TEMATY POMOCNICZE

1. Podział procesów geologicznych:

1.Procesy wewnętrzne (endogeniczne) - wywołane czynnikami wewnętrznymi: a) magmatyzm, b) metamorfizm, c) plutonizm, d) wulkanizm, e) ruchy skorupy ziemskiej

2.Procesy zewnętrzne (egzogeniczne) - wywołane czynnikami zewnętrznymi: a) zespół procesów niszczących (denudacyjnych), do których należą: wietrzenie, wszelkiego rodzaju erozje i powierzchniowe ruchy masowe, b) transport rozdrobnionego materiału, c) akumulację, czyli gromadzenie materiału

2. Objaśnić pojęcia:

Czynnik-może nim być np. magma znajdująca się w skorupie ziemskiej i występujące w niej gazy, płynąca po powierzchni terenu woda, wiejący wiatr, lodowce, siła ciężkości i inne.

Proces geologiczny-są to naturalne przemiany w litosferze i na jej powierzchni.

Zjawisko geologiczne-wywołane są one przez procesy geologiczne, które zachodzą pod wpływem czynników geolog.

np. CZYNNIK PROCES ZJAWISKO

płynąca woda erozja dolina rzeczna

wiatr eoliczny wydma

wędrująca magma wulkanizm stożek wulkaniczny

3.Ruchy lądotwórcze (epejrogeniczne)

Są to powolne, pionowe ruchy kontynentów, lub ich części. Mogą one być wznoszące, lub obniżające (np. Skandynawia) wynurza się z prędkością od 3mm do 11mm na rok, a wybrzeża Holandii obniżają się o 1-2,6 mm rocznie.

4.Ruchy górotwórcze (orogeniczne)

Są to pionowe i poziome ruchy skorupy ziemskiej objawiające się na znacznym obszarze litosfery i powodujące tworzenie się nowych łańcuchów górskich. Najmłodsze ruchy górotwórcze zwane alpejskimi zachodziły głównie w trzeciorzędzie i wówczas powstały min. Karpaty, Himalaje, Andy, Kordyliery.

5.Przyczyny trzęsień ziemi

Są to gwałtowne i krótkotrwałe drgania skorupy ziemskiej wywołane przesunięciami mas skalnych w litosferze. Mogą to być trzęsienia spowodowane działalnością tektoniczną, wulkaniczną, lub tzw. trzęsienia zapadowe.

-TRZĘSIENIA ZIEMI TEKTONICZNE-występują na obszarach młodych gór, na których nadal odbywają się niewielkie ruchy, a masy skalne mogą ulegać gwałtownym przemieszczeniom najczęściej wzdłuż istniejących spękań (uskoków). Kierunek przemieszczeń może być pionowy, lub poziomy. Ten rodzaj trzęsień jest najsilniejszy i najtragiczniejszy w skutkach.

-TRZĘSIENIA ZIEMI WULKANICZNE-towarzyszą wybuchom wulkanów i są związane z wędrówką magmy w skorupie ziemskiej. Mają one stosunkowo mały zasięg i są mniej grożne od tektonicznych.

-TRZĘSIENIA ZIEMI ZAPADOWE- powstają w wyniku zarywania się stropów jaskiń krasowych i wyrobisk górniczych. Mają one lokalny zasięg i niewielką intensywność drgań.

6.Ogniska (hipocentrum) i epicentrum trzęsienai ziemi: ops lun rysunek

Ognisko (HIPOCENTRUM) - miejsce, z którego rozchodzą się fale sejsmiczne (w postaci fal sprężystych i podłużnych) we wszystkich kierunkach. Może ono występować na różnych głębokościach od kilku do około 700 km.

Epicentrum-miejsce na powierzchni ziemi o najsilniejszych wstrząsach. Znajduje się bezpośrednio nad hipocentrum. Im dalej od epicentrum, tym siła wstrząsu jest mniejsza.

RYSUNEK

7.Proces metamorfizmu

Jest to proces zachodzący w głębi skorupy ziemskiej i polegający na przeobrażeniu skał pod wpływem oddziaływania na nie wysokich temperatur i ciśnienia. Przyczyną powstawania metamorfizmu są intruzje magnetyczne i ruchy skorupy ziemskiej.

-METAMORFIZM KONTAKTOWY (TERMICZNY) -skały ulegają przeobrażeniu pod wpływem wysokiej temperatury.

