Wykład 1,2 Samorządy

Wykład1

Samorząd- ustalony prawem zakres kompetencji do samodzielnego rozstrzygania spraw określonej społeczności. Reprezentuje jej interesy wobec organów państwa i wykonuje zad. określone przez ustawy, umowy, porozumienia. W Polsce człon. Samorządu staje się z mocy ustawy. Każdy obywatel ma obowiązek do należenia do samorządu ponieważ jest to warunek wykonywania określonych działań lub zawodów. Samorząd w znaczeniu prawnym (korporacyjnym)- wykonywanie zad. ad. pub. w sposób zdecydowany i na własną odpowiedzialność

S. t. obejmuje wszystkie os. zamieszkujące na terenie określonej jedn. podziału ter. To forma org. społ. lok. Powołana do kierowania i zarządzania sprawami publicznymi, w interesie mieszkańców. Działa we wszystkich systemach demokratycznych.

Europejska Karta S.T. 15.10.1985

- zasady s.t. są określone w wew. przepisach prawnych i w miarę możliwości w konstytucjach

- s. komunalny oznacza prawo i faktyczną możliwość komunalnych korporacji teryt. do regulowania i kształtowania w ramach ustaw znacznej części spraw publicznych, na własną odpowiedzialność, dla dobra mieszkańców

- podst. Kompetencje komunalnych korporacji ter. Są określone w konstytucji lub ustawach; to postanowienie nie wyklucza jednak zlecania komunalnym korporacjom ter. Określonych kompetencji w ramach ustaw

- komunalne korporacje mają prawo do zajmowania się wszelkimi sprawami, które nie zostały wyłączone z ich kompetencji lub przekazane innym organom: nadzór adm. nad komunalnymi korporacjami ter. I może być sprawowany tylko w sposób określony w konstytucji lub ustawach zwykłych

Charakterystyka samorządu ter. w Polsce:

Samorząd to forma org. wyodrębnionej gr. społ., która może dzięki przyznanej osobowości prawnej i istnieniu odpowiednich organów i instytucji, decydować w granicach prawa o istotnych dla siebie sprawach, działając za pośrednictwem swoich przedstawicieli bądź też bezpośrednio. Samorząd to zrzeszenie os., którym przyznaje się prawo realizacji części zad. z zakresu administracji pub., a skutki realizacji tych zad. bezpośrednio ich dotyczą.

Rodz. samorządu

- terytorialny ( wynikający z faktu zamieszkania na danym terenie)

- uczniowski (tworzony dla wszystkich uczniów danej szkoły)

- zawodowy (lekarski)

*zasadniczy- powstaje dla organów o kompetencjach ogólnych, czyli dla terenowych organów administracji rządowej i dla organów samorządu terytorialnego *pomocniczy- dokonywany jest dla wyodrębnienia organów pełniących funkcje pomocniczą w realizacji zadań ogólnych, np. dzielnice, osiedla *socjalne- dla realizacji zad., których wciągniecie w zakres kompetencji podziału zasadniczego jest możliwe bądź bezcelowe, np. sam. Adm. Morskiej, lasów państwowych

Formy samorządu- terytorialny, gospodarczy, zawodowy

Cechy systemu samorządności, jednostki samorządu posiadają: osobowość prawną, mienie komunalne, własny budżet, własne dochody, możliwość wykonywania zad. publicznych nie zastrzeżonych przez konstytucje lub ustawy dla organów innych władz publicznych. Dzięki temu są zatrzymane wszystkie sprawy lokalne, o których mogą decydować ludzie. Obywatele decydują o swoich publicznych sprawach w drodze referendum a swoich przedstawicieli wybierają w wyborach, które są tajne, powszechne, równe, bezpośrednie. Samorządowi powierza się szereg zadań o charak. adm. Rządowej. Wypełnia je wówczas, gdy zostaje wyposażony w odpowiednie środki finansowe.

Ustawy, które kształtują model sam. Ter.: U.o samorządzie gminnym 8.03.1990, U o s. powiatowym 5.06.19989, U. o s. woj. 5.05.1998. Model samorządu ter. ma nast. cechy:

- model trójstopniowy, samorząd istnieje we wszystkich 4 szczeblach zasadniczego podziału ter. kraju (g, p, w)

- jest modelem dualistycznym- zadania własne sam. Określone za pomocą klauzuli generalnej:

do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów

- ma charakter obligatoryjny i korporacyjny

Wykład 2

Podmiot samorządu- tworzy społeczność lokalna zamieszkała na danym terenie zorganizowana w terytorialny związek samorządowy (gminę). Gmina jest traktowana jako związek mieszkańców danego obszaru- korporacje terenową. „Upodmiotowienie” społeczności lokalnej rozumiana jest prawnie, przy czym upodmiotowienie to dokonywane jest przez państwo w celu realizacji jego zadań. Na tym tle w doktrynie występują rozbieżności co do ujmowanie kategorii interesu lokalnego. W aspekcie prawno- ustrojowym. Władza lokalna jest zawsze fragmentem ustroju państwowego.

