana z wszystkich pozostałych- kontrola prawidłowości odczytu.

8- cyfrowe: 8 7 6 5 4 3 2 1- jest to skrócony nr producenta krajowego. Jest stosowany dla firmy która produkuje tylko jeden towar.

1. (8,7,6) nr kraju (prefix)

2. (5,4,3,2) nr towaru

3. liczba kontrolna

Kreski w takim kodzie są powiązane z cyframi (zazwyczaj bezpośrednio). Wyjątkiem jest cyfra 13 (kodowana pośrednio)

Znak skrajny- rozpoczyna kod i kończy (3 moduły o tej samej szerokości)

Znak rozgraniczający (rozdzielający)

Kolory na przemian- co się kończy jasnym musi się zaczynać ciemnym i na odwrót.

Aby móc umieścić taki kod na opakowaniu powierzchnia opakowania musi być gładka, o niewielkiej krzywiźnie, w miejscu łatwo dostępnym, ale dyskretnym.

Zabarwienie: najbardziej pożądane jest biało- czarne, ale może być inne o wyraźnym kontraście (jasne- ciemne)

Inny kod- Carla Code, jest to kod cyfrowo graficzny

1	4
2	8

Np. kodujemy 345

Kod SWWKTM- 13sto cyfrowy kod towarowo materiałowy, systematyczny wykaz wyrobów

Obejmuje XXXX- XXX- XXX-XXX

↓↓ ↓↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

aa bc ddd eee

znaczenie tych cyfr:

początkowe => branże w gospodarce narodowej

1. gałąź na podstawie pewnego przemysłu

2. tzw. branża (przemysł cukierniczy)

3. podbranża

4. konkretny produkt lub grupa produktów o podobnych właściwościach

5. towary na terenie danego przedsiębiorstwa

TWORZYWA OPAKOWANIOWE

1) papiernicze 2) sztuczne 3) szkło 4) metale 5) drewno 6) pozostałe, o mniejszym znaczeniu, np. tkaniny

ad 1) do ich produkcji potrzebne są włókna roślinne z drzew iglastych, liściastych, do produkcji tkanin typu len, bawełna, konopie oraz z innych roślin oraz z makulatury.

a) podstawowy składnik włókien: -celuloza -żywice -woski -garbniki -zw. mineralne -ligniny

Obecność tych składników poza celulozą może wpływać negatywie na jakość wyrobów (szczególnie ligniny). Skutkiem ich występowania jest żółkniecie papieru, zwłaszcza po pewnym czasie (wpływ tlenu i światła). Najwięcej lignin jest w drewnie (20-30%), len (kilka %), bawełna (ślady).

b) długość włókien- i dłuższe włókna tym papier jest bardziej wytrzymały,

Półprodukty;

*masa szmaciana- z surowców lnianych, bawełnianych, skład włókien jest najlepszy

*masa celulozowa- pochodzenia drzewnego- usuwa się z tego drzewa substancje towarzyszące celulozie poprzez gotowanie w odpowiednim roztworze (głównie ligniniany). Metody: siarczynowa i siarczanowa

*ścier drzewny- uzyskany z rozdrobnionego drewna (nie oczyszczonego)- do gorszych odmian papieru

*masa makulaturowa- rozdrobniona makulatura- do gorszych odmian papieru

*masa słomiana- sporadycznie

do tych mas dodaje się substancje dodatkowe- do 15%. Są to tzw. wypełniacze- wypełniają przestrzenie między włóknami, np. gips, talk, kreda. Nadaje to większą szczelność, gładkość, wytrzymałość mechaniczną, przyjmowanie farb. Są też stosowane kleje- ograniczają nasiąkliwość papieru, poprawiają wytrzymałość mechaniczną. Mogą być pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego. Barwniki też się dodaje.

Produkcja papieru

-przygotowanie masy do produkcji papieru

-przygotowanie zawiesin zmielonych włókien w wodzie

-uzupełnianie w ewentualne dodatki

-odwadnianie i prasowanie

-suszenie

-wyrównanie

-nawijanie

USZLACHETNIANIE PAPIERU

* nasycanie masy papierniczej substancjami poprawiającymi barierowość i wytrzymałość mechaniczną (parafinowanie)

* powlekanie, laminowanie - połączenie z warstwą ochronną z innego tworzywa. (laminowanie-przy użyciu środka wiążącego; powlekanie- bez środka wiążącego)

zaleta: nadanie zgrzewalności

PODZIAŁY WYWORÓW PAPIERNICZYCH:

a) wg gramatury

* bibułki -do 28 g/m

*papiery -do 160 g/m

* kartony -do 315 g/m

*tektury -powyżej 315 g/m

zawężony : papiery poniżej 225 g/m

tektury powyżej 225 g/m

b) wg surowca

Podział na klasy: (im niższy numer klasy tym papier lepszy)

klasa 1 -100% masy szmacianej

klasa 2 -50% masy szmacianej ; 50% masy celulozowej

klasa 10 -100% makulatury

BIBUŁKI

Stosowane jako owinięcia, ewentualnie wewnętrzne wyposażenie opakowań, najczęściej są uszlachetniane-parafinowane itp.

