WYKŁAD NR 1 (02.10.08)

Polityka gospodarcza, geneza, cele i instrumenty

Polityka gospodarcza = ekonomiczna = Business Policy - polityka gospodarcza.

Podejścia:

1. konkretne zjawisko, które pojawiło się na określonym poziomie rozwoju społeczeństw. Ewoluuje w czasie i występuje w praktyce każdego państwa.

2. dyscyplina naukowa zajmująca się polityka gospodarcza jako zjawiskiem. Teoria polityki ekonomicznej.

Polityka gospodarcza dzieli się na:

-instytucja państwa

-cele gospodarcze

-narzędzia realizacji celów

Polityka gospodarcza - jest to świadome oddziaływanie państwa na zjawiska gospodarcze za pomocą narzędzi służących do osiągnięcia założonych celów.

Pol. gosp. polega na określeniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów (odpowiedni zbiór procesów regulacyjnych) prowadzących do osiągnięcia tych celów zgodnie z regułami nauk ekonomicznych.

System gospodarczy utożsamiany jest na ogół z gospodarką jednego kraju to jest istotne z punktu widzenia polityki gosp danego kraju. System gospodarczy - jest to: składa się z instytucji, organizacji i jednostek, które są wzajemnie sprzężone z przepływem produktów i informacji i działa w określonym czasie.

JANAS KOVNAI - wg niego Wyróżniamy 7 grup dezyderatów. Których ocena służy wykazaniu sprawności systemów gospodarczych łącznie z oceną dobrobytu społeczeństwa.

1. Realny wzrost systemu gospodarczego - tzn. wzrost produkcji, dochodu narodowego, konsumpcji, wolumenu mocy produkcyjnych.

2. Postęp techniczny - system powinien zapewnić (stymulować) wprowadzenie nowych wynalazków (nowe produkty, nowe sposoby postępowania i nowe technologie).

3. Przystosowawcze właściwości systemu - zdolność adaptacyjna systemu do koniecznych zmian produkcji i konsumpcji oraz sposobu funkcjonowania systemu.

4. Selekcyjne właściwości systemu - w odniesieniu do nowo pojawiających się organizacji oraz osób zajmujących kierownicze stanowiska w organizacji (przedsiębiorczość, zdolności organizacyjne, zdyscyplinowanie, itp.).

5. Podział dochodu i zatrudnienia - podkreślana jest sprzeczność pomiędzy bodźcowym a egalitarnym podziałem. Konieczność zapewnienia zatrudnienia dla wszystkich chcących pracować.

6. Rozwój kulturalny i społeczny - zapewnienie rozwoju nauki, wydłużenie okresu nauczania i poprawa usług służby zdrowia.

7. Własność, władza i decyzje - podkreślana jest sprzeczność jaka może wystąpić miedzy problemem decentralizacji a centralizacji zarządzania gospodarczego, sposób wyrażenia woli społeczeństwa, zakres zdolności stopy, itp.

WYKŁAD NR 2 (09.10.08)

Kryterium VILFREDO PARETO - jeżeli dostępne dla społeczeństwa zasoby zostały rozdzielone pomiędzy alternatywne cele a dobrobyt ekonomiczny przynajmniej jednego członka społeczeństwa zwiększył się bez jednoczesnego zmniejszenia dobrobytu pozostałych, to wtedy ma miejsce powiększenie dobrobytu całego społeczeństwa.

Instytucja państwa

Kategoria historyczna (funkcje i cechy państwa zmieniają się w czasie)

Ewolucja teorii na temat instytucji państwa.

- Starożytność- teoria teologiczna. Ludzie nie potrafią żyć w izolacji. Zawsze tworzą wspólnotę, władza pochodzi od Boga.

- Średniowiecze- teoria patrymonialna. Władza wynikała z tytułu własności ziemi i odzwierciedlała wówczas panujące stosunki feudalne.

- Oświecenie- teoria umowy społecznej J.J. Roussen. Państwo jest wytworem umowy społecznej między ludźmi (wiek XVIII).

- Wiek XX

a) teoria normatywistyczna- H. Kelsen

b) teoria państwa dobrobytu- Labour Party

Państwo- to organizacja społeczeństwa, która zajmuje określone terytorium, dysponuje organami władzy i funkcjonuje w ramach ustalonego porządku prawnego.

Każde państwo:

- tworzy odrębną społeczność,

- zajmuje określone terytorium,

- posiada organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej,

- posiada system prawny regulujący sprawy systemu gospodarczego, społecznego i politycznego.

Cele polityki gospodarczej:

Ujęcie ogólne: Zjawisko społeczne i gospodarcze pożądane z punktu widzenia najwyższych organów władzy państwowej. Są kategorią historyczną.

Cele polityki gospodarczej są w dużym stopniu zdeterminowane typem i formą państwa.

Rozwój stosunków demokratycznych w XX wieku sprawił, że o celach polityki gospodarczej mogą decydować społeczeństwa poprzez udział w wolnych wyborach.

Na cele poważny wpływ wywrzeć może sytuacja gospodarcza i społeczna poszczególnych państw w danym okresie.

- inne są cele w warunkach ustabilizowanej i dynamicznie rozwijającej się gospodarki,

- inne w krajach, gdzie jest wysoka inflacja, stopa bezrobocia, recesja lub deficyt budżetowy.

Nowe cele pojawiają się z reguły w okresach radykalnych przemian ustrojowych.

Narzędzia polityki gospodarczej:

Polityka gospodarcza musi być zawsze oparta na określonych narzędziach- samo określenie celów nie może wywołać jakichkolwiek skutków gospodarczych i społecznych.

Narzędzia- sposoby oddziaływania na gospodarkę stosowane przez podmioty tej polityki.

Analiza obiektywna zjawiska: narzędzia to podmioty i sposoby oddziaływania na gospodarkę stosowane przez podmioty (szersze ujęcie narzędzi).

