GATUNKI RYB HODOWLANYCH W POLSCE
Karp - Cyprinus carpio
Lin - Tinca tinca
Pstrąg tęczowy — Oncorhynchus mikiss
Pstrąg źródlany — Salmo trutta morpha fario
Szczupak — Essox lucius
Sandacz — Lucioperca lucioperca
Sum — Thymallus thymallus
Głowacica — Mucho hucho
Cztery ostatnie gatunki hoduje się wyłącznie jako materiał zarybieniowy.
Wśród ryb roślinożernych hoduje się sprowadzone z Dalekiego Wschodu
gatunki:
Amur biały - Ctenopharyngodon idella
Tołpyga biała — Hypophthalmichthys molitrix
Tołpyga pstra — Aristichthys nobilis
ŚRODOWISKO WODNE RYB
Zbiorniki wodne dzieli się na:
zbiorniki naturalne — powstałe bez udziału człowieka (rzeki, jeziora)
zbiorniki sztuczne — powstałe w wyniku działalności ludzkiej np. stawy
Konstrukcja stawu
Staw powstaje równocześnie przez kopanie zagłębienia tzw. misy stawowej oraz sypanie grobli. Podczas budowy stawu górną warstwę żyznej gleby gromadzi się w postaci pryzm a następnie po usypaniu grobli rozsypuje się ponownie na dno.
Dno prawidłowo zbudowanego stawu powinno być wyrównane, obniżając się stopniowo w kierunku odpływu, optymalny spadek dna wynosi ok.3%.
Uważa się, że zbyt mały spadek dna >1% nie zapewnia całkowitego spływu wody z dna podczas odłowu zaś zbyt duże obniżenie dna <5% może powodować przesuwanie się górnych żyznych warstw dna stawowego w rejon łowiska
W dnie stawu znajduje się jeden lub więcej rowów głównych oraz liczne rowy boczne.
Rów główny służy nie tylko do zbierania wody odpływowej z rowów bocznych lecz również do przetrzymywania ryb spływających z różnych rejonów stawu w trakcie odłowu.
Początkowa i końcowa część rowu głównego służy jako łowisko

Rowy boczne nie powinny znajdować się zbyt blisko grobli.

Odstęp między rowem a groblą to tzw. ława.

Zasilanie stawu w wodę

Do piętrzenia wody w stawach lub całkowitego jej spuszczenia, jak również do regulacji dopływu i odpływu wody ze stawu służą urządzenia zwane mnichami. Mnich składa się z pionowego stojaka zaopatrzonego w szereg wyjmowanych od góry zastawek oraz z części poziomej zwanej leżakiem przepuszczającej wode pod groblę. Stojaki mnichów wpustowych umieszczone są w rowie doprowadzającym do stawu, natomiast mnichów spustowych w stawie. Leżak mnicha odpływowego powinien być usytuowany nieco poniżej dna rowu głównego i łowiska. Takie położenie leżaka zapewnia sprawdy odłów ryb a następnie całkowite osuszenie łowiska po spuszczeniu wody ze stawu.

Kompleksy stawów otoczone sa zwykle rowami odciekowymi. Stawy karpiowe sa najczęściej zasilane woda z rzek, którą doprowadza się rowami z miejsca powyżej spiętrzenia. Rowy odprowadzające wodę ze stawów łączą się z rzeką poniżej spiętrzenia. Rowy odprowadzające wodę ze stawów łączą się z rzeką poniżej spiętrzenia. Do regulacji spiętrzenia wody w rzece służa jazy.

Ilośc wody potrzebna w gospodarstwie stawowym.

Do zalania i ha stawu na głębokośc 1m w ciągu dwóch tygodni potrzebny jest dopływ wody około 6l/s. Dopływ wody 1 l/s zwykle wystarcza do uzupełnienia ubytków powstałych wskutek parowania, wsiąkania lub przesiąkania przez groble. Przy silnym parowaniu i nieszczelnych groblach potrzebny jest odpływ wody 2-3 l/s ha.

Rodzaje stawów ze względu na sposób zasilania wody w hodowli ryb:

Stawy niespuszczalne, nie mają urządzeń pozwalających na spuszczenie i zupełny odpływ z nich wody. Rozkład mułu dna stawu przebiega bardzo wolno(brak dostatecznej ilości tlenu). Nie uprawia się dna, które zagrożone jest zarastaniem. Wydajność tych stawów jest niska. Ze stawu takiego nie można odłowic wszystkich ryb zarówno hodowlanych jak i chwastu rybiego, czyli ryb jak niepożądanych.

Walka z chorobami jak i zabiegi profilaktycznie są bardzo utrudnione.

Stawy spuszczalne. Dzięki wyposażeniu w odpowiednie urządzenia hydrotechniczne(mnichy) regulujące poziom wody mogą być w odpowiednich okresach spuszczane. Pozwala to na stosowanie właściwej gospodarki wodnej, prawidłową osadę rybną oraz umożliwia wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych jak i profilaktycznych.

Stawy osuszalne
Są to takie stawy, w których oprócz spuszczania wody istnieją warunki na osuszenie całego dna stawu. Stawy takie mają zapewnione odpowiednie spady dla odprowadzenia wody, oraz w dnie sieć rowów osuszających. Osuszanie dna stawowego przyspiesza procesy mineralizacji substancji organicznej nagromadzonej w okresie letniej wegetacji, pozwala na stosowanie upraw mechanicznych i obsiewanie stawu roślinami uprawnymi, a także odkażanie. Osuszanie i obsiewanie stawów zwiększa ich wydajność produkcyjną

Zabiegi zwiększające żyzność stawów oraz poprawę warunków higienicznych.
1. Osuszanie
2. Wapnowanie
3. Nawożenie

Osuszanie.
Im warstwa osadów organicznych jest grubsza, tym osuszanie może bardziej przyczynić się do poniesienia żyzności stawu. Podczas właściwego osuszania w dnie powstają liczne spękania, sięgające w głąb warstwy mułu stawowego, który rozpada się na poszczególne bryły. Osuszanie stawu zapewnia lepszy dostęp tlenu do nie rozłożonych osadów dennych, ponieważ przy bezpośrednim kontakcie z powietrzem atmosferycznym proces mineralizacji przebiega bardziej intensywnie niż w przypadku, kiedy wszelkie przestrzenie między cząsteczkami gleby i osadów dennych wypelnione są wodą W dobrze osuszonym stanie, w którym w ciągu kampanii hodowlanej nagromadziły się grube pokłady mułu, powstają głębokie spękania. Szczególnie korzystne warunki do mineralizacji dna występują w okresie wysokich temperatur. Stawy niektórych kategorii osuszane są późną jesienią !zalewane wczesną wiosną” czyli w okresie niskich temperatur; proces mineralizacji ulega w tych warunkach zwolnieniu. W okresie osuszania dna stawowego znaczna część dwutlenku węgla powstającego z rozpadu substancji organicznych ulatnia się do atmosfery. Część dwutlenku węgla łączy się ze związkami wapnia i w postaci kwaśnego węglanu wapnia Ca/HCO3/2 pozostaje w glebie. Po zalaniu stawu wodą zgromadzone w dnie substancje mineralne zwiększają żyzność stawu.