Zastosowanie: - owinięcia owoców cytrusowych

-bibułka butelkowa - do pakowania butelek

PAPIERY

*drukowe, do pisania

*etykietowe

*do produkcji torebek

*papiery pakowe

zwykłe lub specjalne

*zwykłe-mają różne odmiany mające nazwy handlowe:

-natron-z masy celulozowej ;met. siarczynową, stosunkowo mocny (torebki, worki, podłoże do powlekania, laminowane)

-jawa-siarczynowy stosunkowo mocny, do wyrobu torebek, niektórych warstw tektury falistej

-manilla- papier celulozowo- makulaturowy, najsłabszy z papierów pakowych

-szrenc- papier wytrzymały mechanicznie, pochodzenie makulaturowego(na ogół),nie stosowany do bezpośredniego kontaktu z żywnością

-kraft- celulozowy, o dużej wytrzymałości mechanicznej, szerokie zastosowanie (torby, worki, części składowe tektury falistej)

*specjalne-papiery pergaminowe o lepszej barierowości niż zwykłe:

-pergamin sztuczny (kwasowy)-podczas produkcji występuje kąpiel w kwasie siarkowym, pod wpływem kwasu włókna roślinne pęcznieją, tworzą masę wypełniającą między włóknami

-pergamin zwykły-rozdrabnianie jest w urządzeniach z tępymi ostrzami (raczej jest to miażdżenie).Uzyskuje się włókna spęczniałe-> poprawa barierowości

-papier półpergaminowy- stopień zmielenia niższy

Papiery powlekane i laminowane

-parafinowane

-woskowane

-powlekane lub nasycane

uzyskujemy większą szczelność w stosunku do zapachów, tłuszczy itp. lepsza barierowość.

Wada: wrażliwość termiczna większa niż papieru (na wysokie i niskie temperatury)

w niskich temperaturach-> tendencja do kruszenia

w wysokich temp-> sklejanie się warstw

Papiery asfaltowane - nie dopuszczone do kontaktu z żywnością (ze wzgl. na zapach),mają dużą odporność na wodę morską

powlekane lub laminowane tworzywami sztucznymi

*barierowość

*zgrzewalność

*wytrzymałość mechaniczna

np. powlekanie polietylenem lub powlekanie diofanem- są to tworzywa o wysokiej barierowości, powlekane hot- meltami- mieszaniny wieloskładnikowe, w stanie stopionym mają wysoka lepkość (torebki, worki, warstwy pudeł, owinięcia)

KARTONY - można powlekać różnymi tworzywami

TEKTURY - lit i faliste

c)lite-mogą być różnego rodzaju, w zależności od surowca, np. biała, brązowa (ze ścieru nieoczyszczonego),szara (poch. makulaturowego), wielowarstwowa (2-3 warstwy) powlekane .Zastosowanie: pudła i pudełka

b)faliste -połączenie warstw litych z pofalowanymi

dwuwarstwowe

trójwarstwowe-na pudła i pudełka

pięciowarstwowe +

siedmiowarstwowe ->na produkty wrażliwe na transport

tektura czterowarstwowa z falą X

Podział związany z budową fali

mikrofala E

fala niska B

fala średnia C

fala wysoka A

fala b.wysoka D

tektury faliste można uszlachetniać, powlekać itp.

sztuczna tektura falista- elementami konstrukcyjnymi są tworzywa sztuczne, nie wymagające stosowania powłok

PUDŁA

Pudło to opakowanie transportowe;

Pudełko-to opakowanie jednostkowe

Podział pudeł:

a)w zależności od sposobu wykonania:

-nie składane (wykonane na stałe)

-składane

b)w zależności od konstrukcji (podział podstawowy)

-klapowe

-wieczkowe (osobne wieczko nakładane)

-specjalne (to, co ma nietypowe kształty/zamknięcia)

c)w zależności od sposobu łączenia wykroju:

-szczepione

-sklejane

-zszywane

d)w zależności od powierzchni:

-gładka

-z nadrukiem

-powlekane

-powlekane i z nadrukiem

e)w zależności od użytego materiału:

-z tektury falistej

-z tektury litej

f)element występuje wewnątrz:

-wkładki amortyzujące

-wkładki wzmacniające

-elementy dodatkowe

Zalety pudeł:

-składane-> łatwa obsługa

-niższa cena od drewnianych

PUDEŁKA

Podział:

a) -składane

-nieskładane

b) - klapkowe

-szufladkowe (pudełko od zapałek)

-wieczkowe

-specjalne

c)-szczepione

-sklejane

-zszywane

Mogą to być bębny.

