Systemy i pojęcia pedagogiczne

Mirosława Chrzanowska

Grupa 211

Nr indeksu 122730

WSTĘP

Zanim zaczniemy zastanawiać się jak wygląda pedagogika na tle innych nauk, postawmy sobie pytanie czym jest pedagogika? Do czego odwołuje?

Pedagogika, polska nazwa pochodzi od greckiego paidagogos czyli „prowadzący dziecko”. Pedagogika jako nauka wyodrębniła się w II połowie XIX wieku. Pedagogika to inaczej zespół nauk o wychowaniu , istocie, celach, treściach, metodach, środkach i formach organizacji procesów wychowawczych. Pedagogika jest nauką o procesach wychowawczych , czyli teorią działalności wychowawczej. Pedagogika należy do nauk społecznych, stanowi zespół nauk o wychowaniu, teorię działalności wychowawczej. Na jej gruncie formułuje się istotę, cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesów wychowawczych. Pedagogika odnosi się głownie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym[1]

Pedagogika jest dyscypliną naukową , wskazują na to , podmiot badań czyli człowiek i przedmiot badań jakim jest wychowanie , metody owych badań oraz teoria czyli cały dorobek jakim posługuję się pedagogika. Można więc napisać, że pedagogika jest nauką teoretyczną, ponieważ tak jakby wyprzedza doświadczenie, jest nauką doświadczalną ponieważ odnosi się do rzeczywistości wychowawczej, jest nauką duchową ponieważ wyrasta z intencji , dążeń ludzkich. Jest również nauką praktyczną ponieważ jej zadaniem jest analizować sytuację wychowawczą , jest również nauką normatywną ponieważ próbuje rozważyć co jest dobre a co złe w procesie wychowawczym. Stefan Kunowski tak pisze o pedagogice - przedmiotem jej badania w nowoczesnym ujęciu są wszelkie zjawiska wychowawcze zachodzące w ciągu całożyciowego rozwoju człowieka oraz różnorodne czynności opracowane teoretycznie , tworząc wielokierunkową pomoc wychowawczą dla doskonałego i pełnego , wszechstronnego rozwoju ludzi[2]

Pedagogika wyrosła na bazie filozofii i wciąż czerpie z niej inspiracje. Wiele różnych innych nauk również jest dla pedagogiki cennym źródłem wiadomości , wskazówek. Bardzo silnie pedagogika jest związana z psychologią i socjologią. Nie można jednak pominąć bardzo ważnych powiązań pedagogiki z badaniami nad kulturą, teorią kultury, kulturoznawstwem. Wszystko to zaowocowało orientacjami pedagogiki- psychologiczną , socjologiczną, pedagogiką kultury. Obserwujemy również bardzo silne powiązania pedagogiki z językoznawstwem, naukami o komunikacji, historią, teologią, ale również z kosmologią , futurologią naukami przyrodniczymi, ekonomicznymi i medycznymi.[3]

Pedagogika opisuje, wyjaśnia, bada edukacyjny wpływ i oddziaływanie mediów, kultury , rodziny, grup społecznych, grup rówieśniczych. W jej ramach leży zajęcie się prawidłowościami rozwoju człowieka oraz poszerzanie jego możliwości życiowych na różnych etapach wychowania. Pedagogika poznaje i wyjaśnia nurtujące często pytania dotyczące człowieka i świata- poprzez działanie pedagogów, poprzez zdobyty przez nich warsztat zawodowy, poprzez kształcenia i rożnego rodzaju sytuacje życiowe. Pedagogika opracowuje metody, zasady, koncepcje badania rzeczywistości w różnych jej aspektach, wymiarach i sytuacjach. W jej centrum zainteresowania leży przede wszystkim człowiek i wszystko to co jest z nim związane dom, rodzina, szkoła, praca. Pedagogika jako nauka uzasadnia ciągłą potrzebę badania procesu wychowawczego i związanych z tym uwarunkowań społecznych, geograficznych, religijnych, kulturowych. Bada proces wychowawczy uzasadniając jego trwałość, uniwersalność a także różnorodność. Ukazuje potrzebę procesu wychowania, odkrywa jego sens i najważniejsze aspekty dotyczące człowieka, a które mogą stanowić podstawę do tworzenia prawa powszechnie obowiązującego i dającego poczucie bezpieczeństwa społeczeństwu.