Interes lokalny- przeważająca część doktryny jest zgodna, iż kategoria interesu lokalnego ma charakter obiektywny. Interes lokalny jest inny od interesu społeczności ogólnopaństwowych, ale nie może to oznaczać, że z reguły interes społeczności lokalnej jest mniej ważny. Zrównoważenie obu kategorii interesów wiąże się z problematyką- decentralizacji administracji państwowej.

Decentralizacja polega rzecz biorąc na prawnym zabezpieczeniu organom niższych stopni w strukturze organizacyjnej względnej samodzielności w stosunku do organów wyższych. Dokonuje się tego poprzez wyraźne określenie możliwości i sposobu integrowania organów wyżej usytuowanych w działalność organów niżej stojących w strukturze organizacyjnej.

D. to przesuwanie kompetencji z jednego przedmiotu na drugi- z reguły na organy niższego szczebla. W przypadku decentralizacji dynamicznej administracji publicznej jej skutki pojawiają się prawie zawsze w skali jednego szczebla administracji publicznej.

Struktura zdecentralizowana (Medurowicz):

- Każdy szczebel struktury ma określony dokładnie zakres spraw o znaczeniu w skali całej struktury lokalnej (odcinkowej) oraz funkcję celu, za realizacje której obrębie tych spraw odpowiada

- ma ustalony zakres samodzielności w osiąganiu tych celów, przy czym samodzielność ta korzysta z ochrony prawnej

- nadzór- w miejsce działającego ex ante nadzoru dyrektywnego przybiera postać działającego ex post nadzoru weryfikacyjnego

- działa system instrumentów informacyjnych, jakim celom wyższych sądów służą inne cele szczebli niższych oraz jakie są warunki gospodarowania

- działa system bodźców ______działania szczebli niższych na cele, za osiągnięcie których odpowiadają.

Uznanie samorządu terytorialnego za element struk. zdecentralizowanej oznacza, iż jednostka tego samorządu- gmina została wydzielona z całości administracji państwowej.

Osobowość prawna daje jednostce samorządu możliwości nawiązywania stosunków prawnych z organami państwa

Zadania:

Gmina- infrastruktura techniczna; i. społeczna; bezpieczeństwo publiczne; ład przestrzenny

Powiat- ponad gmina infrastruktury; ponad gmina infrastruktura społeczna; bezpieczeństwo publiczne w wymiarze ponad gminnym; ład przestrzenny i ochrona środowiska w wymiarze ponad gminnym; działalność organizatorska- promocyjna

Województwo- rozwój regionalny; infrastruktura techniczna i społeczna w wymiarze woj.; pobudzenie aktywności gospodarczej i konkurencyjności; bezpieczeństwo publiczne i obronność; ochrona dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego; promocja województwa

Zasada subsydiarności- jednym z podstawowych formalnych założeń systemu opartego na zasadzie subsydiarności jest samodzielności i podmiotowość jednostek lub poszanowanie ich praw. Z.s. wyraża próbę udzielenia odp. na pyt. o zakres samodzielności i samowystarczalności obywatela, gr. społ., mniejszych i większych społeczności w różnych sferach funkcjonowania państwa. Ze wzglądu na powagę zasady s. i jej wpływ na kształt i treść ustawodawstwa, przejawów jej obowiązywania i przestrzegania należy zwłaszcza szukać w 3 płaszczyznach obowiązywania prawa międzynarodowego i wewnętrznego, a mianowicie:

Filozoficznej- jako pewna idea pozwalająca na analizę współczesnych społeczeństw

Prawnoustrojowej- jako zasada konstytucyjna stanowiąca odwołanie do pozaprawnych systemów normatywnych oraz dyrektywę dla ustawodawcy co do sposobu konstrukcji systemu prawno- instytucjonalnego i redystrybucji kompetencji

Merytorycznej- jako kryterium oceniające zakres kompetencji poszczególnych ośrodków decyzyjnych i sposobów realizacji tych kompetencji

22.03.2011.

Konstytucyjne zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego.

1.Gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego.

Samorząd teryt. Jest to zdecentralizowana forma- korporacja, która posiada pewne kompetencje i w ramach tych kompetencji realizuje określone zadania. Samorząd tert. Uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej.

Gmina jest podstawową jednostką stanowiącą wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa związek lokalnego społeczeństwa powołany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych na jednostkę zadań. Jest to wspólnota samorządowa posiadająca określone terytorium, wyodrębniona od państwa poprzez nadanie osobowości prawnej. Tworzenie gmin dokonuje się w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społ. gosp. i kulturowe, oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych.

2. Istota powiatu.

Powiat jest to lokalna wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium. Powiat posiada osobowość prawną co do wyodrębnienia go od państwa jak i od innych jednostek samorządu terytorialnego. Jest jednostką zasadniczego podziału terytorium państwa, która obejmuje całe obszary graniczących ze sobą gmin.

3. Istota województwa samorządowego.

Województwo oznacza zarówno jedn., jak również największą jedn. zasadniczego podziału terytorialnego państwa w celu wykonywania administracji rządowej. Województwo posiada również osobowość prawną. Województwo to regionalna wspólnota samorządowa.