-METAMORFIZM DYNAMICZNY-wywołany głównie wzrostem ciśnienia. (duże ciśnienie, pod wpływem którego skały ulegają przeobrażeniu, jest wywołane ruchami skorupy ziemskiej).

-METAMORFIZM REGIONALNY (TERMODYNAMICZNY) -wywołany jednoczesnym działaniem ciśnienia i temperatury, które zależą przede wszystkim od głębokości. Wyróżniamy 3 strefy przeobrażeń:

1.strefa płytkowa (epizona) -sięga do głębokości 6-10 km, gdzie panuje stosunkowo niska temperatura wynosząca ok. 100-300 ⁰ C i niezbyt wysokie ciśnienie jednokierunkowe w granicach 1600 - 2700*10² kPa.

2.strefa pośrednia (mezozona) -pod wpływem wysokiej temp.300-500^O C następuje częściowe przekrystalizowanie skał, a pod wpływem dużego, jednokierunkowego ciśnienia (2700 -5400*10 ² kPa) powstają skały o teksturze łupkowej i gnejsowej.

3.strefa głęboka (katazona) -temp. wzrasta do 800 C, ciśnienie kierunkowe zanika i pojawia się ciśnienie hydrostatyczne. Następuje całkowite przekrystalizowanie skał. W wyniku działania ciśnienia wielokierunkowego powstają tekstury nieuporządkowane. Metamorfizmowi podlegają skały magmowe i osadowe.

Do skał metamorficznych należą: a) gnejsy, b) łupki metamorficzne, c) marmury

8. Denudacja

Jest to zespół procesów niszczących (denudacyjnych), do których zaliczamy wietrzenie wszelkiego rodzaju erozje i powierzchniowe ruchy masowe, prowadzące do uiszczenia wyniosłości na powierzchni Ziemi.

17. Składniki opisu warunków geologiczno-inżynierskich terenu

Gromadzenie informacji dotyczących warunków geologiczno- inżynierskich danego obszaru i zestawienie ich w odpowiednie opracowanie nazywamy DOKUMENTACJĄ GEOLOGICZNO- INŻYNIERSKĄ. Każda taka dokumentacja powinna składać się z 2 części:

1.OPISOWEJ-zawierającej takie informacje jak: lokalizacja projektowanego obiektu, charakterystyka jego konstrukcji, opis aktualnego zagospodarowania terenu.Również w oparciu o wyniki przeprowadzonych badań uwzględnić: budowę geologiczną, warunki gruntowe, hydrologiczne, występujące na badanym terenie czynne procesy geologiczne. Zakończenie części opisowej powinno stanowić rozdział zawierający wnioski i zalecenia dotyczące realizacji i eksploatacji projektowanego obiektu.

2.GRAFICZNEJ-powinna ona zawierać: plan sytuacyjny projektowanego obiektu, punktów badawczych oraz linie przekrojów geologiczno- inżynierskich i przekroje geotechniczne. Oprócz tego: zestawieniatabelaryczne wyników badań laboratoryjnych, karty dokumentacyjne otworów wiertniczych, wykresy sondowań, rysunki odkrywek fundamentowych i szurfów badawczych, zestawienia wyników specjalistycznych badań (np. geofizycznych), problemowe mapy dotyczące określonych, wąskich zagadnień w zakresie warunków gruntowo- wodnych (np. izoliniowa mapa występowania pierwszego poziomu wód podziemnych, mapa zasięgu i miąższości gruntów słabonośnych lub innych stanowiących pewne problemy przy posadawianiu, lub mapy łączące w swej treści kilka zagadnień).

18.Rodzaje wietrzeń chem. z przykładami.

Dzielimy je na trzy rodzaje: utlenienie, redukcja, uwodnienie Reakcja utlenienia polega na przyłączeniu tlenu, bądź też na przechodzeniu niektórych pierwiastków z niższej wartościowości na wyższą. Np. przejście siarczków, np. pirytu (FeS₂) w siarczany: 2FeS₂+2H₂O+7O₂->2FeSO₄+2H₂SO₄ Jest to reakcja egzotermiczna. Utlenianiu ulega materia organiczna rozproszona w skałach, np.: wapieniach w wyniku czego powierzchnie tych skał bieleją. Reakcja redukcji W przyrodzie jest wywołana głównie materią organiczną i działaniem bakterii. Największe znaczenie gospodarcze ma redukcja siarczanów (gips), z których powstaje czysta siarka. Tą drogą powstały złoża siarki w Machowie i Tarnobrzegu. przykładu brak. Reakcja uwodnienia polega na przyłączeniu wody do związków chem. występuje dość często w przyrodzie. Np.: przejście anhydrytu w gips CaSO₄+2H₂O <-> CaSO₄*2H₂O. Odwrotna reakcja jest przykładem odwodnienia.

