|
|
|
|
moczówka prosta ośrodkowa (neurogenna) (diabetes insipidus)
|
brak lub niedobór wazopresyny
pierwotne schorzenie idiopatyczne
uszkodzenie drogi nadwzrokowo-przysadkowej
|
poliuria (nawet do 30 L/dobę) bez cukromoczu
mocz o gęstości 1,001-1,003
polidypsja (odruch pragnienia działa prawidłowo)
większość pacjentów ma zachowany bilans wodny i bliską prawidłowej zawartość sodu
wazopresyna egzogenna normalizuje gospodarkę wodną
|
moczówka prosta nerkowa (diabetes insipidus renalis)
|
nieprawidłowa odpowiedź nerek na wazopresynę, np. defekt receptorów V2
|
wazopresyna egzogenna nie zmienia wydalania moczu
|
zespół Schwartza-Barttera (SIADH - zespół nadmiernego wydzielania ADH)
|
rak owsianokomórkowy płuc (najczęstsza przyczyna); może mieć tu znaczenie pneumadyna
zapalenie opon m-r lub mózgu
|
zmniejszenie wydalania wody przez nerki
przewodnienie - hiperwolemia (zatrucie wodne)
wskutek hiperwolemii zmniejsza się wydzielanie aldosteronu, a zwiększa - ANP → zwiększa się wydalanie sodu z moczem, co nasila hiponatremię i skłonność do przewodnienia hipoosmotycznego
|
akromegalia pochodzenia podwzgórzowego
|
zwiększone wydzielanie GH-RH
zmniejszone wydzielanie GH-IH
|
|
banalny zespół tłuszczowo-płciowy
|
nie można wykryć uszkodzenia podwzgórza
|
|
zespół Babińskiego-Fröhlicha (dystrophia adiposogenitalis)
|
organiczne uszkodzenie podwzgórza, np. guz
|
|
podwzgórzyca (hypothalamosis, dieencephalosis)
|
zespół bardzo różnorodny, wieloobjawowy
|
hipogonadyzm i hipogenitalizm
przedwczesne dojrzewanie płciowe
zaburzenia termoregulacji
zaburzenia łaknienia (częściej nasilone; zdarza się też jadłowstręt)
zmiany odruchu pragnienia
|
podwzgórzowa niewydolność jajników
|
najczęściej reakcja na silny stres psychiczny
może towarzyszyć chorobom psychicznym (depresja, schizofrenia)
rzadko wywołana przez stany zapalne lub guzy okolicy międzymózgowia
|
podwzgórzowy brak miesiączki
|
przedwczesne dojrzewanie płciowe
|
u płci żeńskiej pojawienie się II-rzędowych cech płciowych przed 8 rż., menarche przed 9rż.
przedwczesny skok pokwitaniowy i wcześniejsze zarastanie nasad kości długich → niski wzrost i proporcje ciała jak u dorosłego
|
> prawdziwe, izoseksualne (pubertas praecox)
|
zachodzą typowe zmiany charakterystyczne dla dojrzewania u danej płci, tyle że wcześniej
|
>> konstytucjonalne prawdziwe
|
brak zmian patologicznych w OUN i innych zmian organicznych
występuje sporadycznie lub rodzinnie (u 1 płci w danej rodzinie)
wywołane przedwczesną dojrzałością osi podwzgórze - przysadka - gonady
|
dojrzewanie może rozpoczynać się już w 1 rż., były przypadki ciąż w wieku 5-10 lat
nie powoduje zaburzeń płodności w wieku dorosłym
menopauza przebiega w tym samym wieku co u osób zdrowych
|
>> prawdziwe patologiczne
|
choroby OUN, szczególnie dotyczące podwzgórza (zapalenie opon i mózgu, urazy, nowotwory, wodogłowie)
przedwczesne dojrzewanie płciowe wywołane uszkodzeniem szyszynki występuje tylko u chłopców
w zespole McCune-Albrighta - wieloogniskowa włóknista dysplazja kości, charakterystyczne plamy koloru kawy z mlekiem; prowadzi do uszkodzenie międzymózgowia
|
> rzekome przedwczesne dojrzewanie płciowe (pseudopubertas praecox)
|
hormonalnie czynne guzy jajników, jąder, nadnerczy
nie leczony zespól nadnerczowo-płciowy
|
przyspieszony rozwój II- i III-rzędowych cech płciowych bez równoczesnego rozwoju gonad i płodności
może być Izo- lub heteroseksualny
|
opóźnione dojrzewanie płciowe (pubertas tarda)
|
u dziewcząt brak rozwoju II-rzędowych cech płciowych w wieku 13 lat oraz brak menarche w 5 lat po rozwinięciu się sutków
|
proste opóźnienie pokwitania = konstytucjonalne o. d. p.