OPAKOWANIA PAPIEROWE

*jednostkowe - torebki

*transportowe - worki

WORKI-do produktów sproszkowanych , ziarnistych. Często stosuje się papiery powlekane. Worki są wielowarstwowe. Podstawowy podział wynika z konstrukcji, a drugi ze sposobu łączenia.

1 Podział (otwarte i wentylowe) ; 2 Podział (klejone i szyte)

Wady worków papierowych:

-ze względu na kształt jest utrudniony transport

-mało odporny na uszkodzenia mechaniczne

-mało odporny na czynniki atmosferyczne

TOREBKI (torby) - przy produkcji sypkich

3 Podstawowe konstrukcje:

*płaskie -z dnem liniowym

*krzyżowe

*klockowe + specjalne

Owinięcia - forma na produkcie, przyjmująca w znacznym stopniu kształt produktu (np. dropsy, serek topiony, cukierki)

TWORZYWA SZTUCZNE

Ich stosowanie jest stosunkowo niedawne to zw. wielkocząsteczkowe otrzymywane na drodze polireakcji lub przez modyfikację zw. wysokocząsteczkowych

polimer ->reakcja polimeryzacji. Typy:

-emulsyjna

-suspensyjna (kropelkowa) - w fazie gazowej

Terpolimeryzacja - 3 różne monomery

Polikondensacja polega na tym, że powstaje też produkt uboczny

Poliaddycja- cały monomer wchodzi do polimeru, ale następuje zmiana ułożenia poszczególnych atomów.

Otrzymujemy zw. wielkocząsteczkowy, który jest podstawą tworzywa sztucznego.

SKŁAD TWORZYW SZTUCZNYCH:

*monomery

*inicjatory

*katalizatory i kokatalizatory

*inhibitory (zapobiega depolimeryzacji samorzutnej)

*emulgatory

*stabilizatory emulsji

*substancje buforowe

*substancje regulujące (regulatory)

*napełniacze

*plastyfikatory

*subst. smarujące (nadają połysk, zapobiegają przywieraniu do form)

*barwniki i pigmenty

*subst. antyelektrostatyczne

*stabilizatory (zapobiegające depolimeryzacji)

*substancje parujące (parofory)

Podział tworzyw sztucznych:

a)-sztywne

-giętkie

b)sposób przetwórstwa (formowania kształtów)

-tw. termoplastyczne- jest ogrzewane, nadajemy kształt

-tw. termoutwardzalne (termoreaktywne)-proces nieodwracalny

-tw. chemoutwardzalne (ogrzewanie może jedynie przyspieszać proces) - proces nieodwracalny

Dominują termoplastyczne

Celuloza, celuloza redukowana (celofan)

Cechy charakterystyczne celofanu

*duża przeźroczystość

*właściwości barierowe

(dobra bariera w stosunku do gazów; słaba barierowość w stosunku do wody-przepuszczanie i chłonięcie)

*tworzywa łatwopalne

*stosunkowo łatwa zgrzewalność

*nietoksyczność

*często są uszlachetniane (wyeliminowanie wad)

Pod wpływem estryfikacji powstaje:

-azotan celulozy

-octan celulozy

Można otrzymać kauczuk naturalny

POLIETYLEN (PE) - otrzymany na drodze polimeryzacji etylenu .Polimeryzacja wysokociśn. (1000-3000 atmosfer, wysoka temp>60ºC), ciężar 0,7 - 0,9 g/cm³. Polietylen niskociśnieniowy (o dużej gęstości) - do 5 atm. do 60º.C przy produkcji.

Wyróżniamy dwa rodzaje:

1) HDPE

2) LDPE

Właściwości wspólne:

a) przeźroczystość -podstawowa różnica

HDPE jest przeźroczysty

LDPE jest mleczno biały

b) barierowość -dobra bariera pary wodnej, słabsza dla gazów

c) niska temp. topnienia (ok.90ºC). Skutek:

-dobra zgrzewalność-korzystne

-obróbka cieplna w tych opakowaniach jest praktycznie nie możliwa- negatywne

d) obojętne fizjologicznie ,bezwonne

Często jest on łączony z innymi tworzywami

FOLIE METALIZOWANE I ALUMINIOWE

Folia metalizowana- warstwa rozgrzanego aluminium naniesiona na tworzywo sztuczne.

Właściwości mechaniczne, barierowe-są wystarczające.