Wietrzenie chem. zachodzi przy udziale wody w temp. 0 st.C Jego intensywność zależy od: rodzaju skały, ilości i jakości rozpuszczonych w wodzie składników , war. klimatycznych, stopnia rozdrobnienia skały itp. Głównymi czynnikami powodującymi wietrzenie chem. są: woda, CO₂, tlen związki azotowe siarczany.

19.Czynniki powodujące wietrzenie mech. skał i skutki tego procesu.

Wyróżniamy 4 czynniki powodujące wietrzenie mech. są nimi: a) insolacja czyli nasłonecznienia, b) zamarzanie wody, c) organizmy d) mechaniczne działanie soli. a) powoduje rozpadanie się skał na bloki a w końcowej fazie na pojedyncze ziarna mineralne (rozpad ziarnisty) lub też pękanie lub odzielanie się płyt lub skorup skalnych (łuszczenie) b) powoduje zamarzanie wody i rozpadanie się skał pod wpływem naprężeń na bloki c) wzrost rośliny powoduje rozpadanie się skały a wydzielające zw. organiczne rozpuszczają ja. d) podczas podsiąkania kapilarnego do strefy przypowierzchniowej woda paruje, a zawarte w niej sole krystalizują stopniowo zwiększając swoją objętość i rozsadzając skałę.

20.Znaczenie procesu wietrzenia na konstrukcje inżynierskie.

Proces wietrzenia ma duże znaczenie dla budownictwa. Wpływ tego procesu najczęściej obserwujemy w dwóch przypadkach: - kiedy wietrzeniu podlega materiał kamienny (skały lite) wykorzystywany jako materiał konstrukcyjny (ściany, stropy, elementy ozdobne architektury) - w przypadku wietrzenia kruszywa zastosowanego do betonów lub innych mas np. tzw. asfaltobetonów. W pierwszym przypadku wietrzeniu ulegają mat. użyte do wykończenia budowli co obniża ich estetykę i doprowadza do szybkiego niszczenia również wietrzeją wew. elementy budowli co stanowi zagrożenie dla stateczności całej budowli. W drugim przypadku użycie nieodpornego na wietrzenie kruszywa do betonu powoduje obniżenie wytrzymałości betonu co ma olbrzymie znaczenie dla wytrzymałości konstrukcji. Pod uwagę należy wsiąść utwory zwietrzelinowe, które mają wpływ na nośność gruntów czyli rzecz ważną dla usytuowania budowli. Również procesy krasowe mają znaczenie dla usytuowania obiektów inżynierskich. Stwarzają one potencjalne niebezpieczeństwo bardzo nierównomiernego osiadania budowli.

21.Proces krasu rodzaje, skutki, zagrożenia dla budowli

Proces krasu - rozpuszczanie skał w*glanowych(wapinie, dolomity) I gipsowo-solnych przez wody powierzchniowe i podziemne. Sole potasowo - magnezowe, sol kamienna i gips ulegaj* rozpuszczeniu w czystej wodzie. Rozpuszczaność skał w*glanowych w czyste wodzie jest niewielka, wzrasta w wodzie zawieraj*cej CO₂ .Wody wsi*kające w te skały wzdłu* szczelin rozpuszczaj* si* na powierzchni I w gł*bi .Powstaj* zjawiska krasowe - najbardziej typowe dla wapieni.