4.Zadania gminy, powiatu, województwa samorządowego.

Konstytucja RP stanowi, iż zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostki jako zadania własne. Zadaniami własnymi gminy są wszystkie te zadania, które służą zaspokojeniu zbiorowych potrzeb wspólnoty. Istotnym typem zadań własnych gminy są zadania o charakterze użyteczności publicznej. Są to zadania których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności. Szczególnym rodzajem zadań własnych są zadania o charakterze obowiązkowym. Są to zadania w zakresie szkolnictwa, świadczenia pomocy społ., czy biblioteki. Katalog zadań gminy nie jest zamknięty.

Powiat realizuje zadania własne o charakterze ponad gminnym w zakresie wyraźnie określonym przepisami ustawy. Jest zatem katalogiem zamkniętym. Do zadań tych należą: edukacja publiczna, promocja i ochrona zdrowia, pomoc społ., polityka prorodzinna, kultura i ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, geodezja, ochrona środowiska i przyrody itp.

5. Zasady ustroju i działania samorządu terytorialnego.

a) unitarność- państwo stanowi całość, a gminy, powiaty, województwa nie są autonomiczne w stanowieniu prawa, przeciwnie jedn. sam. teryt. są tylko administracją zdecentralizowaną, czyli działają na podstawie prawa krajowego.

b) subsydiarność,- (pomocniczość) sprawowanie władzy publ. Powinno spoczywać w rękach instytucji najbliższych zainteresowanym obywatelom. Zadania i kompetencje, oraz środki finansowe przydzielone są w pierwszej kolejności- gminom, nie należy jednostce wyższego rzędu powierzać zadań.

c) względna samodzielność, wykonywanie zadań na własną odpowiedzialność bez skrępowania poleceniami indywidualnymi które pochodziłyby od innych władz publicznych, a nadzór administracji rządowej co do zasady ograniczony jest kryterium legalności z wykluczeniem celowości.

d) demokracja- radni oraz wójtowie gmin, burmistrzowie i prezydenci miast są wybierani w wyborach demokratycznych, powszechnych, bezpośrednich, równych i tajnych.

Wykład 4 5.04.2011

Przepisy ustaw samorządowych mówią o możliwości współdziałania jednostek samorządu terytorialnego. Współdziałanie to może mieć różną formę, zależy ona od celu, w jakim jednostki chcą prowadzić działania. W sytuacji, gdy cle stanowi wykonywanie zadań, współdziałanie może stanowić formę związków międzygminnych i powiatowych oraz porozumień i stowarzyszeń. Jeśli jednak gminy, powiaty, czy województwa chcą wspólnie zająć się innymi zadaniami niż wykonywanie zadań publicznych, to zgodnie z tym co stanowią ustawy samorządowe mogą współdziałać np. w ramach stowarzyszeń. Należy pamiętać, że współdziałanie podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego ma charakter dobrowolny, czyli daje swobodę w wyborze formy współdziałania oraz tworzenia i likwidacji form współdziałania.

Związki międzygminne i związki powiatów

Związki międzygminne i powiatowe są najpopularniejszą formą działania. Zgodnie z art. 64 ust. 1 u. o s. g. możliwe jest tworzenie związków międzygminnych w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy. W ramach tej współpracy gminy wykonują zadania własne i zlecone.

Artykuł 65 ust. 1 u. o s. p. zawiera analogiczną regulację mówiącą, że w celu wykonywania zadań publicznych, w tym także wydawania indywidualnych decyzji w sprawach z zakresu administracji publicznej, powiaty również mogą tworzyć związki z innymi powiatami. Regulacja odnosząca się do powiatów jest jednak nieco szersza. Powiaty mogą tworzyć związki nie tylko w celu wspólnego wykonywania zadań, ale także w celu wydawania decyzji administracyjnych. Często w praktyce to uregulowanie ustawowe znacząco ułatwia działania organów. Pojawia się jednak pytanie, czy związek powiatów może wykonywać zadania z zakresu administracji rządowej, ponieważ w ustawie o samorządzie powiatowym nie ma wyraźnego uregulowania związanego z możliwością stosowania konstrukcji zadań zleconych. Dlatego chociaż przepisy pewnej kategorii wykonywanych zadań nie nazywają wprost „zleconymi” to ustawa dopuszcza możliwość ich stosowania.

Według B. Jaworskiej- Dębskiej związki powiatów mogą wykonywać zadania z zakresu administracji rządowej po spełnieniu pewnych warunków :

- ustawa przekazująca zadanie tego nie zakazuje,

- podmioty tworzące związek uzyskały zadania z drodze porozumień,

- brak w porozumieniu powiatu z organami administracji rządowej postanowień zakazujących przekazywania zadań związkom powiatu,

- uzyskano zgodę organu zalecającego, w przypadku obowiązku jej uzyskania.