Wapnowanie . Regularne wapnowanie dna stawowego jest podstawowym warunkiem utrzymania wysokiej żyzności, a co za tym idzie wydajności stawu; jest również niezastąpionym za biegiem dezynfekcyjnym. Właściwa zawartość związków wapnia w stawie zapewnia stabilizację pH w środowisku wodnym. Jest ona ważna dla życia zwierząt i roślin wodnych oraz niezbędna dla rozwoju bakterii, które biorą udział w mineralizacji substancji „organicznych. Wapnowanie dna oraz wody stawowej jest koniecznym warunkiem efektywnego działania nawozów organicznych i mineralnych. W przypadku stawów całkowicie jałowych, wapnowanie powinno być połączone z nawożeniem organicznym dna W stawach położonych na gruntach lekkich, ubogich w wapń i związki organiczne, zaleca się stosować drobno zmielony węglan wapnia CaCO3, czyli wapno nawozowe, natomiast w celu poprawy żyzności stawów położonych na gruntach ciężkich !gliniastych, ilastycbl należy stosować sproszkowane wapno palone CaO Substancja określana w handlu jako wapno nawozowe zawiera ok: 95% CaCO3 wapno palone zawiera zwykle ok. 85% CaO; wapno gaszone /hydratyzowane/ ok. 65% CaO. Przy corocznym wapnowaniu stawów stosuje się zwykle 200-400kgCaCO3/ha lub 500-600 kg CaO/ha. Niektórzy uważają, że dawka wapna nawozowego nie powinna przekraczać 500 kg/ha. Przy sporadycznym wapnowaniu /raz na kilka lat/ jednorazowo stosuje się dawki do 1000 kg CaCO3/ha, 2500 kg CaO/ha lub 3300 kg Ca(OH)2/ha. Niezależnie od wapnowania dna stawowego Zaleca się również systematyczne, każdego roku, wapnowanie wody (po zalaniu stawu)przy użyciu500 kg/ha CaCO3, w trzech dawkach od maja do lipca, lub CaO w dawkach o połowę mniejszych. Odczyn wody bezpośrednio po wapnowaniu nie może przekraczać pH 10. Nadmierne wapnowanie wody ponad 200 kg CaO/ha może spowodować całkowite strącenie fitoplanktonu (drobnych roślin występujących w toni wodnej) Przy stosowaniu wapna palonego „na wodę” należy ponadto pamiętać żeby nie spowodować poparzeń ryb szczególnie jeżeli przebywają one w tym okresie w pobliżu powierzchni wody, co może mieć miejsce w okresie deficytów tlenowych. Wapno nawozowe CaCO3 jest prawie nierozpuszczalne w wodzie i dlatego powinno być jak najdrobniej zmielone. Rozpuszcza się ono natomiast stopniowo pod wpływem kwasu węglowego, z którym tworzy rozpuszczalny kwaśny węglan wapnia Ca(HCO3)2. kwaśny węglan jest uwodnioną formą dwutlenku węgla. Utrzymanie się określonej ilości wapnia w formie roztworu w wodzie jest więc „regulowane” przez wytwarzanie się CO2 z rozpadu substancji organicznych. Niektórzy uważają że po zalaniu wodą stawu, zastosowany na dno CaCO3 rozpuszcza się powoli (nawet do 1 miesiąca).
Wapno to ma słabe działanie odkażające i nie .nadaje się do zwalczania pasożytów i bakterii chorobotwórczych. Nie zabije również wielu pożytecznych organizmów, stanowiących pokarm ryb i z tego względu wydaje się najwłaściwsze w przypadku przesadek I i II. W wyniku prawidłowego wapnowania kwaśny węglan wapnia stabilizuje pH wody i dna na 8,5. Dawniej uważano, że wapno należy stosować jedynie w celu odkwaszania gleby. Bowiem wapń wiąże kwasy wytwarzające się stale przy procesach rozkładu. Bardzo ważna rola wapna polega na magazynowaniu dwutlenku węgla. W jego obecności wapń łączy się mianowicie z wodą tworząc kwaśny węglan wapnia.
Związek ten jest właśnie „magazynem dwutlenku węgla”. Odpowiednia ilość Ca(HCO3)2 w środowisku zapobiega przed wyczerpaniem się CO2. W miarę pobierania CO2 przez rośliny (w dzień podczas fotosyntezy), uwatnia się on mianowicie !w zależności od potrzeby! z kwaśnego węglanu wapnia.
Wyniki badań efektywności wapnowania przeprowadzonego
w licznych zakładach rybackich wykazały dodatkowe zwiększenie produkcji karpi o ponad 150 kg w przeliczeniu na każde 100 kg, wysianego wapna.

Dezynfekcja stawów

1. Do odkażania używa się wapna świeżo palonego, sproszkowanego przechowywanego w suchym miejscu pod dachem, w przeciwnym bowiem razie traci ono szybko swe właściwości żrące. Suche bryły wapna powinny być sproszkowane mechanicznie.
2 Na oczyszczone najlepiej jeszcze mokre dno stawu rozsiewa się równomiernie miał wapienny tak aby cała powierzchnia była biała w dawce określonej przez Pracownię 10-25q/ha.
3. Po rozsianiu wapna staw nawadnia się, lecz tylko w takim stopniu, aby wodą pokryte było tylko dno. Za pomocą grabi żelaznych porusza się górną warstwę gleby w celu dokładnego rozpuszczenia wapna i wytworzenia się mleka wapiennego.
4. Brzegi stawu i jego urządzenia techniczne odkaża się przez polewanie rozcieńczonym mlekiem wspieranym,
5.Po upływie 6-10 dni, jeżeli staw napelnia się wodą i jeśli ma być bezpośrednio po dezynfekcji zarybiony ponownie ją spuszcza w celu przepłukania zbiornika

6.Jeżeli staw nie będzie w najbliższej przyszłości zarybiony należy pozostawić mleko wapienne do zupełnego jego wyschnięcia celem dodatkowego okwaszenia dna stawu.