CaCO_{­3 ­­}+CO₂+H₂O­_­­­­*Ca(HCO­₃)­₂-w*glan wapnia

Powstaj*cy w*glan wapnia przechodzi do roztworu w postaci jon*w Ca²⁺ i HCO₃^*.Reakcja jest obustronna ,a jej kierunek zale*y od ilo*ci CO₂. Gdy woda podziemna zawieraj*ca Ca(HCO₃)₂ wypłynie na powierzchni* w postaci *r*dła, w*wczas na skutek zmniejszania si* ci*nienia lub obni*enia temperatury roztw*r staje si* przesycony i wytr*ca si* CaCO₃ w postaci martwicy wapiennej. Gdy woda rzeczna z Ca(HCO₃)₂ wpada do jeziora, ro*liny zu*ywaj* CO₂ I wtedy wytr*ca si* CaCO₃ w postaci kredy jeziornej. Du*y wpływ na rozw*j zjawisk krasowych ma wodoprzepuszczalno** skał, ich mi**szo** i morfologia terenu. Najintensywniej proces krasu rozwija si* na obszarach g*rskich. Istotn* rol* odgrywa klimat, najbardziej sprzyjaj*ce warunki s* w klimacie gor*cym I wilgotnym. Cech* charakrerystyczn* obszar*w kresowych jest brak rozwini*tej sieci wód powierzchniowych. Potoki i rzeki znikaj* w ponorach, by wypłyn** w wywierzyskach(Wiercica koło Złotego Potoku koło Cz*stochowy).Du*a wodoprzepuszczalno** skał skrasowiałych *le wplywa na rozw*j ro*linno*ci, w wielu przypadkach obszaty te s* p*łpustynne. W wyniku ługuj*cego działania wody powstaj* w skałach formy powierzchniowe i podziemne.

Formy powierzchniowe procesu krasu: a) leje krasowe - niewielkie lejkowate zagł*bienia dochodz*ce do kilkudziesi*ciu metr*w *rednicy wyst*pujace na powierzchni terenu, b) studnie krasowe - pionowe I stosunkowo niewielkie gł*bokie zagł*bienia terenu o *rednicy do kilkunastu metr*w, c) *łobki krasowe- zagł*bienia poprzedzielana *ebrami krasowymi na stromych i nagich stokach, d) skałki(osta*ce) krasowe - malownicze formy krajobrazowe(k. Ojcowa) zbudowane za skał bardziej odpornych na procesy krasu ni* skały otaczaj*ce

Formy podziemne procesu krsasu: a) kominy krasowe-(przedłu*enia studni)-kilkaset metr*w gł*boko*ci, b) jaskinie i komory krasowe - cz*sto obszerne formy powstałe pod wpływem erozji i rozpuszczania, tworz* si* na gł*bokosci zalegania zwierciadła wody podziemnej.

Skutki: Stosunki wodne na obszarach krasowych uzale*nione sa od stopnia rozwoju krasu. W stadium młodym sie* w*d powierzchniowych jest słabo rozwini*ta. Wody podziemne wyst*puj* na r**nych I do** znacznych gł*boko*ciach, brak wi*zi hydraulicznej mi*dzy nimi. W stadium dojrzałym sie* w*d powierzchniowych jest słabo rozwini*ta, ale wody podziemne tworz* jeden wyr*wnany system. W stadium starczym opjawiaj*si* nielicze cieki powiekrzchniowe I nieliczne jeziora, wody podziemne s* blisko powierzchni terenu. Polska: Jura Krakowsko - Cz*stochowska, Tatry zach., Pieniny.

Zagrożenia dla budowli: nier*wna powierzchia skrasowiałych powierzchniowo skał przykryta p**niejszymi osadami,jak znalazła si* w poziomie projektowanego posadowienia stwarza potencjalne niebezpiecze*stwo nier*wnomiernych osiada* obiekt*w, poniewa* zaznacza si* r**nica w no*no*ci skał w*glanowych I młodszych osad*w, ktore je przykrywaj*, b) formy podziemne w stadium dojrzałym. Formy te mog* nie dawa* *adnych objaw*w na powierzchni terenu pomimo stosunkowo niewielkiej mi**szo*ci skał oddzielaj*cych je od powierzchni, mo*e doj** do zawalenia si* stropu nad kawern* krasow* w wyniku obci**enia go konstrukcj*.

22.Profil zwietrzelinowy

W ietrzenie skał zachodzi do gł*boko*ci wyst*pienia w*d podziemnych. Najintensywniej proces ten zachodzi na powierzchni terenu, w miar* wzrostu gł*boko*ci maleje. Grubo** pokrywy zwietrzelinowej mo*e by* r**na. Na stromych stokach jej profil jest niepełny, na obszarrach płaskich z reguły dobrze rozwin*ty I mo*e si*ga* kilkadziesiat metrów grubo*ci. W klimacie tropikalnym spotyka si* wi*ksze mi**szosci pokrywy zwietrzelinowej ni* w klimacie umiarkowanym I zimnym. Typowo rozwini*ty profil zawiera: humus- do ok. 1metra, glin* zwietrzelinow* z rumoszem, rumosz zagliniony, rumosz niezorientowany, rumosz zorientowany-do ok. 5m, skałe od ok.5m.