|
częściej u chłopców, zwykle rodzinnie
|
poszczególne objawy dojrzewania występują w kolejności takiej jak w dojrzewaniu fizjologicznym, tylko zaczynają się wcześniej
wcześniejsze pojawienie się płodności
|
|
opóźnione osiągnięcie tzw. krytycznej masy ciała
|
- choroba Leśniowskiego-Crohna
- karłowatość przysadkowa (czasami łączy się z niedoborem gonadotropin)
|
|
przejściowe uszkodzenie czynności gonad
|
- niedokrwistość sierpowatokrwinkowa
|
|
upośledzenie wydzielania gonadoliberyny
|
- choroby OUN - m. in. zapalenie opon i mózgu
|
|
antygonadotropowe działanie melatoniny
|
- prawdziwe guzy szyszynki
|
|
uszkodzenie przysadki mózgowej
|
- nowotwory, np. czaszkogardlak (craniopharyngioma)
- zespół Handa-Schüllera-Christiana (histiocytoza X)
|
|
całkowita niewydolność przysadki (panhipopituitaryzm)
|
zniszczenie co najmniej 90% miąższu
niewydolność czynnościowa spowodowana brakiem kilku podwzgórzowych hormonów uwalniających
zespół Sheehana - ostra poporodowa pokrwotoczna martwica przedniego płata przysadki mózgowej; występuje po porodzie powikłanym silnym krwotokiem lub wstrząsem; sprzyja temu powiększenie przedniego płata przysadki w czasie ciąży
zespół Glińskiego-Simmondsa - zniszczenie miąższu przez nieczynny hormonalnie nowotwór lub proces zapalny; występuje u obu płci; dynamika narastania zaburzeń jest mniejsza niż w zespole Sheehana
|
brak miesiączkowania lub skąpe m.
u mężczyzn ustanie czynności jąder i głębokie zaburzenia sfery płciowej
adynamia, osłabienie fizyczne, senność
w późniejszym okresie niedoczynność tarczycy i kory nadnerczy
skłonność do hipoglikemii (brak GH, ACTH, TSH)
w zespole Glińskiego-Simmondsa często występują typowe neurologiczne objawy guza mózgu: napady drgawek, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe, zaburzenia pola widzenia
|
przysadkowa niewydolność jajników
|
występuje w zespole Sheehana i Glińskiego-Simmondsa
|
|
|
nadczynność przysadki i nadmiar GH w dzieciństwie
gruczolak komórek kwasochłonnych przysadki
|
nadmierny, lecz proporcjonalny wzrost
|
|
nadczynność przysadki i nadmiar GH po zakończeniu wzrostu kości długich
gruczolak komórek kwasochłonnych przysadki
|
powiększenie obwodowych części ciała - dłoni, stóp, nosa, żuchwy
powiększenie języka, serca, wątroby
w ok. ¼ przypadków - objawy cukrzycy
|
niedobór somatotropiny u dzieci, karłowatość przysadkowa
|
niskie stężenie GH i somatomedyn we krwi
uszkodzenie układu podwzgórzowe-przysadkowego
|
niedobór wzrostu (zahamowanie od 2-3 rz.)