Bogusław Śliwierski na temat pedagogiki wypowiada się w następujący sposób „ łączy w sobie wysoce cenioną w społeczeństwie filozofię, psychologię i socjologię wychowania z wiedzą biomedyczną , antropologiczną, polityczną, a nawet techniczną o człowieku i warunkach jego życia i rozwoju. Integrując wiedzę innych nauk skupiających się fragmentarycznie na zjawisku wychowania i kształcenia odpowiada zarazem na podstawowe pytania o sens życia , o możliwości rozwoju, o funkcjonowanie i wspieranie człowieka w jakże skomplikowanym świecie(…) Pedagogika współczesna jest(…) nauką integrującą i wspomagającą zarazem wszystkich tych, którzy dzięki swej wiedzy z perspektywy różnych dyscyplin rozpoznają i doceniają istotę ludzką i pomagają jej w samorealizacji czy osiąganiu transcendentnych celów.[4]

Współcześnie charakterystyczne jest zainteresowanie wpływaniem na człowieka różnego rodzaju warunkami pedagogicznymi, edukacyjnymi tzn. instytucjami wychowawczymi, ale nie tylko, również i takimi naukami, które z pedagogiką są powiązane i tymi ,które w środowisku społecznym i kulturalnym oddziaływują na człowieka we wszystkich okresach jego wieku. Te zainteresowania właśnie ukazują bardzo wyraźnie nam jak pedagogika prezentuje się na tle innych nauk związanych z rozwojem człowieka. Również same pojęcia, które są rozważane są na gruncie pedagogiki między innymi wychowanie, kształcenie, nauczanie, wychowawca, czas wolny , świadomość czy kultura pokazują nam jaka jest zależność pedagogiki z innymi naukami .

Pedagogika bada proces wychowania, jak już wcześniej zostało to napisane, współpracując z innymi dziedzinami społecznymi takimi jak np psychologia, socjologia, teologia czy filozofia.

W dalszej części tej pracy, Drogi Czytelniku, dowiesz się czym zajmują się poszczególne nauki i jakie wartości wnoszą do procesu rozwoju( wychowania) człowieka oraz to jak pedagogika wygląda na tle właśnie tych nauk. Podział nauk, jaki zastosowałam w tej pracy, w całości został oparty na podziale jakiego dokonał Stefan Kunowski w Podstawach współczesnej pedagogiki.

PEDAGOGIKA NA TLE NAUK ŚWIATOPOGLĄDOWYCH

Nauki filozoficzne- filozofia- zajmuje się podstawowymi zagadnieniami dotyczącymi natury świata i człowieka[5]

Filozofia dała podwaliny na których wyrosła, a w późniejszym czasie usamodzielniła się pedagogika. Filozofia zajmuje się metodami badań, światopoglądem i jego interpretacją, rozważa problemy egzystencji, problemy natury duchowej i rzeczywistej, a u podłoża wszelkich rozważań leży człowiek. Dlatego filozofia pomaga pedagogice w całościowym podejściu do człowieka.

Według Johanna Friedricha Herberta, między pedagogiką a filozofią zachodzi specyficzna zależność. Jednak nie powinno się jej uważać za powód do rywalizacji , kto ma rację lecz jako zachętę do współpracy , w dążeniu do osiągnięcia moralności stanowiącej główne zadanie wychowania[6]

W perspektywie historycznej pedagogika zawsze była bliska filozofii, zawsze czerpała i czerpać będzie z myśli filozoficznej. Na szczególne wyróżnienie zasługuje filozofia materializmu dialektycznego i historycznego. Filozofia ta ukazuje nam, że w praktyce jaki i w teorii wychowanie nie było „ bezosobowe i neutralne” ponieważ wychowawcy jak i wychowankowi bezsprzecznie należą się miejsca w społeczeństwie. To człowiek jest najważniejszy i stanowi przedmiot jak i podmiot działań wychowawczych. Inny dział filozofii- ontologia-stawia pytania o naturę bytu czyli w takich pytaniach zawiera się również pytanie o istnienie edukacji, czy świat edukacji jest obiektywny i taki sam dla wszystkich przedmiotów oddziaływań pedagogicznych? Epistemologia z kolei stawia sobie pytanie o naturę ludzkiego istnienia, poznania. Na tle pedagogiki są to pytania o naukową naturę poznania edukacyjnych faktów, oraz pytania o poznanie świata przez wychowanków.

Filozofia daje pedagogice źródła poznania, daje podstawy etyki i podstawy wychowania moralnego, ponieważ odpowiadają one godności człowieka.

Stosunki między pedagogiką i filozofią są bardzo bliskie. W obecnym czasie, gdzie pedagogika poszerza swoją działalność wychowawczą , ulegają również przeobrażeniom jej formy i zadania , które mają znaczenie dla rozwoju społecznego, sprawiają, że pojawia się wiele aspektów mających charakter filozoficzny. Pedagogika, jednak nie posługuje się filozofią w ich rozwiązywaniu , a jedynie źródłem filozofowania, czyli filozoficzną analizą poznania.