Zgodnie z tym co stanowi art. 18 pkt 18 u. o s. w. do zadań sejmiku województwa należy podejmowanie uchwał związanych z tworzeniem związków, stowarzyszeń, fundacji, a także ich rozwiązywania, przystępowania i występowania z nich. Jednakże na mocy noweli z dnia 11 kwietnia 2001r. obecnie nie ma możliwości tworzenia związków województw.

Utworzenie związku następuje w sytuacji, gdy zostaną podjęte odpowiednie uchwały przez rade zainteresowanych gmin, czy powiatów. Zanim jednak gminy/powiaty podejmą dane uchwały niezbędne są negocjacje, podczas których uzgadnia się wszystkie elementy określające zakres planowanych zadań i sposobów działania związku międzykomunalnego. Przed przystąpieniem do związku każda gmina ma również obowiązek o swoim zamiarze poinformować wojewodę. Obowiązku takiego nie mają powiaty.

Zasadnicze znaczenia dla gmin ma precyzyjne określenie zadań i sposobu działania związku, ponieważ zgodnie z art. 64 ust. 3 u. o s. g. prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku komunalnym, które są związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na związki w dniu ogłoszenia statutu związku. O tej samej regulacji mówi art. 65 ust. 3 u. o s. p.

Ustawodawstwo samorządowe przewiduje, także możliwość rozszerzenia terytorialnego zakresu działania związku komunalnego na obszar gmin sąsiadujących bez konieczności przystąpienia tych gmin do związku. Należy wykorzystać tu instytucje porozumienia administracyjnego- komunalnego (polega ona na możliwości zawarcia umowy o charakterze administracyjnym, której przedmiotem będzie świadczenie przez związek usług na rzecz danej gminy w zamian za udział w kosztach realizacji zadania w formie rzeczowej, czy finansowej).

Istotne jest dążenie do modelu, w którym wszystkie gminy objęte działalnością związku komunalnego będą jego członkami.

Ustawy o samorządzie gminnym i powiatowym nakładają na związek obowiązek posiadania statutu, który powinien określać:

1.nazwę i siedzibę związku,

2.uczestników i czas trwania związku,

3.zadania związku,

4.organy związku, ich strukturę, zakres i tryb działania,

5.zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,

6.zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywaniu strat związku,

7.zasady przystępowania i występowania członków oraz rozliczeń majątkowych,

8.zasady likwidacji związku,

9.inne zasady określające współdziałanie,

10.tryb wprowadzenia zmian w statucie związku.

Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu. Rejestr ten prowadzi minister do spraw administracji publicznej.

Gminy/ powiaty tworzące związek zgłaszają jego utworzenie do rejestru za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na siedzibę związku.

Do takiego zgłoszenia załącza się:

1.uchwały rad gmin/ powiatów o utworzeniu związku,

2.uchwały rad gmin/ powiatów o przyjęciu statutu,

3.statut związku,

4.wyciągi z protokołów posiedzeń rad gmin/ powiatów dotyczące trybu podejmowania uchwał określonych w pkt 1 i 2.

W księdze rejestrowej, która jest jawna dla każdego wpisuje się:

- nazwę związku i jego siedzibę,

- oznaczenie gmin/ powiatów uczestniczących w związku,

- przedmiot działania związku,

- datę rejestracji związku,

- datę ogłoszenia statutu związku oraz jego zmiany,

- datę likwidacji związku.

O rejestracji związku organ prowadzący rejestr powiadamia gminy/ powiaty, które uczestniczą w związku oraz wojewodę. Po otrzymaniu powiadomienia wojewoda zarządza ogłoszenie statutu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia statutu, a co za tym idzie jest dniem, od którego związek nabywa osobowość prawną.

Artykuł 68 ust. 3 u. o s. p. przewiduje możliwość odmowy wpisu do rejestru, nie reguluje tego ustawa o samorządzie powiatowym. Odmowa dokonywana jest w formie decyzji.

Jeśli więc odmowy wpisu do rejestru dokonuje się w drodze wydania decyzji to powinno znaleźć się w nim odesłanie do przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. Chociaż takiego odesłania nie ma to należy stosować tu wprost przepisy kodeksu postępowania administracyjnego.

Posiadanie osobowości prawnej nadaje związkom zdolność do czynności prawnych w sferze prawa cywilnego.

I Organizacja związku

1. Organem stanowiącym i kontrolującym związku jest zgromadzenie. W jego skład wchodzą z mocy prawa : burmistrzowie i wójtowie gmin, które przystąpią do związku.

W skład zgromadzenia związku powiatów wchodzi po dwóch reprezentantów powiatów uczestniczących w związku. Zasady reprezentacji określa rada powiatu.

Ustawa o samorządzie gminnym pozwala, żeby statut przyznawał określonym gminom więcej niż jeden głos w zgromadzeniu. Dodatkowi przedstawiciele wyznaczani są przez radę gminy.

Wyznaczenie przewodniczącego lub innego członka gminy do składu zgromadzenia związku powinno być dokonane przez radę gminy w formie uchwały. W taki sam sposób rada gminy może odwołać swego przedstawiciela ze związku i wyznaczyć innego.

Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków. Natomiast kwestie proceduralne dotyczące zwoływania i organizacji posiedzeń, przebiegu obrad, ich jawności, podejmowania uchwał, czy sporządzenia protokołów powinny być określone w regulaminie zgromadzenia związku, który został uchwalony przez to zgromadzenie.

2. Zgromadzenie może powołać w drodze uchwały komisje, które mają określony skład osobowy i zakres działania. Szczegółowy tryb działania komisji powinien być określany przez regulamin pracy komisji, który został zatwierdzony przez zgromadzenie. W skład komisji mogą wchodzić zarówno członkowie zgromadzenia, jak i osoby spoza gromadzenia, które posiadają fachową wiedzę.

Komisje są organami opiniodawczo- doradczymi zgromadzenia.

3. Komisja rewizyjna ma inny charakter, może powołać zgromadzenie w celu kontrolowania działalności zarządu i podporządkowanych mu jednostek.

4. Organem wykonawczym związku jest zarząd, który jest powołany i odwoływany przez zgromadzenie związku spośród swoich członków na okres kadencji.

Odwołania zarządu związku, jak również poszczególnych jego członków dokonuje zgromadzenie w głosowaniu tajnym bezwzględną większością statutowego składu zgromadzenia.

W razie odwołania zarządu zgromadzenie powołuje nowy zarząd w określonym statutowo terminie. Do czasu gdy nie zostanie powołany nowy zarząd to zgromadzenie może powierzyć obowiązki niecierpiące zwłoki dotychczasowemu zarządowi.

II Kompetencje organów związku

Kompetencje zgromadzenia związku

 Wnioskowanie do rad gmin/powiatów należących do związku o przyjęcie zmian statutu związku.

 Wybór i odwoływanie zarządu, przyjmowanie sprawozdań dotyczących jego działalności.

 Ustalanie programów rozwojowych.

 Uchwalanie budżetu związku.

 Podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych związku przekraczający zakres zwykłego zarządu.

 Ustalenie wysokości sumy, do której zarząd wniosku może samodzielnie zaciągać zobowiązania.

 Decydowanie w sprawach dotyczących jednostek organizacyjnych związku.

 Uchwalanie na wniosek zarządu regulaminu organizacyjnego związku.

 Przyjmowanie nowych członków związku.

 Realizowanie kompetencji rady gminy w odniesieniu do zadań zleconych związkowi przez administrację rządową.

 Określenie warunków pracy i płacy członków zarządu.

 Kontrola i nadzór nad działalnością zarządu oraz podporządkowanych mu jednostek.

 Podejmowanie uchwała w sprawie likwidacji związku, powołania komisji likwidacyjnej i określenia jej zadań , określenie zasad podziału mienia pozostałego po zaspokojeniu wierzycieli.

Zarząd i biuro zarządu

Zarząd to organ kolegialny, decyzje wydaje w formie uchwał podjętych bezwzględną liczbą głosów statutowej liczby swoich członków. Swoje zadania realizuje przy pomocy biura zarządu. Do kompetencji zarządu należy:

 przygotowywanie projektów uchwał zgromadzenia,

 gospodarowanie mieniem związku,

 opracowanie projektów budżetu i jego realizację,

 zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych związku,

 prowadzenie rozliczeń finansowych z członkami związku,

 realizacja zadań zleconych przez administrację rządową.

Kompetencje przewodniczącego zarządu związku

 Organizowanie pracy zarządu i jego biura.

 Kierowanie aktualnymi sprawami związku.

 Reprezentowanie związku na zewnątrz.

 Nawiązywanie i rozwiązywanie stosunku pracy z kierownikami jednostek organizacyjnych związku oraz pozostałymi pracownikami tych jednostek.

Mienie związku

Źródła mienia związku:

 przez wydzielanie niektórych składników majątkowych z gmin/ powiatów będących członkami związku i przekazanie ich na rzecz związku,

 w drodze przekazania przez wojewodę minia niepodzielnego,

 z dochodów i majątku i działalności związku,

 z darowizn, zapisów i innych źródeł określonych ustawowo.

Zasada proporcjonalnego udziału (w kosztach, zyskach i stratach związku)- określenie jej w statucie jest niezbędne z tego wzglądu, iż wkład poszczególnych gmin/powiatów w majątek związku z reguły jest nierówny.

Zadania związków

-podejmowanie czynności prawnych,

-prowadzenie działalności gospodarczej

lub

- wykonywanie działań z zakresu administracji świadczącej

Pozycja i rola związków stanowi odbicie sytuacji prawnej gmin i powiatów jako wspólnot samorządowych.

Stowarzyszenia gmin, powiatów i województw

Stowarzyszenia są tworzone w celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony wspólnych interesów.

Mogą być powoływane w celu wykonywania zadań administracji publicznej, o ile zakres tych zadań będzie się mieścił w celach statutowych stowarzyszenia.

Do stowarzyszeń gmin, powiatów i województw stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r.- Prawo o stowarzyszeniach.

Założyciele stowarzyszenia i nadzór nad stowarzyszeniami

Stowarzyszenie utworzyć mogą jednostki samorządu terytorialnego w liczbie co najmniej trzech (art. 22 prawa o stowarzyszeniach).