WYKŁAD NR 3 (16.10.08)

Instrumenty polityki gospodarczej to wszelkie decyzje podejmowane przez organy władzy gospodarczej, które wpływają w określony sposób na zachowanie podmiotów działających w różnych dziedzinach gospodarki.

Zalicza się także:

- centralne akty normatywne wpływające na funkcjonowanie systemu gospodarczego,

- parametry regulacyjne wpływające na zachowanie podmiotu systemu gospodarczego.

Cechy zjawiska polityki gospodarczej:

Rozpatrywana jako zjawisko ekonomiczne charakteryzuje się określonymi cechami:

Ⴈ Obiektywna. Polityka gospodarcza kształtuje się w sposób absolutnie niezależny od badaczy tego obiektu, a więc teoretyków, którzy analizują i objaśniają logiką jego funkcjonowanie.

Ⴈ Historyczna. Polityka gospodarcza jest tak stara, jak instytucja państwa, ulega ciągłym zmianom. Nie ma możliwości raz na zawsze zbadać i wyjaśnić tego zjawiska. Jego zmienność stawia przed nauką ciągłe wyzwania.

Ⴈ Niehomogeniczna. Polityka gospodarcza rozpatrywana nawet w tym samym czasie nie jest zjawiskiem homogenicznym. Jest zawsze związana z instytucją konkretnego państwa. Nawet pobieżna analiza pokazuje, że nie ma dwóch identycznych państw. Dlatego niepowtarzalna jest polityka gospodarcza w różnych państwach.

W literaturze można spotkać 2 błędne poglądy, które wyznaczają moment powstania zjawiska polityki ekonomicznej:

1) politykę ekonomiczną sprowadza się do interwencjonizmu państwowego (jest to skutek reakcji rządów po wielkim kryzysie gospodarczym w latach 30 XX w.);

2) stawia się tezę, że polityka ekonomiczna może być prowadzona tylko i wyłącznie w ramach systemu rynkowego (próbuje się ten pogląd uzasadnić na przykładzie państw byłego bloku wschodniego). Pogląd mówi, że polityka gospodarcza jest prowadzona w każdych warunkach gospodarki, gdyż determinuje egzystencję państwa.

Oba sądy są niesłuszne choć popularne, bazują na błędnym założeniu, iż pol gosp sprowadza się wyłącznie do radykalnego interwencjonizmu państwowego.

Pogląd słuszny i trafny mówi nam, o tym, że pol gosp musi być prowadzona w każdych warunkach gdyż determinuje istnienie państwa.

Genezy zjawiska polityki ekonomicznej należy poszukiwać w okresie, gdy kształtowały się pierwsze instytucje państwowe tzn. historia polityki ekonomicznej sięga państwa feudalnego i państwa typu kapitalistycznego. Nie stanowi także domeny systemu rynkowego.

WYKŁAD NR 4 (23.10.08)

Kryteria oceny:

Skuteczność Efektywność Społeczna adekwatność

Skuteczność - Polityka gospodarcza jest uznawana za skuteczną wtedy, gdy zastosowane w jej ramach narzędzie gwarantują osiągnięcie założonych celów.

Efektywność. Polityka gospodarcza jest efektywna, gdy pobudza do oszczędnego gospodarowania zasobami wytwórczymi. O efektywności można z reguły wnioskować na podstawie konkurencyjności danej gospodarki na rynku światowym.

Społeczna adekwatność. Polityka gospodarcza jest społecznie adekwatna, gdy gwarantuje realizację celów społeczeństwa. Cel społeczeństwa - zapotrzebowanie na różnego rodzaju dobra i usługi zgłaszane przez określone społeczeństwo na danym etapie rozwoju.

Cele społeczne mają charakter: obiektywny, historyczny i grupowy.

Są kategoria obiektywną - kształtują się w sposób niezależny od woli i intencji jakiegokolwiek ośrodka władzy.

Są kategoria historyczną - nie są stabilne w czasie, ale zmieniają się wraz z rozwojem danego społeczeństwa. W miarę upływu czasu pojawiają się nowe, inne zaś znikają.

Są kategoria grupową. Cele społeczeństwa mają charakter grupowy, więc cele różnych grup społecznych mogą w tym samym czasie się różnić.

Pol. gosp. jest społecznie adekwatna tylko wtedy, gdy gwarantuje realizację celów wszystkich grup społecznych.

Cele społeczne dzielimy na: konsumpcyjne, ekologiczne, instytucjonalne.

Czynniki wyznaczające poziom i strukturę celów społeczeństwa: dochód społeczeństwa, liczebność społeczeństwa.

Cele konsumpcyjne- zgłaszane zapotrzebowanie na dobra i usługi konsumpcyjne - mierzymy ten cel przez pokazanie jaka część dochodu społeczeństwa wydatkowana jest na konsumpcję.

Do pomiaru celów ekologicznych bierze się pod uwagę wydatki i nakłady na ochronę środowiska.

Najbardziej złożoną grupą są cele instytucjonalne (jest to zapotrzebowanie zgłaszane przez społeczeństwo na instytucje gwarantujące takie sfery życia jak: -bezpieczeństwo zewnętrzne

-ochrona obywateli i ich majątku

-zapewnienie równości wobec prawa

Podobnie jak cele ekologiczne mierzymy je poprzez:

-wielkość dochodu którą społeczeństwo jest w stanie poświęcić na utrzymanie armii, policji itd.

Wraz ze wzrostem zamożności społeczeństwa zwiększa się zapotrzebowanie społeczeństwa na dobra i usługi konsumpcyjne.

Ruchy ekologiczne, pojawiają się dopiero na etapie zaawansowanej zamożności społeczeństwa. Społ ubogie nie wykazują troski o ekologię (uciążliwości życia codziennego, są bardziej uciążliwe niż np. zanieczyszczone powietrze).

Najtrudniej jest wskazać jednoznaczną zależność pomiędzy dochodem społeczeństwa a celami instytucjonalnymi.