Różnice:

-przeźroczystość (f.m. są bardziej przeźroczyste)

FOLIE KRZEMOWE - rzadko stosowane -tworzywa sztuczne powlekane tlenkiem krzemu.

Podstawowy składnik szkła to tlenki krzemu. Mówi się, że są powlekane płynnym szkłem.

Zalety:

-idealna barierowość

-nietoksyczność

SiOx -zazwyczaj są to dwutlenki, ewentualnie tlenki

POLIPROPYLEN (PP)

Ma właściwości zbliżone do PE, większa wytrzymałość mechaniczna, barierowość podobna. Różnicą jest odporność termiczna. Obróbka termiczna jest możliwa. Ma on pewna sztywność , większą od PE.PP jest częściej stosowana do opakowań sztywnych. Wadą jest kruchość w niskich temperaturach.

FOLIE ORIENTOWANE

Ich produkcja polega na rozciąganiu folii w jednym lub w kilku kierunkach. Daje to bardziej uporządkowaną strukturę tworzywa-> lepsza wytrzymałość mechaniczna

OPP, PVDC, PCWD, WINIDUR ,IGELIT ,DIOFAN

POLISTYREN SPIENIONY-> styropian (niska przewodność cieplna, lekkość). Stosowany jako izolacja.

POLIAMIDY (PA) To grupa tworzyw o różnym składzie chemicznym -CO-NH-

Charakteryzuje się:

*dobrą barierą w stosunku do gazów, ale słabą w stosunku do wody dlatego często występuje w parze z PE.

*dość znaczna przeźroczystość

*wysoka odporność termiczna

*dobrze zgrzewalny

*łatwy do barwienia , drukowania

Zastosowanie:

-wchodzą w skład tworzyw wielowarstwowych

-do produkcji żyłki (do siatek na owoce)

Są wykorzystywane na laminaty

POLIESTRY

Grupa zróżnicowana chemicznie -COO

Wyróżnia się dwie grupy:

a) tereftalowe (PET)- politereftalan

b) poliwęglany (PC)

Charakteryzuje się:

*dobra barierowość zarówno w stosunku do gazów jak i pary wodnej

*odporność termiczna (-60 do +190º C)

*odporne na starzenie (depolimeryzacja następuje bardzo powoli)

*nieco słabsza zgrzewalność

Najbardziej popularny jest tereftalan (gł. do tworzyw sztucznych);

PEN- polinaftalen- tworzywo w fazie prób-właściwości lepsze niż politereftalanu, ale jest bardzo drogi.

FOLIE KURCZLIWE

różnego rodzaju pod względem chemicznym .Maja zdolność kurczenia się w odpowiednich warunkach. Zdolność skurczu występować może na różnych drogach:

a) termokurczliwe- kurczy się pod wpływem podwyższonej temperatury

b) rozciągliwe- można rozciągnąć w normalnych warunkach, po usunięciu siły rozciągającej folia wraca do swoich wymiarów

Zaleta:

- łatwe pakowanie

- możliwość doboru odpowiednich właściwości (mech, optycznych)

- łatwe formowanie nawet na nieforemnych produktach

- o minimalnych wymiarach

- stosunkowo tanie

- przezroczystość (łatwa identyfikacja towaru)

- tworzywo lekkie

Zastosowanie:

-owijanie produktu bezpośrednio lub na tacce

-zabezpieczenie op. jednostkowego

-połączenie op. jednostkowych (zgrzewka)

-zabezpieczenie jednostki na paletach

Formy konstrukcyjne opakowania jednostkowe z tworzyw sztucznych:

*butelki z folii sztywnych (politereftalowane, PCV, PE)- opak. lekkie, odporne mechanicznie, wypierają butelki szklane

*fiolki (PE, PP, Poliestry, PCV)

*kubki (PP, PS)

*pudełka

*słoje (rzadziej z tworzyw sztucznych, PS, PP)

*tacki (PS spieniony) często owijany w folie kurczliwe

*tuby (z folii metalowych i tw. sztucznych PE i PP)

*torby i torebki z giętkich folii (PE i inne)

*siatki (PA, PE, Poliestrowe)

*owinięcia (giętkie folie, gł. kurczliwe)

Opakowania transportowe:

*worki ( z folii, tasiemki foliowe )

*beczki (PE, PP)

*bańki (PE, PP)

*kanistry (PE, PP)

*skrzynki (PE, PP) większa odporność-wydłużenie czasu użytkowania, możliwość piętrzenia w stabilne stosy, przydatność do pakowania mechanizacyjnego, możliwość montowania na stałe. Są przegrodowe, bezprzegrodowe, magazynowe.