23.Na czym polega ruch I działalno** niszcz*ca lodowc*w

Ruch zachodzi gł*wnie pod wpływem siły ci**ko*ci dzi*ki zdolno*ci uplastyczniania si*(lepko*ci) lodu I jest analogiczny do ruchu laminarnego wody. Predko** ruchu zale*y od masy lodu, temperatury I k*ta pochylenia terenu. Podczas ruchu uplastycznia si* dolna si* tylko dolna partia lodu, g*rna zachowuje si* jak ciało sztywne. W g*rnej cz**ci lodu dzi*ki działaniu sił rozci*gaj*cych podczas ruchu lodowca powstaj* liczne szczeliny. W czasie ruchu lodowca zmienia si* ci*nienie w dolnej partii w zale*no*ci od ukształtowania terenu. Jak lodowiec pokonuje wzniesienia ci*nienie wzrasta I l*d si* topi, jak si* przemieszcza z wy*szych obszar*w na ni*sze, ci*nienie w dolnej cz**ci jest małe I woda tam zamarza. Zjawisko to nazywamy relegacj*. Relegacja ułatwia ruch lodowca I umozliwia transport materiału skalnego. Pod wpływem nacisku lodowca opldło*e skalne ulega erozji - egzaracji lodowcowej. Oderwane okruchy skalne sa dalej rozdrobniane a* do frakcji iłowej. Wi*ksze przybieraj* forme otoczak*w. Podczas zamarzania lodu w dolnej cz**ci wraz z wod* zamarza materiał skalny w r**nym stopniu rozdrobniony. Transport lodowcowy odbywa si* w całej masie lodowca a nie tylko przed jego czołem I na kraw*dziach. Działalnos* niszcz*ca to cecha lodowc*w g*rskich,polega ona na działalno*ci erozyjnej lodowc*w I wietrzeniu mechanicznym skał. W zalezno*ci od klimatulodowce mog* posuwa* si* do przodu, zatrzymywa* b*d* cofa*. W klimacie zimnym lub wilgotnym istnieje przewaga dopływu *wie*ego lodu nad topnieniem I jego działalno** jest niszcz*ca. najbardziej charakterystyczne formy rze*by polodowcowej na obszarach gorskich to:

-cyrki polodowcowe- powstaj* na miejscach dawnych p*l firmowych, cz*sto wypełnia je woda, tworz*c jeziora cyrkowe(Czarny Staw-Tatry)

-doliny Ukształtne - s* gł*bokie o stromych zboczach I płaskich dnach. W przekroju maj* kształt litery U-doliny zawieszone-ich dna poło*one sa wy*ej ni* dno doliny gł*wnej. Powstały w miejscach ł*czenia si* dw*ch jezior lodowcowych znajduj*cuch si* na r**nych wysoko*ciach. U wylot*w dolin zawieszonych do doliny gł*wnej powstaj* z reguły wodospady(wodospady Mickiewicza w Tatrach). Formy akumulacyjne(r**ne typy morenlodowc*w g*rskich z reguły s* stosunkowo niewielkie izbudowane z grubych okruch*w skalnych. Rze*ba Tatr I Karkonoszy to działalno** lodowc*w g*rskich.

24. Podział osad*w lodowcowych

Działalno** lodowc*w kontynentalnych to gł*wnie działalno** tw*rcza. Na obszarach obj*tyhch zlodowaceniami przewa*aj* r**ne formy morfologiczne akumulacji lodowcowej. Podział według E.R*chle pod wzgl*dem genetycznym osady lodowcowe(glacjalne) osady typowo lodowcowe osady wodnolodowcowe os. rzecznolodowcowe os. jeziorno lodowcowe (fluwioglacjalne, limnoglacjalne)

Osady typowo lodowcowe zostały osadzone przez wytopienie si* bezpo*rednio z lodu lodowcowego. Osady wodnolodowcowe osadzone zostały dzi*ki wodom z topniej*cego lodowca(rzecznolodowcowe) lub osadzone w jeziorach przed czołem lodowca(jeziornolodowcowe). Wi*kszo** osad*w charakteryzuje si* brakiem selekcji I warstwowania. Osady fluwioglacjalne s* selekcjonowane I warstwowane, jednak w mniejszym stopniu ni* utwory rzeczne.