rozwój umysłowy prawidłowy
znacznie opóźnione dojrzewanie płciowe
zwiększenie wrażliwości na insulinę
|
|
defekt receptorowy (dziedziczenie AR)
utrata zdolności wątroby do syntezy somatomedyn, zwł. IGF-2
niedobór somatomedyn mimo dużego stężenia GH we krwi
podobna sytuacja występuje w przebiegu kwashiorkor i u Pigmejów
|
|
hipogonadyzm hipogonadotropowy
|
niedobór gonadotropin, często w następstwie braku Gn-RH
wtórna niedoczynność gruczołów płciowych
|
brak dojrzewania płciowego u osób z prawidłowym lub nadmiernym wzrostem
niedorozwój drugorzędowych i brak trzeciorzędowych cech płciowych
skuteczne leczenie androgenami
dziedziczny niedobór u chłopców, skojarzony z utratą węchu - zespół Kallmana
|
|
gruczolak przysadki - prolactinoma
pierwotna niedoczynność tarczycy (nadmiar TRH)
niewydolność wątroby lub nerek (zmniejszenie katabolizmu i wydalania PRL)
zmieniona czynność układu dopaminergicznego podwzgórza
organiczne uszkodzenie podwzgórza (powikłanie zapalenia opon, po urazach)
zespół Chiariego-Frommela - brak regresji ciążowych zmian komórek laktotropowych przysadki; utrzymywanie się mlekotok i braku miesiączki po porodzie
hiperprolaktynemia jatrogenna - leki antydepresyjne i neuroleptyki zwiększają uwalnianie PRL; rezerpina wypłukuje dopaminę z zakończeń presynaptycznych
hiperprolaktynemia psychogenna - po wstrząsach psychicznych
hiperprolaktynemia idiopatyczna (zespół Argonz-del-Castillo)
|
mlekotok (galactorrhea) - u mężczyzn rzadko
hipogonadyzm (niewydolność gruczołów płciowych)
zaburzenie pulsacyjnego rytmu wydzielania Gn-RH, brak jajeczkowania, niewydolność ciałka żółtego
u kobiet brak miesiączki lub zaburzenia miesiączkowania (15% wszystkich przypadków braku miesiączki)
u mężczyzn impotencja i spadek libido
|
|
|
usunięcie nadnerczy, niedobór wszystkich ich hormonów
stężenie adrenaliny zmniejsza się, noradrenaliny nie zmienia się znacząco
|
cisawica (brunatne przebarwienie skóry - nadmiar melaniny) - skutek wzrostu stężenia MSH i ACTH
brak mineralokortykoidów:
- b. duża utrata z moczem Na i Cl
- w płynie zewnątrzkomórkowym zmniejsza się stężenie Na i Cl, rośnie K
- spada objętość płynu zewnątrzkomórkowego i osocza, spada objętość wyrzutowa, śmierć z powodu wstrząsu krążeniowego
zwiększa się skłonność do zapaści naczyniowej (upośledzenie reaktywności skurczowej miocytów gładkich naczyń na katecholaminy wskutek niedoboru glikokortykoidów)
|
|
|
zniszczenie kory nadnerczy przez proces autoimmunologiczny (55%)
inne rzadsze przyczyny - np. wylew krwi spowodowany skazą krwotoczną
|
hipokortyzolizm - p. niżej
hipoaldosteronizm - p. niżej
hipoandrogenizm - p. niżej
cisawica (brunatne przebarwienie skóry - nadmiar melaniny) - skutek wzrostu stężenia MSH i ACTH
w niedoczynności pierwotnej wartości 17-OHCS w moczu są małe i nie zmieniają się po stymulacji ACTH
w niedoczynności wtórnej wartości spoczynkowe 17-OHCS są małe, ale następuje ich zwiększenie po stymulacji ACTH
|
zespół Waterhouse'a i Friderichsena
|
ostra niewydolność kory nadnerczy u dzieci
krwotoczna martwica kory nadnerczy wywołana posocznicą, najczęściej meningokokową
|
objawy jak w ch. Addisona
|
zespół Cushinga pochodzenia nadnerczowego (hiperkortyzolizm pierwotny)