Nauki humanistyczne , jest to grupa nauk, których przedmiotem badań jest człowiek jako istota społeczna i jego twórczość[7]

Wszystkie nauki humanistyczne łączy jedno-dzieła człowieka jako przedmiot badań oraz sam człowiek jako podmiot owych badań. Nauki humanistyczne mają ogromne cele do zrealizowania, a mianowicie dążą do piękna , dobra i prawdy. Rozwijają zdolności rozumienia świata, rozwijają w człowieku intelekt oraz pomagają uwrażliwić stronę moralną i estetyczną .Już w starożytności wybitny filozof Arystoteles[8] , o którym zwykło się mówić jako o ojcu nauk ścisłych, poświęcił bardzo wiele uwagi humanistyce.

A co pedagogika ma z nauk humanistycznych?

Nauki humanistyczne mówią o życiu i czynach człowieka służą pomocą w kształtowaniu światopoglądu młodzieży i dorosłych, ale nie rozstrzygają normatywnie , które z tych postaw powinny być realizowane w wychowaniu[9] Nauki humanistyczne według Kunowskiego dostarczają surowego materiału do poznania ideałów i postaw ludzkich, jak bohaterstwo, miłość, tchórzostwo, zdrada, nienawiść itd. Wyrażanych w historii narodów w ich sztuce i literaturze poetyckiej czy dramatycznej.[10]

Nauki teologiczne- teologia- dyscyplina zajmująca się badaniem natury boskiej oraz stosunkami, jakie zachodzą pomiędzy istotą boską a światem , ze szczególnym uwzględnieniem relacji między istotą boską a człowiekiem.[11]

Teologia wychowania jest niezbędna do wychowania w duchu Objawienia. Nauki teologiczne rozprawiają o Bogu i o miejscu jakie Bóg zajmuje w życiu człowieka, rozważają stosunek człowieka do religii, a tym samym konkretyzują ideał wychowawczy człowieka.

Sobór Watykański II o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis nr1- prawdziwe zaś wychowanie zdąża do ukształtowania osoby ludzkiej w kierunku jej celu ostatecznego, a równocześnie do dobra społeczności, których człowiek jest członkiem i w których obowiązkach, gdy dorośnie , będzie brał udział[12]

Jak widzimy w naukach teologicznych rozważamy refleksje teologiczną nad wychowaniem człowieka czyli zastanawiamy się nad tą samą istotą , która dla nauk pedagogicznych jest najważniejsza. To nauki teologiczne odpowiadają na pytania , które pedagogika stara się wyjaśnić wychowankom czyli o cel życia i sens śmierci.

Nauki światopoglądowe( filozoficzne, humanistyczne, teologiczne) w pedagogice , jak zauważamy, bardzo uzupełniają się . Mają szczególne znaczenie w budowaniu postaw życiowych, w budowaniu poglądu na świat. Dostarczają wielu materiałów do poznania postaw ludzkich, wielu ważnych informacji na temat historii narodów, wartości , którymi ludzie chcą się kierować. Nauki światopoglądowe to nauki z których pedagogika czerpie informacje o życiu i czynach człowieka, dzięki którym może ustalić kryteria co jest dobre a co złe, co moralne i piękne wszystko to co jest pożądane do wdrażania w życie i wychowanie młodego człowieka. Nauki światopoglądowe pomagają dokonać wyboru człowiekowi spośród wielu dróg , dokonać wyboru swojego ideału, poglądów , nie narzucając przy tym jednego konkretnego schematu. Dlatego nauki światopoglądowe są bardzo ważnym czynnikiem bez których pedagogika nie byłaby tym czym jest obecnie. Stałaby się jałowa, bez większego znaczenia dla człowieka. Byłaby ukierunkowana na rozwój jednostki w określonym schemacie , nie pozostawiłaby człowiekowi bardzo ważnej dla życia wolności słowa , poglądów i wyznania.

Dlatego pedagogika od zawsze czerpała i czerpać będzie zasób wiadomości z nauk światopoglądowych, które często nadają cel i kierunek wychowawczy. Znajomość faktów z przeszłości pozwala pedagogice lepiej zapoznać się z procesem wychowawczym, chociaż fakty te nie dają jasnych wskazówek jak należy postępować by nie popełnić błędu wychowawczego. Cele pedagogiczne (wychowawcze) płyną z potrzeb , oczekiwań, dążeń człowieka, a o celach decydują najwyższe ideały, wartości, które są podstawą prawdziwego światopoglądu człowieka .