7.Pracownicy podczas przeprowadzania odkażania powinni być zaopatrzeni w chronne okulary ponieważ wapno niegaszone wywołuje głębokie zmiany zapalne śluzówki i zmętnienie rogówki oka.
8 . Stawy hodowlane, odrostowe, rowy dopływowe i odpływowe, jazy, Ujścia rzek należy odkażać bezpośrednio po odłowach.
Im temperatura środowiska wyższa tym działanie odkażające silniejsze.
9. Zimochowy należy zaraz po osuszeniu dna odkazić, nie później niż w czerwcu.

Pielęgnacja stawów

Szkodliwy wpływ roślinności twardej wynurzonej:
1.wypłycanie zbiorników wodnych i powodowanie przez to jeszcze bujniejszego porostu
2. zacienianie wody i hamowanie procesów przyswajania dwutlenku węgla, a przez to zmniejszenie produkcji pokarmu naturalnego dla ryb
3. utrudnianie rybom poszukiwania pokarmu, zarówno w wodzie jak i w dnie stawu
4. wyczerpywanie cennych związków pokarmowych z dna i tworzenie po obumarciu roślin mało wartościowego i trudno rozkładającego się osadu (zakwaszanie środowiska)
5. pogarszanie stanu zdrowotnego ryb
6. utrudnianie odławiania ryb i kontroli ich przyrostów
7.liczniejsze występowanie szkodników ryb
8.nadmierne wyparowywanie wody przez tkanki roślin

Częsta przyczyną zarastania stawów jest ich nadmierna płytkość wynikająca z wadliwej budowy lub nienależytej pielęgnacji urządzeń stawowych.
Zasadniczym sposobem niszczenia roślinności wynurzonej (obok uprawy mechanicznej i środków chemicznych) jest koszenie ich pod wodą. W racjonalnie prowadzonym gospodarstwie koszenie roślinności wynurzonej jest prowadzone bez przerwy. Wykaszanie powtarza się od maja do sierpnia ciecie powinno być wykonane przy samym dnie

Typy stawów w obiektach karpiowych
W obiektach karpiowych znajdują się różnego rodzaju stawy o określonym przeznaczemu.
Stawy tarlakowe i zimochowy dla tarlaków.
Tarliska i ogrzewalniki — 0,1% powierzchni gospodarstwa
Przesadki I — 3,0%
Przesadki II— 10,0%
Stawy kroczkowe — 14%
Stawy towarowe — 70 %
Zimochowy dla narybku —1%
Zimochowy kroczkowe — 1,5%
Magazyny towarowe — 0,4%
Ponadto na terenie gospodarstwa rybackiego powinny się znajdować takie mieszczenia jak:
-sieciarnią do przechowywania sprzętu rybackiego
-magazyn pasz, nawozów mineralnych itp.
wiaty (zadaszenia) mieszczące łódki, kosiarki, itp.

Charakterystyki poszczególnych kategorii stawów

Staw tarlakowy
gębokość 50-150 cm.
służy do hodowli karpi wybranych do rozpłodu. 1owinien być całkowicie osuszalny, zaopatrzony w osobny dopływ wody oraz powinien mieć duże soby pokarmu naturalnego.
Zgęszczenie nie może przekraczać 2-4 do 10 sztuk/100 m2 dna.
w okresie zimy tarlaki przenosi się do specjalnych zimochowów.

Tarliska
To male stawy o pow. 100-150 m2, głębokości 20-30 cm przy dopływie; p-100 cm przy odpływie
służą one do przeprowadzenia naturalnego tarła, inkubacji zapłodnionej ikry i kilkudniowego przetrzymywania larw karpia
przed tarłem tarlisko powinno być porośnięte świeżą i miękką trawą.
tarliska są „pod wodą” nie dłużej niż 2 tygodnie w ciągu roku. Po odbyciu tarła i odłowie wylęgu tarliska należy osuszyć, trawę wykosić i wygrabić. Na dno tarliska należy zastosować wapno nawozowe CaCO3 lub wapno palone
Dno tarliska użyźnia się nawozami minimalnymi szczególnie korzystne są nawozy potasowe Tarliska zalewa się 2-3 dni przed planowanym tarłem. , zalewa się je wodą z niewielkiego płytkiego zbiornika zwanego ogrzewalnikiem

ogrzewalnik
pojeniność ogrzewalnika powinna zabezpieczyć dwukrotnie zalanie zespołu składającego się z 4-5 tarlisk. Ogrzewalnik służy nie tylko do podniesienia tmperatury wody, lecz również jest osadnikiem zapobiegającym zamuleniu tarlisk. Mnich wpustowy ogrzewalnika oraz tarliska powinien mieć zastawkę z gęstej siatki zapobiegająca napływowi dużych drapieżnych owadów ich larw i kijanek, które są potencjalnymi konsumentami wylęgu.

przesadki I

to niewielkie stawy o powierzchni 0.25-2 ha i głębokości 3 O-50 cm przy [opływie; 125 cm przed odpływem.
stawy te użytkowane są w czerwcu i w lipcu przez 4-6 tygodni. Obsada ryb yynosi 100 000-200 000 sztuk/ha.
w pozostałym okresie stawy te utrzymywane są „na sucho”.
w okresie osuszania przeprowaclza się szereg zabiegów mających na celu podnoszenie ich żyzności. Należą do nich:
płytka orka
wapnowanie
nawożenie gleby nawozami mineralnymi
bronowanie dna
wysiew mieszanki roślin zbożowych (owies i jęczmień) motylkowych
(łubin, groch, wyka), które po przeoraniu odgrywają one rolę nawozu organicznego
do użyźniania stosuje się również nawozy zwierzęce. Najbardziej ceniony jest Lawóz koński, następnie bydlęcy, owczy i drobiowy.

przesadki II
powierzchnia wynosi l-20 ha, głębokość przy dopływie 50-70 cm; przy doplywie 120-150 cm
są to stawy osuszalne i uprawiane. Przesadki II służą do wychowu narybku karpia w okresie lata i jesieni K1 (niekiedy do przetrzymywania ryb w okresie zimy).
w czasie kiedy przesadki 11 nie są użytkowane ich dno powinno być uprawiane takj ak w przesadkach 1:
dokładnie osuszone, wapnowane, nawożone
wczesną wiosną dno przesadki obsadzić można mieszanką peluszki z owsem lub wyki z owsem. Po skoszeniu zalewa się wodą, nie później niż w III dekadzie czerwca.
)bsady przesadek II są zwykle 10-krotnie mniejsze od przesadek I i wynoszą O 000-20 000 sztuk/ha.