|
hormonalnie czynny gruczolak kory nadnerczy
wydzielanie ektopowe - nowotwory jajników lub jąder
nadmiar kortyzolu, mało ACTH
|
redystrybucja tkanki tłuszczowej: w adipocytach bardziej wrażliwych na glukokortykosteroidy zwiększa się lipoliza (kończyny szczupłe), w bardziej wrażliwych na insulinę - lipogeneza (otłuszczony tułów, twarz, kark)
sinofioletowe rozstępy na brzuchu i pośladkach (zanik białka)
cukrzyca steroidowa - nie reaguje na insulinę, hiperglikemia, cukromocz, poliuria, polidypsja, rzadko kwasica ketonowa
hipercholesterolemia i skłonność do miażdżycy
głębokie zaburzenia psychiczne, nawet stany paranoidalne
hiperleukocytoza, limfocytopenia, eozynopenia
wzrost liczby erytrocytów
wydalanie 17-OHCS zwiększone w spoczynku i po stymulacji ACTH (nadmierne zwiększenie)
nadciśnienie związane z retencją sodu (towarzyszący nadmiar mineralokortykosteroidów)
towarzyszący nadmiar androgenów → wirylizm, hirsutyzm, amenorrhoea, u obu płci trądzik
|
choroba Cushinga (hiperkortyzolizm wtórny)
|
gruczolak zasadochłonny przysadki
nadmiar ACTH prowadzi do hiperkortyzolemii
|
|
zespół Cushinga pochodzenia podwzgórzowego
|
przestawienie podwzgórzowego punktu regulacyjnego tak, że ośrodek produkujący CRH nie jest hamowany w warunkach prawidłowego stężenia kortyzolu (odbierane jest jako zbyt małe)
wzrasta synteza CRH, a wskutek tego ACTH
wzrasta stężenie kortyzolu, przerost kory nanerczy
można zahamować tworzenie CRH dużymi dawkami kortyzolu
|
|
zespół Cushinga pochodzenia jatrogennego
|
leczenie glukokortykosteroidami
zwykle mija po zakończeniu leczenia
|
|
hipokortyzolizm pierwotny
|
zniszczenie kory nadnerczy
|
groźna hipoglikemia, nawet po niewielkim głodzeniu
skłonność do leukopenii, eozynofilii i limfocytozy
niedokwaśność lub bezsok żołądkowy
jakikolwiek stres może być przyczyną wstrząsu niebezpiecznego dla życia
|
|
brak pobudzenia przez ACTH; zniszczenie części gruczołowej przysadki lub brak jej pobudzania przez CRH
|
|
hiperaldosteronizm pierwotny
|
gruczolak kory nadnerczy - zespół Conna
|
hiperwolemia → nadciśnienie - zwykle łagodne, z bólami głowy, retinopatia i przerostem serca
zaburzenie mm. szkieletowych, gładkich i sercowego - adynamia, bóle mięśniowe, zmiany w EKG, zaparcia
pobudzenie mechanizmu pragnienia - polidypsja i w następstwie poliuria
|
hiperaldosteronizm wtórny
|
nasilenie aktywności układu RAA
zwiększenie wydzielania ACTH
ciąża (zwiększone wydzielanie progesteronu [działa natriuretycznie] i zwiększone wydzielanie reniny przez macicę)
niewydolność wątroby i nerek (obniżenie katabolizmu i wydalania aldosteronu)
|
|
hipoaldosteronizm pierwotny
|
składowa ogólnej niewydolności kory nadnerczy (ch. Addisona)
genetycznie uwarunkowane defekty enzymatyczne syntezy aldosteronu
|
zmiany w EKG (hiperkaliemia)
skłonność do odwodnienia hipotonicznego
|
|
po usunięciu gruczolaka wytwarzającego aldosteron
leki hamujące syntezę aldosteronu, np. aminoglutetymid
|
|
|
nadczynność (hyperthyreoidismus, thyreotoxicosis)
|
choroba Gravesa-Basedowa:
charakterystyczne jest przeciwciało TSH-R(stim)Ab [długo działający czynnik tyreotropowy (LATS), immunoglobuliny tyreotropowe (TSI)] - reaguje z receptorem dla TSH, pobudza rozrost i wydzielanie tarczycy