Bardzo trafnie na temat nauk światopoglądowych wypowiada się Stanisław Kunowski, zauważa on mianowicie , że „pytania poznawcze, na które odpowiedzi jako cząstki wiedzy dostarczają materiału przekonaniowego, rozwijają się w życiu ludzkim następująco : najwcześniej pojawiają się u dziecka przedszkolnego pytania wyjaśniające typu co to jest? lub jak się coś odbywa?. Są to pytania , wynikające z doświadczenia i praktyki życiowej, mają charakter schodkowy , to znaczy przenikają w głąb poznawanej rzeczy przez pytania o dalsze szczegóły zjawisk i dlatego wiedza zaspokajająca je pochodzi z nauk szczegółowych tak przyrodniczych jak i humanistycznych. W wieku szkolnym pojawia się(…) wyższy typ pytania przyczynowego, dlaczego coś się dzieje? Pytania o przyczyny wychodzą z empirii, ale wyjaśniwszy najbliższą przyczynę zjawisk pytają o przyczynę przyczyny i przyczyny dalsze, dlatego w takim łańcuszku pytań wybiegają aż do jakiejś przyczyny życia , bytu i istnienia rzeczy w ogóle. Odpowiedzi na pytania przyczyny ostatecznie udzielić może tylko filozofia, która jest wiedzą metafizyczną o bycie i jego właściwościach. Na koniec w okresie dorastania i młodzieńczym pojawiają się dręczące pytania problemowe o celowości i sensie wszystkich zjawisk (po co w jakim celu?) . Pytania celowościowe (…) docierają do pytań eschatologicznych o rzeczach ostatecznych, jak po co żyjemy, jaki jest sens życia , śmierci, świata, szczęścia i cierpienia(…) Odpowiedź pełną na te pytania , mającą zadowolić nie tylko rozum, ale także serce ludzkie i dążenia woli do nieśmiertelności i absolutnego szczęścia , przynosi przede wszystkim wiedza teologiczna.[13]

PEDAGOGIKA NA TLE NAUK EMPIRYCZNYCH

Biologia wychowania- biologia- gałąź nauki zajmująca się badaniem życia . Nauka ta skupia się na charakterystyce , klasyfikacji oraz zachowaniu organizmów żywych, jak również sposobie powstawania nowych gatunków oraz zależności między nimi a środowiskiem naturalnym[14]

Biologia wychowania w swoim zakresie obejmuje życie organizmów , rozród oraz procesy potrzebne do wzrastania i funkcjonowania. Przedstawia ona całą strukturę i funkcjonowanie organizmu, procesy potrzebne do życia, jak przebiegają , na jakie niebezpieczeństwa są narażone. Nauka ta porusza również zakres informacji uwarunkowań procesu wychowawczego np. biologiczne podstawy uczenia się i zapamiętywania. Do nauk biologicznych zaliczane są również nauki medyczne takie jak defektologia , która wiąże się z usprawnianiem osób przewlekle chorych, chronicznie zagrożonych zdrowotnie, Psychopatologia, która zajmuje się psychicznymi zaburzeniami i upośledzeniem dzieci. Cały dorobek biologii wychowania stanowi podstawy dla takich dziedzin jak higiena rozwojowa, szkolna, społeczna, teoria wychowania fizycznego oraz dietetyka.

Psychologia wychowania-nauka zajmująca się badaniem psychologicznych zagadnień kształcenia( nauczania i uczenia się) i wychowania, między innymi zagadnienia doboru treści kształcenia i wychowania, procesu uczenia się , nauki czytania i pisania, rozwija zdolności, nabywania pojęć, zainteresowań, przekonań i postaw[15]

Nauka ta zajmuje się takimi aspektami jak przebiegiem uwarunkowań zewnętrznych wpływających na plan i program nauczania. Zastanawia się nad różnymi koncepcjami i funkcjami wychowania, jaki wpływ na wychowanie ma środowisko wychowawcze, jakie zachodzą związki między osobowością a wychowaniem oraz jakie miejsce zajmuje w procesie socjalizacji .Rozważa problemy wychowania na różnych etapach rozwoju człowieka, w rodzinie i poza nią. Psychologia wychowania to nauka zajmująca się procesem uczenia się i procesem zachowywania się dzieci i młodzieży.