*łubianki

OPAKOWANIA DREWNIANE

Coraz częściej wypierane ze wzglądu na deficytowość surowca. Przy doborze drewna na opakowanie trzeba spełnić pewne wymagania:

*wilgotność -drewno opakowaniowe powinno mieć min.15-20%.W przypadku drewna beczkowego ok.16%.Przy wyższych wilgotnościach- rozwój drobnoustrojów; zbyt niska- pogorszenie wł. mech.(obniżenie szczelności lub siły wiążącej, np. do gwoździ)

*powinno być wolne od wad: (ew. wady przewidziane przez normy)

-sęki

-wady zabarwienia i budowy

-pęknięcia

-porażenie przez grzyby

-uszkodzenia (na skutek działalności żywych organizmów)

-kształtu

-przetarcia drewna (powstałe podczas cięcia drewna)

*być z jednego gatunku drzewa. Zazwyczaj wykorzystuje się

- drewno sosnowe -(mało sękate, dobre do obróbki ale zawiera sporo żywicy (intensywny zapach)dlatego nie nadaje się do pakowania prod. chłonących zapach)->skrzynki

-świerk -(kruche, łamliwe) ->skrzynki

-jodła -do skrzynek lub ich części podobnie jak świerk

-dąb -b. wytrzymałe, trwałe, twarde ale dość wygodne w obróbce, ciężkie. Do wyrobu beczek specjalnego przeznaczenia (beczki fermentacyjne), stosunkowo drogie

-buk -zbliżone do dębowego ,ale o mniejszej trwałości-do beczek skrzynek, dla produktów chłonących zapachy może być stosowany

-lipa -lekkie, dobre w obróbce, bezwonne, stosowane do wyrobu beczek i skrzynek

-osika, topola, wierzba -zbliżone do lipy, dobre w obróbce

-brzoza -do skrzynek, bezzapachowe

Wiklina-niektóre gatunki krzewiastych wierzb, stosowane w postaci pędów- do prod. koszy

TWORZYWA DRZEWNE- gł. składnikiem jest drewno, ale jest łączone z innymi składnikami:

a) łuszczka- przez skrawanie drewna w postaci cienkich płatów (do 3mm) z miękkich gat. drewna-> łubianki. Jest bardziej podatna na zawilgocenie i działanie mikroorganizmów, są lekkie

b) sklejka- płyty produkowane z drewna w postaci sklejonych płatów np. jednorodna (z tego samego drzewa) z tego samego kleju

c) płyta pilśniowa- rozdrobnione drewno sprasowane-wykorzystanie drewna odpadowego.

Formy konstrukcji: skrzynie (do 150 kg) i skrzynki (powyżej 150 kg)

a)wynikający z konstrukcji czoła

b) ze względu na sposób łączenia : -zbijane -spinane (łączone spinaczami) -zbrojone (poza spinaczami są wzmocnione) -lite (bez odstępów między szczebelkami) -żeberkowe (z odstępami)

c)sposoby łączenia różnych elementów:

- na styk

- na zakład

- na pióro i wpust

- na jaskółczy ogon

Klatki-do transportu surowca w przemyśle drobiarskim lub mięsnym.

OPAKOWANIA BEDNARSKIE

*BECZKI Wykonane z klepek, wklęsło-wypukłych boków, dna płaskiego. Klepki są łączone obręczami metalowymi (z boku); bok z dnem-poprzez specjalne wycięcie. Do produktów płynnych lub półpłynnych, wytrzymuje duże ciśnienia. Charakterystyczny kształt-większa wytrzymałość przy piętrzeniu. Największe znaczenie mają beczki dębowe.

*KUFY dość pokaźna beczka

*KADZIE z klepek drewnianych do przechowywania a nie do transportu

*FASKA kształt odwróconego ściętego stożka, opakowanie nieduże (przypomina wiadro)

*BĘBNY ze sklejki lub płyty pilśniowej

*ŁUBIANKI z łuszczki, o różnych kształtach Może być z pałąkiem (jak w truskawkach), z wiekiem lub uchwytem

OPAKOWANIA WIKLINOWE:

*KOSZE opakowania dekoracyjne, towarzyszą opakowaniom szklanym, wzmacniające (przekracza wytrzymałość op. z tarcicy)

*SKRZYNKI

OPAKOWANIE SZKLANE (msc-e3,4), tradycyjne.