wykrywa się też przeciwciała: p przeciw tyreoglobulinie TgAb i p. przeciw peroksydazie gruczołu tarczowego (p. przeciwmikrosomalne, TPO-Ab)
prawdopodobna przyczyną jest defekt limfocytów Ts
obrzęk przedgoleniowy (odkładanie glikozaminoglikanów w skórze)
- objawia się gł. jako wytrzeszcz, łzawienie, zwiększenie wrażliwości na światło
- przyczyna są przeciwciała cytotoksyczne uszkadzające mm. gałki ocznej
- dochodzi do obrzęku zapalnego tych mm. oraz rozwoju tkanki łącznej bogatej w wodochłonne glikozaminoglikany
- podobne cechy ma tkanka obrzęku przedgoleniowego
|
nasilenie PPM, zwiększenie zużycia tlenu i produkcji ciepła
przewaga katabolizmu → utrata masy ciała mimo zwiększonego łaknienia i poboru pokarmów
zwiększa się przepływ krwi przez tarczycę → szmer naczyniowy nad tarcz.
zahamowanie syntezy i pobudzenie rozpadu białek, zwł. mięśni szkieletowych prowadzi do ujemnego bilansu azotowego, wzrostu wydalania kreatyniny z moczem i osłabienia siły mięśniowej (myopathia thyreotoxica); łatwiej dochodzi do duszności wskutek osłabienia mm. oddechowych
nadmiar h. tarczycy w młodym wieku - zahamowanie wzrostu i dojrzewania płciowego
zwiększenie pojemności minutowej (przy znacznej tachykardii zmniejszenie)
zmniejszenie obwodowego oporu naczyniowego
może dojść do niewydolności serca
zwykle nasilają się objawy współistniejących chorób serca
zmniejszenie tolerancji glukozy
niepokój, drażliwość, nadmierne pobudzenie i bezsenność
skrócenie czasu reakcji, np. odruchu ze ścięgna Achillesa
wychwytywanie 131I przez tarczycę w ciągu 24h wynosi 45-90% podanej dawki (norma 20-45%)
stężenie cholesterolu w surowicy zmniejsza się nawet do 100 mg%
|
niedoczynność wrodzona (kretynizm)
|
brak hormonów tarczycy w życiu płodowym i wczesnym okresie życia pozapłodowego - tyroksyna matki nie przechodzi przez łożysko
genetycznie uwarunkowany niedobór enzymów syntezy h. tarczycy; wrodzony brak lub dystrofia tarczycy - kretynizm sporadyczny
niedobór jodu u matki - kretynizm endemiczny
dzieci matek leczonych w ciąży lekami tyreostatycznymi - kretynizm jatrogenny
niedoczynność rzekoma - oporność tkanek docelowych na hormony tarczycy
|
upośledzenie rozwoju umysłowego
|
|
|
zmniejszenie PPM, zużycia tlenu i wytwarzania ciepła
zmniejsza się lipoliza i katabolizm tłuszczów i cholesterolu
zwiększa się tolerancja glukozy
zwiększa się ilość tłuszczów krążących, co sprzyja rozwojowi miażdżycy
brak T4 upośledza przemianę karotenu w wit. A w wątrobie → żółtawe zabarwienie skóry i objawy awitaminozy A
apatia, depresja, ociężałość, powolność, upośledzenie pamięci, senność
wychwytywanie 131I przez tarczycę w ciągu 24h wynosi 10-15% podanej dawki (norma 20-45%)
stężenie cholesterolu w surowicy zwiększa się nawet do 400-600 mg%
obrzęk śluzowaty (myxoedema) - uogólniony twardy obrzęk tkanki podskórnej, gromadzenie glikozaminoglikanów
zaburzony metabolizm mięsni i upośledzenie ich skurczu (adynamia)
zmniejszenie pojemności minutowej
w okresie schyłkowym: hipotermia, hipoglikemia, otępienie, niewydolność oddechowa, skłonność do kwasicy oddechowej, śpiączka
|
|
stężenie TSH wzrasta wskutek niedoboru h. tarczycy