Socjologia wychowania-jedna z dziedzin socjologii ściśle związana z pedagogiką społeczną, zajmująca się wychowaniem jako procesem społecznym[16]

Socjologia wychowania to nic innego jak ujmowanie wychowania jako procesu społecznego, czyli wskazywanie , że w procesie wychowawczym sukces nie zależy tylko od umiejętności nauczyciela, wychowawcy czy rodzica ale też od bardzo wielu czynników i zjawisk społecznych. Do niedawna uważano, że tylko wychowawcy mają odpowiedni warsztat , aby czuwać nad przebiegiem wychowania, ale dzięki współdziałaniu z socjologią powstało wiele nurtów pedagogicznych ukazujących rolę grup rówieśniczych , strukturę społeczną szkoły i jej funkcjonowanie

Pedagogika jest praktyczna , ustala cele i ideały wychowawcze, a potem szuka odpowiednich metod i form kształcenia, socjologia zaś jest nauką , która bada i wyjaśnia zjawiska , nie martwiąc się o ich stronę aksjologiczną, a stosunki między tymi naukami są kształtowane poprzez postawy i zachowania ludzkie.

W rozwoju człowieka liczy się nie tylko rozwój duchowy, emocjonalny ale także ten czysto fizyczny, związany z życiem społecznym w środowisku ludzkim. Aby opisać te zjawiska , które zachodzą w procesie wychowawczym należy badać je w sposób empiryczny czyli przez obserwację i eksperyment. Właśnie te trzy nauki biologia wychowania, psychologia wychowania oraz socjologia wychowania doskonale pokazują nam zachodzące w tym procesie przemiany.

Nauki empiryczne z których pedagogika czerpie treści , pomagają jej wyjaśnić zaobserwowane w edukacji zjawiska. Dzieje się tak , dlatego, że wiele praktyk edukacyjnych zachodzi w sferze grup społecznych a pedagogika nie dysponuje własnymi kategoriami i pojęciami socjologicznymi, ponieważ sama nie zajmuje się badaniem np. procesów społecznych. Jest to domena socjologii, która takie pojęcia posiada, a na których pedagogika bardzo często opiera swe metody wychowawcze.

Psychologia , również dysponuje całą gamą pojęć i teorii , których pedagogika potrzebuje do wyjaśnienia wielu faktów psychologicznych, blisko związanych z praktyką edukacyjną. Pedagog właściwie bez przerwy napotyka na swej drodze elementy związane z psychologią bo przecież jego praca opiera się głównie na oddziaływaniu na psychikę i zachowanie dziecka, stąd też tak bliskie powiązania pedagogiki i psychologii.

Pedagog musi znać i orientować się w części pojęć psychologicznych tak, aby mógł sam zorientować się w stanie rozwoju psychicznego(moralnego głównie) ucznia.

Psychologia i socjologia stanowią jedynie dyscypliny pomocnicze ponieważ dysponują teoriami i systemami pojęć potrzebnych do wyjaśnienia wielu zjawisk , które dla pedagogiki stanowią bezpośrednie oddziaływanie edukacyjne.

Jednak w tych zapędach do ścisłej współpracy pedagogiki z naukami empirycznymi wyżej wymienionymi, musimy zachować umiar, bo jak niezaprzeczalny jest fakt ścisłej współpracy i uzupełniania się tak należy pamiętać ,że pedagogika to odrębna nauka zajmująca się opisywaniem i wyjaśnianiem praktyk edukacyjnych, a wyżej wymienione nauki opisują oraz wyjaśniają zachodzące zjawiska społeczne i psychiczne. Nauki empiryczne dostarczają szeroko rozumianej wiedzy na tematy planowania, organizowania i analizowania praktyki edukacyjnej. Zmiany, które zachodzą w procesach emocjonalnych, motywacyjnych, poznawczych dzieci, dzięki psychologicznym czy socjologicznym prawidłowościom są doskonałą orientacją do jakiejkolwiek interwencji pedagogicznej.

PEDAGOGIKA NA TLE NAUK HISTORYCZNYCH

Historia szkolnictwa i wychowania- zajmuje się rozwojem myśli pedagogicznej, historią szkolnictwa z uwzględnieniem sposobów nauczania i wychowania w organizacjach szkolnych. Bada również zależności między życiem a całokształtem oddziaływań wychowawczych.[17]

Historia szkolnictwa i wychowania jak już sama nazwa nas na to naprowadza zajmuje się badaniem instytucji, które zostały powołane do wychowywania dzieci, młodzieży. Zajmuje się programem kształcenia , jak również środkami i metodami postępowania pedagogicznego. W jej kręgu zainteresowania leży również sam zawód nauczyciela i związane z nim metody oddziaływań wychowawczych.

Historia szkolnictwa i wychowania to dział, który również w dużym stopniu zajmuje się popularyzacją książek, prasy, rozwojem czytelnictwa, obszerne miejsce zajmuje również masowa kultura jak kino, teatr, rado, telewizja.