Zimochowy narybkowe
Powierzchnia 1-5 ha. Głębokość 150-180 cm, czasami do 2 m
Głębokość stawu powinna przekraczać o 50 cm maksymalną grubość pokrywy Lodowej. (w Polsce grubość lodu może dochodzić do 60-80 cmi)
zimochowy powinny mieć zapewniony stały dopływ wody nawet w ciągu największych mrozów. Przepływ wody przez zimochów powinien odbywać się po najdłuższej osi stawu.
Po odłowie wiosennym przeprowadza się osuszanie i wapnowanie dna. Zimochowy należy dezynfekować każdego roku, 3-4 tygodnie przed ich zalaniem, przy użyciu wapna palonego w ilości 2000 kg/ha.
7imochowy zalewa się zwykle w połowie września.
leżeli dno porośnięte jest trawą pozostawia się ją, lub obsiewa się tak jak przesadki II.
obsady zimochowów narybkowych wynoszą 40 000-50 000 sztuk/ha, rzadziej 15 000-20 000 sztuk/ha.

stawy kroczkowe
Powierzchnia 10-30 ha. Głębokość 0,7-2,0 m
sa to spuszczalne i całkowicie lub częściowo osuszalne zbiorniki wodne. służą do wychowu karpi w II roku życia.
stawy kroczkowe używa się zwykle od drugiej połowy kwietnia do aździemika-listopada. W pozostałym okresie powinny być osuszone i wapnowane.
W stawach kroczkowych o dużym areale nie przeprowadza się uprawy dna. obsadę stawów kroczkowych stanowi narybek karpia po przezimowaniu w ilości 2 000-20 000 sztuk/ha. Ryby wpuszcza się do stawów kroczkowych wiosną kiedy temperatura wody podniesie się do 8°C. Zarybianie przy niższych temperaturach prowadzi do głodowania ryb, ponieważ w stawie brak jest jeszcze dostatecznej ilości pokarmu naturalnego szczególnie organizmów planktonowych.

zimochowy kroczkowe
powierzchnia 1-5 ha. Srednia głębokość 170 cm.
dopływ wody do zimochowów winien być tym większy im większe jest zagęszczenie ryb w stawie. Obsady zimochowów wynoszą najczęściej 20 000 sztuk/ha
byt duży dopływ wody do zimochowów może być przyczyną znacznego )ziębienia wody,. Temperatura blisko 0°C powoduje przeziębienie ryb oraz naczne straty w okresie zimowania i bezpośrednio po zimowaniu.

stawy odrostowe
powierzchnia 5-50 ha, niekiedy do 300 ha. Głębokość 0.5-2,5m. są to największe w gospodarstwie do hodowli karpia w 3 roku życia.
Większość stawów jest tylko częściowo osuszalna. Stawy odrostowe używane są zwykle przez kilka lat „bez odpoczynku”. Po każdym odłowie napełnia się je natychmiast wodą. Taki system powoduje obniżenie higieny i kultury hodowlanej.
W ciągu kilku lat użytkowania wykształca się swoiste dno pokryte wtórnym osadem mułu zalegającym na pierwotnej glebie. Oddziela on żyzną warstwę dna stawowego od toni wodnej. Grubość pokładów mułowych może miejscami przekraczać 40 cm. Woda jest często przezroczysta uboga we florę i w faunę.
W wyniku różnych procesów (głównie bakteryjnych) w głębi osadów dennych następuje kumulacja trujących dla ryb substancji tj. siarkowodór, azotyny i amoniak. Mogą one powodować zatrucia oraz śnięcia ryb.
W następstwie intensywnego rozkładu nagromadzonych substancji organicznych następuje deficyt tlenowy będący też przyczyną śnięć ryb. W celu poprawy kultury hodowlanej stawów co kilka lat stawy są ugorowane i przeprowadza się głęboką orkę i wapnowanie dna (często późną jesienią po „zamarznięciu dna”).
Obsada stawów odrostowych wynosi 800-1000 sztuk/ha.

magazyny
Powierzchnia 300-1500 m2. Głębokość ok.2 m
Dno piaszczyste i zwarte.
służą do przetrzymywania karpi handlowych przez kilka do kilkunastu tygodni :od października do stycznia).
Wielkość magazynu powinna być tak skalkulowana ażeby cała obsada mogła mieścić się w jednej jednostce transportowej.
po odłowach i przed zarybieniem magazyny należy odkazić wapnem palonym.

zalety karpia jako materiału hodowlanego
. Duże tempo wzrostu
. Wykorzystanie różnorodnych zasobów pokarmowych
. Osiąga dojrzałość płciowąpóźno, po okresie produkcyjnym
. W zimie zapada w sen zimowy
. Dobrze znosi wahania temperatury opt.23-28°C, letalna 36°C (dla dorosłych)
. Małe zapotrzebowanie tlenowe 3-5 cm302,”l wody
. Odporność na zabiegi

temperatury optymalne w hodowli karpia
temperatury poniżej 12°C i powyżej 30°C są letalne dla ikry karpia
optymalną jest 20°C.
przekroczenie tej temperatury poniżej 18°C i powyżej 22°C może spowodować straty wylęgu do 50%.
zimowanie karpia powiimo przebiegać w zakresie temperatur 0,5-1,5°C. Wyższa temperatura prowadzi do ubytku tłuszczu, a potem białka w mięsie ryb, jak też do zmian we frakcjach białkowych.