Nowela z dnia 11 kwietnia 2001 r. dopisując w ustawach samorządowych określiła, że „dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli”.

Nadzór na stowarzyszeniami jednostek samorządu terytorialnego powinien być sprawowany wyłącznie na podstawie Prawa o stowarzyszeniach.

Tryb zakładania stowarzyszenia

1.Rady gmin, powiatów lub sejmiki województw pragnących założyć stowarzyszenie uchwalają statut i wybierają komitet założycielski.

2.Komitet założycielski składa wniosek do sądu do sądu rejonowego o rejestrację wraz ze statutem, listę założyciel, protokół wyboru komitetu założycielskiego, z także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.

3. Sąd wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia.

4. Rejestracja dokonywana jest w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

5. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Zrzeszenia międzynarodowe

Na utworzenie zrzeszeń międzynarodowych pozwalają przepisy art.84a u. o s.g. oraz art.75a u. o s.p. oraz art. 172 ust. 2 Konstytucji. Ustawa ta warunkuje przystąpienie polskiego zrzeszenia społeczności lokalnej lub regionalnej, jeśli ich działanie jest zgodne z polskim prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa i zobowiązaniami międzynarodowymi. Taka organizacja nie może wykonywać zadań administracji publicznej należących do poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego czy też stowarzyszenia wchodzącego w skład międzynarodowego zrzeszenia. Wykonywanie zadań publicznych nie dotyczy zrzeszeń międzynarodowych.

Zasady przystępowania do zrzeszeń międzynarodowych

Zasady na jakich polskie jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do zrzeszeń międzynarodowych określa ustawa o zrzeszeniach. Zrzeszeniami takimi zgodnie z ustawą są organizacje, związki i stowarzyszenia powoływane przez społeczności lokalne co najmniej dwóch państw.

Kroki, które pozwolą przystąpić do zrzeszenia

1. Organ stanowiący podejmuje uchwałę w przedmiocie przystąpienia.

2. Wojewoda wyraża opinie.

3. Zgodę wyraża minister właściwy do spraw zagranicznych, po zapoznaniu się z opinią wojewody.

Porozumienia

Porozumienia to trzeci rodzaj współpracy samorządu terytorialnego przy wykonywaniu zadań, wymienionym w ustawach samorządowych.

Z. Cieślak porozumienie określił jako instytucję o charakterze ustrojowym, do której istoty należy uwarunkowane prawnie i faktycznie współdziałanie niezależnych w przedmiocie porozumienia podmiotów, którego treść stanowi stworzenie podstaw wspólnej realizacji określonych działań faktycznych i prawnych, w celu jego wykonania.

Charakter prawny porozumień

W wyroku z dnia 27 września 1994 r. Naczelny Sąd Administracyjny stanął na stanowisku, iż porozumienia komunalne nie są umowami prawa cywilnego, ale swoistymi formami publicznoprawnymi, gdyż przekazanie zadań publicznoprawnych nie może nastąpić w drodze umów cywilnych, a jedynie ramach utworzenia związku lub zawarcia porozumienia.

Porozumienia mają charakter dobrowolny. Obowiązek ich zawarcia wynika z ustawy, są zawierane w celu przeniesienia wykonywania zadań na inny podmiot, niż ten który miał pierwotnie je realizować.

Formy przeniesienia

 przekazanie zadań do wykonania

(w przypadku porozumień międzygminnych oraz zawieranych przez powiaty z gminami na uzasadniony wniosek gminy)

 należy zapewnić środki finansowe na realizacje zadań,

 przekazanie odpowiedzialności za zadania

 powierzenie zadań do wykonania

(inne porozumienia)

 nie ma ustawowego obowiązku przekazania środków finansowych

Przepisy dotyczące zawarcia porozumień pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego

 art. 74 u. o s. g. - pomiędzy gminami

 art. 8 ust. 2a u. o s. g. - gmina z powiatem lub województwem

 art. 73 u. o s. p. - pomiędzy powiatami

 art. 74 u. o s. p. - powiat grodzki z gminą

 art. 4 ust. 5 u. o s. p. - powiat z gminą

 art. 5 ust. 2 u. o s. p. - powiat z gminą lub innym powiatem albo województwem

 art. 8 ust. 2 u. o s. w. - województwo z innym województwem, powiatem czy też gminą

Zasada subsydiarności

Przekazanie zadań może nastąpić tylko „w dół”, czyli ze szczebla wyższego na szczebel niższy. Przy czym zastosowanie będzie miała zasada subsydiarności (pomocniczości) i w zależności od stanu faktycznego, przejęcie zadań odbędzie się na rzecz najwłaściwszej jednostki.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego można podzielić wg 5 różnych kryteriów:

- ze względu na ich rodzaj,

- wg ich pochodzenia (dzieli dochody samorządowe na własne i uzupełniające)

- biorąc pod uwagę regularność występowania w budżecie (dzieli dochody samorządowe na zwyczajne i nadzwyczajne. Dochody zwyczajne można podzielić na powszechnie występujące i specyficznie występujące. Dochody nadzwyczajne to środki ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi oraz środki z UE).