leczenie jodem promieniotwórczym
zapalenie autoimmunizacyjne Hashimoto [wykrywa się przeciwciała TgAb i TPO-Ab]
leki tyreostatyczne: duże dawki jodu, propylouracyl, metylouracyl
goitryna (powstaje z progoitryny, obecnej m. in. w kapuście i rzepie, pod wpływem ciepłochwiejnego aktywatora zawartego w tych warzywach, albo wytwarzanego przez bakterie jelitowe; m to znaczenie w diecie wegetariańskiej)
|
|
|
uszkodzenie podwzgórza (niedoczynność trzeciorzędowa)
stężenie TSH maleje, co skutkuje spadkiem stężenia h. tarczycy
|
|
|
niedoczynność przytarczyc:
|
pierwotna: wrodzony lub dziedziczny niedorozwój przytarczyc, mechanizm autoimmunologiczny
wtórna: całkowite wycięcie przytarczyc, np. podczas tyreoidektomii
brak lub niedobór PTH - powoduje upośledzenie wydalania Ca i fosforanów z moczem
bezpośrednią przyczyną objawów są zaburzenia jonowe:
hipokalcemia [niedobór wapnia obniża próg pobudliwości komórkowej]
zasadowica (gł. oddechowa) - zmniejszenie [H+] powoduje zwiększenie wiązania wapnia z białkami i zmniejszenie frakcji wapnia zjonizowanego
hiperkaliemia nie może spowodować tężyczki, bo towarzyszy jej kwasica
|
tężyczka hipokalcemiczna:
objawy pojawiają się, gdy stężenie wapnia spadnie poniżej 1,5 mmol/l
w warunkach hipoproteinemii może przebiegać bezobjawowo
drżenie włókienkowe mięśni
skurcze kloniczne lub toniczne
zwiększenie pobudliwości skurczowej mm. szkieletowych
skurcz mm. krtani i klatki piersiowej grożący uduszeniem (czasami)
stwardnienie (zagęszczenie) kości (osteosclerosis)
|
rzekomy niedobór PTH (pseudo-hypoparathyroidismus)
|
brak odpowiedzi receptorów tkanki kostnej na PTH
prawidłowe stężenie PTH w surowicy
|
|
pierwotna nadczynność przytarczyc
|
|
hiperkalcemia i hipofosfatemia
hiperkalciuria → kamica nerkowa [zwiększenie filtracji kłębuszkowej wapnia przeważa nad zwiększeniem resorpcji]
nadmierna demineralizacja kości - rozrzedzenia ogniskowe, włóknisto-torbielowata dystrofia kości
|
wtórna nadczynność przytarczyc
|
każdy czynnik obniżający stężenie wapnia w osoczu (pobudzanie wydzielania PTH):
niedobór witaminy D (także w przewlekłej niewydolności nerek)
zespoły złego wchłaniania
|
|
|
CUKRZYCA (DIABETES MELLITUS)
|
|
mikroangiopatie cukrzycowe - wskutek nieenzymatycznej glikacji białek; dotyczą małych naczyń siatkówki oka (retinopatia), nerek (nefropatia → niewydolność nerek), zaopatrujących nerwy obwodowe (neuropatia)
makroangiopatie cukrzycowe - zmiany miażdżycowe dużych naczyń wskutek zaburzeń lipidowych
zmętnienie soczewki oka wskutek gromadzenia się sorbitolu
u dzieci z wrodzoną c. - niedobór wzrostu
|
|
zaburzenia gospodarki węglowodanowej:
zahamowanie transportu glukozy do komórek
aktywacja glukoneogenezy i glikogenolizy w wątrobie
glikozuria → diureza osmotyczna
|
|
|
zaburzenia gospodarki lipidowej:
niemożność zużycia glukozy jako materiału energetycznego zmusza do użycia kwasów tłuszczowych
ketogeneza (działanie ketogenne glukagonu)
|
|
|
zaburzenia gospodarki białkowej:
zaburzony transport aminokwasów do komórek
zmniejszenie anabolizmu i wzmożenie katabolizmu białek
zwiększenie stężenia związków azotowych we krwi - azotemia
|
|
|
kwasica cukrzycowa ketonowa:
najczęściej sutek niepodania insuliny
wyzwalana przez różne bodźce: stres, ciąża, zakażenie, zabiegi chirurgiczne
hiperglikemia → glikozuria → diureza osmotyczna → odwodnienie → hipotonia, wstrząs hipowolemiczny
gromadzenie się ciał ketonowych → addycyjna kwasica metaboliczna → oddech Kussmaula
kwasica sprzyja wychodzeniu z komórek potasu i fosforanów, wskutek diurezy osmotycznej są tracone z moczem
|
zatrzymanie czynności nerek
leczenie: insulina, nawodnienie, wyrównanie stężeń elektrolitów
|
|
u pacjentów z częściowo wydolną czynnością wewnątrzwydzielniczą trzustki - ilość insuliny nie wystarcza do kontroli gospodarki węglowodanowej (występuje hiperglikemia, glikozuria i diureza osmotyczna), ale zapobiega wystąpieniu ketozy
do śpiączki dochodzi wskutek odwodnienia (diureza osm.)
|
|
|
współistniejące ciężkie choroby z nadprodukcją kwasu mlekowego
|
|
typ I (insulinozależna, młodzieńcza)
|
znacznego stopnia zniszczenie komórek B wysp trzustkowych wskutek odpowiedzi autoimmunologicznej
zakażenie wirusowe → zapalenie wysp → wzmożone wydzielanie IFN → wzmożona ekspresja MHC klasy I i II →prezentacja autoantygenów limfocytom T → odpowiedź autoimmunologiczna → niszczenie komórek B → uwalnianie z niszczonych komórek kolejnych antygenów
antygeny: dekarboksylaza kwasu glutaminowego (GAD), insulina, proinsulina, antygeny cytoplazmatyczne i powierzchniowe komórek B
|
szybkie narastanie i znaczne nasilenie objawów
zwykle od razu wymaga wprowadzenia insuliny i stosowania jej do końca życia
|
typ II (c. niezależna od insuliny, c. wieku dojrzałego)
|
dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne
przeładowanie węglowodanami (nadmiar glukozy) → wzmożone wydzielanie insuliny → „down-regulation” - zmniejszenie liczby receptorów (insulinooporność) → obniżenie utylizacji glukozy → większa hiperglikemia → dalsze zwiększenie zapotrzebowania na insulinę → itd.
w pewnym momencie dochodzi do wyczerpania możliwości komórek B i rozwoju cukrzycy
przez zastosowanie diety ubogowęglowodanowej i niskoenergetycznej udaje się odwrócić błędne koło
|
rozpoczyna się wolno, najczęściej u dorosłych, zwykle otyłych
insulina dopiero w ostateczności
|
|
cukrzyca powstała w wyniku żywienia niedoborowego
|
|
|
upośledzona czynność receptorów
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
guz hormonalnie czynny wywodzący się z komórek B (najczęstszy guz hormonalnie czynny trzustki)
|
hipoglikemia z przewagą objawów neurologicznych - drgawki, śpiączka
z powodu podwyższonego stężenia insuliny dochodzi do zmniejszenia wrażliwości receptorów („down regulation”)
duże ilości proinsuliny we krwi
|
|
hiperestrogenizm mężczyzn
|
niewydolność wątroby (marskość) → upośledzony katabolizm estrogenów
|
|
zespół przedwczesnego wygasania czynności jajników
|
zjawiska autoimmunologiczne w obrębie jajników
|
inwolucja jajników u kobiet uprzednio regularnie miesiączkujących
wtórny brak miesiączki i zanik II- i III-rzędowych cech płciowych przed osiągnięciem wieku menopauzalnego
|
przetrwały pęcherzyk jajnikowy
|
przetrwanie pęcherzyka Graafa bez jajeczkowania
nie powstaje ciałko żółte i nie jest wytwarzany progesteron