Wybór materiału hodowlanego
Do rozrodu przeznacza się tylko:
ryby dobrze umięśnione
z siłuym lecz nie za krótkim trzonem ogonowym
dobrze wykształconymi płetwami
z małą głową
eliminuje się z hodowli osobniki z niepożądanymi cechami:
słabo wygrzbiecone
z wielką głową
kościste o wąskiej budowie ciała
słabo umięśnione z wadami płetw
o niepożądanym ułuszczeniu
o skróconych wieczkach skrzelowych
ze zbyt długim lub zbyt krótkim trzonem ogona

W zależności od ułuszczenia rozróżnia się karpia:

.pełnołuskiego (drobnołuski, grabołuski)
. lustrzenia o zredukowanej liczbie łusek
. skórzaka lub golca (bezłuski)
lustrzeń ma zredukowaną liczbę łusek, które mogą być ułożone w różnych miejscach.
lustrzenia siodełkowego - występują tytko przy grzbiecie, lub pod linią
rzbietu.
lustrzenia lampasowego - tylko wzdłuż linii nabocznej.
lustrzenia wieńcowego - wzdłuż grzbietu, partii ogonowej na podbrzuszu i przy płetwach.
lustrzenia grzbietowego - powyżej linii nabocznej.
lustrzenia brzusznego - poniżej linii nabocznej.
lustrzenia kołnierzowego - okalają otwór skrzelowy.

kategorie wiekowe karpia
Kw- jest to larwa karpia z woreczkiem żółtkowym
Ko- karp miesięczny z przesadki I
K1- narybek po pierwszym sezonie hodowlanym fkarp jednoroczny!, dorasta [o 9-12 cm i osiąga masę 3050 g
K2- kroczek — karp dwuletni, po dwóch sezonach hodowlanych, osiąga masę 250-500 g
K3 lub Kh - ryba po trzech sezonach hodowlanych, ryba towarową karp
Eandlowy masa 1.250-1.500 g.

Tarlaki są to dojrzałe płciowo ryby. Samce zwane są mleczakami, a samice oszą nazwę ikrzyc. Tuż przed. tarłem u mleczaków w okolicy odbytu występuje niewielkie zakłębienie. Znajdujący się w nim otwór płciowy ma ostać trójkątnej szczeliny. Przy .niewietkim ucisku na powłoki brzuszne z )tworu płciowego gotowego do tarła samca wypływa białawy mlecz. W okresie godowym na powłokach zewnętrznych samców /szczególnie w górnej części ;Iowy oraz na pokrywach skrzelowycbl poj awia się „wysypka perłowa”. Są to warde guzki, ledwie widoczne golym okiem natomiast łatwo wyczuwalne za omocą dotyku. Gotowe do tarła ikrzyce ma ją zwykłe powiększone, miękkie )owłoki brzuszne, a w okolicy odbytu zaczerwienioną wypukłość. W naszym dimacie mleczaki osiągają dojrzałość płciową zwykle po 3 latach, przy masie )sobniczej ponad 2 kg, a ikrzyce po 4 latach, przy masie osobniczej ponad kg. Do tarła używa się zwykle samce po przeżyciu czterech sezonów iodowlanych, a samice po pięciu. Mleczaki są najbardziej produkcyjne do 8, a krzyce do 6 lat. Tarlaki karpia ważą w przybliżeniu tyle kilogramów ile mają
o odłowie z zimochowów przeprowadza się przegląd tarlaków pod względem yartości hodowlanej oraz zdrowotności.
ytleczaki i ikrzyce obsadza się w dwu oddzielnych zbiornikach wodnych w zagęszczeniu ok. 3 szt. na 100 m2 powierzchii zbiornika.
Viększość hodowców uważa, że tarlaki należy przed tarłem dokarmiać przy [życiu śrutowanych ziaren zbóż lub roślin motylkowych.

tARŁO NATURALNE
„ario karpia w naszym klimacie przeprowadza się najczęściej w drugiej ołowic maja lub w pierwszej połowie czerwca, gdy temperatura wody ustali ię powyżej 18°C w ciągu dnia i nie opada poniżej 16°C w ciągu nocy. V przypadku niepowodzeń w uzyskaniu wylęgu karpia w pierwszej kampanii Ewłowej, tarło powtarza się w lipcu. Do tarła dopuszcza się w poszczególnychrliskach komplety trójkowe lub piątkowe. W skład kompletu trójkowego ychodzi jedna samica i dwa samce, natomiast komplet piątkowy skiada się z wu samic i trzech samców. Jeżeli temperatura powietrza w ciągu dnia jest tysoka, manipulacje z tarlakami przeprowadza się rano do godziny 9. )o przenoszenia tarlaków stosuje się zwykle zwilżone nosze brezentowe., rzy sprzyjających warunkach atmosferycznych tarlaki przystępują do tarła po ilku lub kilkunastu godzinach od wpuszczenia ich do tarliska. owszechnie uważa się, że. tarło powimio odbywać się w ciągu 24 h.

Przedłużenie okresu, w którym tarlisko pozostaje,,pod wodą” doprowadzić może do zamulenia trawy, które ujemnie wpływa na późniejszy rozwój ikry. Karp przystępuje do tarła w temperaturze 18-20°C. W tarlisku zosta je złożona ikra i mlecz; następuje zaplemnienie, zapłodnienie, tworzy się zarodek, wylęgają się larwy. Zapłodniona ikra nabiera lepkości i dzięki substancji kleistej przykleja się, do trawy rosnącej na tarlisku. I wygląda ją jak kropelki rosy. Ikrzyce o masie 2,5 kg produkują zwykle ok. 200 000 ziaren ikry, natomiast większe samice składają do 1 miliona ziaren. Zwykle ok. 180 000 ziaren ikry przygada na 1 kg masy ciała samicy. Przy tarle naturalnym od 60% do 90% jaj zostaje zapłodnione. Jaja nie zapłodnione mętnieją bieleją odpadają od podłoża i zwykle są atakowane przez pleśnie. Procent zapłodnienia ocenia się na drugi dzień po tarle. Po odbyciu tarła tarlaki jak najszybciej należy odłowić z tarliska, „ponieważ są one niekiedy nosicielami pasożytów groźnych dla wylęgu.