- ze względu na podatkowy i nie podatkowy charakter.

Do dochodów podatkowych samorządów zalicza się: podatki, udziały we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych oraz opłaty. Są to daniny publiczne. Do nie podatkowych zostaną zaliczone dochody z tytułu posiadanego majątku, transferów z budżetu państwa, środków ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi oraz innych.

- uwzględniając klasyfikację budżetową i obowiązek ustawowego podziału dochodów wg działów.

Wyróżnia się następujące dochody samorządu terytorialnego:

-Podatki (lokalne: podatek od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych, posiadania psów, czynności cywilnoprawnych, od spadków i darowizn oraz karta podatkowa)

- Udziały w podatkach budżetu państwa (podatek dochodowy od osób fizycznych i dochodowy od osób prawnych)

- Opłaty (m.in. opłata skarbowa, targowa miejscowa,

- Dochody z majątku (z umów najmu, dzierżawy itp.

- Transfery z budżetu państwa (subwencja ogólna i dotacje celowe)

- Środki zagraniczne (środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie podlegające zwrotowi oraz środki pochodzące z UE)

- Inne (dochody uzyskane przez samorządowe jednostki budżetowe, wpłaty zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, spadki, zapisy, darowizny, odszkodowania, dochody z kar pieniężnych i grzywien itp.)

Podatki samorządowe:

System dochodów samorządowych, określony ustawą o dochodach j.s.t. przypisuje jedynie gminom odrębne podatki zasilające ich budżety. Pozostałe szczeble - powiat i województwo samorządowe - nie mają własnych wpływów podatkowych, nie licząc udziałów w podatkach budżetu państwa.

Podatki lokalne to dochody podatkowe samorządów, którymi nie dzielą się one z innymi podmiotami, tzn. otrzymujące w całości i są ich jedynymi dysponentami.

Do podatków samorządowych zatem można zaliczyć następujące podatki: od nieruchomości, rolny, leśny, od środków transportowych, od posiadania psów, kartę podatkową, od czynności cywilnoprawnych, od spadków i darowizn.

Podatek od nieruchomości:

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości w Polsce podlegają budowle lub ich części związane z działalnością gospodarczą oraz grunty.

Nieobjęte jednak tym podatkiem są użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, lasy, grunty pod wodami płynącymi i kanałami żeglownymi, nieruchomości państw obcych lub organizacji międzynarodowych, nieruchomości zajęte na potrzeby organów j.s.t , obiekty służące prowadzeniu, zabezpieczeniu i obsłudze ruchu.

Podatek rolny:

Opodatkowaniu nim podlegają użytki rolny, na które składają się grunty orne, łąki i pastwiska, sady grunty pod stawami, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza. Objęte tym podatkiem są również grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych.

Podatek od środków transportowych:

Przedmiotem podatku od środków transportowych są:

samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej od 3,5 tony, ciągniki siodłowe i balastowe przystosowanie do używania łącznie z naczepą lub przyczepa o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony, przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton, autobusy.

Podmiotem podatku od środków transportowych są właściciele pojazdów, a więc osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawej, na które środek został zarejestrowany.

Do podatków lokalnych, którego stawki reguluje gmina, należy również podatek od posiadania psów, występuje także w innych krajach.

Karta Podatkowa:

Przedmiotem karty podatkowej jest dochód z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej:

Rodzaje działalności objęte kartą dotyczą:

- Działalności usługowej i wytwórczo-usługowej, handlu detalicznego, gastronomii, usług transportowych, usług rozrywkowych, sprzedaży posiłków domowych, wolnych zawodów w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego i usług weterynaryjnych, opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi , usług edukacyjnych

Trzy grupy podatników:

Grupa I: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie

Grupa II: zstępni rodziców, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, rodzeństwo małżonków, innych zstępnych;

Grupa III: innych nabywców.

Podatek od czynności cywilnoprawnych.

Czynności cywilnoprawne będące przedmiotem podatku:

umowa sprzedaży, umowa pożyczki, umowa darowizny w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów, ciężarów, zobowiązań darczyńcy, umowa dożywocia, ustanowienie hipoteki, umowa spółki.

Podatnikiem tego podatku są osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobistości prawne.

Udziały w podatkach budżetu państw:

Pojęcie udziałów można określić jako prawo podmiotu publicznoprawnego do pobierana części dochodów z podatku, który jest źródłem dochodów innego takiego podmiotu. Są one narzędziem redystrybucji pionowej i poziomej. Ta pierwsza wynika z ich podziału między budżet państwa i budżety samorządowe, druga natomiast z lokowania wpływów z podatków dochodowych w budżetach różnych szczebli samorządowych.