25.Rozmieszczenie form geomorfologicznych akumulacji lodowca i skały w nich występujące.

Rozmieszczenie form akumulacji lodowcowej ...... są na rys 24 str. 51 oraz rys. 25

26. Powstawanie poszczególnych form akumulacji lodowcowej i skały w nich występujące. Morena czołowa- powstaje podczas postoju lodowca. Tworzy wały o względnej wysokości do kilkudziesięciu metrów i rozciągłości najczęściej na wschód - zachód. W skład moreny czołowej wchodzą wszystkie frakcje z przewagą fr. piaskowej i żwirowej (bardzo rzadko może występować glina zwałowa). Skały: piaski i żwiry. Morena denna - powstaje podczas wycofywania się lodowca. Zajmuje duże tereny na północ od moreny czołowej. Obszar lekko falisty z licznymi wzniesieniami i zagłębieniami. Zbudowana przed wszystkim z gliny zwałowej (wszystkie frakcje) a także żwirów piasków i pospółek. Czasami na powierzchni tworzy się bruk morenowy w wyniku wypłukania przez wodę. Ozy -występują na terenie moreny dennej - wały przypominające nasypy kolejowe. Powstają w wyniku erozji wód znajdujących się pod lodowcem i akumulacji wyerodowanego materiału. Kierunek wzdłuż lodowca (N - S) Zbudowane z frakcji żwirowej i piaskowej. Osady dobrze przesortowane i warstwowane. Na zewnątrz ozów występuje glina zwałowa. Skały: żwiry lub gruboziarniste piaski ewentualnie pospółki. Sandry - występują na południe od moreny czołowej w formie rozległych stożków napływowych, usypanych przez wody wypływające spod lodowca. Zbudowane głównie z piasków selekcjonowanych i warstwowanych. Im dalej od moreny czołowej frakcje drobniejsze. Skały: piaski i żwiry. Kemy - wały, garby lub powierzchnie tarasowe. Wały i garby powstają w zagłębieniach szczelinach. Wody spływające z topniejącego lodu znoszą materiał od frakcji pyłowej do żwirowej. W jeziorach zastoiskowych gromadzą się najdrobniejsze frakcje: pyłowa, iłowa. Powstały z nich iły warwowe. Pradoliny - doliny do kilkudziesięciu kilometrów zostały wyżłobione w okresie postoju lodowca przez wielkie rzeki powstałe z połączenia potoków lodowcowych i rzek płynących z południa Polski. Profil osadów wypełniających pradoliny jest typowy dla utworów aluwialnych ( na dole gruboziarniste, wyżej drobniejsze) Na powierzchni spotyka się narzuty, torfy, płaty kredy łąkowej a nawet gliny zwałowej.

27.Zlodowacenia na terenie Polski.

W epoce plejstocenu lądolody kilkakrotnie nasuwały się na Polskę. 1) Zlodowacenie najstarsze ok. 0,87 - 0,92 mln lat 2) Zlodowacenie południowopolskie ok. 0,89 - 0,73 mln lat - obszar całej Polski z wyjątkiem Sudetów i Karpat. 3) Zlodowacenie środkowopolskie ok. 0,26 - -,28 do przedgórza Sudetów na wschodzie na północ od Kielc i Lublina 4) Zlodowacenie północnopolskie 10256 ................. mln lat Zielona Góra, Płock, Olsztyn

28. Zasięg ostatnich zlodowaceń w Polsce.

Zlodowacenie północno - bałtyckie - polskie Na wschodzie okolice Zielonej Góry, Płock na południe od Olsztyna. Osady tego zlodowacenia ze względu na młody wiek charakteryzują się odkształcalnością. Dotyczy to przede wszystkim osadów spoistych. mapa rys.31 str. 59

29.Charakterystyka geologiczno inżynierskie poszczególnych form akumulacji lodowcowej. Morena czołowa - spiętrzona - piaski, żwiry, głazy. Obszar z punktu widzenia warunków gruntowo-wodnych b.dobry dla budownictwa. morena dolna- a) obszar osadów sypkich - dobre podłoże budowlane b) obszar gliny zwałowej w stanie suchym b.dobre podołoże ( mało odkształcalne ) Ozy - dobre podłoże budowlane Sandry- piaski także żwiry. Dobrze zagęszczone stanowią bardzo dobre podłoże budowlane. Kemy - w zależności od podłoża znajdującego się bezpośrednio pod fundamentem budowli. wyróżniamy podłoże dobre : żwiry i złe: piaski Pradoliny- warunki nie różnią się od warunków w dolinach rzecznych rzek nizinnych zwłaszcza w strefie ich wyższych (starszych) terenów - akumulacyjnych.