Wylęg. W temperaturze 18-19°C wylęg larw powinien nastąj)ić w piątym_lub szóstym dniu po zapłodnieniu ikry; w temperaturach wyższych po 3 dniach, natomiast w temperaturze 17°C w ciągu 9 dni, W razie długotrwałego utrzymywania się temperatury na poziomie 10°C hub niższej!,następuje obumarcie wszystkich ziaren ikry.
Bezpośrednio po wykluciu larwy karpia zwane są wycierem i oznaczane symbolem Kw . Mają one wówczas od 4 do 5-6 mm długości. W_ciągu pierwszych kilkunastu godzin po wykluciu larwy przyczepione są za pomocą lepkiej substancji (wydzielanej przez gruczoły głowowe) do zanurzonych pędów roślin porastających tarlisko.
W drugim lub trzecim dniu życia, przy resorpcji 213 woreczka zółtkowego, larwy karpia zaczynają samodzielnie pobierać pokarm składający się z drobnych, zwierząt wodnych należących do gromady, orzęsków oraz wrotków. Całkowita resorpcja woreczka żółtkowego następuje najczęściej po 3 dniach. Trzeciego dnia, a najpóźniej w czwartym, larwy przenosi si z tarlisk do przesadek pierwszych. Przedłużanie okresu przetrzymywania larw w tarlisku, w którym jest mało pokarmu naturalnego w krótkim czasie powoduje osłabienie ryb wskutek głodowania Wylęg odławia się początkowo „na pełnej wodzie”, a następnie poziom wody w tarlisku obniża się nieco, larwy masowo podpływają pod dopływ, gdzie odławia się za pomocą małych kasarków powleczonych rnuślinem, z których spłukuje się je wielokrotnie do przygotowanych naczyń z wodą, Są to zwykle emaliowane lub plastikowe wiadra. Larwy przenosi się następnie do przesadek pierwszych lub zbiorników transportujących. Przy wszelkich manipulacjach, przy transporcie wylęgu, należy pamiętać, że ryby w ym stadium charakteryzuje duża wrażliwość na czynniki mechaniczne i
Fizykochemiczne: Przy załadunku i wyładunku larwy należy je delikatnie „przelewać” wodą Do przewozu wylęgu często używa się konwi mleczarskich

lub worków z folii polietylenowej, wypelnionych częściowo czystym tienem Do transportu larw używa się wodę z tarliska, z którego pochodzą. Naczyni transportujące powinny być całkowicie wypełnione wodą i zamknięte tak, żeb w trakcie przewozu nie powstawało falowanie, ani nie następował ruch urody który działa bardzo niekorzystnie na wylęg. Worki z tworzyw sztucznycl napełnia się wodą i wylęgiem, tłoczy tlen i szczelnie zawiązuje. W czasi załadunku i podczas transportu !co kilkanaście minutl należy wstrząsnąć
workiem w celu nasycenia wody tienem. Przed obsadzeniem larw
w stawie, temperatura wody w zbiorniku przewozowym powinna by stopniowo doprowadzona do temperatury wody stawowej.
Wylęg obsadza się w przesadkach pierwszych w liczbie od 100 000 do 200 00( sztiha.

TARŁO SZTUCZNE
Rozród . Przed planowanym terminem rozrodu tarlaki odławia się 2 zimochowów i umieszcza w basenach, przez które przeplywa ogrzewana natleniona woda. W basenach tych ryby przetrzymywane są do momentr całkowitej adaptacji do nowych warunków i podwyższonej temperatury Według S t e f f e n s a /1986!, na 30-40 dni przed pożądanym tarłem tarlaki przenosi się do dużych przeplywowych basenów /5 tarlaków na 1 m3 wody!, w których stopniowo podnosi się temp. do 18-20°C. Karmi się je paszą bogatą w” białko. Najbardziej, dojrzałe ryby, oddzielnie samce i samice, przenosi się dc specjalnych betonowych basenów których temperaturę wody podnosi się stopniowo do 22-24 OC.
Do pozyskiwania produktów płciowych! ikry, nasienia! najlepiej nadają się 4-8 letnie karpie o masie jednostkowej 2,5-7 kg. Sztuczne wycieranie tarlaków” przeprowadza zabieg hypofizacji, polegający na domięśniowym wstrzykiwaniu tarlakom zawiesiny przysadki mózgowej pobranej uprzednio od dojrzałych płciowo karpi !o odpowiecJnio rozwiniętych gonadach!. Ikrzyce otrzymują łącznie 3 mg materiału przysadkowego !w kilku mi 0,05% roztworu NaCI! 1 kg masy ciała w dwu dawkach podawanych w odstępie 10-24 h. W pierwszej iniekcji podaje się tylko 10% masy przysadkowej. Mleczakom wstrzykuje się 1 mg materiału przysadkowego na kilogram masy ciała. W temperaturze 23°C tarlaki są już niekiedy gotowe do wycierania. Wielu praktyków uważa, że przyspieszenie terminu rozrodu za pomocą hypofizacji /domięśniowych wstrzykiwań zawiesiny przysadek mózgowych! może być powodem znacznej śmiertelności ikry w okresie inkubacji jak również niewielkiej „wycierałności samic w następnym sezonie. W celu pozyskania ikry powłoki brzuszne gotowej do tarła samicy uciska się wielokrotnie. Czynność ta powoduje, że jaja wydobywają się z jajników do jajowodów, a nteiiiiie wynływaia nrez otwór nłciowy na zewnatrz do nrzyotowaneo

naczynia.
samców wyciska się mlecz. Przy nieumiejętnym przeprowadzaniu tarła, np. Jrzy próbach uzyskania ikry od niedojrzałych jeszcze samic, jajniki mogą ulec )erforacji, a autoliza rozlanych w jamie ciała ziaren ikry może spowodować mierć ryby.
W jednej misce miesza się produkty płciowe od jednej ikrzycy oraz od jednego ub dwu mleczaków i staranIie miesza, a następnie dodaje, się roztwór rzedłużający, okres ruchliwości „plemników /40 g soli kuchemnej i 30 g nocznika na 11 wody!.
iągłe mieszanie pęczniejącej ikry zapobiega zbrylaniu się jaj. Po l-1,5 h wńczy się proces pęcznienia. Ikrę przepłukuje się wówczas roztworem taniny 16 g na 10 1 wody!, który pozbawia ją kleistości i zapobiega zbrylaniu się iaren. Zabieg ten nie może trwać dłużej niż 15-20 s.
Ikrę i mlecz zalewa się następnie wodą.