PRODUKCJA-SUROWCE :

• Krzemionka SiO₂ - w postaci piasku, najczęściej ok.70%

• Na₂O lub K₂O -forma chemiczna, do 15%

• CaO - ok.10%

• Al₂O₃ - 1-2%

• Inne domieszki, barwniki

SZKŁA

• Jednoskładnikowe - kwarcowe, przepuszczające część promieniowania, stosowane w medycynie

• Dwuskładnikowe - SiO₂ + tlenki sodu lub potasu(lepsza przeźroczystość i połysk): szkło wodne

• Trójskładnikowe - zaw. dodatkowo CaO - szkło wapniowe, jest to szkło opakowaniowe; szkło ołowiowe - kryształowe; szkło barowe - zaw. Tlenku baru, żaroodporne (laboratoryjne). CaO dodawany jako CaCO₃

• Do prod. używa się też stłuczkę szklaną-poprawia ona parametry produkcji: jednolitość, topliwość

W szkle bezbarwnym - 20-30%

Kolorowym - ponad 50%

Surowce rozdrabnia się i topi w wysokich temp. ok. 500^OC. Stopiona masa ujednolicana, oczyszczana, chłodzenie b. powolne żeby nie spowodować naprężeń wew. szkła spowodowanych różnicą temp., chłodzenie z kształtowaniem wyrobów (700-800^OC); formowanie poprzez rozdmuch mechaniczny.

USZLACHETNIANIE SZKŁA:

1. przez barwienie

• zielone - tl. żelaza, zw. chromu, zw. miedzi-bliska podczerwień, ultrafiolet

• brunatne - zw. żelaza(siarczki)-pochłania ultrafiolet

Barwa stanowi barierę dla promieniowania

2. nanoszone powłoki

• na zimno (100^OC)

• na gorąco (400-600^OC)

Powłoki wnikają w mikrospękania na powierzchni szkła, powodując zwiększenie wytrzymałości (mniejsza kruchość lub mniejszy ciężar)

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE OPAKOWAŃ SZKLANYCH:

1. OBOJĘTNE CHEMICZNIE - nie zachodzi żadna migracja, chyba że są niedokładnie umyte lub opłukane

2. CAŁKOWITA BARIEROWOŚĆ - nieprzepuszczalność zupełna

3. SZTYWNA KONSTRUKCJA

4. ODPORNOŚĆ CHEMICZNA(temp. mięknięcia 530^OC)

5. ODPORNOŚĆ NA CIŚ.WEWNĘTRZNE

6. ODPORNOŚĆ POWIERZCHNI NA MECHANICZNE ZARYSOWANIE I ŚCIERANIE

7. DUŻY STOSUNEK MASY DO OBJĘTOŚCI-ciężkie

8. KRUCHOŚĆ

9. HAŁAS W CZASIE MANIPULACJI

10. MOŻLIWOŚĆ FORMOWANIA RÓŻNYCH KSZTAŁTÓW

11. NIEWIELKI KOSZT PRODUKCJI

FORMY KONSTRUKCYJNE:

• BUTELKI 55% - WĄSKOOTWOROWE

• SŁOIKI 30% - SZEROKOOTWOROWE

• INNE 15% - FIOLKI, AMPUŁKI

BUTELKI - KSZTAŁTY: mleczarska, bączek, monopolowa, reńska

ZAMKNIĘCIA: korek, „piferproof”, koronowe, pałąkowe, ”twist-off”, feniks

SZKLANE OPAKOWANIA TRANSPORTOWE: balony (gęsiory- dłuższa szyjka, kosze wiklinowe-zapobiegają kruchości)

• WŁÓKNA SZTUCZNE- poliamidy, poliestry-odporne na czynniki zew. drobniejsze niż wł. naturalne, mocniejsze

• WŁÓKNA NATURALNE-wyłącznie roślinne, podst. składnik to celuloza. Stosuje się:

juta-trawa indyjska-włókna łykowe z łodygą-mało wytrzymałe na światło, wilgoć, powietrze-do worków.

len - odmiana włóknista, włókna łykowe o dużej wytrzymałości mech., na wilgoć

konopie - włókna zbliżone do lnu, stosowane jako dodatek

bawełna - włókna nasienne, z wł. porastających nasiona, mniejsza trwałość od łykowych ale bardziej ścisły splot

Do produktów bardziej rozdrobnionych.

Wyłącznie do opakow. transportowych, wytrzymałe, siatkowe lub z tkaniny gęstej; czasem towarzyszą opakowaniom papierowym i z tworzyw sztucznych.

Worek przyjmuje kształt produktu-nieregularny. Obok worków z tkanin są BELE-towar obszyty tkaniną, zdarzają się kontenery elastyczne.

OPAKOWANIA METALOWE

SUROWCE:

• RUDY ŻELAZA (STAL): BLACHY(powyżej 0,1mm); FOLIE (do 0,1mm)

• ALUMINIUM:BLACHY(powyżej 0,1mm); FOLIE (do 0,1mm)

BLACHY STALOWE

BLACHA CZARNA - mniej popularna, stalowa, niepokryta, stal węglowa (dodatek węgla 2%);domieszki metaliczne: Mn, Cu, Ni; domieszki niemetaliczne: P, S. Stosowane do krótkiego przechowywania ze wzgl. na podatność na korozję. Podstawa do prod. innego rodzaju blach.