Jak widzimy dziedzina ta ujmuje w swych ramach bardzo ważne kwestie pedagogiczne, które ulegają ciągłym zmianom, dotyczą one między innymi obszarów życia społecznego i związanych z nimi potrzeb, kultury duchowej i ekonomicznej oraz bardzo ważnej historii politycznej, która miała wpływ na kształtowanie się ustroju państwa.

Historia myśli i doktryn pedagogicznych , nauka ta obejmuje takie kwestie jak kształtowanie się ideologii wychowawczej, kształtowanie się ideału wychowawczego człowieka, a wpływ na takie kształtowanie mają wartości , które są wdrażane w procesie wychowawczym. Nauka ta również zajmuje się rozważaniem problemów wychowania, co przekłada się na pomysły, idee oraz projekty reform, które zostają ujęte również z postępu innych nauk , prądów kulturowych, umysłowych oraz polityczno-społecznych .Jest to teoria pedagogiczna na którą składają się różnego rodzaju założenia, pomysły, tezy, programy wychowania. Teoria wypracowana przez wielkich i cenionych myślicieli pedagogicznych. W dziełach , których odnajdujemy obraz różnych prądów, kierunków pedagogicznych, które składają się na współczesny obraz i system wychowania.

Nauki historyczne są „źródłem nieocenionego bogactwa” dla pedagogiki . Badają genezę i rozwój wszelkich zagadnień wychowania (teoretyczne jak i praktyczne). Jest to etap sięgający najstarszych czasów aż po współczesność. Jak wiadomo każdemu z nas wychowanie zmieniało się na przełomie wieków , ulegało znacznym przeobrażeniom, których nie można zamknąć w sztywnych ramach postępowania pedagogicznego, stąd też tak ważny dział jakim są nauki historyczne . Pozwalają one na zorientowanie się w zmianach zachodzących w procesie wychowania na tle różnych epok historycznych oraz pozwalają w ten sposób na kształtowanie się myśli pedagogicznej.

Nauki historyczne spełniają bardzo ważna funkcję badawczą , a mianowicie przedstawiają nam jak na różnych szczeblach rozwoju społecznego ludzie organizowali i wdrażali system wychowania , dlaczego właśnie ten a nie inny system był dla nich najodpowiedniejszy. Nauki historyczne pozwalają przyjrzeć się dokładnie kulturze przeszłości, wiodącej wtedy myśli, pojęciom czy też tak bardzo ważnym dla pedagogiki ideałom. Nauki te są bardzo ważnym źródłem dla współczesnej pedagogiki, ponieważ dostarczają materiału potrzebnego do zrozumienia istoty wychowania jako funkcji społecznej. Znajomość popełnionych błędów pedagogicznych w przeszłości ma wartości kształcące, które pozwalają pedagogice na wyciągnięcie odpowiednich wniosków i uniknięcie ich w przyszłości.

PEDAGOGIKA NA TLE NAUK KTÓRYCH POMINĄĆ NIE WYPADA

Aby jeszcze lepiej dostrzec jak pedagogika „ wypada” na tle innych nauk, nie sposób pominąć tutaj takich ważnych dziedzin jak:

Nauki realne, które dzielimy na higienę z naukami medycznymi, ekonomię oświaty i kształcenia oraz demografię.

Nauki formalne jak cybernetyka , prakseologia, logika z metodologią nauk i naukoznawstwem. Trzecią grupą nauk są nauki aksjologiczne do których zaliczamy estetykę i etykę[18]

Nauki realne również zaliczane są do nauk empirycznych. Nauki realne posiadają przedmiot i badają go za pomocą określonej metody. Nauki te są zminimalizowane tematycznie czyli że przedmiot jest badany tylko z jednego punktu widzenia, a reszta pozostaje pominięta. Mam na myśli tutaj taką sytuację jak ta, gdy badana jest określona część przyrody (nauki przyrodnicze) badana jest wówczas jakaś cząstka a pominięta pozostaje reszta.

Nauki formalne natomiast nie zajmują się badaniem „ jakiejś części” skupione są na całości , chodzi raczej o czystą formę , o urachunkowienie wyrażeń , to znaczy że przy ich pomocy możemy coś obliczyć.

Nauki aksjologiczne zajmują się ogólnie mówiąc wartościami, nauką wartości, w ich ramach leży rozważanie różnego rodzaju wartości moralnych , etycznych, estetycznych czy religijnych.

Pedagogika czerpie wiedzę z nauk formalnych, realnych czy aksjologicznych , korzysta z ich usług, ale równocześnie sama służy im wiedzą o człowieku, który jest poddawany określonemu procesowi wychowawczemu

ZAKOŃCZENIE

Nasuwa się pytanie dlaczego pedagogika jako nauka nie działa sama , dlaczego potrzebuje wsparcia ze strony innych nauk i jak sama wypada na ich tle?