estrogeny są wydzielane przez 5-7 tyg. (tyle może przetrwać pęcherzyk), uniemożliwiając wystąpienie miesiączki
|
długotrwałe oddziaływanie estrogenów na błonę śluzową macicy powoduje jej przerost gruczołowo-torbielowaty
po okresie wtórnego braku miesiączki następują przewlekłe krwawienia związane z zanikaniem pęcherzyka
jest to najczęstsza przyczyna przewlekłych acyklicznych krwawień czynnościowych z jamy macicy u kobiet w wieku przedmenopauzalnym
|
|
zespół feminizujących jąder
|
defekt receptora androgenów
brak odpowiedzi tkanek na prawidłowe stężenie dihydrotestosteronu
|
genotyp męski, fenotyp żeński (pomimo prawidłowej funkcji jąder)
|
|
miejscowe zwiększenie odpowiedzi receptorów tkankowych na androgeny
|
|
|
genetycznie uwarunkowany niedobór 5-α-reduktazy testosteronu
|
u chłopców zaburzenia rozwoju zewnętrznych narządów płciowych
|
zespół nadnerczowo-płciowy
|
zwiększone wydzielanie androgenów nadnerczowych
może być uwarunkowany genetycznie
nabyty - najczęściej nowotwór nadnerczy wytwarzający androgeny
|
nadmierne przyspieszenie wzrostu kości w wieku dziecięcym; przyspieszenie kostnienia nasad odpowiada za niski wzrost w wieku dojrzałym
u dziewczynek w życiu płodowym → maskulinizacja narządów płciowych zewnętrznych (obojnactwo rzekome żeńskie)
u kobiet po okresie pokwitania - wirylizm (męski typ budowy, hirsutyzm)
u chłopców w życiu pozapłodowym - nadmierny i przedwczesny rozwój narządów płciowych zewnętrznych
u kobiet - brak rozwoju piersi, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność
u mężczyzn - niedorozwój jąder, azoospermia, niepłodność
zwiększone wydalanie 17-ketosteroidów z moczem
|
|
genetycznie uwarunkowany defekt syntezy androgenów
|
zanik drugorzędowych cech płciowych
|
zespół wielotorbielowatych jajników (PCOS), zespół Steina-Leventhala
|
zależna od LH nadprodukcja androgenów
wysoki stosunek LH : FSH (prawidłowy zbliżony do 1 :1)
zaburzenia prawidłowej dobowej pulsacji Gn-RH
u większości nadwrażliwość na ACTH (prowadzi do zwiększenia syntezy androgenów)
hiperinsulinomia i insulinooporność (insulina i insulinopodobne czynniki wzrostowe stymulują syntezę androgenów w jajniku)
wzrost stężenia LH prowadzi do wzrostu aktywności OVRAS* z następczym hiperandrogenizmem
* OVRAS - jajnikowy układ renina-angiotensyna:
- prawie wszystkie komórki jajnika mają własną aktywność reninową
- zwiększone stężenie angiotensyny II w jajniku zwiększa syntezę progesteronu i testosteronu, a hamuje aromatazę - chroni jajnik przed nadprodukcją estrogenów
|
niepłodność (upośledzone dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych)
zaburzenia miesiączkowania typu oligomenorrhoea lub amenorrhoea
otyłość (zwykle niewielka)
znaczne powiększenie jajników
drobne zmiany torbielowate pod pogrubiałą błoną białawą
przerost otoczki i zrębu jajnika
pomimo insulinooporności u większości tolerancja glukozy jest prawidłowa (tylko u 20% pacjentek z otyłością w przebiegu PCOS występują zaburzenia tolerancji glukozy lub insulinoniezależna cukrzyca)
pierwotny PCOS nie towarzyszy żadnym innym schorzeniom, wtórny występuje we wrodzonym zespole nadnerczowo-płciowym, chorobie Cushinga, guzach nadnerczy wytwarzających androgeny
|