Inkubacja ikry. Zapłodnioną ikrę zalaną wodą
)ozostawia się na kilkanaście min w spokoju, a następnie umieszcza w iparatach lęgowych. Do inkubacji ikry karpia używa się wysokich szklanych aczyń z dopływem wody od dołu, tzw. słoi Weissa o pojemności 6-8 1, iiekiedy 20 1. łnkubację ikry karpia przeprowadza się w temp. 22-24°C. W aŻdym słoju znajduje się 2-2,5 1 napęczniałej ikry /120 000 - 180 000 jaj/1. Przez słój. przepływa powoli woda /1,5-2,5 1/mini, powodując delikatne falowanie jaj. W temperaturze 23°C wykluwanie się larw karpia następuje po 8-60 h.

POodchów wylęgu. Wylęg otrzymany ze sztucznego rozrodu przetrzymywany est w basenach do czasu, kiedy w stawach ustali się temperatura wody co tajniniej 16°C i pojawi się odpowiednia ilość pokarmu naturalnego. Obsadzanie tawów wylęgiem karpia można zaczynać już po dwu dniach od wyklucia się yb, to jest, gdy napełnią one pęcherz pławny powietrzem.
W okresie tym hodowcy posiadający gotowe do obsady przesadki nabywają w yylęgarni kilkudniowy wylęg. Transport larw odbywa się najczęściej w lastikowych workach napełnionych czystą wodą i tienem przy zagęszczeniu 0.000 - 100 000 szt. wylęgu w 15 1 wody.

Odlów i transport ryb
)dłowy przesadek I
)dłowy przesadek I przeprowadza się zwykle na początku lipca, stąd dłowione ryby potocznie nazywa się lipcówką.
)o odłowu używa się urządzenia zwanego samołówką lub odłówka, którą tawia się w stawie, w rowie dennym w pobliżu dopływu. Odłówka jest to

rzynia drewniana, której dwie ścianki od strony dopływu i odpyłwu stąpione zostały siatką, dzięki czemu woda swobodnie przepływa przez rzynkę.
Latka przy odpływie wody ze skrzynki ma zwykle formę lejka wchodzącego do nętrza skrzynki zakończonego otworem. Ryby płynące pod prąd wody zepływają przez ten otwór i dostają się do samołówki skąd co pewien czas iławiane są małymi kasarkami, powleczonymi siatką o odpowiedniej ielkości oczek.
diowy ze stawów kroczkowych
)dczas odłowów kroczków obowiązują te same zasady jak przy odłowach trybku. Odłowy najsprawniej przeprowadzane sa w stawach z których wodę ożna spuścić w ciągu jednego dnia. W większości gospodarstw stawowych Dsuje się tradycyjny sposób odłowu karpi. Polega on na spuszczeniu wody ze wu i zgromadzeniu ryb w niewielldm zagłębieniu za mnichem wpustowym, a drugiej fazie przed mnichem spustowym, gdzie odławia się je kasarkami i Lfatami, rzadziej sieciami, a następnie przenosi do płuczki. Podczas odłowu zed mnichem zaleca się stale dopuszczać do łowiska strumień świeżej wody. ) odłowie, ryby powinny być umieszczone w płuczce na przepływie czystej, )brze natlenionej wody, zapewniającej właściwą rekonwalescencję ryb po esie.
zy dużych stawach kroczkowych jak również odrostowych powinny być tdowarie samołówki. Samołówka może być betonowym zbiornikiem silanym osobnym dopływem. Woda przepływająca przez samołówkę ypływa niewielkim strumieniem do odławianego stawu. Podczas stopniowego uszczania wody w stawie, ryby płynąc pod prąd wody wypływający z mołówki trafiają do niej. Okresowo samołówkę, która jest pewnego rodzaju uczka zamyka się a ryby odławia partiami bezpośrednio do transporterów.
ransport ryb
zed transportem karpie powinny być przetrzymywane w niewielkich Liczkach przenośnych, przez które stale przepływa czysta natleniona woda /0 liperaturze nie wyższej niż 20°C!. Odpowiednie odpijanie” ryb w zepływającej wodzie powinno gwarantować całkowitą regenerację organizmu stresie odłowowym. w okresie 6 h przed załadunkiem ryb do zbiorników Lnsportowych nie należy ich karmić. Transport narybku odbywa się zwykle w czkach lub w workach z tworzyw sztucznych z tłoczonym czystym tienem. )iorrlik przewozowy powinien być w czasie transportu całkowicie wypełniony

TU POWINNA BYĆ STRONA 17…

nrozów może być przyczyną znacznego obniżenia temperatury wody. remperatury bliskie 0°C powodują „przezięhienie” ryb oraz znaczne straty w )kresie zimowania i bezpośrednio po zimowaniu.
ŻYWIENIE KARPI
ywienie karpi w przesadkach I
V pierwszych dwóch tygodniach życia karpie żywią się pokarmem zwierzęcym tóry stanowią wrotki, młodociane stadia widłonogów i liścionogów a następnie Lorosłe formy tych zwierząt. Uważa się, że w skład pokarmu naturalnego karpi ednorocznych wchodzi: 50% skorupiaków, 30% larw ochodkowatych i 20% onych drobnych zwierząt wodnych.
>okarm zwierzęcy dostarcza organizmowi karpia: witamin, mikroelementów i iezbędnych aminokwasów egzogennych, których ryby nie mogą syntetyzować amodzieLnie, a których brak w karmie roślinnej.
arybek pochodzący ze stawów zasobnych w pokarm naturalny jest yyrośnięty, wykazuje dużą przeżywalność, posiada właściwą zawartość kiszczu 4-6%.
)uża zawartość tłuszczu zapewnia dobre zimowanie ryby, małe straty ilościowe Liewlelkie straty masy jednostkowej.
byt wczesne stosowanie niepełnowartościowej karmy sztucznej węglowodanowej! np. śruty zbożowej już w przesadkach I powoduje aburzenia w rozwoju i wzroście karpia.
omimo, że wylęg bardzo chętnie pobiera odpowiednio rozdrobnioną karmę ztuczną, to jednak do momentu osiągnięcia masy ciała 3g, nie ma zdolności do j prawidłowego trawienia i przyswaj ania. W procesie trawienia pokarmu u arpi w początkowym okresie życia dużą rolę odgrywają enzymy proteolityczne naj duj ące się w przewodach pokarmowych zwierząt wodnych, którymi się one
JU1 1
J,,-t.