Otóż Drogi Czytelniku odpowiedzi na te pytania nie są proste tak jak nie jest proste wychowanie człowieka. Pedagogika jak już wiemy to nauka o wychowaniu, sam proces wychowawczy jest długotrwały i złożony ponieważ człowiek jest indywidualny i nie można go ”wstawić „do określonego schematu wychowania. Należy użyć wszelkich możliwych środków aby proces wychowania opierał się na wzajemnym zrozumieniu , poszanowaniu godności drugiej osoby, aby jednak tak się stało trzeba zaczerpnąć wiedzy i wiadomości z innych pomocnych dziedzin naukowych. By wychowywać w duchu patriotyzmu miłości do ojczyzny i społeczeństwa w poszanowaniu cudzej własności należałoby sięgnąć do nauk historycznych, które w swym bogactwie wiedzy pokazują drogę przemian społecznych, ludzkich, na przełomie różnych epok historycznych. By ukazać wychowankom drogę piękna, wrażliwości, działalności artystycznej człowieka oraz by móc wytłumaczyć jak ważną rolę pełni i jaki wpływ na kształtowanie się charakteru ma piękno, należałoby skorzystać z zasobu wiedzy jakim dysponuje nauka o estetyce. Tak samo sprawa dotyczy sfery duchowej, często młodzi ludzie zadają sobie pytanie po co żyję? Dokąd ten świat zmierza? Jakie jest moje miejsce tu i teraz? Pytań tych jest co nie miara , a młodzi ludzie oczekują odpowiedzi , wyjaśnień, wskazówek, niezbędna w tym przypadku jest wiedza z nauk teologicznych bądź filozoficznych. To właśnie „te inne” nauki pozwalają zajrzeć w głąb siebie samego spojrzeć na świat nieco innym okiem, nie wskazują jednej konkretnej drogi którą należy podążać lecz dają wskazówki, a wybór pozostawiają człowiekowi.

Jak już zdążyliśmy zauważyć nauk które ściśle współpracują z pedagogiką jest bardzo dużo. Właśnie to, że pedagogika jako nauka która zajmuje się wychowywaniem , może korzystać z dorobku innych nauk wyróżnia ją na tle pozostałych nauk o wychowaniu i rozwoju człowieka. Pedagogika jest nauką zasługującą na miano wszechstronnej i najważniejszej z nauk zajmujących się rozwojem ( wychowaniem) człowieka. Dla pedagogiki czerpanie z dorobku innych nauk to konieczność , która pozwala lepiej zrozumieć istotę człowieka i związany z nim proces rozwoju. Pedagogika wspiera się na doświadczeniu innych nauk o człowieku , ale jednocześnie nie zapomina o własnym specyficznym spojrzeniu na wychowanka.

Prof. dr hab. Tadeusz Lewowiecki określa pedagogikę w takich oto słowach

osobliwością pedagogiki jest czerpanie wiedzy o człowieku z różnych źródeł m.in. z innych obszarów nauki z wiedzy potocznej, studiów i badań prowadzonych w ramach własnej dyscypliny- ale również określenie swoistych ideologii i sposobów oddziaływania na ludzi. Wiedza i praktyka społeczna przeplatają się na gruncie pedagogiki niemal bezustannie. Co więcej- trwałą tradycją pedagogiki okazało się nie tylko gromadzenie wiedzy o wychowaniu-poznanie, opis, wyjaśnienie zjawisk i procesów wychowawczych czy określenie modeli oddziaływań, ale także zamierzone wywieranie wpływu na ludzi . Pod tym względem pedagogika różni się od większości innych nauk. Wywołuje to rozmaite nadzieje i społeczne oczekiwania , ale rodzi też konflikty , niezadowolenie. Ogarnięcie meandrów rozwoju jednostek i życia społecznego, a tym bardziej ingerencje w życie jednostek i grup społecznych to przedsięwzięcia budzące wiele wątpliwości i kontrowersji.[19]

Zadania stawiane pedagogice wykraczają poza naukę dlatego wymagają udziału innych nauk o wychowaniu i rozwoju człowieka. Pedagogika jak żadna inna nauka przeżywa kryzys związany z uwikłaniem w zmiany społeczne, ciągłą walkę nowego, nieznanego ze starym i sprawdzonym. Jednak w chaosie sporów pedagogika stara się określić własne zadania w przemianach teorii i praktyki wychowawczej. Dążenia te zmierzające do określenia czy ukształtowania nowych modeli edukacyjnych są zarazem droga do odnalezienia i określenia własnej tożsamości.