Praktyka wielu państw wskazuje że w miarę wzrostu zamożności społ do pewnego poziomu następuje wyraźny wzrost niektórych celów instytucjonalnych.

Od pewnego bardzo wysokiego poziomu dochodów ujawniają się zjawiska które przeczą dodatniej zależności (w niektórych społeczeństwach wystąpiły tendencje do ograniczania rangi rozwiązań instytucji państwowych)

Jest jednoznaczna zależność pomiędzy celami konsumpcyjnymi i ekologicznymi a dochodem społeczeństwa.

Brak jednoznacznej zależności między dochodem a celami instytucjonalnymi.

Liczebność społeczeństwa jest dodatnio skorelowana z celami społeczeństwa.

WYKŁAD NR 5 (30.10.08)

PODEJŚCIA METODOLOGICZNE

Podejście normatywne - prezentuje się różne modele polityki gospodarczej optymalne z punktu widzenia subiektywnych kryteriów. Stawiane są zalecenia pod adresem polityki gospodarczej często podporządkowuje wywody doktrynie gospodarczej.

Podejście pozytywne - istota badań to obiektywna identyfikacja faktów składających się na politykę gospodarczą państwa, które pozwolą logicznie wyjaśnić funkcjonowanie danego obiektu ekonomicznego. Wykazuje ono przewagę nad podejściem normatywnym.

Metoda nauki polityki ekonomicznej

Nauka polityki ekonomicznej posługuje się tymi samymi metodami co inne nauki ekonomiczne: empirią i dedukcją.

Badania empiryczne są na podstawie gromadzonych informacji i są zawsze punktem wyjścia. Pierwszy etap to obserwacja rzeczywistości społeczno-ekonomicznej pod katem ustalenia i rozpoznawania oddziaływań organów państwowych na gospodarkę oraz stwierdzenia występujących w niej zjawisk.

Na podstawie zebranego materiału powinno się wyodrębnić zjawiska powtarzające się i określić między innymi związki. Potem przechodzimy do konkretyzacji uwzględniając wpływ rozmaitego typu uwarunkowań na zróżnicowanie form, kierunków i metod polityki ekonomicznej. Ustalenia te wymagają weryfikacji tj. porównania z rzeczywistym przebiegiem procesów określonych w warunkach.

Historia - jest magistra vitae czyli nauczycielką życia. Wiele problemów, przed którymi staje polityka ekonomiczna wpływa z dziedzictwa przeszłości:

Eksperyment - odgrywa dużą rolę w metodzie nauki o polityce ekonomicznej

Quasi eksperyment - w polityce ekonomicznej to postępowanie symulacyjne. Konstruuje się modele i przedstawia w sposób uproszczony rzeczywistość społeczno-gospodarczą. Do modelu wprowadza się wariantowo wyznaczone zmienne, które są zależne od polityki.

Bada otrzymane wyniki i ocenia poszczególne warianty ex ante (przyszłe - przed uruchomieniem środków i jeszcze bez ich oddziaływania na rzeczywistość gospodarczą).

Analiza i ocena doświadczeń polityki ekonomicznej prowadzonej w innych krajach.

Metoda prów i błędów - metoda stosowania procedury kolejnych przybliżeń. Stosowana jest w sytuacjach nauk ekonomicznych i nie w pełni rozpoznawanych.

Doktryny społeczno-ekonomiczne i doktryny polityki gospodarczej:

Doktryna - uporządkowany w pewien sposób zbiór założeń, twierdzeń i poglądów na temat określonej dziedziny wiedzy lub działalności.

Odnajdujemy tu liczne twierdzenia wywodzące się z nauki, a także liczne tezy wynikające z przyjmowania założeń światopoglądowych, ideologicznych, moralnych wytyczających to co „powinno być”, cele, do których należy dążyć i jak postępować.

Od teorii naukowych różnią się brakiem pełnego zarządzania całości przyjmowanych przesłanek i wyprowadzonych z nich wniosków. Często opierają się na światopoglądzie i intuicji, zebranym doświadczeniu lub autorytecie osób, którzy tworzą doktryny.

XVIII w. - pierwszy zwarty system polityki gospodarczej - merkantylizm

Merkantylizm:

1. zapewnienie dla kraju dopływu kruszców szlachetnych (złoto, srebro) i wykorzystanie ich przez skarb państwa jako pieniądz i kapitał,

2. osiąganie i utrwalenie dodatniego bilansu handlowego i płatniczego poprzez wspieranie transportu, eksportu,

3. selektywne ukształtowanie wymiany towarowej z zagranicą tzn. wspieranie eksportu wyrobów przemysłowych i wysoko przetworzonych. Ograniczenie eksportu surowców i ułatwienie ich eksportu celem zaopatrzenia przemysłu krajowego,

4. popieranie uprzemysłowienia kraju np. zakładanie fabryk przez państwo,

5. wprowadzenie nadzoru nad jakością produkcji przemysłowej, aby produkt się cieszył dobrą jakością zagranicą,

6. rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej wewnątrz kraju.

Wiek XVIII odwracany spojrzenie na gospodarkę.

Wiek XVIII doktryna liberalizmu gospodarczego.

Wiek XX w krajach o gospodarce rynkowej to przeplatanie się tendencji interwencjonistycznej: szerokiego wkraczania państwa w Zycie ekonomiczne i tendencji neoliberalnych

Doktryny społeczno- ekonomiczne obejmują zestawione poglądy i koncepcje określonych sił społecznych dot. stopnia i zakresu oddziaływania na gospodarkę strategii rozwoju i zasad funkcjonowania gospodarki. Często dot. Także gruntownych przeobrażeń ustroju społeczno-gospodarczego.

WYKŁAD NR 6 (06.11.08)

Partie komunistyczne zakładają zniesienie prywatnej własności środków produkcji tworzenie gospodarki opartej na przedsiębiorstwach kolektywnych, przede wszystkim państwowych. W założeniach tych partii wystąpią duże różnice zakresu i sposobu racjonalizacji, stopnia centralizacji i decentralizacji zarządzania skali wykorzystania mechanizmów rynkowych i stosunków towarowych.