BLACHA BIAŁA - blacha ocynowana (pokryta warstwą Sn), jaśniejsza barwa, ochrona antykorozyjna, zapobieganie migracji Fe do wnętrza opakowania.

CYNOWANIE:

• Metodą elektrolityczną (zanurzenie w elektrolicie zaw. sole cyny, osadzanie cienkiej warstwy Sn, metody współczesne)

• Metoda ogniowa (zanurzenie w roztopionej cynie)

W puszkach ocynowanych może wyst.:

1. korozja (uszkodzenie powłoki cynowej-gdy została źle naniesiona, gdy występują pory; rozpuszczenie powłoki cynowej powoduje wzrost zaw. Sn w produkcie; zapobieganie: podwójne cynowanie-miejsca szczególnie narażone na korozję tzn. miejsca zamykania, łączenia opakowania)

2. przebarwienia siarczkowe (dot. produktów białkowych np. aminokwasy siarkowe, przebarwienia z reakcji S z Fe-> siarczki żelaza, ciemnogranatowe naloty, które są bezpieczne dla konsumenta)

POWLEKANIE INNYMI METALAMI:

• Cynk - Zn (ale nie do prod. spoż, np. wiadra do przechowywania zimnej wody)

• Chrom -Cr (metodami: ogniowe, elektrolityczne; ochrona przed korozją, brak przebarwień siarczkowych)

• Nikiel - Ni (zabezpieczenie blach stalowych)

• Mieszane Cr- Ni itp.

KOROZJA

Gł. czynnik to powietrze-tlen O₂, utlenianie; czynniki przyspieszające korozję to: kwaśne środowisko, wilgoć, obecność H₂O, podwyższona temp., stały prąd elektryczny. Korozja równomierna lub wżerowa (gdy są przerwy w powłoce, bardziej niebezpieczna bo łatwiej dotrze do produktu). Podatność stali na korozję zależy od niektórych składników.

Zapobieganie: metaliczne powłoki, przechowywanie w odpowiednich warunkach, niemetaliczne powłoki (lakiery-przezroczyste, nieprzezroczyste, emalie, jedno lub dwustronne); wewnątrz warstwa-ogólne wymagania: nietoksyczny, odporny mech, chem, termicznie, obojętny chem, dostosowany do produktu bo się z nim styka; lakiery oparte o tworzywa sztuczne, barwione.

BLACHY ALUMINIOWE

Z czystego Al., ew. domieszki Mn, Mg-poprawa twardości, odporności na zgniatanie, odporności korozyjnej. Są lżejsze od stalowych, słabsza odporność mech. (łatwe otwieranie).

FOLIE METALOWE (otrzymane przez rozwalcowanie blachy)

FOLIE ALUMINIOWE (o różnej twardości, różnych parametrach, połączone z innymi metalami, uszlachetniane, lepsza wytrzymałość mech.).Łatwe w formowaniu opakowania.

FOLIE METALIZOWANE(laminaty z udziałem folii Al.), FOLIE STALOWE (krótkotrwałe pakowanie), FOLIE CYNOWE

ZASTOSOWANIE: opakowania jednostkowe lub transportowe (przem. spoż.): art. spoż 50%, napoje 16%, zamknięcia szklanych 6%, aerozole 7%,inne 3%.

• PUSZKI (do jednorazowego otwarcia): podział w zależności: od rodzaju zastosowanej blachy; sposobu ocynowania lub lakierowania; od zastosowania; od kształtów-okrągłe, prostokątne, mandolinowe; od sposobu formowania tzn.: *składane 3-częściowe-denko+wieczko+pobocznica-wada:więcej połączeń czyli miejsc zagrożonych na czynniki zew., *tłoczone 2-częściowe-pobocznica+dno,z jednego fragmentu blachy+dno, mniejsze zagrożenia na czynniki zew. Obecnie zamykanie przez zgrzewanie.

• PUDEŁKA - walcowate (potocznie puszka), do wielokrotnego otwierania-zamykania, istnieją dodatkowe zabezpieczenia (membrana foliowa)

• TACKI - opakowania z folii

• TOREBKI - płaskie, klockowate, graniastosłupowe, z folii

• OWINIĘCIA - do masła, serków topionych

• TUBY

• BUTELKI, FIOLKI

OPAKOWANIA TRANSPORTOWE:

• BĘBNY, BECZKI, KONWIE(do mleka), KANISTRY, SKRZYNKI BLASZANE, DRUCIANE, WIADRA, KLATKI

OPAKOWANIA AEROZOLOWE

Tworzywa ceramiczne-w przem. spoż. rzadko, jako upominkowe, właściw. zbliżone do szkła

OPAKOWANIA CIŚNIENIOWE - pojemnik podstawowy + zawór, gaz pędny umożliwiający wydobycie zawartości, po naciśnięciu zaworu wypieranie zawartości ( w formie piany, pasty, mgły itp.).Stosowane gł. w przem kosmetycznym ale spoż. też.