str. 52

Ciepło ziemi Temperatura warstw powierzchniowych Ziemi jest ściśle związana ze zmianami dobowymi i sezonowymi, jakie zachodzą nad powierzchnią skorupy ziemskiej. Wpływ zmian dobowych temperatur wygasa wysoko, tj. już na głębokości około 1m. Według polskiej normy głębokość przemarzania gleby wynosi od 0,8 - 1,2 m. Zmiany sezonowe temp. sięgają głębokości 5 -8 m od powierzchni, roczne zaś do głębokości 15 - 20 . Na tej głębokości rozciąga się strefa stałych temperatur, zwana strefą termicznie neutralną, w której temp. w przybliżeniu równa się średniej rocznej temp powietrza w danym punkcie Ziemi. Poniżej strefy neutralnej obserwuje się w kopalniach i otworach wiertniczych sięgających prawie 10 km, stopniowo stały wzrost temperatury w głąb Ziemi. tu można napisać jeszcze o st. geotermiczności

Stopień geotermiczności. Liczbę metrów bieżących liczoną w głąb Ziemi, na których temp. wzrasta o 1 st.C nazywamy st. geotermiczności. Wartość st geotermiczności zależy przede wszystkim od budowy geologicznej danego obszaru. Na obszarach starych masywów krystalicznych st. geotermiczny jest duży np.: w Afryce Południowej wynosi ok. 140 m/1st.C, natomiast na obszarach młodej górotwórczości jest mały np.: w Budapeszcie zanotowano 15m/1st.C a w Japonii 20m/1st.C W Polsce zróżnicowanie zależne od budowy, w południowej i zachodniej części kraju wynosi 30 - 40 m/1st.C a w północno wschodniej 85 -100 m/1st.C Średni st. geotermiczny dla Polski 33m/1st.C

53. Rodzaje transportu rzecznego.

Rzeki mogą transportować materiał w postaci wleczonej, zawieszonej i rozpuszczonej. W rzekach o dużej prędkości transport okruchów skalnych odbywa się przez ich toczenie (wleczenie), co sprzyja powstawaniu otoczaków kulistych. W rzekach o mniejszej prędkości okruchy są przesuwane po dnie i przybierają kształty dyskoidalne lub wrzecionowate. Materiał skalny wleczony nazywamy rumowiskiem. W miarę spadku prędkości maleje ilość rumowiska, a wzrasta ilość zawiesin, które głównie tworzą frakcje pyłową i iłową, a w rzekach o dużym spadku także piaskową. Ilość zawiesin zależy od budowy geologicznej podłoża oraz od warunków klimatycznych. Najwięcej zawiesin transportują rzeki o podłożu lessowym. W postaci roztworów transportowane są głównie węglany w klimacie wilgotnym, siarczany i chlorki w klimacie suchym. Ogólna masa tych związków jest stosunkowo niewielka.

54. Rodzaje erozji rzecznej i jej skutki.

Erozja polega na żłobieniu powierzchni terenu, na wcinaniu się rzeki w podłoże i tworzeniu doliny.

1. erozja wgłębna polega na pogłębianiu koryta rzecznego. Występuje w rzekach o dużym spadku- rzeki młodociane. Nurt położony centralnie i tam właśnie jest największa głębokość, prędkość i siła erozyjna. Przekrój poprzeczny - „V''.

2. Erozja wsteczna powoduje się cofanie obszarów źródłowych i wodospadów. Dzięki niej następuje stopniowe rozcinanie działów wodnych, a w szczególnych przypadkach może doprowadzić do kaptażu, czyli przeciągania jednej rzeki przez drugą. W miarę zmniejszania się , i tym samym prędkości miejsce erozji wgłębnej zajmuje erozja boczna.

3. Erozja boczna - rzeka nie może pokonać napotkanych przeszkód, omija je . podcina brzegi doliny, która stopniowo się poszerza. Powstają zakola zwane meandrami.

6

---