Partie socjaldemokratyczne przyjmują ideę zachowania własności prywatnej i zalecają racjonalizację tylko niektórych gałęzi gospodarki oraz największych przedsiębiorstw. Opowiadają się za interwencją państwa w procesie gosp. (dystrybucja). Uznają konieczność zachowania mechanizmów rynkowych, konkurencji, motywacji opartej o korzyść majątkową.

Partie liberalne i konserwatywne - zakładają minimalizację ingerencji państwa, maksymalną swobodę działania konkurencyjnym przedsiębiorstwom. Opowiadają się za zachowaniem i wzmacnianiem własności prywatnej.

Katolicka nauka społeczna - zajmuje szczególne miejsce we współczesnym świecie.Odnosi się negatywnie do idei komunistycznej, ale także krytycznie do doktryny liberalnej. Krytykuje niektóre konsekwencje systemu kapitalistycznego.

Doktrynerstwo to ciągłe trzymanie się doktryn nie odpowiadających warunkami potrzebom społecznym. To tendencje do naginania do nich życia i poddawanie się doktrynalnym uprzedzeniom.

Gospodarka mieszana - system regulacji. Funkcje polityki gospodarczej (w ujęciu ogólnym).

Podstawowa funkcja państwa to przestrzeganie ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno- gospodarczego, zwłaszcza zasad wolności gospodarczej, poszanowania własności prywatnej i swobody przedsiębiorczości.

Do tradycyjnych funkcji państwa zalicza się: zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego (utrzymanie sił i urządzeń obrony narodowej), bezpieczeństwa wewnętrznego, utrzymanie wymiaru sprawiedliwości, szkolnictwa oraz kształtowanie systemu pieniężnego.

Strukturę i rozmiary wydatków publicznych określa budżet państwa. Kształtuje on znaczną część globalnego popytu na dobra i usługi wytwarzane poprzez gospodarkę. W niektórych segmentach rynku i w zakresie określonych rodzajów produktów państwo jest jedynym kreatorem popytu.

Z jednej strony wzrost wydatków z budżetu to wzrost globalnego popytu i pobudzenie wzrostu gospodarki.

Z drugiej zwiększone wydatki wymagają pokrycia, co może oznaczać dla gospodarki wzrost obciążeń, zwiększenie płaconych podatków lub pojawienie się deficytu budżetowego.

We współczesnych państwach funkcje państwa, obejmują także korygowanie słabości i eliminowanie niedostatków mechanizmu rynku pod kątem:

1. podnoszenia efektywności gospodarki w skali ogólnospołecznej,

2. ograniczenia nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego,

3. stabilizowania gospodarki (zapobieganie wahaniom poziomu działalności gospodarczej).

WYKŁAD NR 7 (13.11.08)

Na popyt globalny, a w konsekwencji i na rozmiary oraz strukturę produkcji, wpływa państwo poprzez wydatki budżetowe. Budżet może być świadomie wykorzystywany poprzez rząd w oddziaływaniu na rozmiary procesu gospodarczego, na stabilizację lub pobudzanie jego dynamiki.

Stabilizacji gospodarki może służyć także regulowanie podaży pieniądza poprzez bank centralny, Wzrost podaży pieniądza:

1. oznacza zwykle obniżkę stopy procentowej, mniejsza stopa procentowa to zachęta do inwestycji, inwestycje to wzrost produkcji i zatrudnienia.

2. może w pewnych warunkach prowadzić do spadku wartości pieniądza, inflacja lub nawet groźba inflacji zakłóca działanie mechanizmów rynku i prowadzi do destabilizacji.

Polityka monetarna jest nastawiona przede wszystkim na stabilizację pieniądza. Jest to pogląd rozpowszechniony w krajach UE.

Z tego punktu widzenia stabilność pieniądza nabiera niejako charakteru jednego z ograniczeń polityki gospodarczej, które mogą w pewnym stopniu krępować swobodę wyboru strategii oddziaływania na gospodarkę.

Europejski Bank Centralny (we Frankfurcie) - sedowanie przez państwa, które przystąpiły do unii walutowej suwerenności w oddziaływaniu na regulacje pieniądza na rzecz instytucji ponadnarodowej.

Drugi filar polityki makroekonomicznej- polityka budżetowa nadal pozostała w gestii poszczególnych rządów.

Najważniejsze kierunki oddziaływania polityki gospodarczej:

1. oddziaływanie na gospodarkę pod kątem zapewnienia stałego dopływu środków niezbędnych do wykonania przez państwo funkcji wewnętrznych i zewnętrznych

2. W niektórych krajach polityka ekonomiczna wspiera funkcjonowanie i rozwój sektora nie cieszących się dostatecznym zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorstw lub takich, które na skutek racjonalizacji są wyłączone z pod ich działania (służba zdrowia, kolej, poczta)

3. Polityka ekonomiczna stara się zapewnić osłonę działalności gospodarczej obywateli własnego kraju przed zagraniczną konkurencją

4. Chroni konkurencje przed poczynaniami organizacji monopolistycznych (bardzo widoczne w USA - ustawa anty trusowa). Jest to bardzo ważny obowiązek państwa

5. Usuwa zagrożenia rozwoju gospodarczego oraz przeciwdziała czynnikom kryzysogennym i stagnacyjnym z jednej strony pobudza konkurencję i kształtuje warunki pobudzające wzrost z drugiej

6. Podejmuje złożone problemy ochrony środowiska naturalnego i zapewnienia przestrzennego ładu w zagospodarowaniu terytorium kraju

7. Polityka ekonomiczna ma istotne zadanie w utrzymywaniu w państwie ładu społecznego (oddziałuje na procesy redystrybucji, zapewnienie ochrony słabszych grup ludności i warstw, reguluje zasady warunków pracy i płac, zabezpieczenia społecznego).