Zalety:

• Wygoda użytkowania (ochrona przed czynnikami zew.)

Wady:

• Wyższa cena od opakow. tradycyjnych

• Większe wymagania odnośnie zabezpieczeń korozyjnych

• Trudności z doborem gazu pędnego

OPAKOWANIA KOMBINOWANE - z dwóch lub więcej tworzyw, udział tworzyw powinien być porównywalny np. opakow. szklane z etykietą papierową, a zamknięciem metalowym

JEDNOSTKI ŁADUNKOWE (przystosowane do przemieszczania)

1. paletowe - przystosowane do podnoszenia wózkiem widłowym; składa się z płyty (płaszczyzny), na której umieszcza się ładunek, wsporniki podtrzymujące płytę, wejścia (między wspornikami gdzie mieszczą się widły wózka), skrzydła (części płyty górnej wystające poza wsporniki). Typy palet: *1 albo 2-płytowe, *2 albo 4-wejściowe, *płaskie, *słupkowe (wyposażone w narożniki i wzmocnienia, możliwość zaczepienia), *skrzyniowe Wymiary palet są znormalizowane: 800x1200, 1000x1200, 800x1000 Mogą być: metalowe, z tworzyw sztucznych, z tektury, jednorazowego użytku

2. pakietowe - przystosowane do rozładunku mechanicznego. Pakiet to zespół luźnych elementów uformowanych w jednostkę ładunkową, której wymiary przekraczają 800x1200, a ładunek nie jest kontenerem ani paletą. Dotyczą kształtów nietypowych, długich, nie wiążą się bezpośrednio z przem. spoż.; najczęściej metalowe.

3. kontenerowe - przeznaczone do przewozu bez rozładunku (przekraczają 1m³); Rodzaje: małe, średnie, wielkie; *kontenery elastyczne- z tkanin syntetycznych, jednostka ładunkowa w kształcie worka, wyposażony w uchwyty i otwory, umożliwiające usunięcie wózka itp., *kontenery sztywne - tzw. uniwersalne- przeznaczone do wszystkich ładunków, także ład. luzem, *kontenery płytowe - towar nie jest zabezpieczany, *kontenery specjalnego przeznaczenia(specjalizowane):izotermiczne, chłodnicze/ogrzewane, do przewozu półprod. o określonym stanie skupienia: cysterny-do płynów

4. Opakowaniowe

MATERIAŁY POMOCNICZE:

To np.: gwoździe, śruby, wkręty, drut, kleje itp.

• Umożliwiają skonstruowanie opakowania i wzmocnienie tej konstrukcji.

• Wpływają na poprawę cech.

• Mogą one poprawić inf. o produkcie (etykiety), farby do nadruku na opakowaniu, emalie

• Mogą wpływać na jakość produktu, a występować wew. opakowania, np. materiały przeciwwstrząsowe (tektura falista, tworzywa spienione, gąbka itp.)

• Jako materiały kształtujące kryptoklimat wew. opakowania (tzw. opakow. aktywne)

• Kształtowanie wilgotności (subst. higroskopijna która ma wchłaniać wilgoć)

ODPADY OPAKOWANIOWE:

Wpływ opakowania na środowisko w ciągu całego cyklu użytkowania.

1. zużycie surowców-jaka ilość, czy są one odnawialne

2. zużycie energii w procesie produkcyjnym

3. zanieczyszczenie środowiska w czasie produkcji opakowania (sama produkcja, transport)

4. wpływ opakowań na wytwarzanie opakowań stałych, wtórne przetwórstwo, spalanie, wysypiska

Biodegradacja-rozpad przez czynniki biologiczne. Podatność na biodegradację mają te tworzywa, które są oparte o celulozę (celofan, drewno). Pozostałe są odporne na biodegradację. Światło, rozpuszczanie w wodzie przyspiesza pewne procesy. Szkło jest odporne na degradację.

RODZAJE ROZKŁADU:

• biodegradacja

• fotodegradacja

• rozp. w wodzie

• utlenianie

Próby poszukiwania biodegradowanych tworzyw:

• wykorzystanie skrobi (połączenia polimerów-skrobiowe)

• wykorzystanie biopolimerów wytwarzanych przez mikroorganizmy

WADA-niestabilne właściwości oraz wyższa cena, dlatego zastosowanie ograniczone.

16

---