Opłaty:

Samorządy terytorialne realizują też dochody z tytułu opłat. Duże znaczenie mają te zasilające budżety gmin, które wymienia ustawa o dochodach jednostek samorządów terytorialnych. Gmina pobiera liczne opłaty wynikające z ustaw szczególnych o małym znaczeniu fiskalnym. Są to opłaty: planistyczna, za wpis do ewidencji działalności gospodarczej, z tytułu eksploatacji składowiska, za korzystanie z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych, za świadectwo pochodzenia zwierząt, łowiecka, transportowe, adiacencka i inne.

Spośród opłat lokalnych, będących w dyspozycji gmin w Polsce, na uwagę zasługuje tak często przez nas spotykana oplata skarbowa:

Taka opłata jest wnoszona z tytułu spraw z zakresu administracji publicznej i z tytułu dokumentów. Sprawy podlegające opłacie dotyczą: dokonania czynności urzędowej na podstawie zgłoszenia lub wniosku, wydawanych na wniosek zainteresowanego zaświadczeń, wydawania zezwoleń i pozwoleń, wydawania koncesji, itp.

Opłata eksploatacyjna.

Pobierana jest od podmiotów, które wydobywają kopaliny na podstawie posiadanych koncesji, prowadza działalność w zakresie poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, czy też bez zbiórkowo magazynują substancje w górotworze. Stawki tej opłaty określa rozporządzenie Rady Ministrów.

Gminy mają natomiast władztwo w zakresie regulowania stawek i wprowadzania zwolnień przedmiotowych w opłatach określonych w przepisach ustawy o podatkach i opłatach lokalnych. Są to: opłata targowa, miejscowa, uzdrowiskowa i administracyjna.

Opłatę targową opłacają osoby fizyczne, prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, dokonujące sprzedaży na targowiskach.

Zwolnienie od tej opłaty obejmuje podatników podatku od nieruchomości, którzy posiadają je na terenie targowisk.

Opłata miejscowa pobierana jest od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w celach turystycznych, wypoczynkowych lub szkoleniowych w miejscowościach, które mają status obszaru ochrony uzdrowiskowej lub korzystne właściwości klimatyczne bądź krajoznawcze oraz warunki umożliwiające pobyt w tych celach.

Oplata uzdrowiskowa.

Pobierana jest od osób fizycznych przebywających dłużej niż dobę w miejscowościach o statusie uzdrowiska w celach zdrowotnych, a także turystycznych, wypoczynkowych i szkoleniowych. Osoby uiszczające tę opłatę nie płacą oczywiście opłaty miejscowej. Tu opłata maksymalna wynosi 3,49zł dziennie za osobę.

Przewidziano jednak szereg zwolnień ustawowych, m.in. dla osób przebywających w szpitalach, osób niewidomych i ich przewodników, podatników podatku od nieruchomości posiadających domy letniskowe, a także zorganizowanych grup dzieci i młodzieży szkolnej.

Opłata administracyjna, pobierana jest za czynności urzędowe nieobjęte przepisami o opłacie skarbowej. Rada gminy nie musi jednak jej wprowadzać na swoim terenie,

Dochody z majątku:

Dochody te dzielą się na dwie grupy:

1) Wpływy związane z gospodarowaniem mieniem komunalnym i uzyskiwaniem z tego tytułu korzyści, czyli dochody z najmu, dzierżawy, odsetek od środków na rachunkach bankowych, odsetek od pożyczek i papierów wartościowych oraz dywidendy od wniesionego kapitału do spółek.

2) Wpływy związane z ostatecznym rozdysponowaniem majątku, czyli sprzedażą majątku, rzeczy i praw.

W Polsce samorządy terytorialne zasilane są subwencją ogólną i dotacjami celowymi

Dotacje na dofinansowanie zadań własnych:

- to przede wszystkim dotacje na dofinansowanie zadań własnych objętych kontraltem wojewódzkim, związane ze wspieraniem rozwoju regionalnego, dot. zadań inwestycyjnych szkół i placówek oświatowych, związanych z inicjatywami wspierania edukacji na obszarach wiejskich (na stypendia i pomoc materialną) i wdrażaniem reformy systemu oświaty, wyrównywaniem szans edukacyjnych czy też zapewnianiem kształcenia praktycznego.

- Dotacje celowe z budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego związane są z realizacją zadań innej jednostki samorządu terytorialnego przez jednostkę, która otrzymuje dotację. Jest podobna do dotacji na zadania administracji rządowej.

- Dotacje na zadania wynikające ze szczególnych okoliczności dot. takich środków z budżetu państwa, które są przeznaczone na wydatki związane z zagrożeniem bezpieczeństwa, porządku publicznego czy klęskami żywiołowymi.

- Dotacje dla j.s.t. realizujących zadania podlegające finansowaniu z budżetu UE. Samorząd terytorialny może uzyskać wsparcie finansowe z tytułu podjętych inwestycji, jednak nie mogą one przekroczyć 15% wartości zadania inwestycyjnego.

- Środki zagraniczne:

Dochodami jednostek samorządu terytorialnego mogą być też środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, które dzielą się na środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz z innych źródeł.

Mogą one być przeznaczane tylko na te cele, które były określone w umowach. Określone są też odpowiednie procedury ich wydatkowania.

---