Szeroki zakres regulacji ze strony państwa wchodzi konflikt z postulatem zapewnienia swobody dział. gosp.

Ingerencja państwa za pomocą pol wpływa z ograniczoności zastosowań mechanizmów rynkowych w rozwiązywaniu problemów o charakterze ogólnospołecznym.

Wszędzie gdzie pojawia się potrzeba służenia dobru wspólnemu czasem kosztem interesów jednostkowych trzeba wprowadzić wobec działań rynku korygujące działania organów publicznych.

Ingerencja ma formę pośrednią (normy prawne, ulgi podatkowe).

Rzadziej jest to ingerencja bezpośrednia w formie decyzji administracyjnej stosowane są w stanach zagrożeń np. klęska żywiołowa. Możliwa jest także bezpośrednia działalność gospodarcza państwa w niektórych obszarach np. o znaczeniu strategicznym dla gospodarki lub nieprzewidywalnym dla służb publicznych.

Istnieje duża rozbieżność poglądów na temat znalezienia optimum między wykorzystaniem walorów regulacyjnych procesów rynkowych a niezbędnym ich uzupełnieniem (lub wzmocnieniem).

Jedni domagają się rosnącej roli państwa, wzorem J.M.Keynesa i twierdząc, że powinno ono korygować 2 największe wady systemu społ-gosp, tzn:

1.niezdolność do zapewnienia pełnego zatrudnienia.

2.arbitralny i niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów.

Inni za J.B.Claerkiem są zwolennikami wolnej konkurencji (należy dać pracy to, co tworzy praca, kapitaliście to co tworzy kapitał, a przedsiębiorcy to, co tworzy funkcję koordynacyjną).

WYKŁAD NR 8 (27.11.08)

Jednym z podstawowych zadań pol ekon jest minimalizowanie luk w PKB. Potencjał ekonom kraju produkt krajowy realny a zadania pol ekonom.

Produkt potencjalny - jest to maksymalna w danym czasie produkcja w skali roku przy racjonalnym użytkowaniu zasobów. Luka PKB jest to różnica między produktem potencjalnym a realnym.

Występowanie rozpiętości pomiędzy potencjalnym a realnym produktem jest wyzwaniem, dla polityki ekonomicznej. Polityka powinna oddziaływać w kierunku minimalizowania luki PKB (a więc symulowanie wzrostu produkcji, większe wyko0rzystanie zasobów, redukcja bezrobocia).

W niektórych przypadkach dopuszczalne jest obniżenie poziomu produkcji pociągając za sobą wzrost bezrobocia a jeśli jest to środek do obniżenia inflacji i stabilizacji cen. W związku z czym wzrost luki PKB jest określany jako „inwestowanie w dezinflacji”.

Z ogólnospołecznego punktu widzenia wysoki poziom produkcji i jej wzrost w czasie (uzyskiwany poprzez pełne wykorzystanie czynników produkcji) trzeba uznawać za podstawowe zadanie pol ekonom. W interesie narodowym jest wysoki poziom zatrudnienia. Praca ludzka nie wykorzystana w danym czasie jest bezpowrotnie tracona. Nie można jej odłożyć, zdeponowac jak kapitału pieniężnego w banku.

Przesłanki scentralizowania realnych systemów rynkowych:

1. minimalny zakres centralizacji wyznacza już samo zjawisko istnienia instytucji państwa,2. minimalny zakres centralizacji wynika też z tego, że system rynkowy nie jest zawsze zrealizować wszystkich celów społecznych.

Dwie podstawowe płaszczyzny analizy wszystkich kwestii będących przedmiotem polityki gospodarczej:

1. problem oddziaływania sektora publicznego( państwa, władz regionalnych i samorządów lokalnych) na tworzenie ładu rynkowego, który zapewniałby stabilny rozwój umożliwiający długookresowy wzrost dochodów indywidualnych i zbiorowych

2. Zagadnienie udziału sektora publicznego w podziale tych dochodów, które na mocy prawa traktowane są jako wspólne i przeznaczone na finansowanie takich zadań sektora publicznego jak: obrona narodowa, ekologia, ochrona zdrowia, oświata itd. ]

Problemy przedstawione w punkcie:

1. to zagadnienia z zakresu funkcji stabilizacyjnej polityki gospodarczej,

2. to zagadnienia z zakresu funkcji redystrybucyjnej i alokacyjnej

Istota redystrybucyjnych celów polityki gospodarczej jest dążenie państwa do korygowania pierwotnych dochodów społeczeństwa. Są 2 podstawowe płaszczyzny dla realizacji tych funkcji:

1. korygowanie neutralnego tj. rynkowego podziału wytworzonych w systemie dochodów 2. kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych.

FUNKCJE GOSPODARCZE SEKTORA PUBLICZNEGO:

Dobra publiczne przynoszą korzyści zewnętrzne w postaci niepodzielnej konsumpcji dostępnej dla więcej niż jednej osoby:

I. mogą zmniejszyć motywacje ludzi do pracy i oszczędzania, zmniejszając tym samym możliwości wytwórcze,

II. mogą przyczynić się do wzrostu potencjału wytwórczego:

1. stwarzają ułatwienia w wytwarzaniu dóbr prywatnych, podnoszą efektywność działań sektora publicznego (np. ochrona policyjna)

2. zwiększają majątek kraju zawartych w budynkach fabryk i ich wyposażeniu (sieć kanalizacyjne, zapora wodna)

3. pobudzają możliwości wytwórcze tkwiące w ludziach (pożyczki stypendialne)

Sektor publiczny nie sfinansuje produkcji danego dobra publicznego w ilości zaspokajającej popyt. Dopiero interwencja państwa daje taką możliwość.

Jak dalece uzasadniona jest interwencja państwa czyli jakie produkty i usługi należy uznać za dobra publiczne oraz do jakiego stopnia obywatele mogą być traktowani jako free riders (osoba upoważniona do pobierania zasiłków socjalnych).