nrozów może być przyczyną znacznego obniżenia temperatury wody. emperatury bliskie 0°C powodują „przezięhienie” ryb oraz znaczne straty w )kresie zimowania i bezpośrednio po zimowaniu.
YWIEME KARPI
ywienie karpi w przesadkach I
V pierwszych dwóch tygodniach życia karpie żywią się pokarmem zwierzęcym tóry stanowią wrotki, młodociane stadia widłonogów i liścionogów a następnie [orosłe formy tych zwierząt. Uważa się „ że w skład pokarmu naturalnego karpi dnorocznych wchodzi: 50% skorupiaków, 30% larw ochodkowatych i 20% rmych drobnych zwierząt wodnych.
>okarm zwierzęcy dostarcza organizmowi karpia: witamin, mikroelementów i Liezbędnych aminokwasów egzogermych, których ryby nie mogą syntetyzować amodzieinie, a których brak w karmie roślinnej.
arybek pochodzący ze stawów zasobnych w pokarm naturalny jest yyrośnięty, wykazuje dużą przeżywalność, posiada właściwą zawartość [uszczu 4-6%.
)uża zawartość tłuszczu zapewnia dobre zimowanie ryby, małe straty ilościowe Liewielkie straty masy jednostkowej.
byt wczesne stosowanie niepełnowartościowej karmy sztucznej węglowodanowej! np. śruty zbożowej już W przesadkach I powoduje aburzenia w rozwoju i wzroście karpia.
omimo, że wylęg bardzo chętnie pobiera odpowiednio rozdrobnioną karmę ztuczną, to jednak do momentu osiągnięcia masy ciała 3g, nie ma zdolności do j prawidło-ego trawienia i przyswajania. W procesie trawienia pokarmu u arpi w początkowym okresie życia dużą rolę odgrywają enzymy proteolityczne najdujące się w przewodach pokarmowych zwierząt wodnych, którymi się one
rwi i
Y „-t

ywienie karpi w przesadkach II
V okresie wyczerpania pokarmu naturalnego w przesadkach II rozpoczyna się topniowo dokarmianie narybku karmą sztuczną.
)lautrzymania dobrej zdrowotności ryb, przy braku pokarmu naturalnego LUUJ wyuKuy1a1KuW „1d11UIWy. 1\d.1iiiIIUC ianuiiwm urn aleca się przed odłowem jesiennym. Granulaty stosowane w żywieniu karpi dnorocznych powinny zawierać co najmniej 30% białka zwierzęcego i cały estaw niezbędnych aminokwasów, witamin i mikroelementów. W pokarmie .la mlodych ryb zbyt duży procent karmy roślinnej /sorgo, łubin, ziarna zbóż owoduje, że ryby wykazują osłabienie odporności przeciwko chorobom rodowiskowym, zakaźnym i inwazyjnym. Może dojść do chorób
iedoborowych, wycieńczenia i śmierci.
U -11.--.-. - -.-.1 -.--..-.
V piZypauiu LflKU iaHUiaLu ŁdiC%.d iuuwfli w piiwzyiii lUKu
robno śrutowanej soji i sojowego makuchu poekstrakcyjnego. W drugiej olejności — drobno śrutowanego hibinu, sorgo oraz otrąb: pszennych, żytnich i czmiennych. Przed odłowem jesiennym zaleca się stosowanie mieszanki kładającej się z: 25% mączki rybnej, 4% drożdży pastewnych, 71% śruty czmiennej
V ciągu lata karmę podaje trzy razy w tygodniu.
iektóre pasze stosowane w żywieniu karpi w drugim i trzecim roku hodowli.

roczki karpia odżywiają się pokarmem naturalnym a równocześnie żywione są karmem sztucznym. Pokarm sztuczny stanowi do 50% diety karpia.
uleti żerujące na dnie powodują jego spulchnianie i zycŁy11IaJc1 Si UU li5LU uyfUiiuowdil1i LWIŁZKUW iiiUiciwiiyi.11 Ul1L -„2 UO ni wodnej co przyczynia się do zwiększenia żyzności stawu.

odzaj paszy	Współcz.pokarmowy
ubin	4-5
oja	4-5
orgo	4-7
ukurydza
szenica	5-6
tręby pszenne	5-7
tręby jęczmienne	5-6
yto	5-7
tręby żytnie	5-7
roch	5-7
Iakuchy	5-8 1
iemniaki	20-30

Apetyt ryb jest ściśle uzależniony od temperatury, zawartości genu w wodzie, wartości pH, obecności związków toksycznych, stanu zdrowia.
Najbardziej celowe jest rozpoczęcie karmienia karpi z chwilą gdy temperatura wody osiągnie 16°C, chociaż i w niższych temperaturach kroczki pobierają pokarm. Najlepsze wykorzystanie karmy występuje u kroczków karpia w temperaturze 20°C.
Temperatura optymalna (23-28°C) dla wzrostu karpia jest również optymalną dla jego żerowania i stopnia wykorzystania pokarmu na wzrost. Wartość współczynnika pokarmowego danego pokarmu zależy od temperatury wody.
Itak np.:
W temp.l3-15°C = 7,5
1 0OC — 4 fl
10 —
19°C = 3,5
20-23°C = 3,75
23°C 3,21
28-29°C = 3,04
„r -„%Of- - -„r
L 3, /
Praktycznie podawanie większych ilości karmy rozpoczyna się w maju. Największą ilość karmy podaje się w lipcu i w sierpniu, zwykle stanowi ona połowę karmy przeznaczonej na cały rok. Od początku września ilość karmy ?iflfliejSza się.
W okresie kampanii hodowlanej karmę zadaje się w godzinach rannych, trzy razy w tygodniu. Dzienna dawka wynosi zwykle 3,5-4% masy ryb. Należy prowadzić systematyczną kontrolę wyjadania karmy. W przypadku pozostawienia karmy należy zmrliej szyć intensywność karmienia. Nie wyjedzona karma psuje się szybko zmieniając warunki fiżyko-chemiczne środowiska.
W trzecim roku życia podstawowe znaczenie ma karma sztucznaj ak również stosuje się rozdrobnione makuchy słonecznikowe, lniane i rzepakowe

---