W tym wysiłku odnalezienia własnego miejsca w szeregach różnych nauk , wyrażana jest refleksja nad elementami stałości i zmienności w pedagogice oraz próba ich klasyfikacji. Jak już wiemy na rozwój pedagogiki teoretycznej jak i praktycznej ogromny wpływ ma wykorzystanie wiedzy i metodologii badań z innymi dyscyplin przede wszystkim filozoficznych, psychologicznych i socjologicznych.

Podsumowując pedagogikę na tle innych nauk trzeba dodać iż pedagogika zajmuję miejsce pomiędzy dziedzinami przyrodniczymi a humanistycznymi. A sposób w jaki będziemy ją ujmowali zależy tylko od tego z jakiego punktu naszego widzenia będziemy się nią zajmowali.

Należy jeszcze zaznaczyć bardzo ważną rzecz, a mianowicie spoiwem łączącym te nauki jest przedmiot badań jakim jest człowiek . Pedagogika korzysta z systemu badań i kategorii pojęć wtedy , gdy sama nie jest w stanie wyjaśnić zmian zachodzących w przedmiocie swoich badań tylko przy pomocy własnych teorii.

Pedagogika jako nauka , dla opracowania swoich zadań związanych z wychowaniem i rozwojem człowieka, posługuje się takimi metodami badań , które są przeprowadzane dla dobra człowieka , a nie dla dobra nauki. Dlatego też pedagogika nie może użyć wszystkich metod badawczych tak by nie stworzyć barier w dalszym rozwoju człowieka, by nie sprawić mu bólu i cierpienia , by nie siać deprawacji , zgorszenia czy też nie namawiać do zła. Taka postawa pedagogiki , która stawia na humanizację metod badania stawia ją na czele pośród wszystkich innych nauk, zaś owa humanizacja udziela się lub też rozprzestrzenia się na inne dziedziny zajmujące się problematyką wychowawczą człowieka. Nauka szczególnie ta , która zajmuje się wychowaniem i rozwojem człowieka sama w sobie powinna pracować dla dobra ludzi, a nie na ich szkodę .

We współczesnym świecie w którym dominują podziały i różnego rodzaju konflikty, kształtuje się wizja wspólnej przyszłości ludzi, ludzi którzy wspólnie podejmują zadania wychowawcze.

Bibliografia:

[1] http://pl.wikipedia.org/wiki/Pedagogika

[2] Stefan Kunowski Podstawy współczesnej pedagogiki Warszawa 2004 s.32

[3] Prof. dr hab. Tadeusz Lewowiecki Pedagogika od wiedzy potocznej ku synergii doświadczenia, refleksji i wiedzy naukowej s 48

[4] Bogusław Śliwierski Pedagogika Gdańsk 2006 s 7

[5] http://pl.wikipedia.org/wiki/Filozofia

[6] J. F. Herbart Uber Die asthetische Darstellung der Welt als das Hauptgeschaft der Erziehung

W:J.F Herbarts Sammliche Werke in Chronologischer Reihenfolge

T. 1 Red K. Kehrbach Langensalza: Verlag H. Beyer 1887 s 259(źródło internet)

[7] http://pl.wikipedia.org/wiki/Nauki_humanistyczne

[8] Arystoteles ur. 384 p.n.e -zm. 322 p.n.e . Jeden z najsławniejszych filozofów greckich

[9] Stefan Kunowski Podstawy współczesnej pedagogiki s 60

[10] Stefan Kunowski Podstawy współczesnej pedagogiki s 60

[11] http://pl.wikipedia.org/wiki/Teologia

[12] http://teologia-moralna.wykłady.org/wykłady/925_etyczny-wymiar-wychowania.html

[13] Stefan Kunowski Podstawy współczesnej pedagogiki s61/62

[14] http://pl.wikipedia.org/wiki/Biologia

[15] http://pl.wikipedia.org/wiki/Psychologia_wychowawcza

[16] http://portalwiedzy.onet.pl/76460....socjologia_wychowania,hasło.html

[17] http://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_oświaty_i_wychowania

[18] Stefan Kunowski Podstawy pedagogiki współczesnej

[19] Prof. dr hab. Tadeusz Lewowiecki Pedagogika od wiedzy potocznej ku synergii doświadczenia, refleksji i wiedzy naukowej s 43

PEDAGOGIKA NA TLE INNYCH NAUK O ROZWOJU(WYCHOWANIU) CZŁOWIEKA

(NP. PSYCHOLOGII , SOCJOLOGII , FILOZOFII)

---