WYKŁAD NR 9 (04.12.08)

„Kapitalizm zorientowany na grę rynkową”- silne poczucie indywidualności (model angielski)

„Kapitalizm zorientowany instytucjonalnie” - silne poczucie więzi społecznych (model niemiecko-japoński, w krajach skandynawskich i alpejskich).

Efekt zewnętrzny występuje gdy produkcji lub konsumpcji danego dobra towarzyszą koszty ewentualnie korzyści dot. innych nie znajdujące odzwierciedlenia w transakcjach pieniężnych na rynku.

Dla pol gosp zadaniem jest skłonienie podmiotów gosp do pełnego uwzględnienia w swych kalkulacjach kosztów i korzyści pochodzących od wywoływanych efektów zewnętrznych.

W odniesieniu do negatywnych efektów zew. oznacza to: - regulację cen, - podatki, - ograniczenia ilościowe, - normy ochrony środowiska.

W przypadku pozytywnych efektów zew. będą to: - subsydia, - dofinansowanie.

Kwestie wykorzystania funkcji redystrybucyjnych i alokacyjnych sektora publicznego do korygowania rynkowego podziału dochodów. Korekta dochodów potrzebna jest do:

- kreowania dóbr i usług publicznych,- zachowania walorów ogólnodostępnych.

Zapewnienia pomocy ludziom chorym, bezdomnym, którzy z przyczyn obiektywnych nie mogą zapewnić sobie środków do życia.

Problem ubóstwa jest wynikiem pol. gospodarczej.

Problem ubóstwa jest problemem spotykanym również w krajach najbogatszych. Zwalczanie ubóstwa chodzi o znalezienie optimum między udzielaniem rzeczywiście niezbędnej pomocy społecznej a nie osłabianiem skłonności do pracy czy też zachęcaniem do pracy na czarno przy jednoczesnym korzystaniu z zasiłków. W skali całego systemu gospodarczego znalezienie takiego optimum jest niezwykle trudne.

Redystrybucja - jeżeli w danym systemie gospodarczy pierwotne dochody społeczeństwa reguluje rynek to realizacja tej funkcji polega na pomniejszaniu tych dochodów przez podatki i inne obciążenia a następnie powiększanie dochodów wybranych podmiotów gospodarczych lub warstw ludności droga wydatków budżetowych. ,(koryguje się pierwotny udział i państwo ma środki aby zaspokajać inne podmioty).

Funkcja stabilizacyjna- jej istota to zapewnienie ładu ekonomicznego, który będzie gwarantował efektywne funkcjonowanie systemu gospodarczego tzn. długotrwały wzrost realnych dochodów indywidualnych i zbiorowych. Bardziej uniwersalny charakter mają oczekiwania co do:

- stopy bezrobocia nie przekraczającej 4%,

- zerowej stopy wzrostu cen (inflacji w skali roku),

- przynajmniej 3% stopy wzrostu PKB rocznie.

Procesy regulacyjne wykonywane w ramach tej funkcji (kontrola ilości pieniądza) maja za cel stabilizowanie koniunktury w długim okresie stąd nazwa tej funkcji. Jest to funkcja o pierwotnym i zasadniczym znaczeniu polityki gospodarczej gdyż warunkuje pozytywne efekty w zakresie powstałych funkcji.

Polityka: Mikroekonomiczna, Makroekonomiczna

Różne kryteria klasyfikacji polityki makroekonomicznej. W jej skład wchodzą:

• polityka monetarna (regulowanie stopy wzrostu podaży pieniądza),

• polityka fiskalna (pieniężna budżetowa) stosowane są wysokości i rodzaje obciążeń, nakładowych , obywateli , konsumentów, określa się przeznaczenie publicznych środków fin. , podział kompetencji pomiędzy budżet centralny i budżet samorządów terytorialnych),

• polityka kursu walutowego.

Kryterium wytycznego celu w pol. gosp. Można tu wyróżnić:

• systemowa,

• strukturalna,

• redystrybucyjna,

• stabilizacyjna..

W ramach tak rozróżnionej polityki można wyróżnić bardziej szczegółowe odmiany np. w ramach polityki stabilizacyjnej można dodatkowo wyróżnić politykę antyrecesyjną, antyinflacyjną, zatrudnienia wzrostu gospodarczego, równowagi zewnętrznej i wewnętrznej.

Mikroekonomiczne cele pol. gosp. w przeciwieństwie do celów makroekonomii ograniczają się do wybranych dziedzin gosp. i są adresowane do selektywnie wybranych grup podmiotów.

Dążenie państwa do pobudzania lub hamowania rozwoju określonej dziedziny gosp.

Mogą być związane z przemysłem, budownictwem, rolnictwem, transportem, łącznością. Cele mikro są widoczna w działaniach państwa podejmowanych w sferze edukacji zdrowotnej, mieszkaniowej, ekologicznej, kulturalnej, socjalnej.

Przejawem może być np.. prywatyzacja, promocja małych i średnich przedsiębiorstw.

• regulacja struktury gosp.,

• ingerencja władz państwowych w ceny (poziom minimalny za płacę),

• wspomaganie przez polityków lub urzędników gałęzi gosp. lub regionów,

• państwowa lub komunalna własność przedsiębiorstw,

• finansowanie publicznych zamówień na opracowania naukowe lub innowacyjne uznane za ważne dla systemu gosp.,

• inne rodzaje finansowego wspierania pojedynczych wytwórców lub ich grup czy ochrona ich przed konkurencją (np. cła importowe, podatki graniczne).

Elementy polityki mikroekonomicznej są dopuszczalne dopóki nie są one sprzeczne z celami i zasadami polityki makroekonomicznej.

Wykład nr 10 (11.12.08)

Do celów mikroekonomicznych należy podchodzić z dużą ostrożnością ze względu na to, że mogą mieć charakter dyskrecjonalny (dowolny, uznaniowy), zależy od woli polityków i urzędników. Często okazuje się, że urzędnicy lub też politycy działają pod presją lobbingu gosp. co niekiedy może nasuwać skojarzenia korupcyjne.

W związku z zawodnością państwa jako regulatora procesów gosp występują 3 argumenty za deregulacją:

1.pańśtwo może być podmiotem niedoskonałym dokonując regulacji i alokacji

2.w porównaniu z instytucjami prywatnymi występują wady, niedostatki instytucji publicznych

3.występuje nasilona krytyka koncepcji teoretycznych uzasadniających interwencje państwa np. teoria monopolu naturalnego.

Główne przyczyny zawodności państwa: ograniczenia informacji, ograniczona kontrola nad działaniem prywatnych rynków, ograniczona kontrola nad biurokracją, ograniczenia o charakterze politycznym.

Ograniczenia informacji. Skutki wielu działań państwa są bardzo skomplikowane i trudne do przewidzenia. Państwo często nie dysponuje odpowiednimi informacjami, by zweryfikować czy jest potrzebna jego interwencja (np. system rentowy- trudno jest sprawdzić czy dana osoba istotnie jest chora czy tylko symuluje inwalidztwo)

Ograniczona kontrola nad działaniem prywatnych rynków. Państwo nie jest w stanie kontrolować sposobu wykorzystania środków, jeśli usługi za które są świadczone przez sektor prywatny.

Ograniczona kontrola nad biurokracją oraz ograniczenia o charakterze politycznym. Zgodnie z ideą idealnego typu biurokracji Maxa Webera biurokracja jest racjonalnym tworem organizacji społecznej podporządkowanym sformalizowanym zasadom. Weber twierdził, że zachowanie biurokratów służy realizacji interesów władzy lub dobru społecznemu, a dobór urzędników opiera się na zasadzie koncepcji zawodowych. Obraz idealnego państwa kłóci się z ocenami praktycznymi. Koncepcja krytykująca teoria wybuchu publicznego wyraża rozczarowanie mechanizmami demokracji. Krótki horyzont czasowy, handel głowami, cel zabiegów biurokratycznych to maksymalizacja budżetu będącego w gestii biurokratów. Z tą teoria powiązana jest hipoteza Lewiatana. Instytucje państwowe rozrastają się w wyniku słabości mechanizmów wyborczych oraz działań polityków i biurokratów. Państwo w efekcie staje się Lewiatanem, który stara się podporządkować sobie obywateli, zamiast świadczyć im usługi.

W teorii biurokracji podkreśla się również zawodność nadzoru nad biurokracją ze strony…………

Politycy niekiedy traktują nadzorowane instytucje instrumentalnie jako narzędzie do osiągania swoich celów politycznych. Akceptują lub narzucają działania nie mające uzasadnienia ekonomicznego.

Ograniczenia o charakterze politycznym pojawiają się gdy, np. posłowie…

Przeciwnicy interwencji państwa twierdzą , że te 4 źródła ułonności państwa………..

Keynesowskie koncepcje w pol. ekonomicznej; nacisk inflacji, zwrot w kierunku założeń liberalnych.

Lata 50. i 60. XX w. okres zdecydowanej dominacji koncepcji Keynesowskie w Pol. ekonomicznej większości krajów zachodnich o gospodarce rynkowej.

Koncepcje te uzyskały pełną afirmację po II w. św.

J. M. Keynes wskazywał na potrzebą stałego angażowania się w sprawy gospodarki

Wykład nr 11. (17.12.08)

Ingerencja powinna obejmować:

• ustalenie wysokości stóp %,

• kursy walutowe,

• wykorzystanie Pol. budżetowej (a zwłaszcza wydatków państwa do pobudzania popytu i przeciwdziałania tendencjom recesyjnym).

Stronnictwa chrześcijańsko demokratyczne i socjalno demograficzne w krajach europejskich poszerzyły je o postulaty zwiększenia opieki społ. „powszechnej ochrony zdrowia, zabezpieczenia na starość” - nadawanie państwu funkcji opiekuńczych.

W ciągu 20 lat powojennych wiele krajów zanotowało spore sukcesy gosp. w szczególności kraje Europy Zachodniej(Niemcy).

W krajach zachodnich 25 lat po II w. św. pol. ekonomiczna krajach o gosp. rynkowej była prowadzona w warunkach względnie ustabilizowanej sytuacji pieniężnej. Podstawa gosp. finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 r. w Breton Woods.
System z Breton Woods załamał się. Inflacja przybrała na sile. W latach 1972-73 wyniosła 8%, w latach 74-75 prawie 14%. Pojawił się termin inflacja dwucyfrowa

Spowodowana przez wielkie korporacje gosp. kontrola cen wielu produktów umożliwiła przerzuceniu wzrostu kosztów na ceny. Jednocześnie nasiliły się żądania rekompensat płacowych ze strony związków zawodowych.

Zaczęły działać nowe czynniki inflacjogenne, nacisk płac na koszty i ceny oraz kosztów utrzymania wynagrodzenia pracowników pojawiało się zjawisko spirali płac i cen.

W wielu zachodnich krajach wzrosło bezrobocie, spadły rozmiary inwestycji Keynesowskie metody pobudzania koniunktury zaczęły zawodzić, rozszerzenie strumieni kredytu i pieniądza przyspieszyło tempo inflacji nie przynosząc określonego ożywienia.

Wiele rządów uznało w tych warunkach walkę z inflacją ważniejszą od walki bezrobociem i odrzuciło politykę pełnego zatrudnienia.

Pojawiły się głosy postulujące ograniczenie zakresu kierunków inflacji państwa.

Zarysował się zmierzch ery keynesizmu w pol. gosp. zwrot w kierunku tendencji liberalnych i wiary w dobrodziejstwa wolnego rynku.

System keynesowski odnosił się do okresu w którym problemem było spadające bezrobocie, a nie rosnące ceny.

Nurt liberalny:

• obrona zasad wolnego rynku oraz krytyka ingerencji państwa w gospodarkę

• niechętny stosunek do działań związków zawodowych, które wpływają w drodze nacisków na wzrost płac i w ten sposób nie ograniczają lecz podnoszą stan bezrobocia w opanowanych przez siebie gałęziach,

• zwiększenie swobody działania przedsiębiorstw prywatnych i poszczególnych obywateli- redukcja zasięgu sektora publicznego,

• opinie te nabrały znaczenia od początku lat 70. w obliczu rosnącej inflacji, wzrostu cen i stopy bezrobocia.

Funkcje polityki budżetowej:a. Funkcja alokacyjna - Polega na lokowaniu dysponowanych czynników produkcji, części dóbr lub usług, poza mechanizmem rynkowym [który może okazać się niewystarczający] a jedynie przez państwo. Pozwala to w pewien sposób wyrównać niedoskonałości mechanizmu rynkowego i sprawiedliwie dostarczyć wszystkim możliwość korzystania z pewnych usług lub dóbr. Polega to więc na oddziaływaniu na strukturę produkcji poprzez właśnie alokowanie środków na działalność publiczną i zwiększanie tych wydatków.Zadania:1)podział czynników produkcji między sektorem prywatnym i publicznym 2)podział czynników produkcji w ramach sektora publicznego 3)oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnegoAd.1. Alokacja budżetowa kształtuje udział sektora prywatnego i publicznego w tworzeniu produktu społecznego. Im więcej zasobów zostanie przejęte przez sektor publiczny, tym mniej zostaje dla sektora prywatnego, ale nie zawsze. Sektor publiczny inwestując w np.: infrastrukturę lub Ad.2. Usługi publiczne dzielą się na dwie kategorie: konieczne i pożądane. Te pierwsze dostarczane są nieodpłatnie, dostępne dla wszystkich, przeznaczone dla ogółu, np.: administracja, obrona narodowa, sądownictwo..Ad.3. Oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnego polega na zachęcaniu lub ograniczaniu poprzez różnego rodzaju ulgi, podatki, subsydia, pomoce kredytowe etc.b. Funkcja redystrybucyjna - jest to świadome oddziaływanie państwa w celu korygowania podziału dochodów, które powstają w ramach działania procesów rynkowych. Sposoby realizacji funkcji redystrybucyjnej:• Bezpośrednie - redystrybucja dokonywana jest za pomocą systemu podatkowego (redukowanie dochodów) i pieniężnych transferów socjalnych (uzupełnianie dochodów), które obejmują różne świadczenia socjalne. Bezpośredni sposób redystrybucji dochodów odgrywa znaczącą rolę w podziale dochodów, przez co jest właściwym przedmiotem redystrybucyjnej funkcji polityki budżetowej.• Pośrednie - redystrybucja polega na bezpłatnym, lub częściowo płatnym, zaspokajaniu potrzeb w ramach usług społecznych (np. wydatki na kształcenie, mobilność terytorialną i zawodową siły roboczej) i różnicowaniu obciążeń podatkami konsumpcyjnymi dóbr luksusowych i powszechnego użytku. Odgrywają one istotną rolę w wyrównywaniu poziomu życia w społeczeństwie.c. Funkcja stabilizacyjna - polega ona na wykorzystaniu instrumentów budżetowych (dochodów i wydatków) do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych. Funkcja ta uważana jest za najważniejszą funkcję polityki budżetowej, ponieważ poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu kształtować można wzrost gospodarczy, stabilny poziom cen (stabilizacja pieniądza), wysoki poziom zatrudnienia (pełne zatrudnienie) i równowagę zewnętrzną. Funkcja ta wywodzi się z teorii J.M. Keynes'a, który twierdził, iż interwencjonizm państwowy (za pomocą dochodów i wydatków budżetowych) jest konieczny do zapewnienia rówMilton Friedan Uznał podaż pieniądza za główny czynnik wpływający na poziom produktu narodowego brutto, inflacji przypisując jedynie rolę zjawiska pieniężnego; zalecał zwiększanie podaży pieniądza w tempie odpowiadającym wzrostowi produktu narodowego brutto, co miało zapewnić stabilizację gospodarczą. Interwencjonizmowi państwa w gospodarkę przeciwstawiał system gospodarki rynkowej opartej na własności prywatnej, wolnej konkurencji i indywidualnej przedsiębiorczości. Atakował politykę fiskalną państwa, a szczególnie wysokie wydatki na cele socjalne, zasiłki dla bezrobotnych i ubezpieczenia społeczne, które pociągają za sobą wysokie podatki ograniczające działalność przedsiębiorstw i hamujące procesy wzrostu gospodarczego. Uznał, że ekonomiczne funkcje państwa powinny być ograniczone, a jego działalność winna się koncentrować na zapewnieniu zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz na stworzeniu mechanizmu rynkowego. Proponował wprowadzenie zasady wolnego handlu międzynarodowego oraz odchodzenie od polityki protekcjonizmu celnego. Był ostrym krytykiem doktryny Keynesa.n-Keynes dążył do ustabilizowania gospodarki za pomocą podejścia popytowego. Jako przyczynę złego stanu rzeczy podał stan nierównowagi pomiędzy poziomem oszczędności a poziomem inwestycji. Jak człowiek dostanie podwyżkę, to nie wyda wszystkiego tylko część odłoży, Keynes nazwał to krańcową skłonnością do konsumpcji. W efekcie rosną dochody ale nie wzrasta konsumpcja. Istotą jego poglądów jest zanegowanie zdolności gospodarki do samoregulacji (samoistnego osiągania równowagi rynkowej). Odrzucono stwierdzenie jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Keynes stwierdził, że prawo Say'a nie działa, choć nigdy naukowo tego nie dowiódł. Wg niego gospodarka pozostawiona sama sobie będzie zawsze popadać w stan nierównowagi.

---